Shihni burimin për Varanasi

{{Infobox settlement
| native_name             = वाराणसी
| native_name_lang        = hi
| other_name         = Benares, Banaras, Kashi
| settlement_type    = Qytet metropolitan
| image_skyline           = {{multiple image
 | border = infobox
 | image_style = border:none;
 | perrow = 2
 | align = center
 | total_width  = 327
 | image_gap = 1
 | image1 = Varanasi, Uttar Pradesh, India (2007) 364 - Flickr - archer10 (Dennis).jpg
 | image2 = Varanasi (6706099955).jpg
 | image3 = VARANASI RAILWAY STATION.jpg
 | image4 =  Varanasi (6706096103).jpg
 | image5 = Ganga Dwar, Gateway of Corridor of Kashi Vishwanath Temple, Varanasi.webp
 | image6 = Vijayanagaram Palace.JPG
 | image7 = SADHU - Varanasi India.png
 | image8 = Ramnagar Fort, Ramnagar, Varanasi, Uttar Pradesh 01.jpg
 | footer = Nga kreu majtas në të djathtë: Ghati Manikarnika; Hyrja e Tempullit të Ri Kashi Vishvanatha; Stacioni hekurudhor i Varanasit; Fakulteti i Arteve i B.H.U.; Porta e Tempullit Kashi Vishvanatha; Porta e pallatit Vijayanagaram; Një eremit sadhu; Hyrja e Fortesës së Ramnagarit.
}}
| image_size         = 327
| nicknames               = Kryeqyteti shpirtëror i Indisë<ref>{{Cite web|url=https://lauder.wharton.upenn.edu/life-at-lauder/varanasi-the-religious-capital-of-india/|title=Varanasi – The Religious Capital of India|language=en|date=24 korrik 2015}}</ref>, I ndritshmi ose Qyteti i dritës. <ref name=Eck10,58>Diana L. Eck: [https://books.google.com/books?id=J57C4d8Bv6UC Banaras, City of Light]; 1982, fq. 10, 58</ref>
| image_map         = Varanasi locator.png
| map_caption       = Vendodhja e Varanasit në Indi
| mapsize              = 318px
| coordinates        = {{coord|25|19|08|N|83|00|46|E|region:IND-WB_type:city|display=inline,title}}
| subdivision_type   = Vendi
| subdivision_name   = India
| subdivision_type1  = Shteti federal
| subdivision_type2  = Divizioni
| subdivision_type3  = Distrikti
| subdivision_name1  = Uttar Pradeshi
| subdivision_name2  = Varanasi
| subdivision_name3  = Varanasi
| government_type    = Korporatë bashkiake
| governing_body     = Korporata bashkiake e Varanasit
| leader_party       = Partia Bharatiya Janata, BJP
| leader_title       = Kryetari i bashkisë
| leader_name        = Ashok Kumar Tiwari<ref>{{cite news|last=Dikshit|first=Rajeev|date=13 maj 2023|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/in-varanasi-bjps-ashok-tiwari-defeats-sp-by-1-33l-votes-to-become-new-mayor/articleshow/100216621.cms|title=In Varanasi BJP's Ashok Tiwari defeats SP by 1.33L votes|work=The Times of India|accessdate=21 maj 2023|language=en}}</ref>
| leader_title1      = Komisioneri bashkiak
| leader_name1       = Akshak Verma, IAS<ref>{{cite web|url=https://nnvns.org.in:449/nnvns/index.php?option=com_content&view=article&id=3&Itemid=111|title=About VNN|lang=en|accessdate=30 prill 2024|website=Varanasi Nagar Nigam}}</ref>
| area_footnotes     = <ref>{{cite web|title=Varanasi City|date=7 janar 2022|url=https://www.nnvns.org/index.php|access-date=21 nëntor 2020|language=en|archive-date=19 gusht 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210819053949/http://www.nnvns.org/index.php|url-status=dead}}</ref>
| area_total_km2     = 82
| area_metro_km2     = 163.8
| area_metro_footnotes = <ref>{{cite web|url=https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/09/0966_PART_A_DCHB_VARANASI.pdf|title=District Census Handbook Varanasi|website=censusindia.gov.in|access-date=23 dhjetor 2020|language=en|archive-date=25 nëntor 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201125223856/https://www.censusindia.gov.in/2011census/dchb/DCHB_A/09/0966_PART_A_DCHB_VARANASI.pdf|url-status=live}}</ref>
| area_rank          = 
| elevation_footnotes = 
| elevation_m        = 80.71
| population_total       = 1,201,815<ref>{{cite web|url=http://www.census2011.co.in/census/city/153-varanasi.html|title=Varanasi City Census 2011 data|language=en|publisher=census2011.co.in|accessdate=11 prill 2014}}</ref><ref name="urban">{{cite web|title=Census of India: Varanasi M. Corp|url=https://censusindia.gov.in/pca/SearchDetails.aspx?Id=236923|language=en|website=censusindia.gov.in|access-date=10 shkurt 2021|archive-date=6 maj 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210506191523/https://censusindia.gov.in/pca/SearchDetails.aspx?Id=236923|url-status=live}}</ref>
| population_as_of   = 2011
| population_density_km2 = auto
| population_metro   = 1,432,280, i 32-ti
| population_metro_footnotes = <ref name=UA1Lakhandabove>{{cite web|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf|title=Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above|publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India|language=en|format=PDF|access-date=12 maj 2014|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20131017153124/http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf|archive-date=17 tetor 2013|df=dmy-all}}</ref>
| population_rank    = i 30-ti
| population_demonym = Banarasi
| demographics_type1 = [[Gjuha]]
| demographics1_title1 = Zyrtare
| demographics1_info1 = [[Hindi]]<ref name="langoff">{{cite web|title=52nd Report of the Commissioner for Linguistic Minorities in India|language=en|url=http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM52ndReport.pdf|website=nclm.nic.in|publisher=Ministry of Minority Affairs|access-date=26 dhjetor 2018|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170525141614/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM52ndReport.pdf|archive-date=25 maj 2017}}</ref>
| demographics1_title2 = Shtesë&nbsp;zyrtare
| demographics1_info2 = [[Urdu]], [[Anglisht]]<ref name="langoff"/>
| demographics1_title3 = Rajonale
| demographics1_info3 = Bhojpuri
| timezone1          = Indian Standard Time, IST
| utc_offset1        = +5:30
| postal_code_type   = PIN
| postal_code        = 221 001 to** (** kodi i zonës)
| area_code          = 0542
| area_code_type     = Kodi telefonik
| registration_plate = UP-65
| blank1_name        = GDP
| blank1_info        = $3.8&nbsp;miliardë (2019–20)<ref>{{cite web|url=http://www.moneycontrol.com/news/business/economy/opinion-yogi-adityanath-is-right-route-to-ups-1-trillion-gdp-goal-passes-through-hinterland-4472441.html|title=Yogi Adityanath is right. Route to UP's $1&nbsp;trillion GDP goal passes through hinterland|language=en|date=25 shtator 2019|author=Gaurav Choudhury|access-date=25 shtator 2019}}</ref>
| blank2_name        = Të ardhurat për frymë
| blank2_info        = INR 193 616<ref>{{Cite web|url=http://spa.ac.in/writereaddata/EXECUTIVE-SUMMARY-VARANASI.pdf|title=Executive Summary|language=en|access-date=29 dhjetor 2019|archive-date=19 gusht 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190819075739/http://spa.ac.in/writereaddata/executive-summary-varanasi.pdf|url-status=live}}</ref>
| blank3_name        = Aeroporti Ndërkombëtar
| blank3_info        = Lal Bahadur Shastri
| blank4_name        = Tranzit i Shpejtë
| blank4_info        = Metroja e Varanasit
| blank1_name_sec2   = Raporti gjinor
| blank1_info_sec2   = 0.926 (2011) meshkuj♂/ femra♀
| blank2_name_sec2   = Literacy (2011)
| blank2_info_sec2   = 80.31%<ref>{{cite web|language=en |url=http://mohua.gov.in/upload/uploadfiles/files/24UP_Varanasi_sfcp-min.pdf|title=Slum Free City Plan of Action Varanasi|access-date=28 qershor 2020|archive-date=28 qershor 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200628215811/http://mohua.gov.in/upload/uploadfiles/files/24UP_Varanasi_sfcp-min.pdf|url-status=live}}</ref>
| blank3_name_sec2   = Indeksi i zhvillimit njerëzor, HDI
| blank3_info_sec2   = 0.645<ref>{{cite journal|last1=Singh|first1=Padam|last2=Keshar |first2=Satyendra|title=Development of Human Development Index at District Level for EAG States|date=8 mars 2016|journal=Statistics and Applications|language=en|volume=14|issue=1 & 2|url=https://ssca.org.in/media/4_2016_HDI_t1hcMZm.pdf|access-date=4 mars 2022|archive-date=4 mars 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220304190813/https://ssca.org.in/media/4_2016_HDI_t1hcMZm.pdf|url-status=live}}</ref>
| website            = {{URL|https://varanasi.nic.in/}}, ose {{url|https://nnvns.org.in/}}
| footnotes          = 
}}

'''Varanasi''' gjithashtu i njohur si '''Benares''', emër që shfaqet në verisionin zyrtar të hartës së Indisë në vitin 1909<ref>{{cite map|author=John George Bartholomew|title=Political Divisions of the Indian Empire|map=political divisions of the Indian Empire|map-url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:British_Indian_Empire_1909_Imperial_Gazetteer_of_India.jpg|year=1909|cartography=Edinburgh Geographical Institute; J. G. Bartholomew and Sons|publisher=Imperial Gazetteer Atlas of India|pages=Plate 20|language=en|access-date=28 dhjetor 2016}}</ref> '''Banaras''', ose '''Kashi''', është një qytet në brigjet e Gangut në Indinë Veriore, në shtetin e Uttar Pradeshit, 320&nbsp;km në jug-lindje të kryeqytetit të Uttar Pradeshit, [[Laknau]] dhe 121&nbsp;km në lindje të Allahabadit. I konsideruar si kryeqyteti shpirtëror i Indisë, është më i shenjti nga shtatë qytetet e shenjta në [[Hinduizmi|Hinduizëm]] dhe [[Xhainizmi|Xhainizëm]] (''[[Sapta Puri]]'') dhe ka luajtur një rol të rëndësishëm në zhvillimin e [[Budizmi]]t. Varanasi qëndron përgjatë Autostradës Kombëtare 2, që lidh [[Kalkuta|Kalkutën]], Kanpurin, [[Agra]] dhe [[Delhi]]n, si dhe shërbehet nga Nyja Hekurudhore e Varanasi dhe Aeroporti Ndërkombëtar Lal Bahadur Shastri.
Varanasi është gjithashtu një nga 72 distriktet e Uttar Pradeshit, ku në këtë distrikt, sipas censusit të vitit 2011, ka një tërësi prej 8 bloqesh dhe 1329 fshatrash.<ref>{{Cite web|url=http://www.wikivillage.in/district/uttar-pradesh/varanasi#info|title=Varanasi city information|last=Suraj|first=Mishra|website=Connecting India|publisher=wikivillage|language=en|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=3 maj 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170503205303/http://www.wikivillage.in/district/uttar-pradesh/varanasi#info|url-status=dead}}</ref>

Varanasi u zhvillua si një qendër e rëndësishme industriale, i famshëm për fabrikat e tij të muslinës dhe mëndafshit, parfumet, punimet e fildishit dhe skulpturat. [[Buda]] besohet se e themeloi [[Budizmi]]n këtu rreth vitit [[528 p.e.s.]], kur bëri predikimin e tij të parë, "Dhammacakkappavattana Sutta" (Kuadri në Lëvizje i Rrotës së Dharmas), në qytetin e afërt të [[Sarnathi]]t. Rëndësia fetare e qytetit vijoi të rritej në shekullin e VIII, kur Adi Shankara përcaktoi adhurimin e Shivës si një sekt zyrtar të Varanasit. Megjithë sundimin [[mysliman]], Varanasi mbeti qendra e aktivitetit për intelektualët dhe teologët hindu gjatë mesjetës, që kontribuoi më tej në reputacionin e tij si një qendër e fesë dhe arsimimit. Tulsidasi e shkroi poemën e tij epike mbi jetën e Ramas të quajtur ''Ram Charit Manas'' në Varanasi. Mjaft figura të tjera të rëndësishme të Lëvizjes Bhakti kanë lindur në Varanasi, duke përfshirë Kabirin dhe Ravidasin. Guru Nanak Devi e vizitoi Varanasin për Shivratri në vitin 1507, një udhëtim që luajti një rol të madh në themelimin e [[Sikizmi]]t. Në shekullin e XVI, Varanasi pati një rigjallërim kulturor nën sundimin mysliman të [[Perandoria Mogule|perandorit mogul]] [[Akbar]], që investoi në qytet dhe ndërtoi dy tempuj të mëdhenj kushtuar Shivës dhe [[Vishnu]]t, megjithëse shumë prej Varanasit modern u ndërtua gjatë shekullit të XVIII, nga mbretërit Maratha dhe Bhumihar. Mbretërisë së Benaresit iu dha statusi zyrtar nga mogulët në vitin 1737 dhe vijoi si një zonë e qeverisur dinastike deri në Pavarësinë e Indisë në vitin 1947. Qyteti qeveriset nga Varanasi Nagar Nigam (Korporata Bashkiake) dhe është i përfaqësuar në Parlamentin e Indisë nga kryeministri i tanishëm i Indisë, Narendra Modi, që fitoi zgjedhjet e Lok Sabhas në vitin 2014 me një diferencë të madhe. Endja e mëndafshit, tapetet, artizantet dhe turizmi punësojnë një numër të rëndësishëm të popullsisë vendore, ashtu si kompanitë Diesel Locomotive Works dhe Bharat Heavy Electricals Limited. Spitali i Varanasit u ndërtua në vitin 1964.

Varanasi ka qenë një qendër kulturore e Indisë Veriore për mijëra vjet dhe është ngushtësisht i lidhur me lumin e [[Gangu]]t. Hindutë besojnë se vdekja në këtë qytet të sjell shpëtimin ([[moksha]]), duke e bërë atë një qendër të rëndësishme pelegrinazhi. Qyteti është i njohur për [[Ghatet në Varanasi|ghatet]] e tij të shumtë, që janë argjinatura të bëra me shkallë pllakash guri përgjatë bregut të lumit, ku pelegrinët kryejnë rituale pastrimi. Për tu veçuar janë [[Ghatet në Varanasi#Ghati Dashashwamedha|Ghati Dashashwamedha]], [[Ghatet në Varanasi#Ghati Panchaganga|Ghati Panchaganga]], [[Ghatet në Varanasi#Ghati Manikarnika|Ghati Manikarnika]] dhe Ghati Harishchandra, ku këto dy të fundit janë vendet ku hindutë kremojnë (djegin) trupat e të vdekurve të tyre. [[Fortesa e Ramnagarit]], pranë bregut lindor të Gangut, u ndërtua në shekullin e XVIII në [[Arkitektura Mogule|Stilin Mogul]] të [[arkitektura|arkitekturës]] me ballkone të skalitura, oborre të hapura dhe pavjone skenikë. Mes 23,000 tempujve të vlerësuar në Varanasi janë [[Tempulli Kashi Vishvanatha]] i Shivës, Tempulli Sankat Mochan Hanuman dhe Tempulli i Durgës. Kashi Nareshi (Maharaxhai i Kashit) është padroni kryesor kulturor i Varanasit dhe një pjesë thelbësore e të gjitha celebrimeve fetare. Ai është një qendër arsimore dhe muzikore, ku shumë filozofë, poetë, shkrimtarë dhe muzikantë të shquar indianë jetojnë ose kanë jetuar si dhe vendi ku u zhvillua forma Benares Gharana e Muzikës Klasike të Hindustanit. Banaras Hindu University (BHU) është një nga universitetet rezidenciale më të mëdhenj në Azi. Këtu, në vitin 1920 u publikua për herë të parë gazeta nacionaliste në [[gjuha hindi|gjuhën hindi]] ''Aj''.

==Emrat dhe rrëfenjat==
Qyteti i Varanasit ka qenë quajtur me emra të ndryshëm në kohë dhe kontekste të ndryshme  . Dy emrat më të njohur sigurisht janë Kashi dhe Varanasi dhe kanë qenë në përdorim që në lashtësinë e hershme. Emri Kashi do të thotë ‘përqendrimi i dritës kozmike’. Kashi është emri më i vjetër dhe është përdorur për herë të parë te Atharva Veda, një tekst që i përket afërsisht shekullit të XV p.e.s.: “Kashi shkëlqen dhe ndriçon gjithësinë. Kashi bënë moksha (çlirim shpëtimtar) mbi çdokënd duke i dhënë atij dituri”. Në periudhën e Mahabharata Kashit përmendet qyteti i shenjtë dhe territoret e tij, që është i krahasueshëm me zonën e tanishme të Kashi Kshetras të përcatuar nga cirkuiti Pancakroshi Yatra. Emri Varanasi e përmend si kryeqytetin e të kaluarës, që gjendej përgjatë bregut perëndimor të limit Gang. Qyteti që qëndronte midis lumit Varana në veri dhe përroit Asi në jug është njohur si Varanasi (Varana + Asi). Sipas një miti të shekullit të XV, dy lumenjtë u krijuan nga zotat dhe u vendosën në pozicion për të ruajtur kundër hyrjes së të keqes. Në Puranat e hershme lumi Varana është quajtur Varanavati ose Varanasi dhe qyteti mori emrin e tij pasi ishte vendosur përgjatë lumit. Literatura budiste si rrëfenjat Jataka i referohen shpesh Varanasit si Banarasi ose Banaras. Ky në fakt është versioni në gjuhën pali që u bë më popullor dhe është akoma i përdorur shpesh.

Sipas literaturës puranike perëndia Shiva tha “Pasi nuk e kamë braktisur kurr atë, as e kamë lënë të iki, ky vend i madh është kështu i njohur si Avimukta (‘kurr i braktisuri’)”. Kjo i referohet mitit që qyteti nuk ka qenë braktisur kurr, madje edhe në shpërbërjen kozmike dhe që për më tepër sugjeron se shpirti i vetë qytetit është dhuruesi i çlirimit të çdokujt, pavarësisht kastës, hierarkisë ose klasës. Kashi Rahasya përmend se vetë Shiva shpjegon se: “Lingat e mia janë kudo aty, si lastarë të vegjël që dalin  nga lumturia”, të quajtura Pylli i Lumturisë (Anandavana). Mbetjet e pesë pyjeve të vjetra tani ruhen si emrat e zonave. I gjithë Kashi është një terren kremimi (Mahasmashana). Shiva është kontrolluesi dhe hyjnia e vendit të kremimit. Skanda Purana shpjegon si vijon: “Maha’, i madh, ‘sma’ do të thotë kufomë dhe ‘shana’ do të thotë prehja përfundimtare; kur të vijë shpërbërja e gjithësisë, madje edhe qeniet e mëdha do të qëndrojnë këtu si kufoma dhe kështu ky vend është quajtur Mahasmashana”. Njerëz nga pjesë të ndryshme të Indisë vijnë këtu për të vdekur me një pamje për të marr çlirimin nga kalimi në botën tjetër. Këtu vdekja konsiderohet një festë dhe mbarësi.

Magnetizmi shpirtëror i Varanasi kishte tërhequr këtu edhe Budën në shekullin e VI p.e.s. për të ‘Inkuadruar Rrotën e Ligjit’. Nga shekulli i III p.e.s., mbreti i madh budist Ashoka ndërtoi një manastir që lulëzoi deri në shekullin e XI. Tani, [[Sarnathi]] i restauruar është bërë një vend pelegrinazhi për budistët dhe një vend për turizëm shpirtëror për të tjerët. Ndjesia dhe shpirti i shenjtë i mishëruar në Varanasi ka tërhequr njerëz nga sekte dhe besime të ndryshme si vaishnavitë, shaivitë, tantrikë, budistë, xhainistë dhe madje edhe [[Sufizmi|sufi]] myslimanë. Vetëm në Varanasi, ka më shumë se 3000 tempuj dhe faltore hindu, rreth 1400 flatore dhe [[Xhamia|xhami]] myslimane, 12 kisha, 3 tempuj xhainistë, 9 tempuj budistë, 3 tempuj sikistë ([[Gurdvara]]) dhe mjaft site dhe vendet të tjera të shenjta. Ky është vendi i vetëm në botë ku bashkëjetojnë një numër kaq i madh vendhesh të shenjta hindu dhe myslimane. Qyteti është gjithashtu i njohur si “Qyteti i Vdekjes së Mirë dhe Çlirimit” dhe vendi ku shpirtrat e paraardhësve mund të marrin çlirimin shpëtimtarë përfundimtar.

Etimologjia tradicionale e lidh "Varanasin" me emrat e dy degëve të Gangut që formojnë kufijtë e qytetit: Varuna, që rrjedh akoma në veri të Varanasit dhe Assi, tani një përrua i vogël në pjesën jugore të qytetit, pranë Assi Ghatit. Qyteti i vjetër është i vendosur mbi brigjet e Gangut, i kufizuar nga Varuna dhe Assi.<ref name="131Varuna-Assi140">A. Cunningham & S. M. Sastri: Ancient Geography of India; 2002, fq. 131–40</ref>

[[Rigveda]], një koleksion tekstesh të shenjta hymnesh në sanskritishten vedike, e përmend qytetin si Kashi nga rrënja foljore sanskrite ''kaś-'' "të shkëlqesh", duke e bërë Varanasin të njohur si "Qyteti i Dritës",<ref name=Eck10,58>Diana L. Eck: [https://books.google.com/books?id=J57C4d8Bv6UC Banaras, City of Light]; 1982, fq. 10, 58</ref> "qyteti ndriçues si një vend i shquar mësimi".<ref>{{cite web|title=The Geography of the Rigveda|url=http://voi.org/books/rig/ch4.htm|last=Talageri|first=Shrikant G.|language=en|accessdate=4 shkurt 2007|archive-date=10 gusht 2011|archive-url=https://www.webcitation.org/60pvfNrKV?url=http://voi.org/books/rig/ch4.htm|url-status=dead}}</ref> Emri ishte i përdorur gjithashtu nga pelegrinët që datojnë që nga koha e [[Buda|Budës]].
Tekstet fetare hindu përdorin shumë epitete për t’iu referuar Varanasit, si Kāśikā ({{lang-sa|"shkëlqyesi"}}), Avimukta (në sanskritisht: "kurr i braktisur" nga [[Shiva]]), Ānandavana (sanskritisht: pylli i lumturisë) dhe Rudravāsa (sanskritisht: vendi ku qëndron Rudra/Shiva).<ref>{{cite web|url=http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/about.htm|title=Varanasi: About the city|accessdate=23 maj 2013|publisher=Official website of Uttar Pradesh Tourism|language=en|archive-date=8 korrik 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130708043803/http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/about.htm|url-status=dead}}</ref>

==Historia==
Sipas legjendave, Varanasi u themelua nga hyjnia [[Shiva]].<ref name=Melton29>J. Gordon Melton: [https://books.google.com/books?id=n2LTTK5B_OMC&pg=PA29 The Encyclopedia of Religious Phenomena]; 2007, fq. 29</ref> Pandavat, heronjtë mitikë të eposit hindu ''[[Mahabharata]]'', thuhet se e vizituan qytetin në kërkim të Shivës për të larë mëkatin e vëlla-vrasjes dhe Brāhmanahatyas që ata e kishin kryer gjaë Luftës Kurukshetra.<ref>Sunita P. Bansal: [https://books.google.com/?id=F303Zb7EC0kC&pg=PT48 Hindu Pilgrimage]; 2008, fq. 48–9</ref> Konsiderohet gjithashtu si një nga shtatë qytetet e shenjta ([[Sapta Puri]]) që mund të japin [[moksha]]n (çlirimin shpëtimtar); shtatë qytetet e njohur si mundësues të çlirimit shpëtimtar janë [[Ajodhja]], [[Mathura]], [[Gaja]], Kāśi, [[Kançipurami|Kanchi]], [[Avantika]] dhe Dvāravatī.<ref>{{cite web|url=http://www.sacred-texts.com/hin/gpu/gpu18.htm|title=''Garuḍa Purāṇa'' XVI 114|language=en|accessdate=9 nëntor 2012}}</ref>

Dëshmitë arkeologjike e vendbanimeve më të hershme të njohura përreth Varanasit në luginën e Gangut sugjerojnë se banimi i zonës ka filluar në shekullin e XX p.e.s.,<ref>{{cite web|url=http://www.timesofindia.com/city/kolkata/Varanasi-is-as-old-as-Indus-valley-civilization-finds-IIT-KGP-study/articleshow/51146196.cms|title=Varanasi is as old as Indus Valley Civilization finds|last=Mukherjee Pandey|first=Jhimli|date=26 shkurt 2016|website=The Times of India|language=en|accessdate=27 dhjetor 2016}}</ref> duke e vendosur atë mes qyteteve më të vjetër të banuar në mënyrë të vazhdueshme në botë sipas Kenneth Fletcher.<ref name="159Pletcher160">Kenneth Pletcher: [https://books.google.com/books?id=Mjr0X-8jrLAC&pg=PA159 The Geography of India: Sacred and Historic Places]; 2010, fq. 159–60</ref> Këto mbetje arkeologjike sugjerojnë se zona e Varanasit ishe e populluar nga populli vedik. Megjithatë, teksti më i vjetër i njohur që e përmend qytetin, ''Atharvaveda'', që daton afërsisht nga e njëjta periudhë, sugjeron se zona ishte e populluar nga tribu vendase. Është e mundur që dëshmitë arkeologjike të këtyre banorëve të hershëm të jenë akoma të pa zbuluara.<ref name="Jayaswal206">Vidula Jayaswal: Ancient Varanasi: An Archaeological Perspective (excavations at Aktha); 2009, fq. 206</ref> Gërmimet e fundit në Aktha dhe Ramnagar, dy site shumë afër Varanasit, tregojnë se ata i përkasin afësisht vitit 1800 p.e.s., duke sugjeruar se Varanasi ishte i banuar edhe në këtë kohë.<ref>{{cite web|url= https://www.business-standard.com/article/specials/how-old-is-banaras-114051501029_1.html |date= 17 maj 2014|title=How old is Banaras|first=Aabhas|last=Sharma|website=Business Standard|language=en |accessdate=22 maj 2014}}</ref>

[[File:Sarnath capital.jpg|thumb|246px|Kapiteli luanor i Ashokës, rreth 250 p.e.s., Sarnath]]
===Periudha e lashtë ===
Qyteti i Varanasit është provuar arkeologjikisht se ka qenë i banuar nga njerëzit që rreth vitit 800 p.e.s. dhe kështu është përshkruar si një nga qytetet më të lashta të banuar në mënyrë të vazhdueshme në botë. Shenjti kryesor i hyjnizuar i [[Xhainizmi]]t, Parshvanatha, ka lindur në Varanasi në shekullin e VIII p.e.s.. Më vonë, Mahavira (599-527 p.e.s.), i fundit në linjën e shenjtëve të hyjnizuar xhainistë (ose tirthankara siç i quajnë ata) ka lënë gjithashtu gjurmët e tij në mjedisin kulturor të qytetit.

Në Varanasi, nën depozitat sterile të rreth 4 metrave, janë gjetur vegla mikrolitike të lidhura me një tip enësh të kuqe, të datueshme nga mijëvjeçari i IV dhe i III p.e.s. Qyteti ka dy mbetje arkeologjike kryesore të së kaluarës së lashtë: e para është Sarnathi ku Buda bëri predikimin e tij të parë “Kuadri i Rrotës së Dharmas” rreth vitit 528 p.e.s. I dyti është Rrafshira Rajghat, ku gjetjet arkeologjike dhe datimi me karbon C14 ka përcaktuar se disa nga veglat e zbuluara nga niveli më i hershëm konfirmojnë ekzistencën e banimit njerëzor në periudhën gjatë viteve 800-500 p.e.s. Të dy këta site janë përfshirë në zonat e trashëgimisë të identifikuara për kandidimin në listën e trashëgimisë së UNESCO-s. Shqyrtimet arkeologjike, të mbështetura nga Robert C. Eidt (1977) në bazën e analizave shkencore të kronosekuencës së raportit të fosfatit të profilit vertikal të antrosoleve në zonën Rajghat të Varanasit, konfirmojnë ekzistencën e qytetit nga viti 800 p.e.s. deri në vitin 800 të e.s.. Rezultatet mbështesin faktin se banimi i qëndrueshëm gjatë kësaj periudhe shtrihet i pa ndërprerë. Kjo mbështet më tej një pretendim se siti është qendra fillestare e një nga qytetet më të vjetra të banuara në mënyrë të vazhdueshme në botë. Për më tepër, rezultatet e fraksionizmit të fosfatit tregojnë më tej se banorët kombinonin bujqësinë e vogël me jetën blegtorale. Mbetjet arkeologjike (si p.sh..: qeramika, terrakota, përdorimi i hekurit, artefaktet, emblemat, vulat etj.) të gjetura në zonë janë të datueshme nga shekulli i IX p.e.s. dhe përfshijnë dëshmi të Kulturës së Enëve të Zeza të Lëmuara. Që të paktën nga shekulli i VI i e.s., qyteti filloi të rritej si një vend pelegrinazhi dhe nga shekulli i XII, u bë qendra më popullore e shenjtë për hindutë. Gjatë kësaj periudhe, u përcaktuan hyjni të ndryshme dhe imazhet e tyre.

[[File:Sarnath Stupa 13.JPG|thumb|left|357px|[[Stupa Chaukhandi]], periudha Gupta (rreth shek. IV-V të e.s.]]
Qyteti i lashtë i Varanasit (i quajtur nga populli edhe si Kashi) u shtri midis lumenjve Varana dhe Gomati, ku ky i fundit e takon [[Gangu]]n rreth 20 km në veri. Eposi indian i Mahabharatas ka një pasazh që e përmend qytetin, por rrëfenjat Jataka të [[Budizmi]]t, të shkruara pas Mahabharatës, regjistrojnë një përshkrim të gjallë të qytetit. Kjo mbështetet më tej nga përshkrimi letrar i dhënë te Shatapatha Brahamana, e datuar nga shekulli i VIII p.e.s., që përmend jetën e pasur baritore dhe banesat në pjesën veriore, zona Rajghat e qytetit. Për shkak të përdorimit të shpeshtë të argjilës dhe baltës në ndërtim, banesat ishin më pak rezistente nga vërshimet e lumit dhe dëshmitë e materialeve të tilla të banimit të hershëm duket se janë zhdukur. Dëshmi të tilla u zbuluan në fshatin Kamauli, që gjendet 4 km në veri-lindje nga Rajghati përgjatë lumit Varana. Këtu u gjetë vegla mikro-litike me një lloj ene të kuqe, të datueshme nga mijëvjeçari i IV dhe i III p.e.s., nën depozitat sterile prej rreth 4 metrash, pak poshtë nivelit Sunga (200 p.e.s. deri në fillimin e erës sonë).

