Mekanika: Dallime mes rishikimesh

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Browse history interactively
[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
Ndryshim i perkufizimeve mbi mekaniken, dinamiken, kinematiken dhe zhvendosjen.
No edit summary
Rreshti 1: Rreshti 1:
'''Mekanika''' eshte pjesa e fizikes qe merret me studimin e levizjes se trupave. Mekanika ndahet ne dy pjeset e saj [[kinematika]], [[dinamika]]. Kinematika studion se si levizin trupat, madhesite qe karakterizojne levizjen e tyre, si: zhvendosjen, shpejtesine, nixitimin dhe lidhjen ndermjet ketyre madhesive etj. Dinanika studion shkakun e levizjes se trupave, lidhjen ndermjet nxitimit dhe forces qe shkakton nxitimin e trupave (ndryshimin e levizjes).
'''Mekanika''' është pjesa e fizikes qe merret me studimin e lëvizjes se trupave. Mekanika ndahet ne dy pjesët e saj [[kinematika]], [[dinamika]]. Kinematika studion se si lëvizin trupat, madhësitë që karakterizojnë lëvizjen e tyre, si : zhvendosjen, shpejtësinë, nxitimin dhe lidhjen ndërmjet këtyre madhësive etj. Dinamika studion shkakun e lëvizjes se trupave, lidhjen ndërmjet nxitimit dhe forcës qe shkakton nxitimin e trupave (ndryshimin e lëvizjes).


Nganjëherë si pjesë e pavarur e mekanikës, merret dhe [[statika]] e cila studion kushtet, për të cilat lënda është në prehje (qetësi).
Nganjëherë si pjesë e pavarur e mekanikës, merret dhe [[statika]] e cila studion kushtet, për të cilat lënda është në prehje (qetësi).


== Lëvizja e trupit ==
== Lëvizja e trupit ==
Vija të cilën e përshkon trupi i zgjedhur për krahasim që quhet trup krahasues (referent). Për të përshkruar ndonjë lëvizje janë të domosdoshme disa parametra ose madhësi fizike, që ne i quajmë elemente të lëvizjes. Meqenëse lëvizja kryhet në hapësirë dhe kohë atëherë elementet kryesore të lëvizjes janë hapësira dhe koha. Hapësira fizike përmban tri përmasa : gjatësinë , gjerësinë dhe lartësinë. Që të trija këto madhësi janë distanca ose siç i quajmë në mekanikë rrugë. Rruga në mekanik zakonisht shënohet me shkronjën ''s'' (nga latinishtja ''Spatium''). Njësia për rrugën në [[Sistemi SI|SI]] është metri që shënohet me shkronjën ''m''. Koha që i nevojitet trupit rferent të përshkrojë rrugën, zakonisht shënohet me shkronjën ''t'' (nga latinishtja ''tempus'').
Vija të cilën e përshkon trupi i zgjedhur për krahasim që quhet trup krahasues (referent). Për të përshkruar ndonjë lëvizje janë të domosdoshme disa parametra ose madhësi fizike, që ne i quajmë elemente të lëvizjes. Meqenëse lëvizja kryhet në hapësirë dhe kohë atëherë elementet kryesore të lëvizjes janë hapësira dhe koha. Hapësira fizike përmban tri përmasa : gjatësinë , gjerësinë dhe lartësinë. Që të trija këto madhësi janë distanca ose siç i quajmë në mekanikë rrugë. Rruga në mekanik zakonisht shënohet me shkronjën ''s'' (nga latinishtja ''Spatium''). Njësia për rrugën në [[Sistemi SI|SI]] është metri që shënohet me shkronjën ''m''. Koha që i nevojitet trupit referent të përshkrojë rrugën, zakonisht shënohet me shkronjën ''t'' (nga latinishtja ''tempus'').


== Zhvendosja e trupit ==
== Zhvendosja e trupit ==
Vektori me origjine ne piken fillestare te levizjes se trupit dhe me skaj ne piken e fundit te levizjes se tij quhet zhvendosje. Zhvendosja e trupit është ndërrimi i pozitës së tij në boshtin ''x'' nga një pikë në pikën tjetër. Zhvendosja është madhësi vektoriale.
Vektori me origjine ne piken fillestare te lëvizjes se trupit dhe me skaj ne piken e fundit te levizjes se tij quhet zhvendosje. Zhvendosja e trupit është ndërrimi i pozitës së tij në boshtin ''x'' nga një pikë në pikën tjetër. Zhvendosja është madhësi vektoriale.
Pra zhvendosja e nje trupi quhet nderrimi i pozites se tij prej nje pike ne piken tjeter te hapsires. Ndersa bashkesia e krejt ketyre pikave quhet rruge .
Pra zhvendosja e një trupi quhet ndërrimi i pozitës se tij prej një pike ne piken tjetër te hapësirës. Ndërsa bashkësia e krejt këtyre pikave quhet rruge.


