Uzesha

Uzesha Usès(Ocitanisht) Uzès(Frëngjisht)
Pamje e një pjese të qendrës me Katedralen e Shën-Teodorit dhe Kullën Fenestrelë
Stema
Vendi	Franca
Qeveria
• Kryetari	Jean-Luc Chapon
Sipërfaqja 1	25 km2 (10 sq mi)
Popullsia  (Jan. 2019)	8.387
• Dendësia	340/km2 (870/sq mi)
Emri i banorëve	Uzeshas, Uzeshase
Zona kohore	UTC+01:00 (CET)
• Verës (DST)	UTC+02:00 (CEST)
1 French Land Register data, which excludes lakes, ponds, glaciers > 1 km2 (0.386 sq mi or 247 acres) and river estuaries.

Uzès ( shqiptimi frëngjisht: [y.zɛs] ; Occitan: Usès ; Shqip: Uzesha) është një komunë në departamentin Gard në rajonin Ocitania të Francës Jugore. Në vitin 2017, ajo kishte një popullsi prej 8,454. Uzès shtrihet rreth 25 km në veri-verilindje të Nîmes, 40 km në perëndim të Avignon dhe 32 km në jug-lindje të Alès .

Historia

Qyteti i vjetër

Fillimisht Ucetia ose Eutica në latinisht, Uzesha ishte një oppidum i vogël galo-romak, ose vendbanim administrativ. Qyteti shtrihet në burimin e lumit Alzon, në Fontaine d'Eure, nga ku u ndërtua një ujësjellës romak në shekullin e parë para Krishtit, për të furnizuar me ujë qytetin e Nîmesit, 50 kilometres (31 mi) larg. Shtrirja më e famshme e ujësjellësit është Pont du Gard, tani një sit i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, i cili transportonte ujë të freskët mbi harqe përtej lumit Gardon .

Jeta urbane e qytetëruar dhe tolerante e Uzeshës të shekullit të 5-të ishte në kontrast me veriun e frankëve. Me sa duket, hebrenjtë u vendosën atje që në shekullin e 5-të. Shën Ferréol, peshkopi i Uzeshës, gjoja i pranoi ata në tryezën e tij; për këtë arsye iu drejtua mbretit Childebert I një ankim, ku peshkopi u detyrua të ndryshonte qëndrimin e tij ndaj hebrenjve, duke i detyruar të gjithë ata që nuk do të bëheshin të krishterë të largoheshin nga Uzesha. Pas vdekjes së tij (581) shumë nga ata që ishin pagëzuar u kthyen në judaizëm. Hebrenjtë u dëbuan nga rajoni në 614.

Në shekullin e 13-të, Uzesha priti një komunitet të vogël studiuesish hebrenj, si dhe një komunitet katarësh .

Tregu i fermerëve

Ashtu si shumë qendra të prodhimit të cohave (Uzesha ishte e njohur për serzhet e saj), qyteti dhe fshatrat përreth ishin tejet protestante gjatë Luftërave të Fesë në shekullin e 16-të, të cilat bënë kërdinë në Lengodok. Shumë kisha të qytetit u shkatërruan dhe u dogjën nga protestantët e tërbuar: vetëm dy kanë mbetur sot. Një kishë e tillë e shkatërruar dhe e rindërtuar është Saint-Étienne .

Pamjet

Pallati Duché

Qyteti i sotëm ruan gjurmët e mureve të tij të cilët sillen si një qark bulevardesh. Një kishëz Kapuçine, e ndërtuar në vitin 1635 për të strehuar mbetjet e dukës, zë vendin e një tempulli të shekullit të 1 pas Krishtit, kushtuar perandorit të parë romak, Augustit . Ka monumente të prestigjit të ish-peshkopatës, dikur një nga më të gjerat e Lengodok, por që u shua me ardhjen e Revolucionit, dhe shtëpi private që dëshmojnë pasurinë që solli tregtia e tekstilit në shekullin e 16-të. Qyteti është gjithashtu shtëpia e tre kullave feudale, Kulla Bermonde (pjesë e Château du Duché ), Kulla e Peshkopit dhe Kulla Mbretërore.