Gjatë kohës së Gautama Budës, Varanasi ishte kryeqyteti i Mbretërisë së Kashit.<ref name="159Pletcher160" /> Buda besohet se e ka themeluar Budizmin këtu rreth vitit 528 p.e.s., kur ai bëri predikimin e tij të parë, "Dhammacakkappavattana Suttan" (Kuadri në Lëvizje i Rrotës së Dharmas, në [[Sarnathi]]n e afërt.<ref name="Herman153">A. L. Herman: [https://books.google.com/books?id=3Kp333dcCpAC&pg=PA153 Community, Violence, and Peace: Aldo Leopold, Mohandas K. Gandhi, Martin Luther King, Jr., and Gautama the Buddha in the Twenty-First Century]; 1999, fq. 153</ref><ref name="Melton-Baumann2536">J. G. Melton & M. Baumann: [https://books.google.com/books?id=v2yiyLLOj88C&pg=PA2536 Religions of the World, Second Edition: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs and Practices]; 2010, fq. 2536}}</ref> Gjatë Periudhës Mauryane, Varanasi ishte i lidhur me një rrugë që fillonte nga Taxila dhe përfundonte në Pataliputra.<ref>Indian History; 2010, isbn 978-81-8424-568-4, fq. A-304</ref>

[[File:Ancient Buddhist monasteries near Dhamekh Stupa Monument Site, Sarnath.jpg|thumb|358px|[[Stupa Dhamek]], shek. V-VI (Periudha Gupta), dhe rrënojat manastireve përreth]]
Nga shekulli i IV p.e.s., Dinastia Mauryane ishte sunduesja e qytetit të Varanasit. Ashoka (272-242 p.e.s.), mbreti i madh Mauryan, e kishte shpallur [[Budizmi]]n fe shtetërore dhe vizitoi [[Sarnathi]]n. Në patronazhin e tij, u zhvillua një qytezë budiste këtu me shumë [[Vihara|manastire]], [[Stupa (arkitekturë)|stupa]]) dhe faltore budiste. Pas rrëzimit të Dinastisë Mauryane, begatia e qytetit u zbeh po ashtu deri në sundimin e Perandorisë Kushane në shekullin e I të e.s.. Një numër emblemash balte të zbuluara në sitet e Rajghatit dëshmojnë për begatinë e qytezës. Të dhënat arkeologjike të shtëpive, rrugicave dhe kanalizimeve kulluese tregojnë një model të planifikuar zhvillimi, siç është e dukshme edhe sot në qendrën e vjetër të qytetit. Qyteti i Varanasit ishte i pasur në art nga periudha Kushane deri në fillimin e Periudhës Gupta, siç tregohet nga imazhet e Bodhisattvave, Yakshave dhe Nagave. Periudha Gupta (rreth 320-550 i e.s.) ishte një periudhë gjallërie dhe transformimi të madh fetar. Ajo është e njohur si Periudha e Artë e Indisë. Fragmentet arkitekturore të kësaj periudhe janë të shpërndara brenda dhe përreth qytetit. Emblemat prej balte nga kjo periudhë dëshmojnë për ekonominë, institucionet arsimore dhe rëndësinë e pyjeve.
Varanasi më në fund u përcaktua si një vend i madh i shenjtë (tirtha). Udhëtari i famshëm kinez [[Xuan Zang]], i njohur edhe si Hiuen Tsiang, që vizitoi qytetin rreth vitit 635 të e.s., dëshmonte se qyteti ishte një qendër e begatë, e populluar dendësisht e aktiviteteve fetare dhe artistike dhe se shtrihej për rreth 5 km gjatë bregut perëndimor të Gangut.<ref name="159Pletcher160" /><ref name="Berwick121">Dennison Berwick: [https://books.google.com/books?id=JTJszmJc2oUC&pg=PA121 A Walk Along The Ganges]; 1986, fq. 121</ref> Xuan Zangu e emërtoi Varanasin "Polonisse" dhe shkroi se qyteti kishte rreth 30 tempuj me rreth 30 murgj.<ref name="Eck57">Diana L. Eck: [https://books.google.com/books?id=J57C4d8Bv6UC&pg=PA57 Banaras, City of Light]; 1982, fq. 57</ref> Ai përmend se një nga Shiva Lingat ishte rreth 30 m e lartë e veshur me fleta bakri. Në fakt, ishte kolona Mauryane, fragmenti i të cilës, i quajtur Lat Bhairava, është tashmë vetëm 1.5 m e lartë.

=== Periudha mesjetare ===
[[File:Bodhisattva Manjusri - Sandstone - Circa 10th-11th Century AD - Sarnath - Archaeological Museum - Sarnath - Uttar Pradesh - Indian Buddhist Art - Exhibition - Indian Museum - Kolkata 2012-12-21 2347.JPG|thumb|left|Bodhisattva Manjusri, rreth shek. të X-XI]]
Varanasi mbeti qendër e veprimtarisë së intelektualët dhe teologëve gjatë mesjetës, që kontribuoi më tej në reputacionin e tij si një qendër intelektuale e fesë dhe arsimimit. Mbërritja dhe predikimi i Adya Shankara charyas në shekullin e VIII shënoi rigjallërimin e mendimit brahmanik, gjë që çoi në braktisjen graduale të Budizmit në Varanasi. Ai e përcaktoi adhurimin e Shivës si një sekt zyrtar i Varanasit.<ref name="Bindloss-Brown-Elliott278">J. Bindloss, L. Brown & M. Elliott: [https://books.google.com/books?id=QmR5p1tb5mcC&pg=PA278 Northeast India]; 2007, fq. 278</ref>
Në fillimin e periudhës mesjetare, Varanasi kalonte nga një sundim në një tjetër, nga Maukharit e Kannaujit te Gurjara Pratiharat (shekulli i IX). Në fillim të shekullit të XI, ai u vendos nën sundimin e Gangeyadevas, mbretit të Kannaujit. Chandradeva, themeluesi i Dinastisë Gahadavala e bëri Banarasin një kryeqytet të dytë në vitin 1090.<ref name="sen">Sailendra Sen: A Textbook of Medieval Indian History; 2013, fq. 32-3</ref>
Govindachandra (1114-54), mbreti më i madh i Dinastisë Gahadavala, është përshkruar nga kronikanët e periudhës si mishërim i Vishnut, kushtuar mbrojtjes së banesës së tij të parapëlqyer, Varanasit. Ai mundi pushtuesit myslimanë dy herë gjatë viteve 1114-18 dhe mori nën patronazh besimin Hindu. Mbretëresha Kumar Devi, gruaja e Govindachandras, vinte nga një familje e Budizmit Vajrayani (tantrik). Ajo restauroi mjaft ndërtesa në Sarnath dhe ndërtoi aty një vihara (manastir) të re. Kryeministri i tij, Lakshmidhara është i përmendur si një hartues i madh i koleksionit më të madh të literaturës mbi dharman, i përpiluar në 14 volume, i njohur si Krityakalpataru, “Pema e Ritualeve të Dëshirave Magjike”. Në një nga volumet e tij, ai tregon referenca shkrimore për mbi 350 faltore në Kashi dhe përshkruan teorinë e tij të tirthas hindu, duke mbuluar të dy anët e brendësimit (arketipin dhe simbolizmin trupor) dhe jashtëzimin (afërsia hapësinore dhe orientimi).

Jayachandra, djali i madh i Govindachandras, ishte një rival kundër mbretit Chahaman, Prithaviraja. Duke shfrytëzuar konfliktin e tyre të brendshëm, Qutb-ud-din Aibaku, skllavi-gjeneral i Muhammad Ghorit, e mundi Jayachandran në vitin 1194 dhe i preu atij kokën. Ushtria e tij e plaçkiti qytetin, duke shkatërruar afërsisht një mijë tempuj vetëm në qytetin e Varanasit dhe mbi themelet e tyre ngriti xhami duke përdorur rrënojat e tempujve. Pushtimi i dytë nga Qutb-ud-din Aibaku në vitet 1197-98 që regjistron mundjen e mbretit Harishachandra, djalit të Jayachandras, shënon fundin e lavdisë së Dinastisë Gahadavala.

[[File:Jambhala and Vasudhara - Sandstone - Circa 12th Century AD - Sarnath - Archaeological Museum - Sarnath - Uttar Pradesh - Indian Buddhist Art - Exhibition - Indian Museum - Kolkata 2012-12-21 2346.JPG|thumb|Jalambhala dhe Vasudhara, rreth shek. të XII]]
Gjatë shekujve të XI deri në të XVII pushtuesit myslimanë e shkatërruan qytetin të paktën katër herë. Mëgjithatë, ai mbijetoi dhe u rigjallërua në mënyrë të përsëritur; Sitet dhe vendet e shenjta u ri-përcaktuan, monumentet u riparuan dhe u rindërtuan. Traditat mbijetuan megjithë ‘pengesat’ e shumta. Kashi Khanda thotë: “Lumi Ganga, hyjnia Shiva dhe qyteti hyjnor i Kashit, përbëjnë Trinitetin e hirit dhe lumturisë së përsosur”. Triniteti simbolizohet nga tre kodrat që ngjajnë si tre majat e tridentit të Shivës mbi të cilat gjendet qyteti, Omkareshvara në veri, Vishveshvara në pjesën qendrore dhe Kedareshvara në jug.

Mjaft figura të rëndësishme të Lëvizjes Bhakti kanë lindur në Varanasi, duke përfshirë Kabirin, që lindi këtu në vitin 1389,<ref name=Das17>G. N. Das: [https://books.google.com/books?id=bNc2VfJiQW4C&pg=PR17 Couplets from Kabīr]; 1991, fq. 17</ref> dhe Ravidas-in, një reformator shoqëroro-fetar, mistik, poet, udhëtar dhe figurë shpirtërore e shekullit të XV, që kishte lindur dhe jetonte në qytet dhe i punësuar në industrinë e punimit të lëkurëve.<ref name=Merriam-Webster910>{{cite book|title=Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions|publisher=Merriam-Webster, Inc|editor=Wendy Doniger|year=1999|isbn=9780877790440|lang=en|url=https://books.google.al/books?id=ZP_f9icf2roC&pg=PA910|page=910}}</ref>

Në vitin 1206 Aibaku u bë sulltan në Delhi dhe sundoi deri në vitin 1210. Në këtë mënyrë u krijua Sulltanati i Delhit. Gjatë sulmit të Muhammad Ghorit, u shkatërruan përsëri tempujt në vitet 1300 nën Firoz Shah Tughlaq-un (1351-88). Në vitet 1400, qyteti u vu nën sundimin e mbretërve Sharqi të Jaunpurit. Tempujt u shkatërruan përsëri dhe blloqet e tyre u përdorën për ndërtimin e një xhamie në Jaunpur. Gjatë kohës së qetësisë, hindutë i rëndërtuan tempujt dhe lingat, por ata u shkatërruan përsëri nga vala e ardhshme e pushtuesve. Me kalimin e kohës, qyteti u vendos nën sundimin e Dinastisë Lodi (1451-1526), që e mori pushtetin  nga Dinastia Sharqi dhe përsëri një pjesë e madhe e qytetit u shkatërrua nga Sikander Lodi.

=== Periudha Moderne (1500-...) ===
[[File:Mural of Kabir from a Jammu temple.jpg|thumb|left|257px|Pikturë murale e Kabirit nga tempulli Jammu]]
Megjithë reputacionin e tij si fortesa e Ortodoksizmit dhe Konservatorizmit Hindu, Varanasi mori pjesë në rigjallërimin e shekujve të XIV deri në fillim të shek. të XVII. Mes poetëve dhe reformatorëve aktivë, më të shquarit ishin Ballabha, Ramananda, Kabiri, Raidasi, Tulasi, Caitanya dhe Guru Nanaku. Kabiri, në fakt, ishte një nga më të mëdhenjtë e letërsisë indiane, këngët në të folurën popullore të të cilit këndohen edhe sot. Tulasi ritregoi historinë e eposit të Ramayanas në gjuhën popullore hindi, duke e titulluar atë Ramacharitamanasa dhe ajo mbetet edhe sot vepra klasike më popullore, Bibla e folësve të gjuhës hindi.
Në shekullin e XVI, nën sundimin mysliman të [[Perandoria Mogule|perandorit mogul]] [[Akbar]], që investoi në qytet dhe ndërtoi dy tempuj të mëdhenj kushtuar Shivës dhe Vishnut, Varanasi pësoi një rigjallërim të kulturës hindu.<ref name=Berwick121/> Raxhai i [[Pune]]s vendosi Mandirin Annapurna dhe u përfundua Ura Akbari, 200 metra e gjatë.<ref name=Mitra182>Swati Mitra: [https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC&pg=PA182 Good Earth Varanasi City Guide]; 2002, fq. 182</ref> Turistët më të hershëm filluan të vijnë në qytet gjatë shekullit të XVI.<ref name=Prakash170>Satya Prakash: [https://books.google.com/books?id=nKJiBUFrmfoC&pg=RA1-PA170 Cultural Contours of India: Dr. Satya Prakash Felicitation Volume]; 1981, fq. 170</ref> Në vitin 1665, udhëtari francez Jean Baptiste Tavernier përshkroi bukurinë arkitekturore të Tempullit Vindu Madhava në anën e Gangut. Infrastruktura rrugore ishte përmirësuar gjithashtu gjatë kësaj periudhe. Rruga u zgjat nga [[Kalkuta]] në [[Peshawar]] nga mbreti Sher Shah Suri; më vonë gjatë sundimit britanik u bë e njohur si Grand Trunk Road. Raxhputët Man Singh dhe Todarmal, dy ministrat kryesorë në oborrin e Akbarit, morën pjesë aktivisht në riparimin, rindërtimin dhe ndërtimin nga e para të tempujve dhe ghateve të Varanasit gjatë kësaj pjese të Periudhës Mogule.

Studiues dhe predikues të shumtë, të shquar nga e gjithë [[India]] dhe [[Azia Jugore]] e vizituan qytetin. Guru Nanak Devi e vizitoi atë gjtë Shivratrit në vitin 1507, udhëtim që luajti një rol të madh në themelimin e [[Sikizmi]]t.<ref name=Gandhi90>Surjit S. Gandhi: [https://books.google.com/books?id=qw7-kUkHA_0C&pg=PA90 History of Sikh Gurus Retold: 1469–1606 C.E]; 2007, fq. 90</ref>
Me kalimin e kohës, gjatë mbretërimit të nipit të Akbarit, Shah Jahan (1628-57), politika perandorike ndryshoi përsëri. Me urdhrin e tij u shkatërruan rreth shtatëdhjetë e gjashtë tempuj. Me urdhrin e pasuesit të tij, Aurangzebit (1658-1707), në vitet 1669-73, u rrafshuan përsëri rreth një mijë tempuj, duke përfshirë edhe tempujt më të mëdhenj të qytetit si Vishveshvara, Krittivasa dhe Vindu Madhava dhe në vendet e tyre u ndërtuan xhami. Në vitin 1665 udhëtari francez Jean Baptiste Tavernier, një tregtar xhevahiresh, kreu një vizitë në Varanasi dhe përshkroi tempullin madhështor të Vindu Madhavas në bregun e lumit, që ai e quante një “pagodë e madhe”. Përshkrimi i tij është i rëndësishëm për shkak se tempulli u shkatërrua në vitin 1673 nga ushtria e perandorit Aurangzeb, duke bërë që qyeti të pësonte një regres të përkohshëm.<ref name=Berwick121/>

[[File:Benares A Brahmin placing a garland on the holiest spot in the sacred city by James Prinsep 1832.jpg|thumb|309px|Litografi e James Prinsep (1832) që paraqet një brahmin duke vendosur një kurorë në vendin më të shenjtë të qytetit]]
Megjithatë, pas vdekjes së Aurangazebit, shumica e Indisë sundohej nga një konfederatë mbretërish pro-hindu. Shumë nga Varanasi modern u ndërtua gjatë kësaj kohe, veçanërisht gjatë shekullit të XVIII nga mbretërit Maratha dhe Bhumihar.<ref name=Schreitmüller284>Karen Schreitmüller: [https://books.google.com/books?id=bGgf_LkeG2kC&pg=PA284 Baedeker India]; 2012, fq. 284</ref> Mbretërit që qeverisnin Varanasin vijuan të kishin pushtet dhe rëndësi përgjatë një pjese të madhe të periudhës së sundimit britanik, duke përfshirë Maharaxhain e Benaresit, ose Kashi Nareshin.
Ishte nga shekulli i XVII që këtu u vendosën kolonitë më të mëdha të brahmanëve maharashtras dhe me ta erdhi po ashtu edhe mësimi vedik. Pas vitit 1680 mbretëria Maratha zëvendësoi raxhputët si dhuruesit kryesorë të 3 vendeve të shenjta, Varanasit, Allahabadit dhe [[Gaja|Gajës]]. Një valë e re rilindjeje kulturore e përfshiu Varanasin gjatë shekullit të XVIII nën ndikimin e mbretërisë Maratha (1734-85), që në thelb e rindërtoi qytetin. Qyteti, që kishte strehuar heroi rebel marathas, Shivaji, në sfidën e tij ndaj pushtetit mogul, tani u bë marrës i mirënjohjes, pasurisë, aftësisë dhe energjisë së mbretërisë Maratha. Historiani Altekar në 1947 në një shënim shkroi se “Varanasi modern është gjerësisht një krijim i Marathasve”. Bajirao Peshva I (1720-40) mori patronazhin e ndërtimit të ghateve Manikarnika dhe Dashashvamedha dhe lagjeve të afërta të banuara. Një numër gatesh, pellgjesh uji dhe tempujt e shquar të Vishvanathas, Trilochanas, Annapurnas, Sakshi Vinayakas dhe Kala Bhairavas u rindërtuan gjatë patronazhit Maratha. Mbretëresha Ahilyabai e Indores ndërtoi Tempullin e tanishëm Vishvanatha në vitet 1775-76. Me ndërtimin njëri pas tjetrit të ghateve, u ngritën tempujt, qyteti rifitoi qetësinë e tij dhe u rigjallërua sistemi i tij arsimor.

Mbretërisë së Benaresit  iu dha statusi zyrtar nga [[Perandoria Mogule]] në vitin 1737 dhe vijoi të qeverisej si një zonë dinastike deri në Pavarsinë Indiane në vitin 1947, gjatë mbretërimit të Dr. Vibhuti Narayan Singh-ut. Në shekullin e XVIII, Muhammad Shahu urdhëroi ndërtimin e një observatori mbi Gang, të bashkangjitur me Man Mandir Ghatin, i projektuar për të zbuluar papërsosmëritë në kalendar, në mënyrë që të rishikohej tabela ekzistuese astronomike. Turizmi në qytet filloi të lulëzoi në shekullin e XVIII.<ref name=Prakash170/> Në vitin 1791, nën sundimin e guvernatorit të përgjithshëm britanik Warren Hastings, Jonathan Duncan themeloi një kolegj sanskrit në Varanasi.<ref name="Corp1">{{cite conference|title=To Plan is Not Enough - Corp 2007 Proceedings|url=https://books.google.al/books?id=iGT03xAcFQIC&pg=RA1-PA105|conference=12th International Conference on Urban Planing and Spatial Development in the Information Society|year=2007|editor1=Manfred Schrenk|editor2=Vasily V. Popovich|editor3=Josef Benedikt|language=en, de|location=Vienna|publisher=Lulu.com|isbn=9783950213935|page=105}}</ref>

[[File:Majaraja of Benares and Suite, 1870s.jpg|thumb|left|345px|Maharaxhai i Benaresit dhe oborri i tij, vitet 1870]]
Me rënien e qeverisë në Delhi në fillim të shekullit të XVIII, Varanasi në fillim ra nën sundimin e Nawabëve të Oudhit në vitin 1722 dhe më vonë u bë një seli e Mansaramit (1730-8), themeluesit të shtetit Baranas Raxh në vitin 1738. Pasuesi i tij Balwant Singh-u (1738-70) në vitin 1739 mori pushtetin në mënyrë të zgjuar nga Nawabi duke krijuar një shtet të pavarur të çifligut të tij, që për rreth dyzet vjet mbeti qendra e vëmendjes dhe burimi i shqetësimeve për East India Company. Në vitin 1763 ai ndërtoi një Fortesën e Ramnagarit  mbi anën tjetër të lumit Gang, duke e zhvendosur selinë e pushtetit nga Gangapuri në Ramanagar. Tensionet midis dy forcave arritën kulmin në vitin 1781, kur Chet Singhu (1770-81), djali i Balwant Singhut, uzurpoi fronin dhe e vendosi Lord Warren Hastings në telashe serioze. Megjithatë në vitin 1775 Varanasi iu dorëzua East India Company nga Nawab i Oudhit, Asaf-ud-daula dhe më në fund në vitin 1794 Varanasi u vu nën administrimin britanik me një juridiksion të kufizuar të njohur si ‘the Banaras State’.

Pamja e qytetit të shenjtë ndryshoi përsëri në mënyrë të konsiderueshme nën sundimin britanik. Zona urbane e qytetit vijoi të zhvillohej përgjatë lumit në drejtim të jugut dhe perëndimit. U ndërtuan ura me mure mbi lumin Gang dhe Varana, shumë pellgje si Benia, Maidagini, Macchodari dhe Godaulia Nala u thanë dhe u zëvendësuan nga parqe ose rrugë, ndërsa shumë shtëpi u shaktërruan për të zgjeruar rrugët në qendër të qytetit. Rrugët e gjera u ndërtuan përmes qytetit në vijat ku më parë kalonin rrugica të ngushta. Rruga Dashashvamedha-Luxa u ndërtuar duke u shtrirë në perëndim nga lumi drejt stacionit hekurudhor të kazermës (tani të quajtur Nyja e Varanasit). Me ngadalë qyteti mori formën e tij të tanishme. James Prinsep (1799-1840), publikoi censusin e parë të përpunuar të qytetit dhe bëri gjithashtu hartën më autentike të tij në vitin 1822. Për më tepër, në hartë ai kishte dhënë gjithashtu edhe gjerësitë dhe gjatësitë e 90 tempujve të rëndësishëm dhe vendosi në hartë itinerarin e udhëtimit Vishvanath Antargriha dhe tempujt dhe faltoret përgjatë tij. Për herë të parë në anglisht James Prinsep (1831) publikoi një libër të ilustruar.
Sundimi britanik solli një ndryshim të rëndësishëm në modelin e lashtë pandit-student të mësimit që kishte mbizotëruar në Varanasi për rreth 2,500 vjet. Me aprovimin e Guvernatorit të Përgjithshëm Britanik Warren Hastings në vitin 1791, Jonathan Duncan, një banor britanik i Varanasit, u themelua një kolegj sanskrit Pathshala dhe në vitin 1853 u ndërtuan në [[Arkitektura gotike|Stilin Gotik]] godinat e kolegjit. Nisma më e vjetër arsimore vendase i takon Jay Narayan Ghosal-it, pronar i pasur tokash nga Bengali, që me përkrahjen britanike themeloi një shkollë në vitin 1814, të emërtuar sipas tij Jayanarayan School. Një tjetër aspekt i Periudhës Britanike ishte zgjerimi i veprimtarisë së misionarëve të krishterë. Në vitin 1816, The Baptist Society u bë trupa e parë e krishterë që futi një mision në qytetin e shenjtë. The Church Missionary Society e Kishës Anglikane kishte nisur punën në Varanasi duke filluar në vitin 1817 dhe hapi një kishë në Sigra dhe një tjetër në qendër të qytetit në kryqëzimin Godaulia. The London Missionary Society ishte e vendosur në kazermën britanike duke filluar në vitin 1820. Më vonë në të njëjtin shekull, the Wesleyan Missionary Society nisi misionin e saj në Varanasi dhe the Zenana Bible and Medical Mission nisi një spital për gratë.
Në vitin 1822 James Prinsep (1799 - 1840) realizoi censusin dhe hartën e parë të qytetit. Në vitin 1843 u themelua Shkolla Sanskrite Ranavira, ndërsa në vitin 1845 u themelua Spitali Hindu Marwari.
Në vitin 1852 Gauraiya Shahi protestoi nën udhëheqjen e Bhauji dhe Visheshvar Janit, për të ndaluar shkatërrimin e portave të qytetit për bërjen e rrugëve; megjithatë 12 portat (phataka) u shkatërruan.
Në vitin 1857, Ushtria Britanike kreu një masakër të trupave indiane në qytet gjatë fazave të hershme të Kryengritjes Indiane të vitit 1857.<ref name=Misra6>{{cite book|title=Rani|author=Jaishree Misra|lang=en|url=https://books.google.al/books?id=vwITlHzYxnoC&pg=PR6|publisher=Penguin Books India|year=2007|page=6|isbn=9780143102106}}</ref>
Në vitin 1866, krijimi dhe organizimi i Bordit Bashkiak të Varanasit çoi në përmirësime domethënëse në infrastrukturën e qytetit dhe shërbimet bazë të shëndetit, furnizimit me ujë të pijshëm dhe higjenën publike.<ref name=Kochhar247>Atul Kochhar: [https://books.google.com/books?id=Pu3sCAAAQBAJ&pg=PA247 Benares: Michelin Starred Cooking]; 2015, fq. 247</ref>

[[File:Benares - riverfront LCCN2004707379.jpg|thumb|Foto e vitit 1895 nga bregu i lumit në Varanasi.]]
Në vitin 1872 u zhvillua censusi i parë zyrtar i qytetit, ndërsa në vitet 1875-76 u ndërtua godina e Bashkisë. Në vitin 1883 u krijua Bordi i Distriktit, ndërsa në vitin 1888 u themelua Church Missionary Society. Më 8 prill 1891 u shkatërrua Tempulli i Ramas në Bhadaini për të ndërtuar stacionin e pompimit të ujit, që rezultoi në lëvizjen e protestës Ramahalla. Si pasojë, më 15 prill tempulli i shkatërruar u rindërtua përsëri nga banorët e qytetit.
Në vitin 1897, shkrimtari [[Mark Twain]], për Varanasin tha se:  "Benaresi është më i vjetër se historia, më i vjetër se tradita, më i vjetër madje edhe se legjenda dhe duket dyfish më i vjetër se ato të të mara së bashku".<ref name=TwainL>Mark Twain: [http://www.literaturecollection.com/a/twain/follow.ing-equator/51/ Following the Equator: A Journey Around the World, kapitulli L] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20240429200906/http://www.literaturecollection.com/a/twain/follow.ing-equator/51/ |date=29 prill 2024 }}; 1897</ref> 

Në vitet 1897-98 Annie Besant, themeluesja e Theosophical Society në Indi themeloi Kolegjin Qendror Hindu (Central Hindu School), me një kampus që u bë bërthama e për krijimin e Banaras Hindu University në vitin 1916. Ajo e themeloi Central Hindu College me qëllimin që ti bënte njerëzit e të gjitha besimeve bashkë nën idealin e vëllazërisë, duke promovuar vlerat kulturore indiane dhe të hiqte të gjitha keqdashjet mes pjesëve të ndryshme të popullsisë së Indisë.<ref name=Sharma-Sharma197>U. Sharma & S.K. Sharma: [https://books.google.com/books?id=BX3wIjJ9mvMC&pg=PA197 Indian Political Thought]; 2001, fq. 197</ref> Në vitin 1910, britanikët e bënë Varanasin një shtet të ri indian, me Ramnagarin si kryeqytetin e tij, por pa juridiksion mbi vetë qytetin e Varanasit. Kreu fetar, Kashi Nareshi, e kishte pasur selinë e tij në [[Fortesa e Ramnagarit|Fortesën e Ramnagarit]] që nga shekulli i XVIII, gjithashtu një përfaqësues i historisë së mbretërve të Varanasit, që është i vendosur në lindje të tij, përgjatë Gangut.<ref name="A review of Varanasi">{{cite web|url=http://www.blonnet.com/life/2004/02/02/stories/2004020200050300.htm|title=A review of Varanasi|publisher=Blonnet.com|language=en|accessdate=3 nëntor 2012|archive-date=24 shtator 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090924092518/http://www.blonnet.com/life/2004/02/02/stories/2004020200050300.htm|url-status=dead}}</ref> Kashi Nareshi është thellësisht i nderuar nga banorët vendas dhe është padroni kulturor kryesor; disa besimtarë të përkushtuar e konsiderojnë atë si mishërim të Shivës.<ref name=Mitra216>Swati Mitra: [https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC&pg=PA216 Good Earth Varanasi City Guide]; 2002, fq. 216</ref>
Në vitin 1916, nënmbreti i Indisë, Lord Hardinge, vendosi gurin e themeleve të atij që do të bëhej një nga universitetet më të mëdha dhe më të bukur në Azi, Banaras Hindu University. Aty Mahatma Gandi mbajti në vitin 1917 fjalimin e tij të parë politik, ndërsa në vitin 1920 u themelua nga Mahatma Gandhi Kashi Vidyapitha.

India e fitoi pavarësinë nga sundimi i Britanisë më 15 gusht 1947 dhe shpalli një shtet republikan më 26 janar 1950. Varanasi iu dorëzua Bashkimit të Indisë në vitin 1947 dhe Dr. Vibhuti Narayan Singh i përfshiu territoret e tij në Provincat e Bashkuara të Oudhit dhe Agras në vitin 1949. Qën nga viti 1947 në qytet nuk u regjistrua ndonjë ndryshim në morfologjinë urbane të qytetit. Më 15 tetor 1949 distrikti i Varanasit mori formën e tij të tanishme me bashkimin e shtetit të mëparshëm të Varanasit (Kashi raxhi) dhe qyteti i Varanasit u bë qendra e tij administrative.
Në vitin 1948 u formuan The Banaras Improvement Trust për bërjen e ‘Master Planit të Varanasit’ dhe në vitin 1951 u pregatit plani. Atij ju bënë rishikime dhe modifikime në vitet 1973 dhe 1982 kur u përgatit rishikimi i planeve. Asnjë nga këta plane nuk u zbatua; të gjithë u shtynë dhe u bënë rekomandime për rishikime të mëtejshme. Më 26 shkurt 1996 u propozua për herë të parë planifikimi i zonave të trashëgimisë dhe ruajtjes. Ky plan u aprovua nga Qeveria e Uttar Pradeshit në korrik 2001. Në këtë plan identifikohen pesë zona kulturore me qëllim që të kenë një trajtim të veçantë. Ndërsa në vitin 2011 ky master plan u rishikua përsëri.
Në vitin 1961 u krijua Diesel Locomotive Works (DLW) me bashkëpunimin teknik nga Shtetet e Bashkuara të Amerikës; ky është njësia e vetme e industrisë së rëndë në distrikt. Në vitet 1960 dhe 1970, u ndërtuan Sarnath Institute of Higher Tibetan Studies që në vitin 1988 u bë universitet dhe shumë manastire budiste si ai kinez, tajlandez dhe japonez. Në vitin 1992 u hap një Observator i ri Hindu në kompleksin e Universitetit Sanskrit Sampurnananda. Në vitin 1999 në Sarnath hapet më 29 tetor Vajra Vidya Samsthani. Pesë institucioneve të arsimit të lartë, Universiteti Sanskrit Sampurnananda, Mahatma Gandhi Kashi Vidyapith, Central Institute of Higher Tibetan Studies, the Parshvanatha Jain Institute dhe Jamia Salfia Darul-Islamia u është dhënë statusi i universiteteve të njohur zyrtarisht nga Komisioni i Lejeve Universitare.

==Gjeografia dhe klima==
Varanasi është i vendosur në një lartësi prej 80.71 metrash mbi nivelin e detit<ref>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/default.htm|title=DEO Varanasi|work=Tourist Information: General Information|publisher=Varanasi District Administration by National Informatics center|language=en}}</ref> në qendër të luginës së [[Gangu]]t në Indinë Veriore, në pjesën Lindore të shtetit të Uttar Pradeshit, përgjatë bregut në formë gjysëm-hëne të Gangut, me një lartë mesatare mbi lum prej 15 dhe 21 metrash.<ref name=Mohanty316>Bidyut Mohanty: [https://books.google.com/books?id=88_4KESo8d0C&pg=PA316 Urbanisation in Developing Countries: Basic Services and Community Participation]; 1993, fq. 316</ref> Qyteti është qendra administrative e distriktit të Varanasi. Me rrugë, Varanasi është i vendosur 797 km në jug-lindje të [[Nju Delhi]]t, 320 km në jug-lindje të [[Laknau]]t, 121 km në lindje të Allahabadit dhe 63 km në jug të Jaunpurit. "Varanasi Urban Agglomeration" – një aglomerat prej shtatë njësishë urbane – mbulon një sipërfaqe prej 112.26&nbsp;km<sup>2</sup> (afërsisht 43&nbsp;milje²).<ref name=heritageUNESCO>{{cite web|url=http://www.sasnet.lu.se/EASASpapers/46RanaSingh.pdf|title=Varanasi as Heritage City (India) on the scale the UNESCO World Heritage List: From Contestation to Conservation|language=en|accessdate=18 gusht 2006|last=Singh|first=Rana P. B.|format=PDF|work=EASAS papers|publisher=Swedish South Asian Studies Network|archive-date=26 dhjetor 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226115110/https://www.sasnet.lu.se/EASASpapers/46RanaSingh.pdf%20|url-status=dead}}</ref> Zonat e qytetit përfshijnë Adampuran, Anandbaghun, Bachchhaonin, Bangali Tolan, Bhelpuran, Bulanalan, Chaitganjin, Chaukaghatin, Chowkun, Dhupchandin, Dumraonin, Gandhinagarin, Gautam Nagarin, Giri Nagarin, Gopal Viharin, Guru Nanak Nagarin, Jaitpuran,  Kail Garhun, Khannan, Kotwalin, Lanka Manduadihun, Luxan, Maheshpurin, Mahmoorganjin, Maulvibaghun, Nagwarin, Naipokharin, Shivalan, Siddhagiribaghun dhe Sigran.