==Historia==
== Historia ==
===Antikiteti===
=== Antikiteti ===
Historia kryesore e mekanikës në antikitet ishte mekanika e Aristotelit.<ref>"''[http://books.google.com/books?id=vPT-JubW-7QC&pg=PA19&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false A history of mechanics]''". René Dugas (1988). p.19. ISBN 0-486-65632-2</ref> Këtë traditë e vazhdon Hipparchus.<ref name="mechanics">"[http://golem.ph.utexas.edu/category/2008/01/a_tiny_taste_of_the_history_of.html A Tiny Taste of the History of Mechanics]". The University of Texas at Austin.</ref>
Historia kryesore e mekanikës në antikitet ishte mekanika e Aristotelit.<ref>"''[http://books.google.com/books?id=vPT-JubW-7QC&pg=PA19&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false A history of mechanics]''". René Dugas (1988). p.19. ISBN 0-486-65632-2</ref> Këtë traditë e vazhdon Hipparchus.<ref name="mechanics">"[http://golem.ph.utexas.edu/category/2008/01/a_tiny_taste_of_the_history_of.html A Tiny Taste of the History of Mechanics]". The University of Texas at Austin.</ref>


===Mesjeta===
=== Mesjeta ===
Në Mesjetë, teoritë e Aristotelit u kritikuan dhe u ndryshuan nga një numër figurash, duke filluar me [[John Philoponus]]in në shekullin e gjashtë. Një problem qendror ishte ai i [[Hedhja e pjerrët|lëvizjeve të pjerrta]], të cilat u diskutuan nga Hipparchus dhe Philoponus. Kjo çoi në zhvillimin e teorisë së impulsit në shekullin e 14-të nga [[Jean Buridan]], i cili zhvilloi teoritë modern të [[Inercia|inercisë]], [[Shpejtësia|shpejtësisë]], [[Nxitimi|nxitimit]] dhe [[Sasia e lëvizjës|sasisë së lëvizjes]]. Këto punime dhe të tjera u zhvilluan në këtë shekull edhe nga Llogaritarët e Oksfordit si [[Thomas Bradëardine]], i cili studio dhe formuloi ligje të ndryshme gjatë rënies së trupave.
Në Mesjetë, teoritë e Aristotelit u kritikuan dhe u ndryshuan nga një numër figurash, duke filluar me [[John Philoponus]]in në shekullin e gjashtë. Një problem qendror ishte ai i [[Hedhja e pjerrët|lëvizjeve të pjerrëta]], të cilat u diskutuan nga Hipparchus dhe Philoponus. Kjo çoi në zhvillimin e teorisë së impulsit në shekullin e 14-të nga [[Jean Buridan]], i cili zhvilloi teoritë modern të [[Inercia|inercisë]], [[Shpejtësia|shpejtësisë]], [[Nxitimi|nxitimit]] dhe [[Sasia e lëvizjes|sasisë së lëvizjes]]. Këto punime dhe të tjera u zhvilluan në këtë shekull edhe nga Llogaritarët e Oksfordit si [[Thomas Bradëardine]], i cili studio dhe formuloi ligje të ndryshme gjatë rënies së trupave.


===Koha e re===
=== Koha e re ===
Dy figurat kryesore në kohën e re janë [[Galile Galileo]] dhe [[Isak Njutoni]]. Deklaratat përfundimtare të Galileut në mekanikë, pjesërisht në rënien e trupave, ndodhen në librin ''Two New Sciences'' (1638). Vepra e Njutonit ''Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica'' paraqet llogari të detajuara matematikore të mekanikës. <ref name="mechanics"/>
Dy figurat kryesore në kohën e re janë [[Galile Galileo]] dhe [[Isak Njutoni]]. Deklaratat përfundimtare të Galileut në mekanikë, pjesërisht në rënien e trupave, ndodhen në librin ''Two New Sciences'' (1638). Vepra e Njutonit ''Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica'' paraqet llogari të detajuara matematikore të mekanikës. <ref name="mechanics"/>