Katedralja e Uzeshës u shkatërrua në kryqëzatën Albigjensian, u rindërtua dhe u shkatërrua përsëri në Luftërat Fetare të shekullit të 16-të. E rindërtuar përsëri në shekullin e 17-të, ajo u hoq gjatë Revolucionit Francez. Turneu romanik i shekullit të 11-të Fenestrelle ("Kulla e dritareve"), me dritaret e saj të çiftëzuara, është ndoshta ikona më e famshme e qytetit. Ai u rendit si një Monument Historik Francez në 1862.

Uzesha është e famshme në zonë për tregun e saj të së shtunës. Tregu jo vetëm që ofron prodhime vendase, por gjithashtu krenohet me tekstile të prodhuara në rajon dhe shumë kënaqësi turistike.

Turizmi është një nga sektorët kryesorë industrialë, krahas arteve lokale dhe prodhimit të verës.

Rajoni ka një histori të gjatë në prodhimin e jamballit . Kompania gjermane Haribo mban një fabrikë dhe muze në Uzeshë, të cilat i kanë rrënjët në fabrikën e jamballit Henri Lefont e hapur atje në 1862. Kompania e tij më vonë u bashkua me Ricqlès, dhe më pas u mor përsipër nga Haribo.

Popullatë

Popullsia në vite Viti Pop. ±% 1793 6.150 —     1800 6.350 +3.3% 1806 6.287 −1.0% 1821 5.684 −9.6% 1831 6.162 +8.4% 1836 6.856 +11.3% 1841 7.274 +6.1% 1846 7.215 −0.8% 1851 6.934 −3.9% 1856 6.333 −8.7% 1861 6.242 −1.4% 1866 5.895 −5.6% 1872 5.574 −5.4% 1876 5.585 +0.2% 1881 5.449 −2.4% 1886 5.146 −5.6% 1891 4.989 −3.1% 1896 4.819 −3.4% 1901 4.889 +1.5% 1906 5.182 +6.0% 1911 4.804 −7.3% 1921 4.098 −14.7% 1926 4.456 +8.7% 1931 4.212 −5.5% 1936 4.033 −4.2% 1946 4.667 +15.7% 1954 5.222 +11.9% 1962 5.649 +8.2% 1968 6.851 +21.3% 1975 7.078 +3.3% 1982 7.525 +6.3% 1990 7.649 +1.6% 1999 8.007 +4.7% 2007 8.088 +1.0% 2012 8.578 +6.1% 2017 8.454 −1.4%

Njerëz të shquar

• Firmin Abauzit (1679–1767), studiues që dha kontribut në fizikë, teologji dhe filozofi
• Zëvendës-admirali François-Paul Brueys D'Aigalliers, Kont i Brueys, (1753–1798), komandanti francez në Betejën e Nilit .
• Oliver Bevan (2001-) Artist anglez
• Jérôme Cintas (1971-) ish-futbollist profesionist francez
• Leon Krier, urbanist
• Dhuoda, bashkëshortja e dukeshës së Septimania dhe shkrimtare e Liber Manualis
• Bernard Plantapilosa, Konti i Auvergne dhe djali i dytë i Dhuoda
• David Redfern (1936–2014) fotograf i muzikës angleze
• Suzanne Verdier (1745–1813), shkrimtare

Leximi i mëtejshëm

• d'Albiousse, Lionel (1881). Guide de l'étranger à Uzès (në frëngjisht). Uzès: H. Malige.
• d'Albiousse, Lionel (1887). Histoire des ducs d'Uzès : suivie d'une notice sur leur château ducal (në frëngjisht). Paris: H. Champion.