Duke qenë i vendosur në Rrafshirat Indo-Gangetike të Indisë Veriore, toka është shumë pjellore për shkak se vërshimet e Gangut e ripasurojnë në mënyrë të vazhdueshme tokën. Varanasi gjendet midis pikëtakimit të Gangut me dy degë të tjera: lumin Varuna dhe përroin Assi. Largësia midis dy pikëtakimeve është rreth 4 km dhe shërben si një rrugëtim i shenjtë për hindutë, që kulminon me një vizitë në Tempullin Sakshi Vinayak.<ref name=Kishore65>Kaushal Kishore: [https://books.google.com/books?id=mbGeAwAAQBAJ&pg=PT65 Holy Ganga]; 2008, fq. 65</ref>
Varanasi ka një klimë të të lagësht subtropikale (Köppen climate classification ''Cwa'') me variacione të mëdha midis temperaturave të verës dhe dimrit, duke regjistruar tre stinë të ndryshme: e ftohtë nga nëntori në shkurt, e nxehtë nga marsi në mes të qershorit dhe me shira nga mesi i qershorit deri në shtator, ndërsa tetori shihet si një muaj kalimtar.<ref name=Singh4>Ram Bali Singh: Rajput Clan-settlements in Varanasi District; 1975, fq. 4</ref><ref name=Pandey13>K. N. Pandey: [https://books.google.com/books?id=NLk3-qPOBrEC&pg=PA13 Adoption of Agricultural Innovations: A Study of Small and Marginal Farmers of Varanasi]; 1989, fq. 13</ref> Vera e thatë fillon në prill dhe zgjat deri në qershor, e ndjekur nga stina e musoneve nga korriku deri në tetor. Gjatë dimrit temperatura mesatare varion nga 7° deri në 13°C, në verë ajo varion midis 32°C dhe 46°C, ndërsa gjatë stinës së shirave është mesatarisht 25°C. Dimrat në Varanasi kanë një ndryshim të madh të ciklit ditor, me ditë të ngrohta dhe netë të ftohta. Valët e të ftohtit që vijnë nga rajoni i [[Himalajet|Himalajeve]] shkaktojnë temperatura të ulëta në qytet në dimër nga dhjetori deri në shkurt, kur temperatura poshtë 5 gradëve C nuk janë të pazakonta. Reshjet mesatare vjetore janë 1114 mm. Mjegulla është e zakonshme në dimër, ndërsa në verë fryjnë erërat e thata dhe të nxehta të quajtura lu.<ref name=Singh-Rana27>R.P.B. Singh & Pravin S. Rana: Banaras Region: A Spiritual & Cultural Guide; 2002, fq. 27</ref> Lagështia vërtitet rreth 72 përqindëshit. Ditët mesatare me shi varjojnë nga 0.5 gjatë dhjetorit dhe 0.6 gjatë prillit dhe nëntorit në 13.9 gjatë korrikut, 13.1 gjatë gushtit dhe 10 gjatë shtatorit duk arritur në një mesatare vjetore prej 51.5 ditësh me shi.
Në vitet e fundit, niveli i ujit të Gangut është ulur në mënyrë domethënëse; digat, marrja e pa rregulluar e ujit dhe pakësimi i burimeve akullnajore për shkak të ngrohjes globale mund të jenë shkaqet e mundshme.<ref>{{cite web|url=http://www.aninews.in/newsdetail2/story39530/is-river-ganges-drying-in-varanasi.html|title=Is River Ganges drying in Varanasi|publisher=Aninews.in|language=en|accessdate=3 nëntor 2012|archive-date=12 maj 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120512213923/http://aninews.in/newsdetail2/story39530/is-river-ganges-drying-in-varanasi.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.theaustralian.com.au/news/world/ganges-receding-despite-rainfall/story-e6frg6so-1226066738979|work=The Australian|title=Ganges receding despite rainfall|date=1 qershor 2011|language=en}}</ref>

{{Klima
| TABELA                       = 
| DIAGRAMI I TEMPETATURES      = 
| DIAGRAMI I RESHJEVE          = 
| DIAGRAMI I RESHJEVE LARTESIA = 
| BURIMI   = India Meteorological Department (regjistrimet deri në 2010)<ref name=IMD>{{cite web| url=http://www.imd.gov.in/section/climate/extreme/varanasi2.htm|title=Varanasi Climatological Table Period: 1971–2000|publisher=India Meteorological Department|language=en| accessdate=15 prill 2015}}</ref><ref name=IMD2>{{cite web| url=http://www.imdpune.gov.in/Temp_Extremes/histext2010.pdf|format=PDF|title=Ever recorded Maximum and minimum temperatures up to 2010|publisher=India Meteorological Department|language=en|url-status=dead|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=21 maj 2013 |archive-url=https://www.webcitation.org/6GmnoaB0m?url=http://www.imdpune.gov.in/Temp_Extremes/histext2010.pdf}}</ref>
| Titulli  = Temperaturat dhe reshjet në Varanasi
| Vendi    = Varanasi Airport (1971–2000)
<!-- temperatura mesatare maksimale për muajin në ° C -->
| maks_jan  = 23.0
| maks_shk  = 26.2
| maks_mar  = 32.6
| maks_pri  = 38.5
| maks_maj  = 40.3
| maks_qer  = 38.4
| maks_korr = 33.7
| maks_gush = 32.9
| maks_shta = 32.8
| maks_tet  = 32.7
| maks_nën  = 29.4
| maks_dhje = 24.7
<!-- temperatura mesatare minimale për muajin në ° C -->
| min_jan  = 9.2
| min_shk  = 11.6
| min_mar  = 16.2
| min_pri  = 21.9
| min_maj  = 25.5
| min_qer  = 27.2
| min_korr = 25.7
| min_gush = 25.4
| min_shta = 24.4
| min_tet  =  20.6
| min_nën  = 14.4
| min_dhje = 10.1
<!-- temperatura mesatare për muajin në ° C -->
| mes_jan  = 
| mes_shk  = 
| mes_mar  = 
| mes_pri  = 
| mes_maj  = 
| mes_qer  = 
| mes_korr = 
| mes_gush = 
| mes_shta = 
| mes_tet  = 
| mes_nën  = 
| mes_dhje = 
<!-- reshje mesatare për muajin në mm -->
| reshje_jan  = 19.0
| reshje_shk  = 18.2
| reshje_mar  = 8.3
| reshje_pri  = 6.1
| reshje_maj  = 10.3
| reshje_qer  = 107.3
| reshje_korr = 309.3
| reshje_gush = 288.4
| reshje_shta = 244.9
| reshje_tet  = 32.3
| reshje_nën  = 9.3
| reshje_dhje = 4.8
<!-- Numri mesatar i orëve të përditshme me diell për muajin në h / d -->
| orë_diell_jan  = 
| orë_diell_shk  = 
| orë_diell_mar  = 
| orë_diell_pri  = 
| orë_diell_maj  = 
| orë_diell_qer  =  
| orë_diell_korr = 
| orë_diell_gush = 
| orë_diell_shta = 
| orë_diell_tet  = 
| orë_diell_nën  = 
| orë_diell_dhje = 
<!-- Temperatura mesatare e ujit (oqeaneve, liqene, etj) për muajin në ° C -->
| uji_jan  = 
| uji_shk  = 
| uji_mar  = 
| uji_pri  = 
| uji_maj  = 
| uji_qer  =  
| uji_korr = 
| uji_gush = 
| uji_shta = 
| uji_tet  = 
| uji_nën  = 
| uji_dhje = 
<!-- Ditë me diell mesatare për muajin e në d -->
| ditë_diell_jan   = 
| ditë_diell _shk  = 
| ditë_diell _mar  = 
| ditë_diell _pri  = 
| ditë_diell _maj  = 
| ditë_diell _qer  = 
| ditë_diell _korr = 
| ditë_diell _gush = 
| ditë_diell _shta = 
| ditë_diell _tet  = 
| ditë_diell _nën  = 
| ditë_diell _dhje = 
<!-- Lagështia mesatare për muajin në %-->
| lagështia_jan  = 
| lagështia_shk  = 
| lagështia_mar  = 
| lagështia_pri  = 
| lagështia_maj  = 
| lagështia_qer  = 
| lagështia_korr = 
| lagështia_gush = 
| lagështia_shta = 
| lagështia_tet  = 
| lagështia_nën  = 
| lagështia_dhje = 
}}

==Administrimi==
===Politika dhe ligji===
Varanasi qeveristet nga një numër trupash administrative, ku më i rëndësishmi është Varanasi Nagar Nigam (Korporata Bashkiake) dhe Autoriteti i Zhvillimit të Varanasit, që është përgjegjës për realizimin e master planeve të qytetit. Furnizimi me uj dhe sistemi i kanalizimeve drejtohet nga Jal Nigami.<ref name=Academy21>{{cite book|lang=en|date=15 korrik 2011|title=Banaras (Varanasi) - The City of Gods|author=Students' Academy|url=https://books.google.al/books?id=sHc3AgAAQBAJ&pg=PA21|publisher=Lulu.com|page=21|isbn=9780557914753}}</ref> Varanasi është i përfaqësuar në Parlamentin e Indisë nga kryministri i tanishëm i Indisë, Narendra Modi, që fitoi zgjedhjet e Lok Sabhas në vitin 2014 me një diferencë të madhe.<ref>{{Cite news|url=http://articles.economictimes.indiatimes.com/2014-05-16/news/49898450_1_narendra-modi-varanasi-lok-sabha-kailash-chaurasia|title=Elections 2014: Narendra Modi wins Varanasi by a massive margin of 3.37 lakh votes|date=16 mars 2014|newspaper=The Economic Times|language=en}}</ref>

Me rritjen e qytetit në sipërfaqe, popullsi, biznese dhe funksione administrative, ndikimi i tij u shtri përtej kufijve bashkiakë. Nga një qytet me një bërthamë të vetme, ai tani ka mar karakterin e një Aglomerati Urban që shtrihet përgjatë një sipërfaqeje prej 119.52 km<sup>2</sup>. Dhe pastaj është një sipërfaqe më e madhe e quajtur Rajoni i Zhvillimit të Varanasit (477.34 km<sup>2</sup>) mbi të cilin ai nuk ka kontroll formal, por mbi të cilin ka ndikim të madh të ndërsjelltë. Me përmirësimet e mëtejshme të rrugës GT (Autostrada Kombëtare 2) në një superstradë, zgjerimi i ardhshëm i qytetit do të vazhdoi të bëhet në të gjitha drejtimet e rrethinave të qytetit.
Në vitin 1982 Autoriteti Zhv. i Varanasit (AZhV, formuar në 1974) bëri një rregullim të planeve të hershme të qytetit dhe nën drejtimin e tij, Town & County Planning Organisation përgatiti një master plan të kuptueshëm të Varanasit për vitet 1991-2011, kohë gjatë të cilës pop e Aglomeratit të Varanasit pritej të dyfishohej.<ref name=Indianness-Singh327>Rana P.B. Singh, 2009 Identity of 'India' & 'Indianness', and Geography in India: Sensitive Appraisal from the past and move to 21st Century; in, Singh, Ravi S. (ed.) Indian Geography: Perspectives, Concerns and Issues; fq. 327</ref> Njësitë e habitatit pesë nivelësh janë përcaktuar mbi bazën e administrimit dhe strategjisë planifikuese, duke konsideruar Rajonin Zhv. të Varanasit, RZhV, si në master planin e vitit 2011, si kufirin e jashtëm. Nga më e ulëta deri te më e larta në hierarki ato janë: Korporata Bashkiake e Qytetit të Varanasit 84.55 km<sup>2</sup>, Aglomerati Urban i Varanasit, AUV 112.26 km<sup>2</sup>, Zona Operative e Master Planit të Varanasit 144.94 km<sup>2</sup>, Zona e Projektuar e Master Planit të Varanasit 179.27 km<sup>2</sup> dhe më e jashtmja Rajoni Zhv. i Varanasit, RZhV 477.34 km<sup>2</sup>.

Nën master planin e vitit 2011, zona e zgjeruar e propozuar për Varanasin më të Madh ishte 179.27 km<sup>2</sup>. Ndryshimi më i dallueshëm gjatë planit të viteve 1991-2011 është zgjerimi i zonës së qytetit (+112%). Ndryshimet më të mëdha që nga viti 1991 pasi u futën pas vitit 1988, tregojnë një rritje drastike të tokës nën përdorimin qeveritar dhe gjysëm-qeveritar (+390.50%), si dhe shërbimet publike e komunitare (+190.63%). Hapi i rritjes së popullsisë çon në rritjen e sipërfaqes nën përdorimin rezidencial deri në 253.63% në krahasim me vitin 1988.<ref name=Indianness-Singh327/>
Administrativisht, Zona Urbane e Varanasit ({{coord|25|14|N|82|56|E|display=inline}} –{{coord|25|23.5|N|83|03|E|display=inline}}) konsiston në një Korporatë Bashkiake, një Zonë e bashkangjitur, katër Qyteza të vazhduara, dy Zona të njohura, një Bord Bashkiak dhe një Bord Kantoni.<ref>Rana P.B. Singh, 2015: Varanasi, Making of India’s heritage City</ref>
Varanasi është binjakëzuar me {{flagicon|JPN}}[[Kyoto]]n në [[Japonia|Japoni]]<ref name=Som>{{cite web|last=Som|first=Vishnu|url=http://www.ndtv.com/article/india/to-rejuvenate-indian-cities-pm-modi-takes-first-step-with-japan-584209?ndtv_alsoread|title=To Rejuvenate Indian Cities, PM Modi Takes First Step With Japan|date=30 gusht 2014|publisher=NDTV.com|language=en}}</ref>

===Kujdesi shëndetësor===
[[File:Government Postgraduate Ayurved college and Hospital, Varanasi.jpg|thumb|left|327px|Kolegji dhe spitali Ayurvedic qeveritar, Varanasi]]
Sushruta, kirurgu dhe autori i madh i ''Sushruta Samhitas'', teksti sanskrit i kirurgjisë, jetoi në Varanasi dhe e praktikoi mjeksinë dhe kirurgjinë disa kohë gjatë shekullit të V p.e.s.. Që nga viti 1922, Ayurveda ka qenë subjekt i trajnimit në Banaras Hindu University dhe në vitin 1927 u krijua një kolegj i veçant ayurvedik.<ref>{{cite journal|url=http://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V02_605.gif|title=Susruta|journal=The Imperial Gazetteer of India|year=1909|volume=2|page=570|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.bhu.ac.in/ims/ayurveda/ayurveda_about.htm|title=Faculty of Ayurveda|publisher=Banaras Hindu University|language=en}}</ref> Në Varanasi ka shumë qendra ayurvedike si Sparsa Ayurvedic Centre që mundëson trajtime ayurvedike si Panchakarma dhe metoda të tjera.<ref>{{cite web|url=http://www.ayurveda.in/centers/sparsa-ayurvedic-centre-399.html|title=Sparsa Ayurvedic Centre|publisher=ayurveda.in|language=en}}</ref> S. S. Ayurveda Hospital menaxhon një qendër të trajtimit Panchakarma, në lidhje me Kerala Ayurveda Ltd.<ref>{{cite web|url=http://www.keralaayurveda.biz/sites/default/files/pdf/KAL%20Press%20release%201%20July%202012.pdf|format=PDF|title=Kerala Ayurveda Panchakarma Centre at Banaras Hindu University (BHU) under PPP|date=5 korrik 2012|publisher=Kerala Ayurveda Ltd.|language=en|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=10 korrik 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150710222619/http://www.keralaayurveda.biz/sites/default/files/pdf/KAL%20Press%20release%201%20July%202012.pdf|url-status=dead}}</ref>
Varansi ka mjaft spitale, duke përfshirë Heritage Hospital, Marwari Hospital, Pitambari Hopspital, Mata Anand Mai Hospital, Rajkiya Hospital, Ram Krishna Mission Hospital, Shiv Prasad Gupta Hospital, Pandit Deen Dayal Upadhyay hospital (i menaxhuar nga qeveria shtetërore), më i madhi është Sir Sundar Lal Hospital (spital universitar) që ka më shumë se 1150 shtrate dhe një qendër të veçantë për traumën që ka 340 shtrate dhe Varanasi Hospital and Medical Research Centre. Gjithashtu në Varanasi vepron një institut i veçant për kancerin.<ref>{{cite web|url=http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/restaurants.htm|title=Restaurants & Hospitals|publisher=Uttar Pradesh Tourism|language=en|accessdate=30 tetor 2012|archive-date=30 tetor 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121030074029/http://up-tourism.com/destination/varanasi/restaurants.htm|url-status=dead}}</ref> Spitali i Varanasit u krijuar në vitin 1964 nga Dr. Baijnath Prasad.<ref name="VH">{{cite web|url=http://varanasihospital.com/|title=Welcome to Varanasi Hospital|publisher=Varanasi Hospital and Medical Research Centre|language=en|accessdate=30 tetor 2012}}</ref> Spitali, që në vitin 2012 kishte 66 shtrate, i ofron kurim Varanasit si dhe distrikteve dhe shteteve përreth, shumë prej të cilëve mbështeten te ai për kirurgjinë.<ref name="VH"/> Megjithëse spitali vuan nga mungesa e fondeve, ai ka shërbime si rrezet-x, ultrasonografinë, ekokardiografinë dhe një laborator patologjie.<ref name="VH"/> Pjesa urbane e distriktit të Varanasit kishte një vdekshmëri foshnjore prej 70 për 1,000 në periudhën 2010–2011.<ref>[http://censusindia.gov.in/vital_statistics/AHSBulletins/files/01-Uttar%20Pradesh%20AHS%20Bulletin.pdf "Annual Health Survey 2010–2011"] Office of the Registrar General & Census Commissioner, India (2011).</ref>

[[File:Bhadaini Water Pump, Varanasi.JPG|thumb|257px|Ndërtesa e pompimit të ujit Bhadaini]]
===Mirëmbajtja publike===
Për shkak të dendësisë së lartë të popullsisë së Varanasit dhe numrit në rritje të turistëve, qeveria e Uttar Pradeshit dhe organizata dhe institucione ndërkombëtare jo-qeveritare kanë pasur shqetësime të rënda për ndotjen dhe presionin në infrastrukturën e qytetit, kryesisht kanalizimet, higjena publike dhe elementet e kanalizimeve kulluese. Problemi i kanalizimeve të ujërave të zeza është përkeqësuar nga roli i Gangut në larjen dhe në trafikun e lumit, që është shumë i vështirë për tu kontrolluar.<ref name=316Mohanty317>Bidyut Mohanty: [https://books.google.com/books?id=88_4KESo8d0C&pg=PA316 Urbanisation in Developing Countries: Basic Services and Community Participation]; 1993, fq. 316-7</ref> Për shkak të kanalizimeve, njerëzit që përdorin ujë vendor të patrajtuar kanë rrezik të lartë të infektohen nga një gamë sëmundjesh të stomakut.<ref name="HamnerTripathi2006">Hamner, Tripathi, Mishra etj.: The role of water use patterns and sewage pollution in incidence of water-borne/enteric diseases along the Ganges river in Varanasi, India; International Journal of Environmental Health Research, volumi 16, nr. 2, 2006, fq. 113-32</ref>

Disa pjesë të Varanasit janë ndotur me kimikate industriale duke përfshirë metale të rënda toksike. Studimet e ujërave të zeza nga impiantet e trajtimit të kanalizimeve të Varanasit identifikojnë se ndotja e ujit me metale dhe ripërdorimi i këtij uji për vaditje si një mënyrë që metalet toksike që përthithen nga bimët që njerëzit kultivojnë për ushqim.<ref name="SharmaAgrawal2008">R. K. Sharma, M. Agrawal & F. M. Marshall: Heavy Metal (Cu, Zn, Cd and Pb) Contamination of Vegetables in Urban India: A Case Study in Varanasi; Environmental Pollution, volumi 154, nr. 2, 2008, issn 0269-7491, doi 10.1016/j.envpol.2007.10.010; fq. 254-63</ref><ref name="SharmaAgrawal2006">R. K. Sharma, M. Agrawal & F. Marshall: Heavy Metal Contamination in Vegetables Grown in Wastewater Irrigated Areas of Varanasi; Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology; volumi 77, nr. 2, 2006, issn 0007-4861, doi 10.1007/s00128-006-1065-0; fq. 312-8</ref> Një shembull i studiuar është ''palaku'', një gjethe bimore popullore që përthith metale të rënda kur është në tokë dhe që njerëzit pastaj e hanë.<ref name="Kumar SharmaAgrawal2007">R. K. Sharma, M. Agrawal & F. Marshall: Heavy Metal Contamination of Soil and Vegetables in Suburban Areas of Varanasi; Ecotoxicology and Environmental Safety, volumi 66, nr. 2, 2007, issn 0147-6513, doi 10.1016/j.ecoenv.2005.11.007; fq. 258-66</ref> Një pjesë e llumit ndotës përmban minerale që janë plehërues, që mund ta bëjnë ujin e ndotur tërheqës për tu përdorur.<ref name="SinghMohan2004">K. P. Singh, D. Mohan, S. Sinha & R. Dalwani: Impact Assessment of Treated/Untreated Wastewater Toxicants Discharged by Sewage Treatment Plants on Health, Agricultural, and Environmental Auality in The Wastewater Disposal Area; Chemosphere, volumi 55, nr. 2, 2004, fq. 227-55, issn 0045-6535, doi 10.1016/j.chemosphere.2003.10.050</ref> Pesticidet e përdorura në bujqësinë vendore janë mjaft të pranishme për tu përhapur nëpërmjet ujit, nëpërmjet trajtimit të sistemit të kanalizimeve, pastaj kthehen te fermerët si ujëra të zeza.<ref name="SinghMohan2004"/>

====Furnizimi me ujë====
[[File:Water pump, Varanasi (15563170660).jpg|thumb|left|Pompë uji me piston]]
Sistemi i furnizimit me ujë dhe sistemi i kanalizimeve të Varanasit mirëmbahet nga Jal Nigami, një degë e Varanasi Nagar Nigamit. Furnizimi me energji elektrike kryhet nga Uttar Pradesh Power Corporation Limited. Qyteti prodhon rreth 350.000.000 litra<ref name=schemevaranasi>{{Cite news|first=Gopal|last=Bhargava|url=http://www.tribuneindia.com/2000/20001025/mailbag.htm|title=Scheme for Varanasi|date=25 tetor 2000|work=The Tribune|location=[[India|Indi]]|language=en}}</ref> ujëra të zeza në ditë dhe 425 tonë mbetje të ngurta në  ditë.<ref name=cpcbsolidwaste>{{cite web|url=http://www.cpcb.nic.in/pcpdiv_plan4.htm|title=Waste Generation and Composition|accessdate=18 gusht 2006|work=Management of municipal solid wastes|publisher=Planning Division, Central Pollution Control Board|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060717141102/http://www.cpcb.nic.in/pcpdiv_plan4.htm|archivedate=17 korrik 2006}}</ref> Mbetjet e ngurta grumbullohen në një landfill.<ref name=cpcbsolidwaste2>{{cite web|url=http://www.cpcb.nic.in/pcpdiv_plan4.htm|title=Status of landfill sites in 59 cities|accessdate=18 gusht 2006|work=Management of municipal solid wastes|publisher=Planning Division, Central Pollution Control Board|language=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060717141102/http://www.cpcb.nic.in/pcpdiv_plan4.htm|archivedate=17 korrik 2006}}</ref>
Sistemi i furnizimit me ujë për Varanasin është më shumë se 100 vjeçar, pasi u fut në vitin 1892. Ai u projektua për një popullsi prej 2 mijësh me një impiant trajtimi prej 33 milionë litrash në ditë të ndërtuar në Bhelupur. Në vitet e parë, uji trajtohej nëpërmjet filtrave të ngadaltë prej rëre, por në fazën e mëvonshme ata i zëvendësuan filtra të shpejtë gravitacionalë. Me rritjen e popullsisë dhe kërkesës për ujë të qytetit, kapacitetet e njësive të ndryshme u rritën nga koha në kohë bashkë me riorganizimin dhe zgjerimin e sistemit të shpërndarjes për të bërë shpërndarjen e njëtrajtshme të furnizimit dhe për të plotësuar nevojat e zonave të ndryshme.

Pas futjes së sistemit të furnizimit me ujë, riorganizimi kryesor i sistemit u bë në vitin 1954 me furnizimin me ujë për banor në raportin 200 litra për person në ditë dhe skema u zbatua për 460 mijë banorë. Për qëllime administrimi, i gjithë qyteti është ndarë në 7 zona, që janë si vijon: Sikraul-i, mullinjtë e pambukut, Rajghat-i, Parku Benia, Neechibagh-u, Bhelupur-i, London Mission.

Varanasi është ndarë në dy zona të veçanta: cis-Varuna dhe trans-Varuna. E para përfshinë qytetin e vjetër dhe zonat e Lankas drejt jug-perëndimit dhe zonat e Lahartaras. Zona e Trans-Varunas konsiston në Sikraulin dhe zonat nën zhvillim të zonave të Shivpurit, kolegjit UP, Pandeypurit dhe Paharait. Me qëllimin e furnizmit me ujë, qyteti është ndarë në 16 zona të furnizmit me ujë, nga të cilat 5 zona qëndrojnë në Zonën e Trans-Varunas dhe pjesa e mbetur e 11 zonave në Zonën e Cis-Varunas.<ref name="Development Plan2041">City Development Plan for Varanasi; 2041, Final City Development Plan, mars 2015</ref>

Kërkesa për 276 milionë litra në ditë ujë për qytetin plotësohet nga rrjedha sipërfaqësore e lumit Gang dhe burimet nëntokësore. Aktualisht, 205 milionë litra në ditë e ujit nëntokësor është duke u përcjellë nëpërmjet 226 puseve me tuba dhe 125 milionë litra në ditë nëpërmjet ujit sipërfaqësor. Një tërësi prej 330 milionë litrash në ditë uji është i lidhur me tubacione, që është 275 litra për person në ditë. Në Varanasi ka një rezervë uji të depozituar prej 80 milionë litrash në ditë. Uji depozitohet në 23 depozita mbitokësore dhe ujëmbledhës nëntokësorë. Ujëmbledhësit janë të përhapur përgjatë qytetit. Depozitimi i tanishëm, i disponueshëm është 79.8 milionë litra në ditë, që është vetëm 58% e nevojës së përditshme prej 276 milionë litrash në ditë në dy mbushje. Kapaciteti i tanishëm depozitues është i pamjaftueshëm për të plotësuar nevojat e tanishme apo të ardhshme të qytetit.

Sipas Jal Kalit rrjeti i shpërndarjes së furnizimit me ujë është 1,500 km i gjatë.<ref>{{cite web|title=Water Supply|website=Jal Kal Varanasi|url=http://www.jalkalvaranasi.org/webpages.php?tag=Water_Supply|lang=en|accessdate=18 dhjetor 2016|archive-date=17 nëntor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161117193221/http://www.jalkalvaranasi.org/webpages.php?tag=Water_Supply|url-status=dead}}</ref> Diametri i tubave varion nga 90 mm deri në 600 mm në pjesë të ndryshme të qytetit dhe sistemi konsiston në tuba CI dhe PVC.
Me rritjen e kufijve të qytetit, sistemi i shpërndarjes është mundësuar në zona të reja nën progrme të ndryshme zhvillimi. Jal Kal furnizon me ujë përgjatë vitit me orar që varion midis 9 dhe 10 orën në ditë. Megjithatë, ka mjaft zona që janë akoma të pa mbuluara nga sistemi i furnizimit me ujë.

Për shkak të procesit të filtrimit natyror, uji tokësor nuk kërkon shumë trajtim. Vetëm sa dizinfektohet dhe furnizohet. Megjithatë, uji sipërfaqësor nga lumi Gang trajtohet me koagulim, sedimentim, filtrim dhe dizinfektim dhe pastaj shpërndahet. Të 330 milionë litrat në ditë të ujit trajtohet përpara shpërndarjes.
Numri i përgjithshëm i lidhjeve në Varanasi është 120,784. Kjo përfaqëson mbulimin me lidhje të 69% të territorit. Numri i lidhjeve me sahate në Varanasi është 66% e numrit të përgjithshëm të lidhjeve. Megjithatë, të gjitha këto lidhje janë jo funksionale, kështu fatura mesatare e apartamenteve meret bazë për të gjitha lidhjet. Megjithëse Korporata Bashkiake e Varanasit adoptoi një strukturë tarifimi të bazuar te volumetria, ajo nuk është zbatuar ende.<ref name="Development Plan2041"/>

[[File:Jalasen Sewage Pumping Station (Varanasi) (5).jpg|thumb|345px|Stacioni i pompimit të ujërave të zeza në ghatin Jalasen]]
====Sistemi i kanalizimeve të ujërave të zeza====
Sistemi i tanishëm i kanalizimeve të ujërave të zeza u projektuar ekskluzivisht për të përballuar vetëm kanalizimet e shtëpive, por për shkak të modelit tradicional të kanalizimeve të hapura të vendosura në zonën qendrore të qytetit uji i shiut hyn gjithashtu në trungun e kanalizimeve drejtpërdrejt ose nëpërmjet pusetave dhe degëve të kanalizimeve. Kjo çon në trysni të stërmadhe mbi rrjetin e kanalizimeve, veçanërisht gjatë mosuneve. Për shkak të sistemit të kombinuar, impiantet e trajtimit të ujërave të zeza bëhen iefektive gjatë stinës së shirave duke çuar më shumë ndotje në lumin Gang dhe Varuna. Përveç kësaj zonat që nuk mbulohen nga rrjeti i kanalizimeve, i shkarkojnë ujërat e zeza drejtpërdrejt në lumin Gang, Varuna ose Assi Nalla, duke e shtuar ndotjen në këta lumenj.

Tërësia e ujërave të zeza të prodhuara në qytet është 225 milionë litra në ditë nga të cilat vetë 97 milionë litra në ditë trajtohen në impiantet e trajtimit të ujërave të zeza ndërsa 130 milionë litra në ditë të mbetura shkarkohen drejtpërdrejtë në lumin Gang dhe Varuna nëpërmjet kanalizimeve të hapura.<ref name="Development Plan2041"/>

Rrjeti i kanalizimeve të ujërave të zeza është i ndarë në dy zona: Cis-Varuna dhe Trans-Varuna. Aktualisht, sistemi ekzistues është pjesërisht mbi tokë dhe nëntokë. Vetëm 40% e qytetit është e mbuluar me rrjetin e kanalizimeve të ujërave të zeza, që nënkupton se pjesa e mbetur nuk është e lidhur as me depozita septike, gropa apo latrina shërbimi ose nuk kanë akses në tualete. Shumica e këtij rrjeti është e përqendruar te qyteti i vjetër, duke përfshirë kryesisht zonën e ghateve. 18% e numrit të përgjithshëm të banesave nuk kanë akses në tualete të pavarura, të përbashkëta ose komunitare. Zona Trans-Varuna është tërësisht pa kanalizime të ujërave të zeza. Gjatësia e përgjithshme e degëve të kanalizimeve të ujërave të zeza është 810 km, nga të cilat rretj 20 km i zë linja kryesore e trungut të kanalizimeve të ujërave të zeza. Numri i përgjithshëm i lidhjeve me rrjetin e kanalizimeve të ujërave të zeza është 55 000.<ref>{{cite web|title=Sewerage System|website=Jal Kal Varanasi|lang=en|accessdate=18 dhjetor 2016|url=http://www.jalkalvaranasi.org/webpages.php?tag=Sewerage_System|archive-date=17 nëntor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161117193204/http://www.jalkalvaranasi.org/webpages.php?tag=Sewerage_System|url-status=dead}}</ref> Megjithatë po ndërmeren projekte për ta mbuluar zonën Trans-Varuna me rrjet nëntokësor kanalizimesh të ujërave të zeza.