===Koha më e re===
=== Koha më e re ===
Dy zhvillimet kryesore modern në mekanikë janë [[Relativiteti gjeneral|relativiteti gjeneral]] i [[Anshtajni|Anshtajnit]], dhe [[Mekanika kuantike]], të dyja të zhvilluara në shekullin 20 si pjesë e ideve në fillim të shekullit 19.
Dy zhvillimet kryesore modern në mekanikë janë [[Relativiteti gjeneral|relativiteti gjeneral]] i [[Anshtajni|Anshtajnit]], dhe [[Mekanika kuantike]], të dyja të zhvilluara në shekullin 20 si pjesë e ideve në fillim të shekullit 19.


==Nëndisiplinat e mekanikës==
== Nëndisiplinat e mekanikës ==
Në vazhdim janë dy lista me subjekte që studiohen në mekanikë.
Në vazhdim janë dy lista me subjekte që studiohen në mekanikë.


===Mekanika klasike===
=== Mekanika klasike ===
* [[Mekanika e Njutonit|Mekanika Njutoniane]], teoria origjinale e lëvizjes ([[Kinematika]]) dhe forcës ([[Dinamika]]).
* [[Mekanika e Njutonit|Mekanika Njutoniane]], teoria origjinale e lëvizjes ([[Kinematika]]) dhe forcës ([[Dinamika]]).
* [[Mekanika analitike]] është formulim i mekanikës njutoniane me rëndësi të veçantë në sistemin e energjisë, më shumë se në forca. Dy degët kryesore të mekanikës analitike janë:
* [[Mekanika analitike]] është formulim i mekanikës njutoniane me rëndësi të veçantë në sistemin e energjisë, më shumë se në forca. Dy degët kryesore të mekanikës analitike janë:
**[[Mekanika e Hamiltonit|Mekanika Hamiltoniane]]
** [[Mekanika e Hamiltonit|Mekanika Hamiltoniane]]
**[[Mekanika e Lagranzhit|Mekanika Lagrazhiane]]
** [[Mekanika e Lagranzhit|Mekanika Lagrazhiane]]
*[[Mekanika klasike]] statike gjeneralizon mekaniken klasike ordinere për të konsideruar sistemet në një gjendje të panjohur; shpesh përdoret për të derivuar vetitë termodinamike.
* [[Mekanika klasike]] statike gjeneralizon mekaniken klasike ordinere për të konsideruar sistemet në një gjendje të panjohur; shpesh përdoret për të derivuar vetitë termodinamike.
*Mekanike qiellore, lëvizja e trupit në hapësirë: planetet, kometat, yjet, galaksitë, etj.
* Mekanike qiellore, lëvizja e trupit në hapësirë : planetët, kometat, yjet, galaksitë, etj.
*Astrodinamika, navigimi i anijeve, etj.
* Astrodinamika, navigimi i anijeve, etj.
*Mekanika e trupave të ngurtë, elasticiteti, vetitë e trupave të paformësuar.
* Mekanika e trupave të ngurtë, elasticiteti, vetitë e trupave të paformësuar.
*Mekanika e thyerjes
* Mekanika e thyerjes
*[[Akustika]], zëri në trupa të ngurtë, lëngje dhe gaze.
* [[Akustika]], zëri në trupa të ngurtë, lëngje dhe gaze.
*[[Statika]], trupat gjysmë të ngurtë në ekulibrin mekanik.
* [[Statika]], trupat gjysmë të ngurtë në ekulibrin mekanik.
*[[Mekanika e fluideve]], lëvizja e fluideve
* [[Mekanika e fluideve]], lëvizja e fluideve
*[[Mekanika kontinuale]]
* [[Mekanika kontinuale]]
*[[Hidrostatika]], vetitë mekanike të lëngjeve
* [[Hidrostatika]], vetitë mekanike të lëngjeve
*[[Statika e fluideve]], lëngjët në ekuilibër
* [[Statika e fluideve]], lëngjet në ekuilibër
*Mekanika e aplikuar ose [[Inxhinieria Mekanike]]
* Mekanika e aplikuar ose [[Inxhinieria Mekanike]]
*[[Biomekanika]], trupat në biologji
* [[Biomekanika]], trupat në biologji
*[[Biofizika]], proceset fizike në organizma të gjallë
* [[Biofizika]], proceset fizike në organizma të gjallë
*[[Relativiteti]] ose mekanika e Anshtajnit
* [[Relativiteti]] ose mekanika e Anshtajnit