Duke parë që linjat aktuale të kanalizimit të ujërave të zeza në qytet janë më shumë sesa 100 vjeçare, ato janë të prirura ndaj bllokimeve dhe rrjedhjeve. Për shkak të pranisë së baltës dhe mbeturinave në linjat e kanaleve të zeza, kapaciteti i tyre pakësohet ndjeshëm duke çuar në bllokime dhe vërshimin e ujërave të zeza nëpër rrugë. Burimet e ujit natyrorë dhe lumi Gang në qytet janë në gjendje kritike për shkak të sasisë së ujërave të zeza të patrajtuara dhe hyjnë në lumenj në mënyrë të përditshme.

Në Varanasi ka tre impiante të trajtimit të ujërave të zeza të vendosur në Bhagwanpur, Dinapur dhe Diesel Locomotive Works. Impiantet e Bhagëanpurit dhe Dinapurit menaxhohen nga Njësia e Ndotjes së Gangut, ndërsa impianti i Diesel Locomotive Works menaxhohet nga hekurudhat. Kapaciteti i përgjithshëm i trajtimit është 102 milionë litra në ditë. Mbetjet e trajtuara nga impiantet e Dinapurit dhe Bhagwanpurit përdoret për vaditje si fertilizues.<ref name="Development Plan2041"/>

====Kanalizimi i ujit të shiut====
Varanasi ka një sistem të dobët të kanalizimit dhe dranazhimit të ujit të shiut. Uji i shiut kanalizohet nëpërmjet një sistemi shumë të vjetër dhe të paplotë nëntokësor. Rrjeti i kanalizimeve nëntokësore është vetëm 117 km i gjatë. Shumica e kanalizimeve kanë qenë lidhur me degët e kanalizimeve të ujërave të zeza, që çon  në përzierjen e ujërave të zeza me ujin e shiut. Kjo e rrit ngarkesën mbi pompat e kanalizimeve të zeza dhe impiantet e trajtimit të ujërave të zeza, veçanërisht gjatë musoneve. Përveç kësaj kanalet e ujërave të shiut zbrazen drejtpërdrejtë në lumenjtë Gang dhe Varuna.<ref name="Development Plan2041"/>
Për të zgjidhur problemin e përmbytjeve gjatë stinës së musoneve janë vendosura pompa për të tërhequr ujin nga rrugët mbi një bazë periodike në stacionet e pompimit në Deo Pokhari, Jakha, Moti Jheel, Parch Perwa, Sigra, Manduadih, Sivdaspur.<ref name="Development Plan2041"/>

==Demografia==
[[File:Headed to Ganges for the Aarti (49644570518).jpg|thumb|left|Rrugë e mbushur në Varanasi]]
Varanasi është pjesë e zonës së gjuhës hindi, pasi shumica e popullsisë, afërsisht 80%, flet gjuhën hindi. Gjuha e dytë e më e folur është ajo urdu, është flitet nga 19%  e popullsisë. Sipas të dhënave të përkohshme nga censusi i vitit 2011, aglomerati urban i Varanasit kishte një popullsi prej 1.435.113 banorësh, me 761,060 meshkuj dhe 674,053 femra.<ref name=uastats>{{cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf|title=Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above|work=Provisional Population Totals, Census of India 2011|language=en|accessdate=7 korrik 2012}}</ref>

Popullsia e aglomeratit urban të Varanasit në vitin 2001 ishte 1.371.749 banorë me një raport prej 879 femrash për 1.000 meshkuj.<ref name=censusmillioncities>{{cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/|title=Urban Agglomerations/Cities having population of more than one million in 2001|language=en|accessdate=18 gusht 2006|date=25 korrik 2001|work=Census of India 2001 (Provisional)|publisher=Office of the Registrar General, India}}</ref> Megjithatë, zona nën Varanasi Nagar Nigam ka një popullsi prej 1.100.748 banorësh<ref name=uptownscensus1>{{cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/|title=Population, Population in the age group 0–6 and literates by sex – Urban Agglomeration/Town: 2001|language=en|accessdate=17 gusht 2006|format=PDF|work=Census of India 2001 (Provisional)|publisher=Office of the Registrar General, India|pages=53-4}}</ref> me një raport prej 883 femrash për 1.000 meshkuj.<ref name=uptownscensus1/> Përqindja e alfabetizmit (ata që dinë të shkruajnë e të lexojnë) në aglomeratin urban është 77%, ndërsa ai në zonën e korporotës bashkiake është 78%.<ref name=uptownscensus1/> Afërsisht 138.000 banorë në zonën bashkiake jetojnë në baraka.<ref name=censusmillionslums>{{cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/|title=Slum Population in Million Plus Cities (Municipal Corporations): Part A|accessdate=18 gusht 2006|date=22 janar 2002|work=Census of India 2001 (Provisional)|publisher=Office of the Registrar General, India|language=en}}</ref>
Varanasi, në vitin 1991 fitoi statusin e qytetit me një milion banorë si Aglomerat Urban duke u bërë metropol. Popullsia e qytetit përbëhet nga 63% hindu, 32% myslimanë dhe grupe të tjera më të vogla fetare. Përveç kësaj, çdo ditë rreth 43,000 udhëtarë e vizitojnë qytetin, që gjatë kohës së festave rritet deri në 65,000. Qyteti kryesor shtrihet përgjatë një sipërfaqe prej 84.55 km<sup>2</sup>, ndërsa Aglomeratit Urban i Varanasit shtrihej në një sipërfaqe kompakte prej vetëm 115.27 km<sup>2</sup>; dmth 12 450 banorë për km<sup>2</sup>.<ref name=97singh-pal115>Rana P.B. Singh & Neelam Pal: "Varanasi: Master Plans and Perspectives of Heritagescapes"; kapitulli 7 i "Holistic Development: A Regional Perspective"; redaktorë K.N. Singh & N.K. Rana, 2012, , fq. 97-115</ref>

Qyteti ka treguar rritje të jashtëzakonshme të popullsisë gjatë katër dhjetëvjeçarëve të fundit, por gjatë periudhës 2001-2011 regjistroi një nivel të ulët rritjeje prej 17.01%, që pritet të ulet më tej duke arritur në 14.60% në periudhën 2011-21, por mund të rritet deri në 16.57% në vitet 2021-31.<ref>Singh, Rana P.B. Varanasi, the Heritage City of India: Growth of urban fabrics, visions and strategies for future development; 2010, Asian Profile, Asia’s International Journal (ARS, Burnaby, Kanada), nr. 38 (3), qershor, fq. 265</ref>

Zhvillimet pas luftës, prurjet e popullsisë rurale për punësim dhe migrimi ishin përgjegjës për një rritje shumë të shpejtë gjatë viteve 1941-51, megjithë situatën që ndryshoi në mënyrë drastike përgjatë kohës, që tregon se si gjatë nivelit të rritjes së viteve 1951-61 u zvogëlua lehtësisht. Kjo prirje vijoi deri në vitet 1971-81; megjithatë, përsëri gjatë v. 1981-91 niveli i rritjes u bë lehtësisht më i lartë, kryesisht për shkak të prirjes së migrimit rural në zonat urbane në kërkim të mundësive më të mira të jetesës dhe punësimit në qytet. Pritet që në dhjetëvjeçarin e ardhshëm niveli i rritjes të rritet kryesisht për shkak të zgjerimit hapsinor dhe shpëndarjes urbane. Përshpejtimi i rritjes së popullsisë së fundmi mund ti atribuohet zgjerimit të diferencës së zhvillimit midis zonave rurale dhe urbane në vend. Për më tepër, meqë nuk ka ndryshime të dukshme në politikën e zhvillimit rural, bumi urban do të vijoi në dhjetëvjeçarët e ardhshëm.<ref name=97singh-pal115/>
{{Demografia
| 1991 = 929.270
| 2001 = 1.103.951
| 2011 = 1.201.815
| 2021 = 1.340.216
| 2031 = 1.405.197
| pershkrimi =Popullsia e zonës së qytetit sipas projektimeve
| burimi     = {{cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf|title=Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above|work=Provisional Population Totals, Census of India 2011|language=en|accessdate=7 korrik 2012}}
}}

{{Demografia
|   1991   = 101.593
|   2001   = 107.798
|   2011   = 233.298
|   2021   = 369.721
|   2031   = 616.975
| pershkrimi =Shtesa dhe projeksioni i popullsisë së zonës urbane
| burimi     = {{cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf|title=Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above|work=Provisional Population Totals, Census of India 2011|language=en|accessdate=7 korrik 2012}}
}}

{{Demografia
|   1991 = 1.030.863
|   2001 = 1.211.749
|   2011 = 1.435.113
|   2021 = 1.709.937
|   2031  = 2.022.172
| pershkrimi =Popullsia e Aglomeratit Urban të Varanasit
| burimi     = {{cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf|title=Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above|work=Provisional Population Totals, Census of India 2011|language=en|accessdate=7 korrik 2012}}
}}

{{Demografia
| 1991 = 29.43%
| 2001 = 17.55%
| 2011 = 18.43%
| 2021 = 19.15%
| 2031 = 18.26%
| pershkrimi =Përqindja e rritjes 10-vjeçare të pop. së Agl. Urb. të Varanasit
| burimi     = {{cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf|title=Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above|work=Provisional Population Totals, Census of India 2011|language=en|accessdate=7 korrik 2012}}
}}

Popullsia e kastës së paprekshme në Uttar Pradesh u rrit nga 35 milionë në vitin 2001 në 41 milionë në vitin 2011 me një nivel rritjeje prej 18%. Në qytetin e Varanasit, përqindja e popullsisë së kastës të paprekshme u rrit në në një nivel prej 5. Popullsia e tribuve të njohura në shtetin e Uttar Pradeshit, nga ana tjetër u rrit në mënyrë domethënëse nga 107 mijë në 11.34 mijë. Kjo për shkak të zhvendosjes së 10 kastave nga lista e kastave të paprekshme në listën e tribuve të njohura në Uttar Pradesh. Për shkak të të njëjtës arsye, përqindja e rritjes duket se është më e lartë për distriktin dhe qytetin e Varanasit.
{| class="wikitable"
|+ Caption: Popullsia e kastës së paprekshme dhe tribuve të planifikuara<ref>{{cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf|title=Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above|work=Provisional Population Totals, Census of India 2011|language=en|accessdate=7 korrik 2012}}</ref>
|-
!rowspan="2"| Territori !! colspan="2"| 2001 !! colspan="2" | 2011!! colspan="2" | Përqindja (%)
|-
| Kasta e paprekshme|| Tributë e planifikuara| Kasta e papr.|| Trib. e planifikuara| Kasta e papr.|| Trib. e planifikuara
|-
| Uttar Pradeshi|| 35.148.377|| 107.963|| 41.357.608|| 1.134.273|| 2.07|| 0.06
|-
| Distrikti i Varanasit|| 435.545|| 769|| 486.958|| 28.617|| 13.53|| 0.79
|-
| Aglomerati Urb. i Varanasit|| || || 112.247|| 8.507|| 7.88|| 0.60
|-
| Qyteti i Varanasit|| 78.426|| 483|| 82.190|| 6.595|| 6.86|| 0.55
|}

[[File:Banarasi sari pallu by ashish4.JPG|thumb|228px|Sari Banarasi]]
==Ekonomia==
Sipas Planit të Zhvillimit të Qytetit të Varanasit në 2006, afërsisht 29% e popullsisë së Varanasit ëshë e punësuar.<ref name=28JNNURM31>[http://gangapedia.iitk.ac.in/sites/default/files/CDP_Varanasi.pdf City Development Plan for Varanasi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140223090737/http://gangapedia.iitk.ac.in/sites/default/files/CDP_Varanasi.pdf |date=23 shkurt 2014}}; 2006, fq. 28-31</ref> Afërsisht 40% janë të punësuar në manifakturë, 26% punojnë në tregti, 19% punojnë në shërbime, 8% punojnë në transport dhe komunikim, 4% punojnë në bujqësi, 2% punojnë në ndërtim dhe 2% janë punëtorë sezonalë (që punojnë më pak se gjysmën e vitit).<ref name=28JNNURM31/>
Mes punëtorëve të mainfakturës, 51% punojnë në tjerrje dhe endje, 15% punojnë në metal, 6% punojnë në shtypje dhe publikime, 5% punojnë në makineri elektrike dhe pjesa tjetër punon në një larmi të gjerë sektorësh industrialë.<ref name=28JNNURM31/> Industria e manifakturë në Varanasi nuk është e zhvilluar mirë dhe është e mbizotëruar nga industritë e shkallës së vogël dhe prodhimi familjar.<ref name=28JNNURM31/>

{| class="wikitable"
|+ Caption: Përbërja e fuqisë punëtore të Aglomeratit Urban të Varanasit<ref name=uastats/>
|-
! Viti !! Pop. e përgjithshme !! Fuqia punëtore, % !! Punëtorët parësorë, % !! Punët. dytësorë, % !! Punë. tretësorë, %
|- 
| 1991|| 1.030.863|| 26.75|| 3.80|| 42.20|| 50.00
|-
| 2001|| 1.231.220|| 28.70|| 2.00|| 30.65|| 67.35
|-
| 2011|| 1.435.113|| 28.90|| 1.80|| 30.70|| 67.50
|-
| 2021|| 1.644.557|| 29.00|| 1.65|| 30.72|| 67.63
|-
| 2031|| 1.917.150|| 29.00|| 1.50|| 30.74|| 67.76
|}

[[File:India - Varanasi tourist baubles - 0496.jpg|thumb|left|280px|Turistë duke kërkuar xhevahire në Varanasi]]
Endja e mëndafshit është industria mbizotëruese në Varanasi.<ref name="28JNNURM31"/> [[Myslimanët]] janë bashkësi ndikuese në këtë industri me afërsisht gjysmë milioni prej tyre që punojnë si endës, ngjyerës, qepës sarish dhe shitës të tyre.<ref name=Warikoo192>K. Warikoo: [https://books.google.com/books?id=0zRZBwAAQBAJ&pg=PA192 Religion and Security in South and Central Asia]; 2010, fq. 192</ref> Endja bëhet në mënyrë tipike brenda familjeve dhe shumica e endësve janë myslimanë "Momin Ansari".<ref name=Wood113>Jolie M. F. Wood: [https://books.google.com/books?id=9Fq4eUi_3oMC&pg=PA113 Contentious Politics and Civil Society in Varanasi]; Re-framing Democracy and Agency at India: Interrogating Political Society; 2011, fq. 113</ref> Varanasi është i njohur në të gjithë Indinë për prodhimin e mëndafshit shumë të rafinuar dhe sarit e Banarasit, punimet e brokadave me fije [[ari]] dhe [[argjendi]], që shpesh përdoren për martesa dhe raste të veçanta. Prodhimi i mëndafshit shpesh përdor punën minorene, megjithëse ndoshta jo në një raport më të lartë se gjetkë në Indi.<ref name="Human Rights Watch82">{{cite book|publisher=Human Rights Watch|year=1996|url=https://books.google.al/books?id=NfX3sRoJ3rYC&pg=PA82|title=The Small Hands of Slavery: Bonded Child Labor in India|page=82|lang=en|isbn=9781564321725}}</ref> Industria e endjes së mëndafshit së fundi ka qenë kërcënuar nga rritja e tezgjahëve me energji dhe dizajnet e prodhuar me kompjuter dhe nga konkurrenca nga mëndafshet e importuara kineze.<ref name=28JNNURM31/>

Në sektorin e manifakturës metalike, një nga punësuesit kryesor është Diesel Locomotive Works.<ref name=28JNNURM31/> Bharat Heavy Electricals Limited, një fabrikë pajisjesh energjitike të mëdha, vepron gjithashtu një impiant për mirëmbajtjen e pajisjeve të rënda.<ref>{{cite web|url=http://www.bhelherp.com/about.jsp|title=About Bharat|publisher=Bharat Heavy Electricals Limited|language=en|accessdate=3 nëntor 2012|archive-date=26 dhjetor 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226115302/https://www.bhelherp.com/about.jsp|url-status=dead}}</ref> Mallra të tjerë të rëndësishëm të prodhuar dhe tregtuar në Varanasi përfshijnë tapetet Mirzapur, qilimat dhe dhurrit e punuara me dorë, pajisje tunxhi, bakri, druri dhe lodra balte, punime artizanale, argjendari dhe instrumente muzikore. Prodhime të rëndësishme bujqësore përfshijnë gjethe beteli (për të bërë paanë), mango langra dhe khoa (qumësht i ngurtësuar).<ref name=28JNNURM31/><ref name=Mitra117,169>Swati Mitra: [https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC&pg=PA117 Good Earth Varanasi City Guide]; 2002, fq. 117, 169</ref>

[[File:GTY based WDG-4 locos with Freight Tanker at Malkajgiri 01.JPG|thumb|DLW fabrikoi lokomotiva transportuese ngarkesash përgjatë gjithë Indisë]]
Turizmi është sektori i dytë më i rëndësishëm i Varanasit.<ref name=56JNNURM57>[http://gangapedia.iitk.ac.in/sites/default/files/CDP_Varanasi.pdf City Development Plan for Varanasi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140223090737/http://gangapedia.iitk.ac.in/sites/default/files/CDP_Varanasi.pdf |date=23 shkurt 2014 }}; 2006, fq. 56-7</ref> Mbi 3 milion turistë indianë dhe 200,000 turistë të huaj e vizitojnë çdo vit, më zakonisht për arsye fetare.<ref name=56JNNURM57/><ref name="Times of India">{{cite news|title=Foreign tourists' arrival breach 2L mark|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-02-02/varanasi/28363436_1_foreign-tourists-tourism-officials-arrival|language=en|accessdate=22 tetor 2012|work=The Times of India|archive-date=16 janar 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140116121558/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-02-02/varanasi/28363436_1_foreign-tourists-tourism-officials-arrival|url-status=dead}}</ref> Shumica e turistëve indianë janë nga [[Bihari]], [[Bengali Perëndimor]], [[Madia Pradeshi]] dhe Uttar Pradeshi, ndërsa shumica e turistëve të huaj janë nga [[Sri Lanka]] dhe [[Japonia]]. Periudha kulmore e turizmit është ajo midis tetorit dhe marsit.<ref name=56JNNURM57/> Në tërësi, në qytet ndodhen rreth 12,000 shtretër të disponueshëm, nga të cilët rreth gjysma janë në hotele të shtrenjtë dhe një e treta te [[Dharamshala|dharamsalat]] (bujtina fetare). Në përgjithësi, infrastruktura turistike e Varanasit nuk është shumë e zhvilluar.<ref name=56JNNURM57/>

Në Varanasi qendrat tregtare dhe multiplekset e famshme janë JHV Mall në zonën e kazermave të Varanasit, IP Mall në Sigra, IP Vijaya Mall në Bhelupur dhe PDR në Luxa. Qyteti ka mjaft banka, duke përfshirë Allahabad Bank, Andhra Bank, Bank of Baroda, Canara Bank, Central Bank of India, Corporation Bank, Indian Overseas Bank dhe State Bank of India.<ref>{{cite web|url=http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/bank_post_telegraph.htm|title=Bank, Post & Telegraph|publisher=Uttar Pradesh Tourism|accessdate=30 tetor 2012|language=en|archive-date=26 dhjetor 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226115113/http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/bank_post_telegraph.htm|url-status=dead}}</ref>

==Kultura==
Varanasi njihet në botë si “qyteti i shenjtë” i [[India|Indisë]] dhe si “qyteti më i lashtë i banuar në mënyrë të vazhdueshme në botë”, një fakt i zbuluar dhe provuar nëpërmjet gërmimeve, dokumenteve historike analizave kimike. Zonat e vjetra të qytetit bashkë me grupet e ndërtesave të trashëgimisë si dhe shumë vende të trashëgimisë të shpërndara përmes zonave të qytetit të ri janë propozuar për tu përfshirë në [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s]]. Në grup është përfshirë gjithashtu panorama unik e formuar nga lumi Gang, [[ghatet në Varanasi|ghatet breg-lumore]] (shkallë guri që të zbresin nga qyteti në ujin e lumit) dhe jeta e ndërlidhur kulturore, fetare dhe shoqërore.

Gjallëria, shumanshmëria, larmishmëria dhe bashkimi janë lehtësisht të dallueshme në praktikat fetare, performancat kulturore, funksionet shoqërore dhe rregullimet ekonomike – së bashku përbëjnë një mozaik kulturor të ‘panoramës së trashëgimisë’, festat dhe performoncat e vjetra të të cilit luajnë një rol të rëndësishëm.<ref>Rana P.B. Singh, 2009 Identity of 'India' & 'Indianness', and Geography in India: Sensitive Appraisal from the past and move to 21st Century; in, Singh, Ravi S. (ed.) Indian Geography: Perspectives, Concerns and Issues; fq. 17-18</ref>

[[File:Man with Mural - Along Ghats - Varanasi - Uttar Pradesh - India (12499218704).jpg|thumb|left|358px|Piktura murale në Varanasi]]
Qyteti i Varanasit është unik në arkitekturë, artistikisht dhe në shprehjet fetare të kulturës tradicionale indiane dhe është një shembull i gjallë i kësaj kulture edhe sot. Trashëgimia kulturore e qytetit është unike dhe një dëshmi e jashtëzakonshme e traditave të gjalla, që shihen në besimet fetare, ritualet dhe shumësinë e festave, format tradicionale të adhurimit dhe besimit që praktikohen akoma, asketizmi, praktikat shpirtërore, arsimi, muzika, kërcimi, punimet artizanale dhe format e artit që vijojnë të përçohen midis brezave. Qendra e qytetit të vjetër dhe vende të tjera të rëndësishme kulturore dhe fetare, tani të përfshira në qytetin modern, janë seriozisht të kërcënuara nga presioni i modernizimit dhe zhvillimit. Zemra fetare, filozofike dhe kulturore e [[India|Indisë]], Varanasi, Banarasi, siç quhet në mënyrë popullor, ose Kashi siç quhej qendra e lashtë e qytetit kontekstin fetar, është destinacioni më i rëndësishëm i pelegrinazhit i hinduve. Zona e [[Sarnathi]]t, që është brenda zonës më të gjerë të qytetit, është tepër i rëndësishëm për [[Budizmi]]n në të gjithë botën. Kultura si shihet dhe jetohet këtu është një aset i rëndësishëm kulturor për indianët dhe qytetarët e botës, duke kontribuar në diturinë kulturore, filozofike dhe intelektuale të kulturës indiane si dhe kulturës botërore.

Varanasi ja detyron ekzistencën e tij lumit Gang, ose Gangā-ji (siç quhet në Indi lumi Gang) i konsideruar si lumi më i shenjtë i hinduve veçanërisht i shenjtë në Varanasi, kur rrjedha e tij drejt gjirit të Bengalit kthehet befasisht nga veriu. Simbolikisht, rrjedhja nga jugu në veri e lumit i përfaqëson kthimin e ciklit nga vdekja (jugu konsiderohet mbretëria e vdekjes, Yama) në jetë (veri konsiderohet mbretëria e jetës, Shivës, d.m.th. Kailashi). Ky ndryshim drejtimi i jashtëzakonshëm i rrjedhës së lumit çoi në zhvillimin e qytetit të lashtë, Kashit, në brigjet perëndimore të lumit, i drejtuar nga lindja e diellit dhe duke i bërë kështu [[Ghatet në Varanasi]] të shenjta për të gjitha degëzimet hindu. Rrugicat e bukura të ngushta mbrapa ghateve breg-lumore në qytetin e vjetër janë të pa kalueshme për makinat. Këtu këta ghate breg-lumore janë një nga panoramat e fundit kulturore dhe të trashëgimisë të mbetura në botën ku njeriu mund të hyj vetëm me këmbë.

Lidhja e lashtë e lumit Gang me besimin, panorama tradicionale dhe kulturore e qytetit dhe ndikimi i saj i pamat në zhvillimin ekonomik dhe shoqëror të jetës së qytetit dhe shprehjet materiale dhe jo-materiale janë unike në botë. Lumi Gang është i pasur me argjilë që është një përthithës natyror i substancave ndotëse organike. Për shekuj, Gangu dhe ky qytet i lashtë kanë tërhequr filozofë, shkrimtarë, poetë, dijetarë dhe muzikantë dhe dalëngadalë u bë qendra më e rëndësishme e pelegrinazhit, dialektikës filozofike, çështjeve fetare  dhe shprehjet e ndërvarura artistike dhe arkitekturore.

Qyteti sot ka 5 universitete, qindra institute aktive kulturore dhe fetare, shkolla tradicionale dhe muzikës, kërcimit dhe formave të artit që janë përhapur në të botë, prodhimet artizanale dhe të punuara me dorë në tekstile, dru dhe metal. Qyteti ka luajtur gjithmonë një rol të veçantë, të paktën që nga shekulli i V p.e.s.. Në promovimin e arsimimit – debatet dhe dialektikat, si fetare ashtu dhe shpirtërore – mjeksinë tradicionale (ayurveda), [[joga]]n, astrologjinë. Për më tepër, modeli i transportit të siteve të shenjta është unik në kuptimin që të gjitha qendrat e rëndësishme të shenjta janë kopjuar këtu përpara shekullit të XII. Varanasi mund të konsiderohet një simbol i gjalë dhe shprehje e gjallë e kulturës dhe traditës indiane në të gjitha besimet fetare, në traditat e tij shumë-etnike artistike, në trashëgiminë arkitekturore, në shprehjet e tij jetësore, në marrdhënien e tij të veçantë me jetën dhe vdekjen, në shkollat e tij tradicionale ku mësohen akoma sanskritishtja dhe tekstet e shenjta si dhe në popullsinë e tij shumë-kulturorëshe dhe shumë-gjuhëshe.
Varanasi është qendra administrative e distriktit dhe divizionit me të njëjtin emër dhe komisionaratit, që përfshin 6 distrikte, duke qenë një qytet i gjallë me qedra shitjeje me shumicë dhe pakicë për veprimtari të ndryshme tregtare. Varanasi, i konsideruar si mikrokozmosi i [[Vende Pelegrinazhi Hindu në Indi|pelegrinazhit]], i vizituar nga mijëra pelegrinë hindu, budistë dhe xhainistë si dhe vizitorë të huaj çdo ditë, është jashtë-zakonisht i pasur në ndërtesa arkitekturore, artistike dhe historike (tempuj, pallate, [[matha]], xhami, [[ashrami|ashrame]] etj.). Përkrahë të qenit një pjesë e pashlyeshme e trashëgimisë së qytetit, këto ndërtesa, bashke me jetën vendore fetare dhe kulturore, përbëjnë një burim të jashtëzakonshëm për turizmin (si fetar ashtu dhe kulturor, si indian ashtu dhe të huaj) që është një nga veprimtaritë kryesore ekonomike të qytetit. Kjo trashëgimi arkitekturore dhe kulturore është akoma e ruajtur por ekzistenca e saj është e kërcënuar seriozisht nga presioni i madh nga popullsia në rritje, modernizimin, zhvillimi ekonomik dhe turizmi.

[[File:Goswami Tulsidas Awadhi Hindi Poet.jpg|upright|thumb|Shenjti Goswami Tulsidas, poeti dhe propaganduesi i muzikës Bhakthi në Varanasi]]
===Letërsia===
Shkrimtarët e shquar indianë që kanë qëndruar në qytet ishin Kabiri, Ravidasi dhe Tulsidasi, që këtu shkroi një pjesë të madhe të ''Ram Charit Manasit'' të tij. Kulluka Bhatti në Varanasi shkroi shkroi përshkrimin e mirënjohur të ''Manusmṛtit'' në shekullin e XV,<ref>{{cite journal|url=http://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V02_297.gif|title=The Indian Empire|journal=The Imperial Gazetteer of India| language=en|year=1909|volume=2|page=262}}</ref> Më vonë shkrimtarë të qytetit përfshinin Acharya Shuklan, Baldev Upadhyayan, Bharatendu Harishchandran, Devaki Nandan Khatrin, Hazari Prasad Dwivedin, Jaishankar Prasadin, Kshetresa Chandra Chattopadhyayan, Sudama Pandey-n (Dhoomil), Vagish Shastrin dhe Vidya Niwas Mishran.<ref>{{cite magazine|magazine=Sruti|url=https://books.google.al/books?id=ViwqAQAAIAAJ|title=Music in India|issue=172-183|publisher=P.N. Sundaresan|orig-year=1999|language=en|location=Madras|date=22 mars 2010|issn=0970-7816}}</ref>

Në Varanasi publikohen ose publikoheshin mjaft gazeta dhe revista si ''Varanasi Chandroday'' pasuesja e saj ''Kashivartaprakashika'', që u bë një e përjavshme, e publikuar për herë të parë më 1 qershor 1851.<ref name=Medhasananda653>Medhasananda: [https://books.google.com/books?id=K4MMAQAAMAAJ&pg=PA653 Varanasi at The Crossroads: A Panoramic View of Early Modern Varanasi and the Story of Its Transition]; 2002, fq. 653</ref> Gazeta kryesore është ''Aj'', një gazetë nacionaliste në gjuhën hindi e publikuar për herë të parë në vitin 1920. Gazeta ishte përkrahëse e Kongresit Kombëtar Indian dhe është një nga gazetat kryesore në [[gjuha hindi|gjuhën hindi]] në Indinë Veriore.<ref name=Kasbekar126>Asha Kasbekar: [https://books.google.com/books?id=Sv7Uk0UcdM8C&pg=PA126 Pop Culture India!: Media, Arts, And Lifestyle]; 2006, fq. 126</ref>

===Arti===
Varanasi është një qendër e rëndësishme e arteve dhe dizajneve. Ai është një prodhues i mëndafsheve dhe brokadave me punime me fije ari dhe argjendi, endjes së tapeteve, lodrave prej druri, byzylykëve të bërë prej qelqi, punimeve prej fildishi, parfumeve, enëve artistike prej tunxhi dhe bakri dhe të një larmie punimesh artizanale.<ref name=topic>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topiç623248/Varanasi|title=Varanasi|date=1 nëntor 2012|language=en|work=Encyclopædia Britannica}}</ref><ref name=bhu>{{cite web|url=http://www.bhu.ac.in/varanasi.htm|title=Benares, the Eternal City|accessdate=2 nëntor 2012|publisher=Banaras Hindu University|language=en|archive-date=20 qershor 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120620142336/http://www.bhu.ac.in/varanasi.htm|url-status=dead}}</ref> Varreza e kazermës së Sundimit Britanik tani është vendi i Varanasi's Arts and Crafts.<ref name=Tiwari9>Reena Tiwari: [https://books.google.com/books?id=P7W1I4j75E8C&pg=PA9 Space-Body-Ritual: Performativity in the City]; 2010, fq. 9</ref>
Artistë të shquar (muzikantë dhe kërcimtarë) dhe histoianë që janë të lidhur me qytetin përfshijnë Anand Krishnan, Bismillah Khanin, muzikantët Omkarnath Thakur, Ravi Shankar, Girija Devi, Gopal Shankar Misra, Gopi Krishna, Kishan Maharaj, Lalmani Misra, N. Rajam, Rai Krishnadasa, Siddheshwari Devi, Samta Prasad, Sitara Devi dhe Pandit Vikash Maharaj.<ref>{{cite web|last=Uttar Pradesh|first=Govt.|url=http://varanasi.nic.in/|title=DEO Portal Varanasi|language=en|publisher=District Varanasi}}</ref>

===Muzika===
[[File:Indian culture music.jpg|thumb|left|Muzikantë duke luajtur në varkë]]
Tradita muzikore e Varanasit mund të datohet që nga tekstet puranike. Sipas legjendave të lashta, evoluimi i formave të kërcimit dhe muzikës i atribuohet Shivës, perëndisë padrone të Varanasit. Gjatë periudhës mesjetare, lëvizja Bhakti e sektit Vaishnava, u bë popullore dhe Varanasi u bë një qendër e lulëzuar për muzikantë si Surdas, Kabir, Raidas, Mira dhe Tulsidas. Gjatë sundimit monarkik të Govind Chandras në shekullin e XVI, Stili i Këndimit Dhrupad ishte nën patronazhin mbretëror dhe çoi në forma të tjera të lidhura të muzikës si Dhamar, Hori dhe Chaturang. Aktualisht maestroja dhrupad Pandit Ritwik Sanyal nga Varanasi është duke punuar për ripërtëritjen e këtij stili muzikor.<ref name=Music>{{cite web|url=http://www.varanasicity.com/varanasi-music.html|title=Varanasi Music|language=en|accessdate=27 maj 2013|publisher=Varanasi City.com}}</ref>

Në kohët e fundit, Girija Devi, këngëtarja e famshme klasike vendase e thumris-it, u vlerësua gjerësisht për interpretimet e saj.<ref name=Broughton-Ellingham91>S. Broughton & & M. Ellingham: [https://books.google.com/books?id=QzX8THIgRjUC&pg=PA91 World Music: Latin and North America, Caribbean, India, Asia and Pacific]; 2000, fq. 91</ref> Varanasi është i lidhur edhe me shumë instrumentalistë të shquar si Ustad Bismillah Khan, Vikash Maharaj<ref name=Music/> dhe Pandit Ravi Shankar, rënësi i famshëm i sitarit dhe muzikologu që i është dhënë çmimi më i lartë civil i vendit, Bharat Ratna.<ref name=Bruyn-Bain-Allardice470>P. de Bruyn, K. Bain &  D. Allardice: [https://books.google.com/books?id=qG-9cwHOcCIC&pg=PA470 Frommer's India]; 2010, fq. 470</ref> Varanasi i është bashkuar listës globale të UNESCO-s "Qytetet e Muzikës" nën Rrjetin e Qyteteve Kreative.<ref>{{cite web|title=Creative cities, Varanasi|url=https://www.unesco.org/en/creative-cities/varanasi|work=Creative Cities Network|publisher=UNESCO|year=2015|language=en}}</ref>

[[File:Uday Pratap Autonomus College, UP College.jpg|thumb|358px|Kolegji Uday Pratap, krijuar në 1909]]
==Arsimi==
Prania e 7 universiteteve të vlerësuar, 150 shkollave [[Muslimanët|muslimane]], rreth 100 Sanskrit pathashalave (shkolla tradicionale) dhe 50 kolegjeve e bëjnë atë një ‘Qytet të Kulturës dhe Arsimit’. Historikisht, Varanasi ka qenë një qendër e arsimit të Indisë, që tërheq studentë dhe studiues nga i gjithë vendi.<ref name=Sharma191>Virendra N. Sharma: [https://books.google.com/books?id=QRA2mgZnXXMC&pg=PA191 Sawai Jai Singh And His Astronomy]; 1995, fq. 191</ref><ref name=Gupta41>Amita Gupta: [https://books.google.com/books?id=qi2EAXesijkC&pg=PA41 Early Childhood Education, Postcolonial Theory, and Teaching Practices in India]; 2006, fq. 41</ref> Varanasi ka një nivel të përgjithshëm alfabetizmi prej 80% (alfabetizmi mashkullor 85%, ndërsa ai femëror 75%).<ref name=uastats/> Ai përmban shumë kolegje dhe universitete. Më i shquari është Banaras Hindu University (BHU), që është një nga universitetet më të mëdhenj rezidencial në Azi me mbi 20,000 studentë.<ref>{{cite web|author=Kumar Yadav, Mithilesh|url=http://www.hindustantimes.com/HTEducation/Chunk-HT-UI-HTEducationSectionPage-OtherStories/From-ancient-to-modern/SP-Article1-709224.aspx|title=From ancient to modern|work=Hindustan Times|date=14 qershor 2011| language=en|accessdate=30 tetor 2012|archive-date=26 dhjetor 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226115138/https://www.hindustantimes.com/archive-news/|url-status=dead}}</ref> Indian Institute of Technology, BHU është përcaktuar si një institut me rëndësi kombëtare dhe është një nga 16 Institutet indiane të teknologjisë. Kolegje dhe universitete të tjera në Varanasi përfshijnë Imania Arabic College, Institute of Integrated Management and Technology (IIMT), Mahatma Gandhi Kashi Vidyapith, Nav Sadhana Kala Kendra, Sampurnanand Sanskrit University, Sri Agrasen Kanya P.G. College dhe Udai Pratap Autonomous College. Në rrethinat e qytetit janë vendosur kolegje të ndryshme inxhinierike.

[[File:Varanasi, India (47366061171).jpg|thumb|left|339px|Universiteti Sanskrit Sampurnananda]]
Shkollat në Varanasi variojnë shumë në cilësi, me shkollat private që i tejkalojnë ato qeveritare. Në disa shkolla qeveritare mungojnë pajisjet bazë, si dërrasat e zeza, tavolinat dhe karriket për të gjithë nxënësit. Shkollat private variojnë në cilësi, me më të shtrenjtat që japin mësim në anglisht dhe që kanë kompjutera në klasa. Nxënësit që ndjekin shkolla private më të shtrenjta, zakonisht janë nga familje të klasave të larta, ndërsa ato me çmim të lirë tërheqin fëmijë nga familje me të ardhura më të ulëta me aspirata më të mëdha arsimore. Shkollat qeveritare zakonisht janë të rezervuara për fëmijët e klasave të ulëta me aspirata të ulëta arsimore.<ref name="Hiroshi Sasaki">Hiroshi Sasaki: [http://ir.lib.hiroshima-u.ac.jp/metadb/up/ZZT00001/JJpnAssocSouthAsianStud_16_17.pdf School Choice and Divided Primary Education: Case Study of Varanasi] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130515042822/http://ir.lib.hiroshima-u.ac.jp/metadb/up/ZZT00001/JJpnAssocSouthAsianStud_16_17.pdf|date=15 maj 2013}}; ''Journal of the Japanese Association for South Asian Studies'', nr. 16 (tetor 2004): fq. 17–39.</ref>

Shkolla e Konventit të Shën Jozefit në Shivpur, Varanasi, u krijua nga Motrat e Zonjës Sonë të Providencës së Francës si një institucion i pakicës katolike me aprovimin e Qeverisë së Uttar Pradeshit. Është një organizatë autonome nën dioqezën e Peshkopit të Varanasit. Ai mundëson arsimimin jo vetëm për fëmijët katolikë, por edhe për të tjerët në pajtim me rregullat e tij.<ref>{{Cite web|url=http://www.sjcsvns.org/index_files/AboutUs.htm|title=About US|accessdate=3 gusht 2015|language=en|publisher=St. Joseph's Convent School organization}}</ref>
Një tjetër institucion i rëndësishëm është Shkolla Qendrore Hindu në Kamachha. Kjo u krijua nga Annie Besant në korrik të vitit 1898 me objektivin e dhënies së mësimit shekullar. Është i hapur për studentë nga të gjitha kulturat.<ref>{{cite book|author=Rajendra Prasad|title=Dr. Rajedra Prasad, Correspondence and Select Documents: 1934-1938|volume=17, Presidency Period January 1954 to December 1955|url=https://books.google.al/books?id=uBSEJznCfJkC&pg=PA1|editor=Valmiki Choudhary|publisher=Allied Publishers|year=1984|pages=1-|isbn=9788170230021|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.varanasi.org.in/central-hindu-school|title=CHS Varanasi|language=en|accessdate=3 gusht 2015|publisher=varanasi.org.in|archive-date=11 korrik 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150711191225/http://www.varanasi.org.in/central-hindu-school|url-status=dead}}</ref>

===Universiteti Sanskrit Sampurnananda===
Një nga strukturat më të hershme dhe më piktoreske të Arkitekturës Neo-Gotike në stilin vertikal, ndërtesa e Universitetit Sanskrit Sampurnananda në Varanasi, daton nga vitet 1848-52. Universiteti Sanskrit (më herët kolegj) u themelua në vitin 1795, por më vonë u zhvendos në ndërtesën e tanishme. Ky është institucioni i vetëm në botë bazuar në gjuhën sanskrite dhe traditën e lashtë indiane. Ai ka gjithashtu një koleksion të pasur dorështrimesh të lashta, të mbajtura në Bibliotekën Saraswati Vidya. Tashmë ndërtesa dhe koleksioni në bibliotekë janë duke u përballur me problemin e shkatërrimit dhe humbjes.<ref>Rana P.B. Singh (red.): Heritagescapes and Cultural Landscapes; 2011, kapitulli 10, fq. 209-50.</ref>

===Mahatma Gandhi Kashi Vidyapith===
Kashi Vidyapith u krijua në vitin 1920 nga Babu Shiv Prasad Gupta për të mundësuar arsimim alternativ ndaj atij britanik. Shpejt u bë një qendër e arsimimit kombëtar në gjuhën hindi. Acharya Narendradev, Babu Sampurnanand, Babu Sriprakash dhe shumë personalitete të tjera të kohës kanë qenë lidhur me këtë institut.

===Banaras Hindu University===
[[File:Dept of Electrical Engineering IIT-BHU.jpg|thumb|345px|Departamenti i Inxhinierisë Elektrike, BHU]]
Banaras Hindu University (BHU) është universiteti më i madh rezidencial në Indi, i vedosur në Varanasi. Atë e themeloi udhëheqësi i shquar atdhetar indian, Pandit Madan Mohan Malaviya në vitin 1916. Në themelimin e tij luajti një rol të rëndësishëm edhe Annie Besant. Banaras Hindu University luajti një rol të rëndësishëm në lëvizjen e pavarsisë indiane. Me kalimin e kohës ai ka zhvilluar një nga qendrat më të mëdha të mësimit në India. Ai ka kontribuar shumë në përparimin e Indisë nëpërmjet një numri të madh studiuesish, artistësh dhe shkencëtarësh.

Banaras Hindu University ka një kampus të madh që shtrihet në 526.5 ha (1300 akre). Ai ka rrugë që kryqëzohen në kënd të drejtë të mbajtura mirë, gjelbërim të gjerë, një tempull, një pistë uljeje avionësh dhe ndërtesa me arkitekturë mjeshtërore. Në hyrje të tij ndodhet një statujë madhështore e themeluesit të tij, dhe në qendër të tij gjendet [[Tempulli i Ri Vishwanath]], i ndërtuar në vitin 1966.
BHU-ja përfshin 3 institute, 14 fakultete, 124 departmente, 4 qendra ndërdisiplinore dhe 3 shkolla përbërëse, duke u shtrirë në një larmi të gjerë lëndësh që përfshijnë të gjitha degët e shkencave humane, shoqërore, natyrore, teknologjike, mjeksore dhe arteve. Banaras Hindu University ka rreth 15000 studentë, rreth 2000 pedagogë dhe afërsisht 5000 punonjës jo-mësimdhënës.

===Central University of Tibetan Studies===
'''Central University for Tibetan Studies''' (CUTS; në gjuhën tibetiane: ཝ་ཎ་མཐོ་སློབ, në transliterimin wyalie: wa Na mtho slob), fillimisht i quajtur '''Central Institute of Higher Tibetan Studies''' (CIHTS), është një institut universitar i themeluar në Sarnath, në vitin 1967, si një organizim autonom nën Ministrinë e Kulturës së Indisë.<ref name=UGC>{{cite web|title=Deemed Universities|url=http://www.ugc.ac.in/inside/deemed%20universities/highertibetanstudies.html|work=Deemed Universities|publisher=UGC|language=en|accessdate=13 mars 2012}}</ref> Universiteti i vetëm i këtij lloji në botë, që mëson në gjuhën tibetiane. U vlerësua nga Dalai Lama në vitin 1971. I vendosur në Sarnath, universiteti zotëron një koleksion të gjerë tekstesh budiste, dorëshkrimesh tibetiane etj.

CUTS u themelua nga Jawahar Lal Nehru me këshillim me Tenzin Gyatso, Dalai Lama, me synimin e arsimimit të të rinjve tibetian në mërgim dhe studentët në kufirin himalajan si dhe me synimin e ripërkthimit në sanskritisht, hindi dhe gjuhët e tjera indiane të teksteve të humbura Indo-Budiste sanskritisht që tani ekzistojnë vetëm në gjuhën tibetiane.<ref name=MoC-cuts>{{cite book|title=Indian Culture: Tradition & Continuity|url=https://books.google.al/books?id=9vptAAAAMAAJ&q=&redir_esc=y|publisher=Department of Culture, Ministry of Tourism and Culture, Government of India|language=en|year=2008|orig-year=2002|isbn=9788187614081|page=13}}</ref>

Fillimisht funksiononte si një degë e veçantë e Sampurnanand Sanskrit University. Në fillim të viteve 1970 Qeveria e Indisë e rishikoi përparimin e institutit dhe vendosi ti jepte statusin e një institucioni autonom në varësi të departmentit të kulturës në ministrinë e Arsimit të Indisë në 1977 me financimin e plotë nga qeveria indiane. Instituti përparoi në mënyrë të qëndrueshme kështu që qeveria e shpalli një universitet më 5 prill 1988. Instituti drejtohet nga prof. Lobsang Norbu Shastri.<ref name="VC's Message">{{cite web|language=en |url=http://www.cuts.ac.in/GuestSection/vc_desk.html|title=VC's Message|publisher=CUTS|date=2016|accessdate=14 shkurt 2016|archive-date=14 mars 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160314043142/http://www.cuts.ac.in/GuestSection/vc_desk.html|url-status=dead}}</ref> Me qëllimin për të shkëlqyer në fushat e Tibetologjisë dhe Budologjisë, universiteti tërheq mjaft studentë nga shumë familje himalajane, që vijnë nga Kinnauri, Lahauli, Spiti, Ladakh-u dhe Monpas-i nga shteti i Arunaçalit. Studentët nga Nepali konsistojnë në studentë nga Sherpas, Lamas dhe shumë më tepër nga rajonet kufitare të Mustang-ut dhe Dolpos. Përveç këtyre, ai frekuentohet edhe nga studentë nga [[Butani]] dhe [[Mongolia]].
Universiteti ofron kurse edhe në mjeksinë tibetiane (Sowa Rigpa), Astrologji dhe artet e bukura. Më 14 janar 2009 instituti u shpall zyrtarisht një universitet dhe inaugurimi u bë nga Dalai Lama. Tani emri i tij është Central University of Tibetan Studies.

==Sporti==
Basketbolli, kriketi dhe hokei janë sportet më popullore në Varanasi.<ref>{{cite news|url=http://www.hindu.com/2005/11/09/stories/2005110912892000.htm|title=Varanasi team scores big win|work=The Hindu|date=9 nëntor 2005|language=en|accessdate=30 tetor 2012|location=Chennai, India|archive-date=26 dhjetor 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226115153/https://www.thehindu.com/2005/11/09/stories/2005110912892000.htm|url-status=dead}}</ref> Stadiumi kryesor në qytet është Stadiumi Sigra, i njohur edhe si Stadiumi Dr. Sampurnanda, ku luhen ndeshjet e kategorisë së parë të kriketit.<ref>{{cite web|url=http://stats.thecricketer.com/Grounds/1268.html|title=Dr Sampurnanda Stadium, Varanasi|publisher=The Cricketer|language=en|accessdate=30 tetor 2012|archive-date=26 dhjetor 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226115105/http://stats.thecricketer.com/Grounds/1268.html|url-status=dead}}</ref> Ndeshjet vendore të kriketit luhen edhe në terrenin e Banaras Hindu University, në kompleksin sportiv Dr. Bheeem Rao.<ref name=Ray3>Satyajit Ray: [https://books.google.com/books?id=RKjNXSvBrz8C&pg=PA3 Adventures of Feluda: Mystery of the El]; 2003, fq. 3</ref>

Fakulteti i Edukimit Fizik të Banaras Hindu University ofron kurse diplomimi në menaxhimin e sporteve, fizioterapinë sportive, psikologjinë sportive dhe gazetarinë sportive.<ref>{{cite web|url=http://bhu.ac.in/physicaledu/index.html|title=Department of Physical Education|publisher=Banaras Hindu University| language=en|accessdate=30 tetor 2012|archive-date=7 qershor 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120607180710/http://www.bhu.ac.in/physicaledu/index.html|url-status=dead}}</ref>

Gjimnastika është gjithashtu popullore në Varanasi dhe shumë vajza indiane praktikohen në mjedis të hapur te [[ghatet]] në mëngjes, që bujt akhada, ku "ushtrimet e mëngjesit, një zhytje në Gang dhe një vizit te tempulli i Hanumanit" përbën një ritual të përditshëm.<ref name=Tiwari47>Reena Tiwari: [https://books.google.com/books?id=P7W1I4j75E8C&pg=PA9 Space-Body-Ritual: Performativity in the City]; 2010, fq. 47</ref> Megjithë ankesat rreth cilësisë së ujit, dy klube noti ofrojnë mësime noti në Gang.<ref>{{cite web|last=Naskar|first=Sudhiti|title=The river where swimming lessons can be a health hazard|publisher=BBC News|language=en|accessdate=4 korrik 2014|date=4 korrik 2014|url=http://www.bbc.com/news/magazine-28112403}}</ref>

Shoqata e Sportit të Shahut në Distriktin e Varanasit me qendër në Varanasi, është e lidhur me Shoqatën e Sportit të Shahut të Uttar Pradeshit.<ref>{{cite web|language=en |url=http://vdcsa.webs.com/|title=Varanasi District Chess Sports Association|publisher=Varanasi District Chess Sports Association|accessdate=30 tetor 2012|archive-date=3 prill 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130403141958/http://vdcsa.webs.com/|url-status=dead}}</ref>

==Transporti==
[[File:Varanasi Trikes.jpg|thumb|left|Pedalues rikshou në një rrugë të ngarkuar në Varanasi]]
Vanarasi është i lidhur mirë me rrugë tokësore, hekurudhore dhe ajrore. Ai është i vendosur përgjatë bregut lindor të lumit Gang, në mes të Luginë së Gangut. Ai është i lidhur mirë me rrugë hekurudhore nga [[Nju Delhi]] (764&nbsp;km), [[Kalkuta]] (677&nbsp;km) dhe [[Mumbai|Bombeji]] (1476&nbsp;km); ai është gjithashtu i lidhur me rrugë dhe fluturime ajrore me pjesë të ndryshme të [[India|Indisë]]. Brenda qytetit transporti mundësohet nga taksitë, rikshout, rikshout pedalues dhe tri rrotëshit, por me disa kufizime në zonën e vjetër të qytetit.<ref name=reach>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/default.htm|title=DEO Varanasi|work=Tourist Information How to Reach page|language=en|publisher=Varanasi District Administration by National Informatics center}}</ref>

[[File:The facade of Varansi Airport, Varanasi.jpg|thumb|Aeroporti Lal Bahadur Shastri]]
Varanasi shërbehet nga Aeroporti Ndërkombëtar Lal Bahadur Shastri, që është afërsisht 26&nbsp;km nga qendra e qytetit në Babatpur.<ref name=Mitra195>Swati Mitra: [https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC&pg=PA195 Good Earth Varanasi City Guide]; 2002, fq. 195</ref> Aeroporti inauguroi një terminal të ri në vitin 2010 dhe iu dha statusi i aeroportit ndërkombëtar më 4 tetor 2012.<ref name=fe/><ref>{{cite web|language=en |url=http://news.outlookindia.com/items.aspx?artid=777269|title=Cabinet Grants International Status to Five Airports|publisher=Outlook India|date=4 tetor 2012|accessdate=30 tetor 2012|archive-date=9 maj 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130509140104/http://news.outlookindia.com/items.aspx?artid=777269|url-status=dead}}</ref> Air India, Buddha Air, Jet Airways, Jet Konnect, IndiGo dhe SpiceJet kryejnë fluturime nga Varanasi në [[Delhi]], [[Gaja]], [[Kathmandu]], [[Khaxhuraho]], Sharjah, [[Laknau]], [[Mumbai|Bombeji]], [[Hyderabad]]i, [[Bangalore]], dhe [[Kalkuta]].<ref>{{cite web|url=http://www.flightstats.com/go/FlightStatus/flightStatusByAirport.do?airportCode=VNS&airportQueryType=0|title=Varanasi Airport|publisher=Flight Stats|language=en|accessdate=30 tetor 2012|archive-date=3 qershor 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130603161542/http://www.flightstats.com/go/FlightStatus/flightStatusByAirport.do?airportCode=VNS&airportQueryType=0|url-status=dead}}</ref> Mbi 330,000 pasagjerë e përdorin aeroportin çdo vit.<ref name=fe>{{cite web|language=en |url=http://www.financialexpress.com/news/varanasi-airport-to-get-remotecontrol-opening/653541/1|title=Varanasi airport to get remote-control opening|work=The Financial Express|date=30 korrik 2010|accessdate=30 tetor 2012}}</ref>

[[File:Varanasi Railway Station.JPG|thumb|left|Nyja hekurudhore e Varanasit]]
Nyja e Varanasit, zakonisht e njohur si Stacioni Hekurudhor i Kazermës së Varanasi, është stacioni më i madh hekurudhor në qytet. Te ai kalojnë më shumë se 360,000 pasagjerë dhe 240 trena çdo ditë.<ref>{{cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-05-11/varanasi/29531482_1_summer-special-trains-railway-station-passenger-trains|title=With mercury soaring, Kashi is still 'hot' destination|work=The Times of India|date=11 maj 2011| language=en|accessdate=30 tetor 2012|archive-date=10 maj 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130510113525/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-05-11/varanasi/29531482_1_summer-special-trains-railway-station-passenger-trains|url-status=dead}}</ref> Disa nga trenat më të rëndësishëm ekspres që operojnë në stacionin hekurudhor të nyjes së Varanasit janë: Udhna Varanasi Express që udhëton midis nyjës Udhna (Surat) dhe Varanasit, në një distancë prej 1398&nbsp;km;<ref>{{Cite web|language=en |url=http://indiarailinfo.com/train/udhna-varanasi-weekly-express-19057-udn-to-bsb/20050/215/334|title=19057/Udhna(Surat) – Varanasi Bholenagari Express|accessdate=3 gusht 2015|publisher=Indian Railways}}</ref> Kashi Vishwanath Express, që udhëton midis Varanasit dhe Stacionit Hekurudhor të New Delhi;<ref>{{Cite web|language=en |url=http://runningstatus.in/status/14258-today|title=Kashi V Express (14258) Running Train Status|accessdate=3 gusht 2015|publisher=Indian Railways}}</ref> Kanpur Varanasi InterCity Express, i quajtur edhe Varuna Express, që udhëton në një distancë prej 355&nbsp;km dhe lidhet me [[Laknau]]n (kryeqyteti i Uttar Pradeshit) dhe Kanpurin;<ref>{{Cite web|language=en |url=http://indiarailinfo.com/train/varuna-express-24228-cnb-to-bsb/8062|title=24228/Varuna Express|accessdate=3 gusht 2015|publisher=Indian Railways}}</ref> dhe Sabarmati Express, udhëton midis Varanasit dhe Ahmedabadit.

Varanasi gjendet pranë Autostradës Kombëtare 2, që lidh Kalkutën, Kanpurin, [[Agra]]n dhe Delhin. Autostrada Kombëtare 29 lidh Varanasin me Gorakpurin nëpërmjet Ghazipurit në veri-lindje. Autostrada Kombëtare 56 e lidh Varanasin me Laknaun nëpërmjet Jaunpurit dhe Sultanpurit, në veri-perëndim. Autostrada Kombëtare 7, autostrada më e madhe kombëtare në Indi, është rruga më e rëndësishme që e lidh Varanasine Indinë jugore, duke kaluar përmes qyteteve të Hyderabadit, Bangalores, Salemit, [[Madurai]]t, Tirunelvelit dhe Kanyakumarit. Auto rikshout dhe rikshout pedalues janë format e disponueshme më gjerësisht e transportit publik në qytetin e vjetër. Në rajonet e jashtme të qytetit, janë të disponueshëm zakonisht autobuzat dhe taksitë.<ref name=Bruyn-Bain-Allardice467>P. de Bruyn, K. Bain &  D. Allardice: [https://books.google.com/books?id=qG-9cwHOcCIC&pg=PA470 Frommer's India]; 2010, fq. 467</ref>

==Feja në Varanasi==
{{Shiko gjithashtu|feja në Varanasi}}
'''Varanasi''' është më i shenjti nga shtatë qytetet e shenjta (''[[Sapta Puri]]'') të [[Hinduizmi]]t dhe [[Xhainizmi]]t, dhe luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e [[Budizmi]]t. Qyteti është një mozaik i grupeve të ndryshme fetare dhe traditave të tyre. Vetëm brenda qytetit, ndodhen mbi 3300 faltore dhe tempuj hindu, rreth 1388 faltore apo [[Xhamia|xhami]] myslimane, 12 kisha, 4 faltore xhainiste, 11 vende budiste ndër të cilët 9 tempuj budistë, 45 vende sikiste ndër të cilat 3 tempuj sikistë ([[gurdvara]]) dhe mjaft shënuese të tjera të një shumësie hyjnish folklorike. Këtu [[Hinduizmi]], [[Budizmi]], [[Xhainizmi]], [[Sikizmi]], [[Krishtërimi]] dhe [[Islami]] kanë traditat e tyre të veçanta dhe nga ana tjetër ata së bashku krijojnë jetën harmonike dhe kulturën e qytetit të quajtur ‘Banarasian’.
Në censusin e vitit 2011 distrikti i Varanasit kishte 84 % hindu dhe 14.88 % myslimanë; ndërsa besimet e tjera bashkë me ateistët përbënin rreth 1.12 %, ku bënin pjesë 7696 të krishterë, 3309 sikistë, 1146 budistë, 1898 xhainistë; 298 persona të besimeve të tjera dhe 7826 ateistë. Ndërsa qyteti i Varanasit përbëhej nga 70 % hindu dhe 28.8 % myslimanë, ndërsa besimet e tjera bashkë me ateistët ishin 1.2 % të përbërë nga 4034 të krishterë, 2610 sikistë, 461 budistë, 1417 xhainistë, 233 persona të besimeve të tjera dhe 3995 ateistë.<ref name=censusi-fetar>{{cito web|url=http://www.censusindia.gov.in/2011census/C-01/DDW09C-01%20MDDS.XLS|title=C-1 Population By Religious Community, Uttar Pradesh|work=censusindia.gov.in|language=en |accessdate=2 shkurt 2017}}</ref>
Në censusin e vitit 2001, hindutë përbënin rreth 81 %, myslimanët rreth 18 %, ndërsa personat e besimeve të tjera ose pa besim përbënin 0.4% të popullsisë së Distriktit të Varanasit.<ref name=censusreligion>{{cite web| language=en |url=http://censusindia.gov.in/Census_Data_2001/Census_Data_Online/Social_and_cultural/Religion.aspx|title=Census of India – Socio-cultural aspects|publisher=Censusindia.gov.in |accessdate=3 nëntor 2012}}</ref>
Qyteti është i famshëm për itineraret e tij të shumta të pelegrinazhit, festat dhe ritualet. Shumica e festave zhvillohen në bregun e Gangut, që është i mbushur me shtëpi qëndrimi fetare, tempuj, manastire dhe struktura të tjera, që përfaqësojnë si trashëgiminë materiale ashtu dhe atë jo-materiale.<ref>Rana P.B. Singh, Banaras: Making of India’s Heritage City; 2009.</ref>
Në gjeografinë e shenjtë të Indisë, Varanasi është njohur si "mikrokozmosi i Indisë".<ref name=Jacobsen136>Knut A. Jacobsen: [https://books.google.com/books?id=Kn6_3oBFAqIC&pg=PA136 Pilgrimage in the Hindu Tradition: Salvific Space]; 2013, fq. 136</ref> Përveç 3,300 vendeve fetare hindu, Varanasi ka 12 kisha, tre [[tempulli xhainist|tempuj xhainistë]], nëntë faltore budiste, tre [[Gurdvara]] (faltore të [[Sikizmi]]t) dhe 1,388 vende të shenjta myslimane.<ref name=Singh32>Rana P.B. Singh, Banaras: Making of India’s Heritage City; 2009, fq. 32</ref>

[[File:Kedar Ghat Benares, August 2005.jpg|thumb|Njerëz duke kryer ceremoni hindu në Ghatin Kedar të Varanasit]]
===Hinduizmi===
{{Shiko gjithashtu|Tempujt hindu në Varanasi}}
Varanasi, popullor për pelegrinët hindu me emrin Kashi,<ref>[https://web.archive.org/web/20101225054817/http://up-tourism.com/destination/varanasi/intro.htm Uttar Pradesh Tourism – Varanasi, Department of Tourism – Government of UP.], kontrolluar më 20 gusht 2015</ref> është një nga qytetet dhe qendrat më të shenjta të pelegrinazhit për hindut e të gjitha rrymave.<ref name=Vera179>Zak Vera: [https://books.google.com/books?id=8HhVcspIBU4C&pg=PA179 Invisible River: Sir Richard's Last Mission]; 2010, fq. 179</ref> Është më i shenjti i shtatë qyteteve më të shenjtë në hindu ([[Sapta Puri]]) dhe konsiderohet si dhënësi i shpëtimit (''[[moksha]]s'').<ref name=Shackley121>Myra Shackley: [https://books.google.com/books?id=F18-QxgyHIEC&pg=PA121 Managing Sacred Sites: Service Provision and Visitor Experience]; 2001, fq. 121</ref><ref name=Kramrisch3>Stella Kramrisch: [https://books.google.com/books?id=NNcXrBlI9S0C&pg=PA3 The Hindu Temple]; 1946, fq. 3</ref> Hindut besojnë se vdekja në Varanasi sjell moksha (çlirimi shpëtimtar).<ref name=6-9Bansal34-5>Sunita Pant Bansal: Hindu Pilgrimage. Teertha; 2008, fq. 6–9, 34–35</ref> Është një nga qytet më të vjetra të banuara në mënyrë të vazhdueshme në botë. Varanasi është gjithashtu i njohur si qyteti i parapëlqyer i perëndisë hindu [[Shiva]].<ref>{{cite web|url=https://www.britannica.com/eb/article-9074835/Varanasi|title=Varanasi|publisher=Encyclopædia Britannica, Inc|language=en|accessdate=2 shkurt 2017}}</ref>
Në besimin hindu, ai është qyteti më i shenjtë; katër dhamët (banesat e zotave) në katër drejtimet kardinale të vendit janë të gjithë të përfaqësuar në qytet nëpërmjet hyjnive përkatëse në Ghatin Maha, Ghatin Rama, Ghatin Shankudhara dhe Ghatin Mir. Po ashtu, pjesë e trashëgimisë fetare dhe kulturore e qytetit janë edhe vende të tjera të shenjta hindu, si Kedarnathi në Ghatin Kedar, [[Mathura]] në Bakaruia Kund ose Ghatin Nakhi, Prayaga (Allahadbadi) në Ghatin Dashahvamedha, Kamakhya (Assami) në Kamachha, Kurukshetra në Kurkukshetra Kund pranë Ghatit Asi dhe Liqeni Manasarovar te Mansarovari pranë Shyameshvaras.<ref name=Singh32/>
Në Varanasi jetojnë mbi 50,000 brahminë (priftërinj hindu), duke ofruar shërbime fetare për masat.<ref name=Shackley121/> Hindutë besojnë se larja në Gang heq mëkatet dhe se vdekja në Varanasi siguron çlirimin e shpiritit të një personi nga cikli i rimishërimit. Kështu, shumë hindu vijnë këtu për të vdekur.<ref name="Wilder-Smith Shaw Schwartz273">{{cite book|title=Travel Medicine: Tales Behind the Science|author=Annelies Wilder-Smith|editor1=Annelies Wilder-Smith|editor2=Marc Shaw|editor3=Dr. Eli Schwartz|url=https://books.google.al/books?id=itegkZspCgUC&pg=PA273&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|publisher=Routledge|year=2007|page=273|language=en|isbn=9780080453590}}</ref> Në vitin 2001, hindut përbënin afërsisht 84% të popullsisë së distriktit të Varanasit.<ref name=censusreligion/>
Si vendi i [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Tempullit Kashi Vishvanatha]], ''Jyotirlinga'', qyteti është veçanërisht i shenjtë për ndjekësit e Shaivizmit. Kashi është gjithashtu një [[Shakti Pitha]], ku qëndron tempulli i hyjneshës [[Tempulli Vishalakshi|Vishalakshi]], që besohet se është vendi ku ranë vathët ose krahu i majtë i hyjneshës Sati.<ref name=leaflet2>{{cite press release|title=Varanasi – Explore India Millennium Year|publisher=Ministry of Tourism, Government of India|date=mars 2007|language=en|accessdate=5 mars 2007}}</ref> Hindut e sektit Shakti bëjnë pelegrinazh në qytet për shkak se e konsiderojnë vetë Gangun (simbolizuar nga hyjnesha Ganga) si mishërim të hyjneshës Shakti.<ref>{{cito web|language=en|url=http://www.ghumakkar.com/2012/02/11/ganga-and-ghats-in-varanasi-place-of-purification-of-sins-and-salvation/|title=Ganga and Ghats in Varanasi: Place of Purification of Sins and Salvation|author=Vishal Rathod|work=Ghumakkar.com|accessdate=23 maj 2013|archive-date=22 shtator 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130922191913/http://www.ghumakkar.com/2012/02/11/ganga-and-ghats-in-varanasi-place-of-purification-of-sins-and-salvation/|url-status=dead}}</ref> Adi Shankara këtu shkroi komentarët e tij mbi [[Hinduizmi]]n<ref>{{cito web|language=en|url=http://www.greenmesg.org/saints_devotees/adi_shankaracharya.php|title=Adi Shankaracharya (788 CE – 820 CE)|publisher=Green Message|accessdate=23 maj 2013|archive-date=6 tetor 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131006104427/http://greenmesg.org/saints_devotees/adi_shankaracharya.php|url-status=dead}}</ref> dhe përpjekjet e tij çuan në ripërtëritjen e madhe hindu pasi në atë kohë praktikohej gjerësisht [[Budizmi]].<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=DPP7O3nb3g0C&pg=PA202|title=Students' Britannica India, Volumes 1-5|editor=Dale Hoiberg|year=2000|pages=202|language=en|publisher=Popular Prakashan|isbn=9780852297605}}</ref>