===Mekanika Kuantike===
=== Mekanika Kuantike ===
Në vazhim janë pjesët e mekanikës kuantike:
Në vazhim janë pjesët e mekanikës kuantike :
*[[Mekanika e valëve të Shrodingerit]], e përdorur për të përshkruar funksionin valor të një pjesëze të vetme
* [[Mekanika e valëve të Shrodingerit]], e përdorur për të përshkruar funksionin valor të një pjesëze të vetme
*Mekanika matrikse që është një formulim alternativ që lejon konsiderimin e sistemeve me një numër të fundëm dimensionesh.
* Mekanika matrikse që është një formulim alternativ që lejon konsiderimin e sistemeve me një numër të fundëm dimensionesh.
*Mekanika kuantike statistikore që përgjithëson mekaniken kuantike ordinere në konsiderimin e sistemeve në gjendje të panjohur; shpesh e përdorur për të derivuar vetitë termodinamike.
* Mekanika kuantike statistikore që përgjithëson mekaniken kuantike ordinere në konsiderimin e sistemeve në gjendje të panjohur ; shpesh e përdorur për të derivuar vetitë termodinamike.
*Fizika parciale, lëvizja, struktura, dhe reaksionet e pjesëzave.
* Fizika parciale, lëvizja, struktura, dhe reaksionet e pjesëzave.
*[[Fizika bërthamore]], lëvizja, struktura, dhe reakstionet nukleare
* [[Fizika bërthamore]], lëvizja, struktura, dhe reaksionet nukleare
*[[Fizika e materies së kondensuar]], gazet kuantike, trupat e ngrutë, lëngjet etj.
* [[Fizika e materies së kondensuar]], gazet kuantike, trupat e ngrutë, lëngjet etj.
==Referencat==
== Referencat ==
{{reflist}}
{{reflist}}


==Bibliografia==
== Bibliografia ==

* [[Robert Stawell Ball]] (1871) [http://books.google.ca/books?id=CPo4AAAAMAAJ Experimental Mechanics] from [[Google books]].
* [[Robert Stawell Ball]] (1871) [http://books.google.ca/books?id=CPo4AAAAMAAJ Experimental Mechanics] from [[Google books]].
* {{cite book | author=[[Lev Landau|Landau, L. D.]]; [[Evgeny Lifshitz|Lifshitz, E. M.]] | title=Mechanics and Electrodynamics, Vol. 1 | publisher=Franklin Book Company, Inc | year=1972 | isbn=0-08-016739-X}}
* {{cite book | author=[[Lev Landau|Landau, L. D.]]; [[Evgeny Lifshitz|Lifshitz, E. M.]] | title=Mechanics and Electrodynamics, Vol. 1 | publisher=Franklin Book Company, Inc | year=1972 | isbn=0-08-016739-X}}


== Lidhje të jashtme ==
== Lidhje të jashtme ==

{{Wiktionary}}
{{Wiktionary}}
* [http://iMechanica.org/ iMechanica: the web of mechanics and mechanicians]
* [http://iMechanica.org/ iMechanica: the web of mechanics and mechanicians]

Versioni i datës 16 janar 2018 21:16

Mekanika është pjesa e fizikes qe merret me studimin e lëvizjes se trupave. Mekanika ndahet ne dy pjesët e saj kinematika, dinamika. Kinematika studion se si lëvizin trupat, madhësitë që karakterizojnë lëvizjen e tyre, si : zhvendosjen, shpejtësinë, nxitimin dhe lidhjen ndërmjet këtyre madhësive etj. Dinamika studion shkakun e lëvizjes se trupave, lidhjen ndërmjet nxitimit dhe forcës qe shkakton nxitimin e trupave (ndryshimin e lëvizjes).

Nganjëherë si pjesë e pavarur e mekanikës, merret dhe statika e cila studion kushtet, për të cilat lënda është në prehje (qetësi).