[[File:Manikarnika ghat at sunrise July 2007.JPG|thumb|left|345px|Tempull i Shivës i fundosur në bregun e Gangut]]
Varanasi është i famshëm për bujtjen e tempujve të shumtë. Mjaft tempuj në Varanasi kanë rëndësi të madhe fetare dhe historike në Hinduizëm. Këta tempuj janë ngritur në kohë të ndryshme përgjatë historisë së Varanasi. Duke qenë destinacioni më i vlerësuar i pelegrinazhit hindu, Varanasi thuhet se është një muzeum tempujsh. I quajtur gjithashtu edhe qyteti i tempujve, Varanasi vlerësohet se bujt rreth 23,000 tempuj,<ref name=48Bansal49>Sunita Pant Bansal: Hindu Pilgrimage. Teertha; 2008, fq. 48–9</ref> ku më popullorët janë [[Tempulli Kashi Vishvanatha]] i Shivës; Tempulli Sankat Mochan Hanuman; dhe [[Mandiri i Durgës në Varanasi|Tempulli i Durgës]], i njohur për majmunët që qëndrojnë në pemët e mëdha në afërsi.<ref name=Varun>{{cite web|url=https://www.britannica.com/eb/article-9074835/Varanasi|title=Varanasi|work=Encyclopædia Britannica|language=en|accessdate=11 gusht 2009}}</ref><ref name=temple>{{cite web|language=en|url=http://varanasi.nic.in/temple/various_temples.html|title=Important temples of Varanasi|accessdate=2 nëntor 2012|publisher=National Informatics Centre|archive-date=5 nëntor 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121105032502/http://varanasi.nic.in/temple/various_temples.html|url-status=dead}}</ref><ref name=131Cunningham-Sastri140>Cunningham & Sastri; 2002; Ancient Geography of India; fq. 131–140</ref> Për të vizituar këta tempuj në Varanasi vijnë njerëz nga e gjithë [[India]] ashtu si dhe nga vende të tjera, duke i bërë këta tempuj ndër më të vizituarit në [[India|Indi]].
Shumë tempuj të rëndësishëm janë të vendosur nëpër [[Ghatet në Varanasi|ghate]], duke e shtuar vlerën fetare të lumit të shenjtë Gang. Shumica e tempujve nëpër ghate janë të vjetër dhe datojnë nga periudha mesjetare. Sipas legjendave Jyotirlinga e parë e Shivës, kolona e zjarrtë e dritës, këtu e çau tokën përmes dhe ndriçoi në qiell. Kështu Varanasi u quajt Kashi, "Qyteti i Dritës". Tempuj të tjerë të rëndësishëm në Varanasi janë [[Tempulli i Ri Vishwanath]], [[Tempulli Kala Bhairava]], Tempulli Mritunjaya, [[Tempulli i Annapurna Devit]] dhe [[Tempulli Vishalakshi]]. Ndërsa Tempulli i Annapurna Devit, në afërsi të Tempullit Kashi Vishvanatha, i është kushtuar Annapurnas, hyjneshës së ushqimit,<ref name=temple/> Tempulli Sankatha pranë Ghatit Scindia i është kushtuar Sankathës, hyjneshës së shërimit. Tempulli Sankatha ka një skulpturë të madhe të një luani dhe një grup prej nëntë tempujsh të vegjël kushtuar nëntë planeteve (navagrahat).<ref name=temple/> Tempuj të tjerë që vlen të përmenden janë: Tempulli Bharat Mata, kushtuar personifikimit kombëtar të Indisë, i përuruar nga [[Mahatma Gandi]] në vitin 1936, [[Tempulli i Ri Vishwanath]], i vendosur në kampusin e Banares Hindu University dhe Tempulli i Tulsi Manas.<ref name=temple/>

====Manastiret hindu====
{{Shiko gjithashtu|Ashrami|Matha}}
Për shekuj Varanasi ka qenë shtëpia e filozofisë, misticizmit, spiritizmit dhe fesë indiane. Për këtë arsye Varanasi mjaft ka manastire ([[ashrami|ashramë]] dhe [[matha]]) të ndryshme, ku besime apo sekte të ndryshme kanë manastiret e tyre. Shumë nga këta manastire kanë mbijetuar prej shekujsh dhe janë qendra spiritualizmi dhe veprimtarish fetare. Në këtë kontekst një rol të rëndësishëm ka luajtur guru Shishya Parampara i Kashit. Këta manastire janë organizata jo-politike dhe pothuajse të gjithë bazohen në bamirësinë e anëtarëve. Njerëzit vijnë dhe qëndrojnë në këta manistire për të rizbuluar vetë-veten dhe për të njohur të vërtetat e përjetshme. Këta manastire mundësojnë një dritare për të eksploruar qytetin e shenjtë nëpërmjet personaliteteve intelektuale, traditave gojore dhe bashkëjetesës së përbashkët. Disa ashramë janë pa pagesë, me shërbime minimale, ndërkohë disa të tjerë janë ashramë profesionalë që ofrojnë mësime dhe shërbime të lidhura me besimin, jogën, terapitë etj. Këta ashramë kanë skema anëtarësimi që janë të disponueshme sipas zgjedhjes së vizitorëve. Ndërsa manastiret falas janë kryesisht për të moshuarit, njerëzit e braktisur, njerëzit që kanë hequr dorë nga të gjitha llojet e jetës materiale në kërkim të spiritualitetit, karmas, dharmas etj.; ashramët me pagesa të veçanta janë për profesionistët, vizitorët ndërkombëtarë, familjet e klasës së mesme dhe të mesme të lartë etj. Të dy llojet e ashramëve ja vlen të vizitohen, për të mësuar tipin e jetës kulturore të Varanasit.<ref>{{cito web|url=http://www.varanasisearch.com/muthsandashrams.htm|title=Muths & Ashrams Varanasi|work=varanasisearch.com|language=en|accessdate=29 janar 2017|archive-date=25 tetor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161025062650/http://varanasisearch.com/muthsandashrams.htm|url-status=dead}}</ref>
Qyteti ka një listë të gjatë manastiresh (ashramë dhe [[matha]]), që renditen si më poshtë: Ashrami i Paramhanëve; Bharat Sewa Ashram Sangh; Jangambari Matha; Sadhu Bela Ashram; Mumukshu Bhavan; Dandi Swami Matha; Radha Swami Bagh; Ramkrishna Mission Sevashram; Ashrami Mata Anansmai; Ashrami Satua Baba; Karpatri Ji Matha; Sanatan Gaudiya Matha; Kabir Matha; Tailang Swami Matha; Ashrami i Ghatit Gadwa; Kinaram Muth; Ashrami Sarveshwari Samuh; Nirajani Akhanra; Annapurna Prantiya Sevashram; Dharma Sangha; Gopal Muth; Bhinagaraj Dandi Sevashram; Shankaracharya Matha; Lahangpura Kutiya; Jagatganj Kutiya; Newada Kutiya.

=====Kabir Matha=====
Kabir Matha është një manastir dhe qendër pelegrinazhi në Varanasi e lidhur me shenjtin hindu Kabir, që ishte dhe poet dhe filozof i shquar mistik. [[Matha]] është pak a shumë një manastir hindu por Kabir Matha nuk është thjeshtë një manastir, është më shumë si një qendër pelegrinazhi, një tempull dhe samadhisthal. Çdo vit Kabir Matha vizitohet nga një numër i madh besimtarësh që vijnë për të festuar Kabir Jayantin, ditëlindjen e Shën Kabirit.<ref name=holyvoyages-kabir>{{cito web|url=http://holyvoyages.com/varanasi/kabir-math-kabirchaura-lehartara-varanasi-india-kabir-birth-place.aspx|title=Kabir Muth in Varanasi|publisher=holyvoyages.com|language=en|accessdate=27 janar 2017|archive-date=30 mars 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170330154911/http://holyvoyages.com/varanasi/kabir-math-kabirchaura-lehartara-varanasi-india-kabir-birth-place.aspx|url-status=dead}}</ref>
Kabir Matha është një manastir i vendosur në Kabirchaura C 23/5, në rrugën Kabir, në Lahartara të Varanasit, në rrugën Shenjt Kabir. Kabir Matha gjendet rreth 3&nbsp;km larg stacionit hekurudhor të kazermave të Varanasit. '''Kabirchaura''' është një zonë në Varanasi, që njihet si vendi ku u rrit Kabiri, poet dhe shenjt i rëndësishëm mistik hindu. Fjala 'chaura' është një shtrembërim i fjalës 'chauraha', që do të thotë kryqëzim me katër drejtime (''chau'' do të thotë "katër", ndërsa ''raha'' "rrugë").
Kabir Matha e Kabirchauras në Varanasi është qendra e sektit Kabirpanthi dhe vendi qendror i gjithë shenjtëve dhe ndjekësve të Kabirit. Kabir Matha është një manasir i madh i shtrirë mbi një sipërfaqe të stërmadhe, që u zhvillua si Prakatya Dhami e Kabirit.
Shumë afër Kabir Mathës mund të dallohet një [[dharamshala]], e vendosur në vendin ku qëndronte shtëpia e shenjtit të madh. Në këtë [[dharamshala]], gjenden samadhët ose varret e prindërve të tij. Gjatë një gërmimi në këtë vend u zbuluan disa statuja misterioze. Statuja e parë është ajo e Vishnut shoqëruar nga Lakshmi Devi. Statuja e dytë është hamendësuar se i përket Gurusë së 9-të sikist, Guru Tegh Bahadur. Kësaj statuje i mungon koka dhe është e prangosur, që të kujton mënyrën se si Guru Tegh Bahadur-i u vra nga perandori fanatik mogul Aurangzeb. Aty ndodhen edhe statuja që ilustrojnë ngjarje të ndryshme dhe mënyrën e jetesës së Kabirit.<ref name=indiantravels-kabir>{{cito web|url=http://www.indiantravels.com/Uttar-Pradesh/Varanasi/Places/Kabir-mutt|title=Kabir mutt|website=indiantravels.com|language=en|accessdate=27 janar 2017|archive-date=3 shkurt 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150203233558/http://www.indiantravels.com/Uttar-Pradesh/Varanasi/Places/Kabir-mutt|url-status=dead}}</ref>
Kabir Matha është bazikisht një kompleks në oborrin e të cilit gjenden plotë ndërtesa të vogla. Ajo ka më shumë rëndësi historike dhe shpirtërore sesa arkitekturore. Në të gjendet Lehartara Tal-i, Kasollja dhe Chabutara e Kabirit, Mandiri Samadhi, Tempulli Bijak, Niru Tila, Niru-Nima Samadhi, Acharya Pitha Mulagadi, Acharya Samadhi, Pusi i Kashi Nareshit, muzeu dhe statuja të shumta.
Kasollja e Kabirit është vendi ku ai zakonisht predikonte. Menjëherë pasi u bë dishepull i Swami Ramanandës, një grup i madh njerëzish filloi të grumbullohej për të dëgjuar predikimin e tij, prandaj iu desh një tjetër kasolle. Kasollja e tanishme konsiderohet e njëjta që u përdor nga Shën Kabiri për tu predikuar njerëzve.
Chabutara e Kabirit u ndërtua që të përballonte turmën e stërmadhe që dëgjonte predikimet. Chabutara në hindi do të thotë vend i ngritur ose një platformë për të ndenjur. Chabutara e Shën Kabirit është plaftforma që ai qëndronte për tiu drejtuar njerëzve. Megjithatë, me kalimin e kohës për këtë u ndërtua një [[mandapa]] e madhe, që u quajt Upadesha Sthal. Në gjuhën hindi 'upadesha' do të thotë predikim, ndërsa 'sthal' vend.<ref name=holyvoyages-kabir/> Prej kësaj mandape më pas u zhvillua Tempulli Beejak, që është i vendosur në zemër të Kabirchauras. Në muret e Tempullit Bijak janë shkruar disa nga dyvargëshit e Bijak-ut, vepprës filozofike themelore të Kabirit, që konsiderohet si teksti i shenjtë fetar i sektit Kabirpanth.
Tempulli është ndërtuar mbi një platformë të lartë 46.37 m<sup>2</sup> në përmasat 15.54 X 12.5 m. Ajo është pjesa kryesore e Kabirchauras. Kabiri ulej mbi këtë platformë ku tani qëndron froni i kryepredikuesit bashkë me Acharya Peeth (qendra e studimit të predikuesve). Ndërsa hyhet në tempull, në krahun e majtë është dhoma e meditimit të krye-predikuesit dhe anash saj, jashtë dhomës ndodhet froni.<ref name=kabirchaura/>
Në qendër të tempullit ndodhet Smriti Kaksh-i i Kabirit, ku ruhen objektet e tij personale, ndër të cilat janë Heqlat e Kabirit, Ena Kashtha Patra, Tridenti Ghorakhpanthi, një varëse druri me 1000 rruaza, avlëmendi i tij dhe një pikturë që e paraqet atë në pleqëri. Në pjesën e sipërme të Smriti Kaksh-it ndodhet kupola e Tempullit Beejak, e cila është një shembull i bashkimit të [[arkitektura e tempujve hindu|arkitekturës së tempullit hindu]] dhe xhamisë.
Mandiri Samadhi në kompleks u ndërtua nga mbreti i Varanasit Veerdev Singh në vitin 1501, në vendin ku Kabiri zakonisht meditonte dhe adhuronte Zotin. Pasi ndjekësit e Kabirit gjetën lule në vend të trupit të vdekur të shenjtit, ata ia shpërndanë këto lule njëri-tjetrit, ndërsa disa  nga to i varrosën në Mandirin e tanishëm Samadhi, të sjellë nga Magahari, ku shenjti besohet se dha frymën e fundit. Guri këndor në Mandirin Samadhi shkruan si vijon: “Ky tempull është ndërtuar nga Maharaxha Veerdev Singh në vitin 1578 të kalendarit Vikram Samvat sipas urdhërave dhe udhëzimeve të Acharya Shri Suratigopal Sahab, kostoja e të cilit ishte 3,887 rupi, 6 anna dhe 3 paisa”.<ref name=kabirchaura/>
Më vonë në vitin 1933 Mandirit Samadhi iu dha një formë madhështore dhe elegante nga acharya i 21-të i mathës, Acharya Ram Vilas Sahab. Ai është ndërtuar me gurë ‘baluva’në një sipaërfaqe katrore prej 148.65 m<sup>2</sup> në raportin 12.2 X 12.2 metra. Chauki (pjesa e tempullit pak jashtë hyrjes kryesore dhe që shtrihet përgjatë periferisë së tempullit) është bërë me mermer të zi dhe të bardhë dhe ghanta-ghari i tempullit është bërë me gurë të skalitur mjeshtërisht. Çatia e tempullit konsiderohet si një kryevepër arkitekturore. Kupola dhe kullat e tempullit janë gjithashtu dëshmi të punimit të rrallë arkitekturor. Oborri i Mandirit Samadhi tani përdoret për të zhvilluar ceremoni të veçanta.<ref name=kabirchaura>{{cite web|language=en|url=http://www.kabirchaura.com|title=Official website of Kabir Chaura Varanasi|website=kabirchaura.com|accessdate=28 janar 2017}}</ref>
Niru Tila është vendi ku jetonte Kabiri dhe prindërit e tij. Ky është vend ku Kabiri u soll nga prindërit dhe do të jetonte deri në fund të jetës. Ajo është më e lartë se platforma e tempullit dhe ruan mbetjet e prindërve të Kabirit, Niru dhe Nima. Faltorja është e zbukuruar me gurë të bukur mermeri. Niru Tila bart gjithashtu edhe një bujtinë për vizitorët, ndërsa pjesa e mbetur e Niru Tilas është shndërruar në një lëndinë me lule dhe pemë.
Sadguru Kabir Pustakalaya, biblioteka e Shën Kabirit është pjesa thelbësore e Kabir Mathës. Ajo ka mbi 700 dorëshkrime dhe krijime poetike të Shën Kabirit. Biblioteka ka libra të ndryshëm të publikuar mbi Kabirin, dorëshkrime të lashta të Beejak-ut ashtu si dhe shkrime të vjetra fetare.
Kabir Matha zotëron shtëpinë e vetë botuese, të njohur si Kabirvani Prakashan Kendra, që publikon vepra të ndryshme mbi Kabirin dhe mësimet e tij. Disa nga përmbledhjet e botuara prej saj janë Bijak-u, Satya Kabir Ki Sakhi, Kabir Granthavali, Guru Granth Sahib-i dhe Shabdavali. Mahabijak-u është përmbledhja e të gjitha veprave mbi Kabirin, mësimet dhe biografinë e tij.

=====Jangambari Matha=====
Zona e Jangambari Mathas ndodhet në koordinatat {{coord|25|18.406|N|83|00.373|E|display=inline}} (Jangambari Matha) dhe {{coord|25|18.427|N|83|00.369|E|display=inline}} (Tempulli Kashyapeshvara/ Angirasheshvara). Zona e mathas gjendet në Jangambarit dhe Agastakunda, pranë Godaulias duke u shtrirë në tre prona të veçanta me sipërfaqe të përgjithshme prej 0.02 hektarësh.
Kjo [[matha]] (manastir hindu) ndodhet 300 m në jug të kryqëzimit Godaulia përgjatë rrugës Godaulia-Assi. Sipas traditës besohet se Adi (i pari) Shankaracharya krijoi pithan e 5-të në Varanasi rreth vitit 827. Katër pithat e tjera janë [[Shringeri]] në jug, Govardhana në Puri në lindje, Jyotira në Badrinath në veri dhe Sharda në [[Dwaraka]] në perëndim. Jangambari Matha është qendra e Lingayatizmit ose Virashaivizmit, ndjekësit e të cilit janë kryesisht të përqendruar në [[Karnataka]] dhe në pjesë të [[Maharashtra]]s, në Indinë Qendrore dhe Jugore. Më vonë në shekullin e XII shenjti i madh Basava e rigjallëroi dhe bëri popullor këtë sekt. Gjatë periudhës së shekujve të XVI dhe të XVII kësaj matha iu bënë dhurime dhe u mor në mbrojtje nga perandorët mogulë. Aty ruhen edhe fermanët (“urdhëresat”) e perandorëve mogulë që mbështetën mirëmbajtjen dhe begatinë e mathës dhe gjithmonë të kërkuar për të mbështetur perandorinë; disa nga fermanet e njohur janë ai i [[Akbari]]t (1575), Jahangirit (1618), Shahjahanit (1630) dhe Aurangazebit (1675).
Matha ka një ndërtesë të stërmadhe me mjaft oborre të mëdhenj dhe të vegjël, apartamente dhe korridore. Brenda mathës ndodhen shumë tempuj dhe samadhi (varre) të shenjtëve të lidhur me mathën si dhe rreth 60 mijë Shiva linga të vendosura brenda. Idhulli i Chandramaulishvaras është hyjnia mbrojtëse e mathës. Froni mbi të cilin kryemësuesi i parë u ul përdoret vetëm një herë gjatë kohës së kurorëzimit të kryemësuesit pasues. Nën kontrollin e Jangambari Mathas ndodhen shumë manastire dhe tempuj. Ndodhen shumë shtëpi qëndrimi për pelegrinët ([[dharamshala]]), kryesisht ata nga India Jugore. Manastiri është një shembull unik i vazhdimsisë dhe mirëmbajtjes së një tradite gjatë dymbëdhjet shekujve të fundit.
Në afërsi të Jangambari Mathas dhe e zotëruar nga ajo, është tempulli me linga të dyfishtë i Kashyapeshvaras dhe Angirasheshvaras (Rruga Jangambari). Të dy këta të ditur janë përmendur në literaturën vedike. Kashyapa i Prajapatit, ishte djali i Marichit, që kishte lindur nga goja e Brahmas dhe nga i cili filloi krijimi. Angira lindi nga goja e Brahmas dhe ishte i pari që hartoi vargje lutjesh në nder të Indrës.

=====Ashrami Satua Baba në Varanasi=====
Satua Baba është një nga shenjtët më të shquar të Varanasit. Ashram Satua Baba është shumë i famshëm si qendër mësimi. Ai është vendi ku të rinjtë mësojnë sanskritisht, gjuha klasike indiane. Ashrami Satua Baba bazohet në një sitem të vjetër mësimi manastiror në Indi. Të rinjtë futen në të për të marrë njohuri të plota të Vedave dhe shkrimeve të lashta sanskrite. Ky [[ashrami|ashram]] është gjithashtu shembulli më i vjetër i gjallë i Guru Shishya Paramparas.<ref>{{cito web|url=http://holyvoyages.com/varanasi/about-satua-baba-ashram-varanasi-india.aspx|title=Satua Baba Ashram in Varanasi|work=holyvoyages.com|language=en |accessdate=29 janar 2017|archive-date=28 mars 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170328032822/http://holyvoyages.com/varanasi/about-satua-baba-ashram-varanasi-india.aspx|url-status=dead}}</ref>
Ashrami Satua Baba gjendet 10 hapa afër Ghatit Manikarnika. Besohet se ishte vendi ku Shiva iu shfaq si një i moshuar përpara Satua Babas. Ashrami Satua Baba u themelua në shekullin e XVIII dhe ka një shivalingë të njohur në Varanasi. Thuhet se shenjti vaishnavit Aghacharya Guru Anantshri Vibhushit Bhagwan Vishnu Swamiji qëndroi këtu 2652 vjet më parë. Gjithashtu, Ashrami Satua Baba është vendi ku u indoktrinua një nga filozofët më të shquar të Indisë, Jagatguru Shankaracharya nga guruja i tij Govindacharyaji Maharaj. Besohet se kur mbërriti këtu Shiva e mori provimin në vend të tij i paraqitur si Chandala, një besimtar i kastës së të paprekshmëve në Periudhën e Vonë Vedike.

=====Shtëpitë e vejushave në Varanasi=====
Në Varanasi ka më shumë se 38,000 të veja në ashramë dhe shtëpi të ndryshme vejushash. Ky është numri më i madh në Indi pas Vrindavanit. Shumë lëvizje shoqëroro-fetare e kanë përqëndruar veprimtarinë e tyre në mbështetjen e shtëpive të vejushave ku predikohet, lutet, trajnohen të vejat për të qenë pa-varura dhe veprimtari të tjera kulturore si festimet, festivalet, bhajanët etj.<ref name=holyvoyages-widow/>
India është një vend mjaft patriarkal, që i ka mbajtur gratë të nënshtruara, ku një nga shfaqje e tillë është dhe përjashtimi nga shoqëria i vejushave. Në Indi mendohet se të qenit e ve është një mallkim që sjell vuajtje për familjen. Falë përpjekjeve të lord William Bentinck që shfuqizoi Sati Prathan (zakoni i djegjes së grave, shpesh vajza të reja me djegien e kufomës së bashkëshortit. Shumë mizori kundër të vejave janë ndaluar me përpjekjet e qeverisë megjithatë akoma gratë konsiderohen një barrë për burrat. Megjithëse Rigveda dhe Manusmriti bashkë me shumë shkrime të tjera fetare mbrojnë statusin e barabartë për burrat dhe gratë, ka shembuj të dhunimit të të drejtave të grave. Disa nga këta shembuj janë mohimi i arsimimit dhe humbja e punësimit pas martesës që i bënë femrat të varen financiarisht te burrat. Kështu, vdekja e bashkëshortit shkakton humbjen tërësore të të ardhurave dhe gratë shpesh konsiderohen barra. Gratë që mbeten të veja vendosen në Shtëpi Vejushash të menaxhuara nga OJQ dhe qeveria. Ndonjëherë këto gra të mbetura ‘jetime’ pas vdekjes së bashkëshortit mbeten rrugëve duke lypur deri sa vdesin. Shtëpitë e të vejave ose ashramët e vejushave janë përpjekje për ti strehuar këto gra pa njeri dhe të përjashtuara. Në ashramët e vejushave këto të veja gjejnë strehim, veshje, ushqim dhe ndonjëherë punësim me përpjekjet e bamirësve.<ref name=holyvoyages-widow>{{cito web|url=http://holyvoyages.com/varanasi/list-of-widow-ashram-varanasi-up-india.aspx |title=Widow Ashram in Varanasi|work=holyvoyages.com|language=en|accessdate=29 janar 2017|archive-date=2 janar 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170102224857/http://holyvoyages.com/varanasi/list-of-widow-ashram-varanasi-up-india.aspx|url-status=dead}}</ref>
Në Indi zakonisht besohet se një e ve është e tillë për shkak të disa pandershmërive të të shkuarës. Por kjo nuk ndodh me meshkujt, pasi besohet si është ters nëse dikush shikon fytyrën e një të veje herët në mëngjes ose përcaktimin për një detyrë të re. Të vetë margjinalizohen, u pengohet hyrja në tempuj dhe mbeten në shtëpi. Në shtëpitë e të vejave mund të fitohet mundësia për të ndërvepruar drejtpërdrejt me të vejat dhe percemptimi i tyre i stigmatizimit shoqëror. Njerëzit i vizitojnë ashramët e vejushave për të ndarë një çast të errët të jetëve të tyre të pafata. Kërkimi i studiuesve, veçanërisht të huaj, vijnë për ta kuptuar fenomenin shoqëror dhe rolin e vejushave në vdekjen e burrave, marrdhëniet e familjeve të tyre, bestytnitë në lidhje me të vejat në Shoqërinë Indiane, kushtet e tyre në shtëpitë e vejushave, përpjekjet e qeverisë për ta ndryshuar gjendjen etj.
Duke qenë se Varanasi është një qytet i shenjtë në të janë ndërtuar shumë shtëpi vejushash nga bamirësit, OJQ-të dhe qeveria për të strehuar deri në vdekje, vejushat e pashpresa dhe të moshura. Arsyeja e një numri të tillë ashramësh vejushash është se edhe në Varanasi vejushat braktisen për të vdekur pasi besohet se ai që vdes në Varanasi arrin shpëtimin. Në Indisë Veriore shoqëria është më pak e ndjeshme pasi në veri gratë nuk lejohet të veshin ngjyrë tjetër përveç të bardhës, ndërsa në Indinë Jugore ato lejohen të veshin rroba të bardha dhe të kuqe, kryesisht sari. Përgjithësisht të vejat që janë lënë nga familjet mbahen në ashramët e vejushave. Kushtet e të vejave në këta ashramë nuk janë gjithmonë të mira, pasi ndonjëherë këto gra mbeten pa asnjë qindarkë për të përmbushur ndonjë nga dëshirat e tyre më të vogla pasi qeveria e ndërpret ndihmën për ashramët për muaj.<ref name=holyvoyages-widow/>
Disa ashramë të rëndësishëm vejushash në Varanasi janë Ashrami Mata Anandmayi; Shtëpia e Vejushave Birla në Chowk; Asha Bhawan; Ashrami Nepalez i Vejushave i menaxhuar nga qeveria e Nepalit dhe Ashrami i Vejushave Durga Kunda.

[[File:Varanasi 50a - spectators prepared for Nag Nathaiya performance (23959209488).jpg|thumb|358px|Banorë duke ndjekur një festë në Varanasi]]
====Festat hindu në Varanasi====
''Mahashivaratri'' në shkurt është një festë hindu në Varanasi gjatë të cilës zbukurohet çdo tempull i Shivës. Gjatë kësaj feste kryehet procesioni i martesës së Shivës duke filluar nga Tempulli Mahamrityunjaya, Daranagar deri te [[Tempulli Kashi Vishvanatha]] nëpërmjet Chowkut.<ref name="Varun"/>

''Dhrupad Mela'' është një festival muzikor pesë-ditor kushtuar stilit dhrupad të zhvilluar në Ghatin Tulsi në shkurt–mars.<ref name="festival1">{{cite web|last=Uttar Pradesh Tourism |title=Fair and Festivals of Varanasi|url=http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/fair_festival.htm|publisher=Uttar Pradesh Tourism| language=en|accessdate=22 tetor 2012|archive-date=26 dhjetor 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226115117/http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/fair_festival.htm|url-status=dead}}</ref> Në të marrin pjesë artistë të shquar dhe është mjaft popullor mes turistëve të huaj.

''Hanuman Jayantin'' (mars–prill), ditëlindja e Hanumanit celebrohet nga Tempulli Sankat Mochan Hanuman. Gjatë kësaj feste organizohet një ritual i veçant puxha dhe aarti si dhe një procesion publik.<ref name=sm>{{cite news| language=en |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-04-08/varanasi/28040380_1_music-concert-birju-maharaj-mishra-brothers|title=Sankat Mochan Sangeet Samaroh from April 13|date=8 prill 2009|work=The Times of India|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=4 nëntor 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121104051021/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-04-08/varanasi/28040380_1_music-concert-birju-maharaj-mishra-brothers|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-04-14/varanasi/28001802_1_music-festival-first-night-pandit-jasraj|title=Jasraj, Birju Maharaj enthral on first night|date=14 prill 2009|work=The Times of India| language=en|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=4 nëntor 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121104051028/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-04-14/varanasi/28001802_1_music-festival-first-night-pandit-jasraj|url-status=dead}}</ref> Duke filluar nga viti 1923, tempulli organizohn një festival pesë ditor të myzikës dhe kërcimit klasik të titulluar ''Sankat Mochan Sangeet Samaroh'' në këtë periudhë, ku ftohen për të marrë pjesë artistët më të shquar nga e gjithë India.<ref name=Varun/><ref>{{cite news|language=en |url=http://www.hindu.com/fr/2006/04/07/stories/2006040701270300.htm|title=Glimpses of eternity|work=The Hindu|location=Chennai, Indi|date=7 prill 2006|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=30 prill 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080430131308/http://www.hindu.com/fr/2006/04/07/stories/2006040701270300.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|language=en |url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-04-04/varanasi/28132549_1_music-concert-music-festival-musicians|title=Sankat Mochan music concert begins|date=4 prill 2010|work=The Times of India|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=4 nëntor 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121104051034/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2010-04-04/varanasi/28132549_1_music-concert-music-festival-musicians|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-04-12/varanasi/31330678_1_padma-awardees-music-festival-flute|title=Sankat Mochan Sangeet Samaroh begins|language=en|accessdate=2 nëntor 2012|work=The Times of India|date=12 prill 2012|archive-date=10 maj 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130510125240/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-04-12/varanasi/31330678_1_padma-awardees-music-festival-flute|url-status=dead}}</ref>

[[File:Krishna Standing on Kadamba tree at Nag Nathaiya festival..jpg|thumb|left|358px|Festa Nag Nathaiya Lila në Varanasi]]
''Ramalila'' e [[Fortesa e Ramnagarit|Ramnagarit]] është një vënie në skenë dramatike e legjendës së Ramas, siç tregohet te ''Ramacharitamanasa''. Drama e sponsorizuar nga Kashi Nareshi, performohet në Ramnagar çdo mbrëmje për 31 ditë. Në ditën e fundit festa arrin një kreshendo pasi Rama eleminon demonin mbret Ravana. Kashi Nareshi Udit Narayan Singh e nisi këtë traditë rreth vitit 1830.<ref>Swati Mitra: [https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC Good Earth Varanasi City Guide]; 2002, fq. 216</ref><ref name="festival"/>

''Nag Nathaiya Lila'' zhvillohet në ditën e katërt hënore të dyjavështit të muajit hindu të Kartikas (tetor–nëntor), që përkujton fitoren e Krishnas mbi gjarprin Kaliya. Në një inskenim hyjnia Krishna hidhet në Gang për Nag Nathan në Ghatin Tulasi. Shumë njerëz mblidhen për ta parë këtë event. Me këtë rast, në brigjet e Gangut mbillet një degë e madhe e pemës Kadamba (''Neolamarckia cadamba'') në mënyrë që një djal që luan rolin e Krishnës mund të hidhet në lum mbi figurën e Kaliyas. Ai qëndron mbi figurë në një pozë kërcimi duke i rënë fyellit. Njerëzit e shikojnë shfaqjen duke qendruar mbi brigjet e lumit ose në varka.<ref name=69Pintchman70>Tracy Pintchman: [https://books.google.com/books?id=W-9Hq-DOXnEC Guests at God's Wedding: Celebrating Kartik among the Women of Benares]; 2005, fq. 69-70</ref>

''Bharat Milap'' celebron takimin e Ramas dhe vëllait të tij më të vogël Bharata pas kthimit të të parit nga mërgimi 14 vjeçar në [[Ajodhja]].<ref name=Varun/> Festohet gjatë tetor-nëntorit, një ditë pas festës së Vijayadashamit ose Dussehras. Kashi Nareshi e ndjek këtë festë në veshjen e tij mbretërore. Festa tërheq një numër të madh besimtarësh.<ref name=festival>{{cite web |url=http://varanasi.nic.in/culture/fair.html|title=Fairs and festivals|language=en|accessdate=2 nëntor 2012|publisher=National Informatics Centre}}</ref>

''Ganga Mahotsav'' is është një festival muzikor pesë ditor i organizuar nga Departamenti i Turizmit të Uttar Pradeshit, i zhvilluar në nëntor–dhjetor duke kulminuar një ditë përpara Kartika Poornimas (Dev Deepawali). Gjatë Kartika Poornimas, të quajtur edhe Dev Deepawali (festa e Gangut), Gangu adhurohet duke iu ofruar aarti nga mijëra pelegrinë që lëshojnë drita të pluskojnë në lum nga ghatet.<ref name=Varun/><ref name="festival1"/> Ganga Mahotsav është një festë turistike që celebron trashëgiminë e pasur kulturore të Varanasit. Përveç programeve kulturore dhe garën vendore me varka, zhvillohen e dhe ndeshje luftarake të arteve luftarake vendore. Dita përmbyllëse koincidon me festën tradicionale të Dev Deepavalit (festa e dritave të zotave), kur më shumë se një milion fenerë (Diya) ndriçohen në ghatet e Gangut.

''Nakkatayya'': Duke treguar një histori nga Ramayana në të cilën Surpanakha - motra e Ravanës – vjen për të joshur Ramën dhe pastaj Lakshmanën. Por Lakshmana i pret hundën dhe ajo kthehet duke qarë. Ky veprim vihet në skenë gjatë mesit të tetorit në zonën e Chetgung-ut. Me këtë rast shfaqen procesione dhe imazhe të shumtë.

''Pancha Koshi Parikrama'': Ka një rëndësi të veçantë në Parikraman e lashtë të Indisë, duke filluar dhe përfunduar te Ghati Manikarnika. Çdo Parikrama kalon përmes pesë vendeve: Kardmeshwara, Bhimchandi, Rameshwara, Shivpuri dhe Kapil Dhara.

[[File:Smaller mosque of Aurangzeb, with the north minaret covered with scaffolding (Varanasi) by James Prinsep.jpg|thumb|268px|Ndërtimi i ''Xhamisë së Aurangzebit'' pranë Gangut në Varanasi]]
===Islami===
Megjithëse ngulimi i myslimanëve filloi në shekullin e XI, pas pushtimit të Mohamad Ghaznavit (1021–1030) dhe konvertimit të një pjese të hinduve, formimi i një grupi kulturor të qëndrueshëm filloi në shekullin e XVIII.<ref>K.G.V., Schwerin, ‘Saint Worship in Indian Islam: the legend of the Martyr Salar Masud Ghazi’, te "Amtiaz Imtiaz (red.), 'Ritual and Religion among Muslims in India'"; 1981, p.146.</ref> Nipi i Mohamad Ghaznavit, Salar Masud ishte vetëm 19 vjeç kur iu bashkua një prej ekspeditave ushtarake dhe vdekja e tij në luftë përkujtohet në formën e festës Ghazi Miyan Ka Mela. Ghazi Miyan Ka Mela zhvillohet nga shumica e të varfërve të klasave të ulëta të myslimanëve dhe një pjesë e hinduve.<ref name="127Rana-conference159">Rana P.B. Singh, referimi: ''Muslim Shrines and Multi-Religious visitations in Hindus' city of Banaras, India: Co-existential Scenario''; 2013, konferenca 'Compostela International Studies in Pilgrimage History and Culture'; Antón M. Pazos (red.), volumi 4, publikuar në librin: 'Pilgrims and Pilgrimages as Peacemakers in Christianity, Judaism and Islam'; fq. 127-59</ref>

Në censusin e vitit 2011 distrikti i Varanasit kishte 14.88 % myslimanë, ndërsa qyteti i Varanasit 28.8 %.<ref name=censusi-fetar/> Ata kanë ruajtur një rol domethënës në shoqërinë, kulturën dhe ekonominë tradicionale të qytetit. Rëndësia e myslimanëve në Varanasi vihet në dukje veçanërisht nga prania e 1388 faltoret dhe siteve të tyre të shenjta, krahasuar me 3300 faltoret dhe site të shenjta hindu. Në Varanasi  banojnë afërsisht 250,000 myslimanë.

Rreth 90 për qind e myslimanëve në qytetin e Varanasit i përkasin sektit sunit, të ndarë në dy grupe: të shkollës së vjetër, si Hanafi, Shafai, Malaki dhe Hambali dhe të shkollës së re, si Barelvi dhe Deobandi. 10 për qindëshi i mbetur përbëhet nga shiitë, të ndarë në tre grupe 1. Athnas ose A-Sarit, Davudi Bohras dhe Imam Ismailit, 2. Ahmadia (Qadiani) dhe 3. Ahle-Hadith. Të gjithë këta grupe formojnë një bashkësi hapësinore të përqëndruar kryesisht në pjesën veri-lindore të qytetit. Përgjatë kohës, nën ndikimin e hinduizmit, edhe mes myslimanëve u zhvillua një rend shoqëror hierarkik me katër nivele: 1) Ashraf (i lartë), si Saiyyad, Sheikh, Mogul dhe Pathan; 2) Atahar (i mesëm), si Rajput, Tyagi dhe Jat; 3) Ajlaf (i ulët), ku përfshihen kasta profesionale si Ansari (endëstit), Darzi (rrobaqepësit), Kassai (kasapët), Mirasi dhe Arajal; dhe 4) më e ulta si Halalkhor, Lal Bagi dhe Mehtar.<ref>Rana P.B. Singh & Pravin S. Rana, Banaras Region: Spiritual and Cultural Guide, 2002.</ref> Rreth 90 për qind e myslimanëve i përkasin bashkësisë së endësve, të njohur si Ansari/Julaha të angazhuar në në bërjen e sarëve indianë.

[[File:Dargah-e-Fatman in 2013 2014-05-30 22-45.jpg|thumb|left|347px|Dargah-e-Fatman, 2013]]
Duke qenë i njohur si vendi më i shquar, i shenjt hindu, Varanasi nuk ka qenë lidhur me [[Islami]]n, pavarësisht se në periudhën e perandorit [[Akbar]] quhej Muhamadabad. Megjithatë, në qytet gjenden disa xhami të ndërtuara nën perandorin e 6-të mogul, Aurangzeb dhe një xhami nga sundimi i hershëm mysliman. Gjithashtu në qytet kanë mbetur disa mauzoleume, megjithëse ata janë më së shumti të lënë pas dore.
Vendet e shenjta myslimane në qytet përbëhen nga shtatë kategori që përfshijnë 415 xhami, 299 vende kulti të quajtur mazarë, 197 kryqëzime ku kalon procesioni tazija (të njohur si ''imamçokë''), 88 vende varrimi të quajtur ''talaja'', 11 vende të veçanta për lutje të quajtur idgahë, tre site për varrosjen e tazijave dhe 375 site të tjera fetare.<ref name=Singh54>Rana Singh: [https://books.google.com/books?id=JwMaBwAAQBAJ&pg=PA54 Banaras: Making of India’s Heritage City]; 2009, fq. 54</ref>
Vendet e shenjta myslimane në Varanasi mund të ndahen në shtatë tipe: 1) 415 xhami. 2) 299 mazarë (varre dëshmorësh) 3) 197 imamçaukë (vende kalimi për taziat) 4) 88 takija (vende varrimi) 5) 11 idgahë (vende për lutje të veçanta) 6) 3 imambara (vende varrimi për taziat); dhe 375 vende të tjera myslimane.

Në Varanasi ndodhen 15 xhami me vlerë domethënëse historike. Veçanërisht për tu përmendur janë Xhamia Abdul Razzaq, Xhamia Alamgir, Xhamia Bibi Razia, Xhamia Chaukhambha, Xhamia Dhai Nim Kangore, Xhamia Fatman, Xhamia Ganje Shahada, [[Xhamia Gyanvapi]] dhe [[Hazreti|Hazret]] Sayyed Salar Masud Dargah. Shumë nga këto xhami u ndërtuar nga elementet e faltoreve hindu që u shkatërruan me porosi të pushtuesve ose sunduesve myslimanë. Dy xhamitë më të mirënjohura janë [[Xhamia Gyanvapi]] dhe [[Xhamia Alamgir në Varanasi|Xhamia Alamgiri]].<ref name="Time Out259">[https://books.google.al/books?id=CUZpPim5nnQC&pg=PA259 Time Out India: Perfect Places to Stay, Eat and Explore]; 2010; fq. 259</ref>

Xhami më pak të njohura në Varanasi janë Jamia Masjid, e vendosur në Maulvibagh në Sigra, një destinacion i rëndësishëm i myslimanëve të Varanasit; Badi Masjid në Kashibagh; Masjid Hafiz Zahoor në rrugën Durgakund; Masjid Fatman në Ramakanth Nagar; Masjid Al Quraishi në Mauilbibagh, Jaddumandi; Habibshah Masjid në Shivpur dhe Masjid në Jaitpura.<ref name=varanasionline-mosques/><ref name=holyvoyages-mosques>{{cito web|language=en |url=http://holyvoyages.com/varanasi/famous-islamic-mosques-varanasi-up-india.aspx|title=Mosques in Varanasi|work=holyvoyages.com|accessdate=31 janar 2017|archive-date=16 qershor 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170616084811/http://holyvoyages.com/varanasi/famous-islamic-mosques-varanasi-up-india.aspx|url-status=dead}}</ref>

[[File:Varanasi 2010 ghats2.JPG|thumb|396px|Xhamia Alamgir pranë Ghatit Pançhaganga]]
Numri tërësor i vendeve të shenjta arrin në 1,388 nga të cilët gjysma ndodhen në xhami dhe mazarë bashkë. Ka dy tipe xhamish – njëra historike dhe tjetra e përgjithshme. Mes 15 xhamive historike, më të famshmet janë Dhai Nim Kangoore, Ganje Shahada, Chaukhambha, Bibi Razia, Gyanavapi, Alamgiri Dharahra, Fatman dhe Abdul Razzaq.<ref name="127Rana-conference159"/>

Pothuajse të gjitha xhamitë historike janë ndërtuar duke përdorur mbetjet e tempujve hindu të shkatërruar nga pushtuesit ose sunduesit myslimanë. Ahmad Niyaltgin-i e pushtoi qytetin në vitin 1033 dhe shkatërroi tempullin e Vishnut, ndërsa në vitin 1071 me rrënojat e tij ndërtoi Xhaminë Dhai Nim Kangoore, xhamia më e vjetër dhe e shquar e qytetit. Shpërndarja e mazarëve dhe xhamive sipas kohës së ndërtimit të tyre tregon qartësisht se gjatë periudhës midis shekujve të XIV dhe të XVIII u ndërtuan rreth dyzet përqind e këtyre strukturave, ndërsa gjatë periudhës nga shekulli i XVIII deri në shekullin e XX u ndërtuar rreth 30 përqind e këty strukturave.

Varanasi është i famshëm edhe për integrimin kulturor nëpërmjet hapësirave të veçanta të shenjta (mazarët, xhamitë) dhe pjesëmarrjen në procesionin e festave të ndryshme. Hindutë marrin pjesë në panaire dhe festa të tilla myslimane duke krijuar harmoni në nivel vendor/mëhalle. Në qytet shpesh ka një ndikim të ndërvarur shoqëror midis hinduve dhe myslimanëve, ku shumë hindu kanë pranuar disa nga zakonet e myslimanëve në jetën e përditshme ashtu si dhe myslimanët nga hindutë.<ref name="127Rana-conference159"/>
Shpërndarja kronologjike e mazarëve dhe xhamive është si vijon: Përpara vitit 1009 u ndërtua një mazar dhe një xhami. Në vitet 1009-1203 u ndërtuan 46 mazarë dhe 22 xhami. Në vitet 1203-1397 u ndërtuan 59 mazarë dhe 65 xhami. Në vitet 1397-1591 u ndërtua 23 mazarë dhe 102 xhami. Në vitet 1591-1786 u ndërtuan 30 mazarë dhe 132 xhami. Në vitet 1786-1979 u ndërtuan 134 mazarë dhe 84 xhami. Dhe në periudhën pas vitit 1979 u ndërtuan 6 mazarë dhe 9 xhami.<ref name="127Rana-conference159"/>

Në Varanasi ndodhen 20 vende të shenjta myslimane, që përfaqësojnë varre shenjtësh, të shpërndarë në të gjitha këndet e qytetit. Çdo faltore ka evoluar brenda një mjedisi të veçant fizik dhe me kalimin e kohës. Mazarët janë vende bashkuese si për myslimanët ashtu dhe për hindutë, ku një gjenerohet një ndjenjë përfshirjeje, pasi si myslimanët ashtu dhe hindutë vizitojnë të njëjtat varre shenjtësh. Kjo traditë mund të gjurmohet që nga koha e perandorit mogul [[Akbar]] (1556-1605), që ishte i njohur për vizitimin e faltoreve dhe varreve të shenjtëve hindu dhe konsiderohej si futësi i një rryme sinkretizmi midis besimeve të ndryshme, të quajtur Din-e-ilahi. Ndërveprimi midis dy traditave, atyre hindu (veçanërisht tradita bhakti dhe nirguna) dhe myslimane (veçanërisht atyre sufi) ka inkurajuar harmoninë kulturore.<ref>Culture and Power in Banaras, ed. S.B. Freitag (Berkeley: University of California Press, 1989), p. 9.</ref>

Struktura hapsinore e varreve përbëhet nga tre pjesë: rrugica rrethore; ana e jashtme; dhe ana e brendshme. Varret janë të rrethuar nga hapësira të lira, të përdorura për festimin e përvjetorëve. Rezidencat e mutawalit (kujdestari dhe shërbestari) të varreve, duke përfshirë ndonjëherë komitetet e menaxhimit janë të bashkangjitur me mazarin, kryesisht në anën perëndimore. Struktura fizike e këtyre mazarëve zakonisht përbëhet nga një varr në një rrethim që mund të ketë ose jo mbulim me çati, bashkangjitur me terrenin e hapur nëse mazari gjendet në rrethinat e qytetit, megjithatë duke mos pasur asnjë metër hapsire shtesë rrethuese në mes të lagjeve të dendura dhe pazareve.<ref>Nita Kumar, The Artisan of Banaras: Popular Culture and Identity, 1880-1986 (Princeton, NJ: Princeton University Press, 1988), p. 76.</ref> Mazaret e Maqdum Shah-ut dhe Chandan Shahid-it janë shembuj të siteve me hapësira të lira.

====Festat myslimane në Varanasi====
Varanasi ka gjithashtu një larmi festash myslimane. Disa nga këto festa janë shumë të famshme. Çdo vit, festat kryesore myslimane që festohen në qytet, janë ld-ul-fitr' (Ramazani), Bakridi, Shab-e-Barati, Bara Wafati, që përkujton ditëlindjen e profetit Muhamet, dhe Muharremi, që përkujton vdekjen e Imam Hasanit dhe Hysenit në muajin e parë të kalendarit islamik.  Festa të tjera përfshijnë Alvidan dhe Chehlumin. Një tjetër festë e ndjekur nga myslimanët është dhe Ghazi-miyan-ka-byaha ("martesa e Ghazi Miyanit").<ref name="India-1965-98">[https://books.google.com/books?id=Dg9uAAAAMAAJ Uttar Pradesh district gazetteers]; 1965, 98</ref><ref name=Sukul262>Kuber Nath Sukul: [http://books.groogle.com/books?id=Y2LUAAAAMAAJ Varanasi Down The Ages] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181226115034/http://books.groogle.com/BOOKS?ID=Y2LUAAAAMAAJ |date=26 dhjetor 2018 }}; 1974, fq. 262</ref>

''Muharremi'' – Muharremi është muaji i parë i kalendarit mysliman dhe bazikisht është një festë vajtimi për myslimanët e bashkësisë shiite në veçanti. Festohet në përkujtim të tregjedisë së Qerbelasë, në të cilën Imam Hyseni, djali i dytë i vajzës së profetit Muhamet, u vra brutalisht në vitin 61 të hixhrës. Dhjetë ditët e muharremit i kushtohen vajtimit dhe përkujtimit të martirizimit të Imam Hysenit, që vdiq në ditën e dhjetë të muharremit, ndërsa luftonte ushtrinë e Yazidit, kur e gjithë familja e Imam Aliut (babai i tij) praktikisht u zhduk. Kjo festë vërehet në pjesë të ndryshme të Indisë në mënyra të ndryshme, por veçanërisht në Varanasi mund të vërehen disa veçori mahnitëse në përjetimin simbolik të tragjedisë së trishtë, që në Varanasi ndiqet me pasion të madh.

Gjatë saj, një imazh i mauzoleut të Imam Hysenit në Qerbela, që përfaqëson varrin e tij të bërë me veshje plotë ngjyra dhe letra, drurë, metale dhe pajisje të tjera mbahen në procesion dhe në fund varrosen. Ky imazh unik quhet taziya. Një numër i madh taziyash dhe alamësh plotë ngjyra (emblema dhe flamuj të Imam Hysenit) merren nga imambara të ndryshme në procesion përgjatë qytetit. Në ditën e nëntë të Muharremit, taziyat vendosen në Imamchaukë; ku numri i tyre arrin deri afërsisht 450. Gjatë ditës së dhjetë këto taziya mbahen në procesion për në vendet e varrimit (karbala) të Fatman-it, Lat Bhairavës dhe Shivalas. Taziyat bëhen prej druri, bambuje, letre, bakri dhe ndonjëherë prej argjendi dhe ari. Tre taziyat e famshme të Varanasit janë Nagine ki Taziya (e bërë me diamante), Tambe ki Taziya (e bërë me bakër dhe tunxh) dhe Range ki Taziya (e bërë me aliazhe metalike).<ref name="44myslimane-Sultana47">Parveen Sultana: Fairs and Festivals of Varanasi; 2003, fq. 44-7</ref>

Tradita e Taziadarit në ditën e 10-të të Muharremit thuhet se u fut në vitin 352 hixhrës nga Khalifa Mazuddaula i Baghdadit. Në Indi, kjo traditë u fut nga Timur Langu që shkoi aty në periudhën e Mahmud Tughlaq-ut në shek. e XIV. Nga dita e parë deri në ditën e dymbëdhjetë të Muharremit, një numër i madh njerëzish mblidhen në imambarat ku zhvillohet mexhlisi, si zanani (femëror) ashtu dhe mardani (mashkullor).
Në çdo ndalesë publiku reciton marsiyah (vargje vajtimi) në nder të martirëve duke rrahur kraharorin, veshur me të zeza. Gjithashtu krijohen skena të betejës së Qerbelasë. Gjatë ditës së 6-të të Muharremit, në orën 6:00 mbasdite nga Imambara e Kachchi Sarait nis procesioni mbresëlënës i Duldulit (kali i bardhë i Imam Hyseinit) që përfundon në ditën tjetër në orën 6:00 të mëngjesit. Dulduli zbukurohet me një veshje të kuqe, një shpatë të argjendtë, bashkë me shalën e tij, i dekoruar me mjaft kurora. Gjatë ecjes para publiku atij i ofrohet qumësht, ëmbëlsira dhe gjëra të tjera. Në natën e shtatë të Muharremit, nis procesioni i Mehndit nga shtëpia e Lal Khanit në Chauhatta. Në mënyrë bazë është një tufë prej 70 - 80 qirinjësh të ndriçuar në një mbajtës të gjatë cilindrik, në kujtim të Imam Qazimit, imamit të shtatë. Gjatë ditës së tetë të Muharremit, nga Dalmandi niset procesioni i Turbatit bashkë me Duldulin. Nëpër imambara organizohen haziri që janë dreka falas për besimtarët. Në ditën e nëntë, nis procesioni i quajtur Gasht-e-Alam dhe përfundon në mëngjesin e ditës së dhjetë të Muharremit në Fatman. Gjatë ditës së tetë dhe të nëntë të Muharremit, imambarat dekorohen dhe ndriçohen me drita të shndërritshme. Në mesnatën e ditës së nëntë të Muharremit, niset procesioni i Dulhas nga Shivala dhe publiku bashke me shëtitjet e Dulhas me djegjen e qymyrit, në ditën e njëmbëdhjetë të Muharremit organizohet Vapasi Qafila (rikthimi i karvanit). Gjatë ditës së dymbëdhjetë të Muharremit zhvillohet ceremonia Tixha. Gjatë ditës së katërmbëdhjetë (Chaleesvani), organizohet përsëri procesioni i Duldulit bashkë me taziat, që lëvizin në drejtim të Qerbelasë nga imambara. Procesioni i Duldulit zhvillohet prapë gjatë ditës së 15-të (Pachaasa) të Muharremit, nga Bada Imambara (imambara e madhe) në Lat Bhairava. Rituali i fundit është festimi i ditës së 16-të (Saatha) të muharremit dhe me këtë në shtëpitë myslimane përfundon periudha e vajtimit.<ref name="44myslimane-Sultana47"/>

''Chehellum'' – Myslimanët shiitë festojnë Chehellumin si rituali i fundit i muharremit, gjatë ditës së 14-të të Roz-e-Ashooras. Ata i varrosin taziat e tyre me vajtime të zakonshme gjatë ditës së Chehellumit.

''Ramazani'' – nga dita e parë e muajit mysliman të [[Ramazani]]t, mbajtja e Ramazanit kryhet nga myslimanët në Varanasi ashtu si dhe në pjesë të ndryshme të Indisë. Gjatë Ramazanit, myslimanët e Varanasit agjërojnë gjatë gjithë ditës si të gjithë myslimanët. Gjatë Ramazanit organizohen iftarë që e rrisin ndjenjën e vëllazërisë te myslimanët e Varanasit.<ref name="44myslimane-Sultana47"/>

''Id-Ul-Fitr'' – Kjo është festa më e madhe e myslimanëve. Gjatë saj njerëzit veshin rrobat më të mira dhe shkojnë në xhami në numër të madh, veçanërisht për Id Namazin. Gjatë kësaj dite myslimanët e përqafojnë njëri-tjetrin në një shpirt vëllazëror edhe me hindutë. Gratë e zbukurojnë veten e tyre me stolitë dhe veshjet më të mira dhe vendosin brum mersine në duartë dhe këmbët e tyre. Siwaiyyan-i, një ëmbëlsirë e gatuar nga vendasit është pjata më e veçantë e kësaj feste duke iu ofruar dhe dërguar miqve dhe të afërmve.<ref name="44myslimane-Sultana47"/>

''Id-Uz-Zuha'' ose ''Bakridi'' – Id-uz-Zuha festohet me gëzim të madh nga myslimanët gjatë ditës së dhjetë të muajit mysliman të zil-hijjas. Kjo festë zhvillohet kur ceremonitë e haxhit në Mekë janë përmbyllur. Kjo festë përkujton vuajtjen e profetit Ibrahim, që u vu në provë nga Zoti duke e urdhëruar të flijonte djalin e tij të dashur, Ismail.

Gjatë kësaj feste në Varanasi organizohet një treg i madh dhish, delesh dhe kafshësh të tjera për kurban. Gjatë mëngjesit të festës, myslimanët kryejnë lutjet dhe pasi kthehen nëpër shtëpira kryjnë flijimin e një cjapi ose dashi. Dy të tretat e kafshës së flijuar shpërndahet për të varfërit, fqinjët dhe të afërmit që nuk mund ta përballojnë, në mënyrë që të festojnë me të tjerët. Gjatë kësaj feste myslimanët ftojnë miqtë dhe të afërmit për drekë.<ref name="44myslimane-Sultana47"/>

''Shab-E-Barat'' – Kjo festë zhvillohet në natën e 14-të të muajit të shaibanit. Profeti Muhamet e ka caktuar këtë ditë për agjërim dhe lutje për shkak se në këtë natë, Zoti besohet se regjistron të gjitha veprimet e mira dhe të këqija të njerëzve dhe cakton fatin e tyre sipas këtyre veprave. Gjatë gjithë natës myslimanët luten, recitojnë Kuranin dhe ofrojnë fatiyah për të afërmit e tyre të vdekur dhe gjatë ditës së 14-të dhe të 15-të agjërojnë. Ëmbëlsat e gatuara gjatë kësaj feste përfshijnë hallvën dhe rotin.
''Barah Wafat'' – Kjo festë besohet se është krijuar në Mosul të Irakut nga kalifi i Umar Bin Mohammad. Ajo përkujton ditëlindjen e profetit Muhamet ashtu si dhe ditën e vdekjes së tij. Rrugët dhe ndërtesat e zonës së myslimanëve gjatë kësaj feste ndriçohen dhe dekorohen në mënyrë të bukur.<ref name="44myslimane-Sultana47"/>

===Krishtërimi===
[[File:Saint Mary's Cathedral in Varanasi-1.jpg|thumb|left|378px|Katedralja e Shën Mërisë, Varanasi]]
Në censusin e vitit 2011 distrikti i Varanasit kishte 7696 të krishterë, ndërsa qyteti i Varanasit kishte 4034 të krishterë.<ref name=censusi-fetar/> Në Periudhën Britanike Varanasi përvetësoi edhe [[Krishtërimi]]n, që ishte i huaj për traditat e rrënjosura thellë hinduiste. Në shekullin e XVIII, nën administrimin e Warren Hastings, qyteti sundohej nga East India Company. Gjatë kësaj kohe, kompania promovoi qëllimisht mësimin e gjuhës sanskrite dhe teologjisë hindu nëpërmjet themelimit të Shkollës Sanskrite në vitin 1791 duke krijuar një klimë të përshtatshme, për të propaganduar dogmat e krishtera në qytet. Me ngulimin e popullsisë britanike në periudhën koloniale, përgjatë shekullit të XVIII dhe të XIX në Varanasi u ndërtuan shumë kisha që nuk kanë rrënjë të thella historike.<ref name=holyvoyages-churches/>

Në vitin 1830, u themelua seminari i parë anglez, i quajtur Seminari Anglo-Indian dhe erdhën misionarë të krishterë për të predikuar. Ata patën ndikim në klasën e ulët të shoqërisë hindu, veçanërisht te të paprekshmit.<ref name=35Singh36>Rana P.B. Singh: Banaras: [https://books.google.com/books?id=JwMaBwAAQBAJ&pg=PA35 Making of India’s Heritage City]; 2009, fq. 35-6</ref> Megjithatë, me përfundimin e sundimit britanik, krishtërimi nuk u përhap më tej në Varanasi, që numëron 22 kisha.<ref name=35Singh36/> Koha më e mirë për ti vizituar insititucionet e krishtera në Varanasi është gjatë Krishtlindjeve, të Premteve të Mira dhe të dielave.<ref name=varansionline-churches>{{cito web|url=http://www.varanasionline.in/city-guide/churches-in-varanasi|title=Churches in Varanasi|publisher=varanasionline.in|language=en |accessdate=2 shkurt 2017}}</ref>

Të krishterët protestantë të Varanasit janë të organizuar nën autoritetin e Dioqezës së [[Laknau]]t, me qendër në Allahabad, pjesë e Kishës Anglikane dhe Protestante të Indisë Veriore,<ref>{{Cite web|url=http://www.cnisynod.org/tehdisc.aspx#|title=The Dioceses|language=en|publisher=cnisynod.org|url-status=dead|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=19 qershor 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100619064902/http://www.cnisynod.org/tehdisc.aspx}}</ref> Ndërsa ata katolikë janë të organizuar nga Dioqeza Katolike Romane e Varanasit (latinisht Varanasiensis) që është pjesë e Provincës Kishtare të Agras me seli Katedralen e Shën Mërisë.<ref>{{cite web|url=http://www.gcatholic.org/dioceses/diocese/vara0.htm|title=Diocese of Varanasi|language=en|publisher=gcatholic.org}}</ref>
Këto kisha kanë një histori të përbashkët koloniale, që mbahen nëpërmjet shtimit të të konvertuarve. Megjithatë, kohët e fundit janë krijuar edhe disa kisha të reja me emra në hindi dhe tërësisht indiane në organizmin fetar, përveç parimeve bazë të krishtërimit.<ref name=holyvoyages-churches>{{cito web|url=http://holyvoyages.com/varanasi/about-christian-churches-varanasi-up-india.aspx|title=Churches of Varanasi|language=en |publisher=holyvoyages.com|accessdate=2 shkurt 2017|archive-date=28 mars 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170328091138/http://holyvoyages.com/varanasi/about-christian-churches-varanasi-up-india.aspx|url-status=dead}}</ref>

;Kisha e Shën Thomait në Godowlia
Kisha e Shën Thomait në Godowlia, është një kishë e vjetër protestante e vendosur në zemër të Varanasit. Ajo ndodhet në kryqëzimin Girijaghar, lagjja Godowlia në Varanasi, shumë afër Stacionit Hekurudhor të Kantonit. Ajo është nën autoritetin e Dioqezës së Laknaut të Kishave Anglikane dhe Protestante të Indisë Veriore.<ref name=holyvoyages-churches/>
Kisha ka një lartësi prej 18.3 metrash. Ajo është ringjyrosur së fundmi me ngjyrë të verdhë të hapur dhe të bardhë, tipike të kishave protestante, pasi po e humbiste teksturën e saj.<ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/This-church-of-unknown-years-stands-tall-in-Godowlia/articleshow/11223317.cms|title=This church of unknown years stands tall in Godowlia|language=en|accessdate=3 gusht 2015|date=23 dhjetor 2011|work=The Times of India}}</ref>

Rreth historisë së kësaj kishe në një zonë të dominuar nga hindut dihet pak, megjithëse struktura prej tullash e tanishme e kishës sugjeron se ajo është ndërtuar para vitit 1700. Në muret e saj nuk ka mbishkrime që të shënojnë kohën e ndërtimit, megjithatë besohet se Shën Thomai i njohur si Didimus, një nga 12 apostujt e Jezu Krishtit, e vizitoi qytetin midis viteve 52 - 72 të e.s.. Shën Thomai ishte apostulli i vetëm i Jezusit që shkoi jashtë Perandorisë Romake për të predikuar ungjijtë dhe për të përhapur krishtërimin. Ai besohet se e kapërceu Detin Arabik dhe lundroi për në Indi në vitin 52 të e.s. në Kerala ku përhapi besimin e krishterë mes hebrejve të atyshëm. Në itinerarin e tij, përveç shumë qyteteve të tjera të vjetra kryesisht në Indinë Jugore, ishte dhe Varanasi dhe besohet se ai predikoi në këtë vend kur zona e tanishme e ngjeshur e qytetit nuk kishte gjë tjetër veç pak tempujve dhe Lumit Gang. Ky vend i veçantë u bë vend adhurimi duke çuar në formimin e Kishës së Shën Thomait. Megjithëse nuk ka të dhëna për ta përkrahur këtë tezë, dihet se gjatë periudhës së Perandorisë Romake marrdhëniet me Indinë lulëzuan nëpërmjet shkëmbimeve të mallrave, besimeve, filozofisë dhe kulturave.<ref name=holyvoyages-churches/>

; '''Dioqeza Katolike Romane e Varanasit'''
Varanasi ka 18,390 katolikë të organizuar në '''Dioqezën Katolike Romane të Varanasit''' ({{lang-la|Dioecesis Varanasiensis}}; {{lang-hi| वाराणसी के सूबा}}), që është dioqezë sufragane e provincës kishtare të Arkidioqezës Katolike Romane të Agras në shtetin indian të Uttar Pradeshit në Indinë Veriore. Selia e saj ipeshkvnore është Katedralja e Shën Mërisë në Varanasi.<ref name=holyvoyages-churches/> Në veprimtarinë e saj ajo përdor gjuhën hindi dhe ka 44 famulli, 160 priftërinj (108 dioqezanë, 52 fetarë), 599 laikë (145 vëllezër, 454 motra) dhe 20 seminaristë.