Lëvizja e trupit

Vija të cilën e përshkon trupi i zgjedhur për krahasim që quhet trup krahasues (referent). Për të përshkruar ndonjë lëvizje janë të domosdoshme disa parametra ose madhësi fizike, që ne i quajmë elemente të lëvizjes. Meqenëse lëvizja kryhet në hapësirë dhe kohë atëherë elementet kryesore të lëvizjes janë hapësira dhe koha. Hapësira fizike përmban tri përmasa : gjatësinë , gjerësinë dhe lartësinë. Që të trija këto madhësi janë distanca ose siç i quajmë në mekanikë rrugë. Rruga në mekanik zakonisht shënohet me shkronjën s (nga latinishtja Spatium). Njësia për rrugën në SI është metri që shënohet me shkronjën m. Koha që i nevojitet trupit referent të përshkrojë rrugën, zakonisht shënohet me shkronjën t (nga latinishtja tempus).

Zhvendosja e trupit

Vektori me origjine ne piken fillestare te lëvizjes se trupit dhe me skaj ne piken e fundit te levizjes se tij quhet zhvendosje. Zhvendosja e trupit është ndërrimi i pozitës së tij në boshtin x nga një pikë në pikën tjetër. Zhvendosja është madhësi vektoriale. Pra zhvendosja e një trupi quhet ndërrimi i pozitës se tij prej një pike ne piken tjetër te hapësirës. Ndërsa bashkësia e krejt këtyre pikave quhet rruge.

Historia

Antikiteti

Historia kryesore e mekanikës në antikitet ishte mekanika e Aristotelit.[1] Këtë traditë e vazhdon Hipparchus.[2]

Mesjeta

Në Mesjetë, teoritë e Aristotelit u kritikuan dhe u ndryshuan nga një numër figurash, duke filluar me John Philoponusin në shekullin e gjashtë. Një problem qendror ishte ai i lëvizjeve të pjerrëta, të cilat u diskutuan nga Hipparchus dhe Philoponus. Kjo çoi në zhvillimin e teorisë së impulsit në shekullin e 14-të nga Jean Buridan, i cili zhvilloi teoritë modern të inercisë, shpejtësisë, nxitimit dhe sasisë së lëvizjes. Këto punime dhe të tjera u zhvilluan në këtë shekull edhe nga Llogaritarët e Oksfordit si Thomas Bradëardine, i cili studio dhe formuloi ligje të ndryshme gjatë rënies së trupave.

Koha e re

Dy figurat kryesore në kohën e re janë Galile Galileo dhe Isak Njutoni. Deklaratat përfundimtare të Galileut në mekanikë, pjesërisht në rënien e trupave, ndodhen në librin Two New Sciences (1638). Vepra e Njutonit Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica paraqet llogari të detajuara matematikore të mekanikës. [2]

Koha më e re

Dy zhvillimet kryesore modern në mekanikë janë relativiteti gjeneral i Anshtajnit, dhe Mekanika kuantike, të dyja të zhvilluara në shekullin 20 si pjesë e ideve në fillim të shekullit 19.

Nëndisiplinat e mekanikës

Në vazhdim janë dy lista me subjekte që studiohen në mekanikë.

Mekanika klasike

Mekanika Kuantike

Në vazhim janë pjesët e mekanikës kuantike :

  • Mekanika e valëve të Shrodingerit, e përdorur për të përshkruar funksionin valor të një pjesëze të vetme
  • Mekanika matrikse që është një formulim alternativ që lejon konsiderimin e sistemeve me një numër të fundëm dimensionesh.
  • Mekanika kuantike statistikore që përgjithëson mekaniken kuantike ordinere në konsiderimin e sistemeve në gjendje të panjohur ; shpesh e përdorur për të derivuar vetitë termodinamike.
  • Fizika parciale, lëvizja, struktura, dhe reaksionet e pjesëzave.
  • Fizika bërthamore, lëvizja, struktura, dhe reaksionet nukleare
  • Fizika e materies së kondensuar, gazet kuantike, trupat e ngrutë, lëngjet etj.

Referencat

  1. ^ "A history of mechanics". René Dugas (1988). p.19. ISBN 0-486-65632-2
  2. ^ a b "A Tiny Taste of the History of Mechanics". The University of Texas at Austin.

Bibliografia

  • Robert Stawell Ball (1871) Experimental Mechanics from Google books.
  • Landau, L. D.; Lifshitz, E. M. (1972). Mechanics and Electrodynamics, Vol. 1. Franklin Book Company, Inc. ISBN 0-08-016739-X. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja)

Lidhje të jashtme

Wiki WikiFjalori: Mekanika – shfletoni më shumë në fjalorin e lirë
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Mekanika&oldid=1825782"