Më 11 korrik 1946 u themelua si '''Prefektura Apostolike e Gorakhpurit''', e ndarë nga Dioqeza e Allahabadit, drejtpërdrejt e varur nga Selia e Shenjtë. Prefekti i saj apostolik ishte At Joseph Emil Malenfant, murg kapuc/in (6 qershor 1947 –17 shtator 1958). Më 17 shtator 1958 u riemërtua si Prefektura Apostolike '''Benares-Gorakhpur''' me prefekt apostolik po Joseph Emil Malenfant-in (17 shtator 1958 – 1970). Më 5 qershor 1970 do të promovohej si '''Dioqeza e Banarasit''' (Benares), duke e humbur varësinë e drejtpërdrejtë nga Selia e Shenjtë për tu varur nga Arkidioqeza Metropolitane Katolike Romane e Agras. Peshkopi i Banarasit ishte Patrick Paul D’Souza (5 qershor 1970 –14 maj 1971). Më 14 maj 1971 u riemërtua si Dioqeza e Varanasit, pasi vetë qyteti e kishte ndryshuar emrin me peshkop po Patrick Paul D’Souza (14 maj 1971 –24 shkurt 2007), zv/president i Konferencës së Peshkopëve Katolikë të Indisë (1996 – 1998), Raphy Manjaly (24 shkurt 2007 – 17 tetor 2013), më vonë peshkop i Dioqezës Katolike Romane të Allahabadit (17 tetor 2013 – ..., në të njëjtën provincë indiane). Eugene Joseph (30 maj 2015 – ...).<ref name=holyvoyages-churches/>

;Kisha e Shën Mërisë në kazerma
Kisha e Shën Mërisë është e vendosur pranë JHV Mall në kazerma. Zona është një destinacion i krishter prej 200 vjeçar. Kisha u krijua nga reverendi George Weatly në vitin 1810. Kjo kisha ka një histori të rëndësishme, për shkak të së cilës quhet edhe ‘Kisha e Anglisë’ ose ‘Kisha Englishia’. Këtë kishë, në vitin 1960 e vizitoi mbretëresha [[Elizabeta II]]. Aktualisht kisha nuk përdoret më për lutje.<ref name=varansionline-churches/>

Kisha ka një kullë të ulët, një majëz dhe një portik të projektuar. Në vend të dritareve, kisha ka dyer me frëngji ajrimi anash dhe kapanxha të mbuluara ventilimi poshtë kornizës. Dritarëzja drejtkëndore qëndron sipër portës së kishës, duke e mbrojtur atë nga ndriçimi i diellit nga një tendë e thjeshtë druri – një pajisje e thjeshtë me një ndikim të rëndësishëm arkitekturor. Në ajrinë e qetë të kishës qëndrojnë shumë përmendore dhe oborri i kishës. Kisha vizitohet rregullisht nga anglo-indianët dhe indianët e konvertuar në krishtërim si dhe vizitorët e tjerë.<ref name=holyvoyages-churches/> Indian National Trust for Art, Culture and Heritage (INTACH) ka ndërrmarrë masa për ta rikonstruktuar dhe ruajtur atë.

;Kisha e Shën Mërisë së Varanasit
Kisha e Shën Marisë në dallon mjaft nga kishat e tjera në Varanasi. Parregullsitë arkitekturore mund të dallohen lehtësisht. Kisha ka një strukturë të lartë me hyrje të projektuar dhe kulla të ulëta. Struktura si tendë e shenjtërores i mahnitë vizitorët. Kisha ndodhet pranë IG Police Office, Stacioni Hekurudhor i Kantonit në Varanasi. Kisha mund të arrihet me makinë, taksi ose rikshou nga pjesë të ndryshme të qytetit.

;Kisha e Shën Françeskut të Asizit në Nagwa
Kisha e Shën Françeskut të Asizit e vendosur në zonën Nagwa, në Stacionin Policor të Nagwas në Varanasi, B 30/76 Nagwa. Kisha ndjek ritin roman.

Kisha të tjera të mirënjohura në Varanasi janë: Kisha e Shën Francis Xavier në Azamgarh, Atlas Pokhra; Kisha e Fatimës së Zonjës Sonë në Mawaiya, Sarnath; Kisha e Shën Thoma Apostullit në Benipur, Jan Seva Ashram, Christnagar P.O.; Kisha e Krishtit Mbret në Mughalsarai, Chandauli District, Varanasi; Kisha e Shën Patrikut në Jaunpur, Siddiqpur; Kisha e Shën Jozefit Punëtor në Lohata, Dhannipur; Kisha e Gjon Pagëzorit në Chandauli, Katsila, Jagdisarai Post dhe Kisha e Jesusit Foshnje.<ref name=varansionline-churches/>

[[File:Jain Ghat, Varanasi, UP, India.jpg|thumb|357px|Ghati Xhainist]]

===Xhainizmi===
Në censusin e vitit 2011 distrikti i Varanasit kishte 1898 xhainistë, ndërsa qyteti i Varanasit 1417.<ref name=censusi-fetar/> [[Xhainizmi]] është një fe shumë e vjetër, bashkëkohese me [[Budizmi]]n dhe [[Hinduizmi]]n. Ajo është feja e 6-të më e ndjekur në Indi. Kultura indiane është ndikuar thellësisht nga Xhainizmi në ide, gjuhë, letërsi dhe arkitekturë. Xhina ose xhain do të thotë fitimtar. Mahavira, tirthankara i 24-rt, i konsideruar si themeluesi i [[Xhainizmi]]t, ka histori të ngjashme me atë të Budës. Ai ishte një princ i kastës Kshatriya i lindur në shekullin e VI në Kundagram (Muzaffarpur, Bihar) që në moshën 30 vjeçare vendosi të kërkonte të vërtetën duke braktisur familjen. Pas 13 vjetësh ai arriti ndriçimin dhe që nga ajo kohë u quajt Xhain bashkë me ndjekësit e tij. Përpara Mahaviras kishin qenë 23 tirthankara (profetë të hyjnizuar) të Xhainizmit, por Mahavira vlerësohet se e ripërtëriti besimin duke zhdukur ligësinë që i ishte ngjitur besimit me kalimin e kohës. Megjithatë xhainizmi nuk u përhap aq gjerësisht sa [[Budizmi]].<ref name=holyvoyages-jain/>

Më vonë, me shfaqjen e diferencave midis ndjekësve të Xhainizmit, ai u nda në dy degë: Digambara dhe Svetambara. Digambara beson në mos dhunën e skajshme deri në jetesën e zhveshur për të shmangur vrasjen edhe të qenieve më të vogla. Prandaj ky sekt përkrah nudizmin e rreptë, në fakt në sanskritisht 'digambara' do të thotë 'lakuriq'. Digambara e kundërshton hyrjen e grave në bashkësinë fetare, pasi i konsideron ato si pengesa të shpëtimit. Një nga ndjekësit e mëdhenj të këtij sekti ishte Chandargupta Maurya. Ndërsa Svetambara beson se mos-dhuna e skajshme nuk është e mundur praktikisht. Sekti Svetambara pranon veshjen me të bardha dhe ndjek mësimet e Xhainit ashtu si dhe të gjitha shkrimet e Xhainizmit. Svetambarasit janë më liberal për gratë duke i pranuar ato në grup.<ref name=holyvoyages-jain/>
Disa monumente të shquara xhainiste janë Mali Abu në Raxhastan, [[Shravanabelagola]] në Karnataka, [[Shpellat Udayagiri dhe Khandagiri]] në Odisha, ndërsa Gomateshvara është statuja më e lartë xhainiste në Indi. Pas sundimit të të huajve si Kanishka u krijua një larmi e madhe në stilin e skulpturës, për tu krijuar dy forma të rëndësishme të saj: Stili Mathura dhe Stili Grek.<ref name=holyvoyages-jain/>
Besimi xhainist ka një lidhje para-historike me Varanasin, që përmendet në shumë shkrime të lashta xhainiste. Ato i referohen Varanasit (Kashi) si një Tirtha Xhaine (vend i shenjtë), pasi aty kanë lindur 4 nga 24 tirthankara (profetë të hyjnizuar) të rëndësishëm, Suparshvanatha (i 7-ti), Chandraprabha (i 8-ti), Shreyansnatha (i 11-ti) dhe Parshvanatha (i 23-ti).<ref name=varanasitour-shreyanshnath>{{cite web|url=http://varanasi-tourism.net/sarnath-tourism/shreyanshnath-temple-varanasi.html|title=Shreyanshanth Temple|publisher=varanasi-tourism.net|language=en|accessdate=4 shkurt 2017|archive-date=29 dhjetor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161229153933/http://varanasi-tourism.net/sarnath-tourism/shreyanshnath-temple-varanasi.html|url-status=dead}}</ref>

Parshvanatha, tirthankara i 23-të, lindi në shekullin e VIII p.e.s. pranë Bhelupurit në Varanasi, tani i identifikueshëm me Tempullin Xhainist Parshvanatha; ai parashtroi parimin e triadës së Mahavratave (zotime të mëdha) –ahimsa ("mos-dhuna"), asteya ("mos-vjedhja") dhe aparigraha ("mos-zotërimi"), që Mahavira u shtoi edhe një tjetër. Parshvanatha ishte një princ i Varanasit që e braktisi fronin dhe zhvilloi një jetë eremite. Ai vdiq në Sammet Shikar në Parshvanatha të Xharkandit. Sipas të dhënave historike vetëm këta dy tirthankarë, Parshvanatha dhe Mahavira, provohet qartësisht se kanë ekzistuar. Gjatë gërmimeve arkeologjike në këtë sit, u zbuluan shumë statuja e imazhe xhainiste që datojnë nga shekujt e IX-XI p.e.s., ndërsa pak prej tyre i përkisnin shekullit të V. Pas Parshvanathas, këtu në shekullin e VI p.e.s. erdhi Mahavira. Thuhet se është vendi i lindjes së Suparshvanatha, megjithëse vendi i saktë i lindjes së tij nuk dihet. Besohet se Tempulli i tanishëm Xhainist në [[Sarnathi|Sarnath]], pranë Stupës Dhamekh, përkujton vendlindjen e Shryyamshanathas, tirthankara i 11-të, që lindi në fshatin e Simhapurit. Në Simhapur, ndodhen dy tempuj xhainistë, një i sektit Svetamabara, ndërsa tjetri i sektit Digambara.<ref name=33Singh35>Rana P.B. Singh: Banaras: [https://books.google.com/books?id=JwMaBwAAQBAJ&pg=PA33 Making of India’s Heritage City]; 2009, fq. 33-35</ref>

Varanasi ka tempuj të shumtë xhainistë, ku dy më të rëndësishmit janë Tempulli Shri Parshvanath Digambara dhe Svetambara në Bhelupur dhe Tempulli Xhainist Digambara në Sarnath.<ref name=holyvoyages-jain>{{cite web|url=http://holyvoyages.com/varanasi/about-famous-jain-temples-varanasi-up-india.aspx|title=Jain Temples in Varanasi|language=en|publisher=holyvoyages.com|accessdate=3 shkurt 2017|archive-date=28 mars 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170328161135/http://holyvoyages.com/varanasi/about-famous-jain-temples-varanasi-up-india.aspx|url-status=dead}}</ref>

*'''Tempulli Xhainist Parshvanath Digambara dhe Svetambara'''
[[File:Jain_Mandir.JPG|thumb|left|358px|Tempulli xhainist Parshvanath]]
'''Tempulli Xhainist Parshvanath Digambara dhe Svetambara''' është një tempull i dyfishtë në Bhelpur, kushtuar Parshvanathës, tirthankaras së 23-të xhainist, të lindur aty. Tempujt e vegjël i përkasin njëri sektit Digmabara ndërsa tjetri atij Svetambara, që me gjithë diferencat ideologjike kanë krijuar një histori bashkëjetese. Diferenca e vetme është se Tempulli Digambara ka një idhull të zi 75&nbsp;cm të lartë, ndërsa Tempulli Svetambara një idhull të bardhë 60&nbsp;cm të lartë. Tirtha Kshetra Xhainiste Shri Parshvanath në Bhelupur gjendet afërsisht 5&nbsp;km nga qendra e qytetit, rreth 3&nbsp;km nga Banaras Hindu University dhe 4&nbsp;km nga Kazermat e Varanasit. Tirtha në të cilën ndodhen këta tempuj përmendet në tekste të shekullit të XIV.<ref name=33Singh35/><ref name=holyvoyages-parshvanath>{{cite web|language=en|url=http://holyvoyages.com/varanasi/about-shri-parshvanath-digambara-shwetambara-jain-temples-varanasi-india.aspx|title=Shri Parshvanath Digambara & Shwetambara Jain Temples of Varansi|publisher=holyvoyages.com|accessdate=3 shkurt 2017|archive-date=25 tetor 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171025031646/http://holyvoyages.com/varanasi/about-shri-parshvanath-digambara-shwetambara-jain-temples-varanasi-india.aspx|url-status=dead}}</ref><ref name=Jain>{{Cite web|url=http://www.varanasionline.in/city-guide/jain-temples-in-varanasi|title=Jain temples in Varanasi|language=en|publisher=Varanasi City Online}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.jainpushp.org/temples-india/up.htm|language=en|title=Jain Temples - Uttar Pradesh|work=Bhelupura - the birthplace of 23rd Tirthankar|publisher=ainpushp.org}}</ref>

Kompleksi i tempullit është jashtëzakonisht i qetë. Tempulli është ngjyrosur në të verdhë të zbehtë dhe paraqet një mjeshtri të madhe skulpturore. Ai ka skulpturën e idhullit të Parshvanathës dhe shumë paraqitje të tij në formën e gjarprit, që është simboli i tij. Muret e kompleksit tempullor me shumë histori legjendare qëndrojnë të larta në ndërtesat Varanasit.<ref name=holyvoyages-parshvanath/>

*'''Tempulli Xhainist Digambara në Sarnath'''
Tempulli Xhainist Digambara është një tempull kushtuar tirthankarës së 11-të xhainiste, Shreyansnatha në jug-perëndim të Stupës Dhamekh në Sarnath. Tempulli është rreth 11&nbsp;km nga qyteti i Varanasit, pranë Archeological Survey of India Museum dhe Tempullit të Durgës.
[[Tempulli xhainist]] në Sarnath u ndërtua në vitin 1824 dhe thuhet se gjendet në vendin ku ka lindur Shreyanshnatha, tirthankara i 11-të. Ai është një shembull i shkëlqyer i arkitekturës moderne me elemente të traditës së lashtë. Tempulli ka një strukturë të bukur të skalitur, që paraqet artin, arkitekturën dhe skulpturat e bukura xhainiste, që shfaqin skulptura të lidhura me jetën e Mahaviras dhe shumë legjenda të Literaturës Xhainiste.<ref name=holyvoyages-digambara>{{cite web|url=http://holyvoyages.com/varanasi/about-digambara-jain-temple-sarnath-varanasi-india.aspx|title=Digambara Jain Temple, Sarnath Varanasi|language=en|publisher=holyvoyages.com|accessdate=3 shkurt 2017|archive-date=15 janar 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200115131003/https://holyvoyages.com/varanasi/about-digambara-jain-temple-sarnath-varanasi-india.aspx|url-status=dead}}</ref> Tempulli i Shreyanshnathës mban një vend shumë domethënës në arkitekturën fetare xhainiste. Tempulli i tij në Varanasi u ndërtua nga ndjekësit xhainistë të asaj kohe. Struktura e tempullit është tërësisht e ndryshme nga arkitektura e zakonshme e tempujve xhainistë në Indi. Struktura me majë të hollë e varrit të artë i jep atij një pamje të bukur nga jashtë dhe spiritualitet nga brenda.<ref name=varanasitour-shreyanshnath/>

[[File:Digamber Jain Temple, Sarnath.jpg|thumb|369px|[[Tempulli xhainist|tempull xhainist]] Digambar, Singhpuri, Sarnath, Varanasi]]
Në vend gjendet akoma një ashtakod stoop (kolonë tetëkëndore) e stërmadhe prej 31.4 m e lartë, e cila besohet se është rreth 2200 vjeçare. Idhulli i këtij tempulli është një statujë në blu e Shreyanshnatha Bhagvanit, 75&nbsp;cm e lartë në pozicionin e zambakut (Padmasana). Territori i tempullit ka mjaft pemë që i japin ndjesinë e ngrohtësisë, qetësisë dhe prehjes. Tempulli i Shreyanshnathas gjendet në afërsi të Parkut Arkeologjik të Sarnathit, pranë Stupës Dhamekh dhe është i rrethuar nga vende të gërmuara arkeologjike. Pranë tij gjendet Parku i famshëm i Drerit në Sarnath.<ref name=varanasitour-shreyanshnath/>
Tempulli i përket sektit Digambara, që nuk i lejon gratë të hyjnë dhe nuk beson në jetën familjare të Mahavira Xhainit. Ata besojnë se veshjet janë zotërime materiale që e rrisin varësinë dhe dëshirën. Sipas besimeve xhainiste, Shreyanshnatha u bë një Siddha – një shpirt i çliruar që shkatërroi të gjitha karmat e tij. Ai lindi si biri i mbretit Vishnu dhe mbretëreshës Vishnu Devi në Simhapuri, pranë [[Sarnathi]]t në Dinastinë Ikshvaku. Babai i tij quhej Vishnu Raj ndërsa nëna quhej Vishnu Devi. Shreyanshnatha ishte një person me mendje shenjtori që nga fillimi, por për shkak të urdhrave të prindërve të tij, ai zhvilloi një jetë familjare dhe drejtoi mbretërinë e babait për disa kohë. Ai u bë vetë baba i një djali dhe pas pak vitesh, ia dorëzoi atij mbretërinë dhe u bë një muni ose asketik fetar. Ai u bë menjerë i ditur dhe arriti ndriçimin shpirtëror. Ai e braktisi trupin e tij dhe arriti nirvanën në Malin Samed.<ref name=varanasitour-shreyanshnath/>

;Tempulli Xhainist në Bhadaini
Tempulli Xhainist u ndërtua në vendin e lindjes së Suparshvanathas, tirthankarës së 7-të, i vendosur në bregun e Gangut në Ghatin Bochchraj (pranë Ghatit Xhainist) në Varanasi. Tempulli u ndërtuar në vitin 1885 në pjesën e sipërme të Ghatit Xhain. Në këtë vend Parshvnatha jo vetëm lindi por arriti edhe ndriçimin. Ai është gjithashtu vendi i katër Kalyanakëve të Suparshvanthas. Në afërsi të tempullit gjenden dy [[dharamshala]].<ref name=easternup-bhadaini>{{cito web |url=http://www.easternuptourism.com/varanasi-jain-digamber-temple-bhadaini.php|title=Jain Digamber Temple, Bhadaini|language=en|accessdate=5 shkurt 2017|archive-date=21 nëntor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161121111751/http://easternuptourism.com/varanasi-jain-digamber-temple-bhadaini.php|url-status=dead}}</ref>

*'''Ahichchhatra Parshvanatha Atishaya Kshetra'''
Ahichchhatra Parshvanath Atishaya Kshetra Digambara është një qendër e vetëdijes fetare xhainiste, pranë Qendrës Shëndetësore Parësore në Ramnagar, Varanasi. Ky vend i shenjtë Kshetra është i vendosur në fshatin Ramnagar i rrethuar nga një mjedis i bukur dhe i qetë. Rreth 2800 vjet më parë Parshvanatha Bhagvan këtu arriti ‘keval gyan’ nëpërmjet ‘tapashcharan-it’ të thellë. Është vendi i shenjtë i vetëm ku ‘Samvar Deva’, kundërshtari i Parshvanathës u përpoq të krijonte pengesa për meditimin e tij dhe kur ‘Dharnendra’ pa se ‘Samvar Deva’ po shpërqëndronte Parshvanatha Bhagvanin, për të treguar përkushtimin e tij ndaj tij, gjarpëri Dharnendra e ngriti atë mbi 'kapuçin' e tij dhe Padmavati e shtriu kapuçin e saj sipër Parshvanathës dhe kështu pengesa e Samvar Devës dështoi. Pikërisht në atë moment Parshvanatha u ndriçua nga ‘Keval Gyan-i’ dhe ‘Gyan Kalyanka’ u festua me përkushtim nga zota dhe njerëz të ndryshëm. Më vonë në Samavsharanin e parë të Parshvanatha Bhagvanit u zhvillua këtu nga Kuber-i me urdhër të Indra Devës dhe ‘divya dhvanit’ të tij.<ref name=templeadvisor-parshvanath>{{cito web|url=http://www.templeadvisor.com/temples-in-india/jain-temples/ahichchhatra-parshvanath-atishaya-kshetra|title=Ahichchhatra Parshvanath Atishaya Kshetra|publisher=templeadvisor.com|language=en|accessdate=5 shkurt 2017|archive-date=1 prill 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170401135509/http://www.templeadvisor.com/temples-in-india/jain-temples/ahichchhatra-parshvanath-atishaya-kshetra|url-status=dead}}</ref>

Në lashtësi ky vend ishte i famshëm si ‘Sankhyavati’ por më vonë, pas mbrojtjes së Parshvanath Bhagvanin nga kokat e gjarprinjve Dharnendra dhe Padmavati, ky vend u bë i njohur si ‘Ahichchhatra’. Kjo është Panchal Janapada e 52 Janapadave të krijuara nga Adinatha Bhagvani. Gjatë periudhës pasuese Panchal Janapada u nda në Panchal Verior dhe Jugor. ‘Kampila’ mbeti kryeqyteti i Panchalit Jugor ndërsa Ahichchhatra mbeti kryeqyteti i Panchalit Verior. Gjatë Periudhës së ‘Mahabaratës’ Panchali Verior drejtohej nga mbreti ‘Drona’ ndërsa Panchali Jugor nga ‘Drupada’. Sipas një prej mbishkrimeve të zbuluara nga shpella e Pabhosa Kshetras pranë Kaushambit ky vend quhej edhe ‘Adhichakra’.<ref name=templeadvisor-parshvanath/>

Nga Shekulli i II deri në të VI-in vendi mbeti i njohur si Ahichchhatra. Në mënyrë për të përkujtuar Samavsharan e Parshvanatha Bhagavanit u ndërtua një tempull madhështor. Sipas petrografeve, ky tempull mbeti që nga Periudha Gupta. Gjatë asaj periudhe aty u ndërtuan shumë idhuj xhainistë dhe stupa. Shumë prej këtyre idhujve dhe mbetjet e stupave si dhe gjetje të tjera artistike u zbuluan pas gërmimeve në një fortesë të vjetër. Këta idhuj i përkasin traditës Digambara të Xhainizmit. Gjatë gërmimeve u zbulua nj numër i madh i monedhash që i përkisnin mbretërve ‘Mitravanshi’, shumë prej të cilëve ishin ndjekës të xhainizmit.<ref name=templeadvisor-parshvanath/>

====Festat xhainiste në Varanasi====
Dy sektet xhainiste, Digambara dhe Svetambara në Varanasi kanë secili festat e tij. Digambara ka dy nënsekte – Terapantha (që nuk ofrojnë ushqim, lume dhe as kryejnë Jalabhishek) dhe Bisapantha (që kryejnë veprimet që nuk i kryejnë të parët), por të dy sektet i festojnë bashkë festat. Sekti Svetambara ka tre nën-sekte – Terapantha, Sthanakavasi dhe Murtipujaka, që janë adhurues të idhujve, ndërsa dy të parët nuk adhurojnë idhuj. Ka disa festa që i festojnë të gjithë sektet, ndërsa disa të tjera i festojnë veçmas në data të ndryshme.<ref name="27xhain-Lal30">Sudarshan Lal: Fairs and Festivals of Varanasi; 2003, 27-30</ref>
''Festat Paryushana'' ose ''Dashalakshana dhe Tatkalavarti'': Kjo është festa më e rëndësishme xhainiste. Besimtarët rrinë larg nga detyrat tokësore dhe ndjekin Atmachintan-in (vetë-kontemplacioni), Dana (lëmoshë), Tapa (meditim), Swadhyaya (studim të shkrimeve) dhe Puja (adhurim). Paryushana nënkupton djegien e shtrëngimeve të veprave dhe detyrave. Dashalakshana ka një rol të rëndësishëm në traditën Digambara për shkak se gjatë këtij rasti ata ndjekin Uttama Kshaman (shpirtbutësinë më të mirë), Mardavan (simpatinë), Arjavan (sinqeritetin), Satyan (të vërtetën), Shauchan (pastrimin), Sanyamin (përkorjen), Tyagan (sakrificën), Akinchanyan (sasinë e vogël) dhe Brahmacharya (celibacinë). Kjo festë zhvillohet për dhjetë ditë, nga Bhadrapada Shukla Panchami deri te Bhadrapada Shukla Chaturdashi (nga dita e 5-të deri në ditën e 14-të të dyjavshit të hënës së re në gusht-shtator). Gjatë këtyre ditëve mbahet kreshmë. Kjo festë ndodh në dy raste të tjera brenda një viti, por festohet vetëm në muajin e Bhadrapadas.<ref name="27xhain-Lal30"/>
''Kshamavani'': Kjo festë zhvillohet gjatë Ashwina Krishna Pratipadas (dita e parë e dyjavëshit të hënës së vjetër në gusht-shtator). Festohet me mjaft pompozitet. Në darkë, pas adhurimit të gjithë xhainistët i kërkojnë falje njëri-tjetrit dhe heqin dorë nga të gjitha zemërimet, ndërsa i vendosin kokat e tyre në këmbët e të tjerëve. Në këtë rast nuk ka dallim midis të vjetërve dhe të rinjve. Gjithashtu organizohet edhe një banket.
''Ashtanhika'': Kjo është festa e dytë më e rëndësishme e xhainistëve. Kjo festë zhvillohet për tetë ditë tre herë në vit. Kjo festohet veçanërisht në Ashadha (qershor-korrik) nga dita e 8-të deri në ditën e 15-të të dyjavëshit të hënës së re. Gjatë kësaj feste kryhet adhurim, recitim dhe agjërim. Gjatë festës organizohet një Yajna (pastrim) në tetë ditë dhe një Havana (flijim zjarri) gjatë ditës së nëntë. Pas tij realizohet një banket në grup.<ref name="27xhain-Lal30"/>
''Shrutapanchami'' ose ''Gyan Panchami'': Kjo është dita e adhurimit të Sarasvatit. Dituria e kaluar gojarisht u shkrua gjatë kësaj dite në vitin 75 të e.s.. Gjatë kësaj dite adhurohet libri që përmban Sarasvatin.
''Akshaya Tritiya'': Kjo është festa e nderimit të pendesës dhe lëmoshës. Kur tirthankara i parë Rishabhadeva po endej për ushqim pas pendesës së tij, askush nuk ishte i aftë ta kuptonte se çfarë duhet ti jepej atij pasi ai ishte i heshtur. Mbreti Shreyansa Kumar e kuptoi këtë fakt pas gjashtë muajsh dhe i ofroi atij vetë ushqim. Kështu kjo festë përkujton si pendesën ashtu dhe lëmoshën.
''Rakshabandhani'': Pas kësaj feste ka një histori. Dikur oborrtari i mbretit Naresh Padmaray rrethoi 500 asketikë xhainistë dhe u vuri atyre flakën. Vëllai i mbretit, Vishnu Kumar atëherë mori formën e Vamanas dhe kërkoi tre këmbë vend dhe e mati të gjithë tokën në dy hapa dhe hapi i tretë ishte në shpinën e mbretit dhurues Bali dhe i shpëtoi asketikët xhainistë.<ref name="27xhain-Lal30"/>
''Dipavali'': Tirthankara Mahaveera arriti ndriçimin shpëtimtar gjatë kësaj dite. Në mëngjes herët kryehet adhurimi në tempuj. Në darkë tempujt dhe shtëpitë dekorohen me fenerë.
Përkrahë këtyre festave xhainistët festojnë edhe ditëlindjet e 24 tirthankarave.

[[File:Gautama Buddha first sermon in Sarnath.jpg|273px|thumb|Gautama Buda duke bërë predikimin e parë në parkun e drerit në Sarnath; ulur në pozicionin e zambakut me dorën e djathtë te Dharmaçakra. Prince of Wales Museum]]

===Budizmi===
{{Shiko gjithashtu|Vende Pelegrinazhi Budist në Indi}}
Në censusin e vitit 2011 distrikti i Varanasit kishte 1146 budistë, ndërsa qyteti i Varanasit 461.<ref name=censusi-fetar/> [[Sarnathi]], një rrethinë e Varanasit, është vend pelegrinazhi budist, pasi është vendi i Parkut të Drerit ku [[Buda|Gautama Buda]] thuhet se bëri predikimin e tij të parë rreth parimeve bazë të [[Budizmi]]t.<ref name=Mellor-Podany73>R. Mellor & A. H. Podany: [https://books.google.com/books?id=l8MqX3QAmIkC&pg=PA73 The World in Ancient Times: Primary Sources and Reference Volume]; 2005, fq. 73</ref> '''[[Sarnathi]]''' është një qytet i vendosur 13&nbsp;km në veri-lindje të Varanasit pranë vendbashkimit të lumenjve Gang dhe Gomati në koordinatat {{coord|25.3811|N|83.0214|E|display=inline}}. Për budistët, [[Sarnathi]] (ose Isipatana) është një nga [[Vende Pelegrinazhi Budist në Indi|katër vendet e pelegrinazhit]] të përcaktuara nga Gautama Buda, ku tre të tjerat janë [[Kushinagari]], [[Bodh Gaya]] dhe [[Lumbini]]. Ai ka qenë zhvilluar si një vend pelegrinazhi, si për budistët nga [[India]] ashtu dhe ata jashtë saj. Një numër vendesh në të cilët [[Budizmi]] është i rëndësishëm (ose mbizotërues), midis tyre [[Tailanda]], [[Japonia]], [[Tibeti]], [[Sri Lanka]] dhe [[Mianmar]]i, kanë ngritur tempuj dhe manastire në Sarnath në stilin që është tipik pë vendin përkatës. Kështu, pelegrinët dhe vizitorët kanë mundësinë të përjetojnë një panoramë të [[Arkitektura Budiste|Arkitekturës Budiste]] të kulturave të ndryshme.

====Festat budiste në Varanasi====
Pas [[Islami]]t dhe [[Krishtërimi]]t, numri më i madh i ndjekësve i përket [[Budizmi]]t. [[Buda]], që nga lindja e tij në [[Lumbini]] të [[Nepali]]t, deri në shpëtimin e tij në [[Kushinagari|Kushinagar]], kaloi në shumë qytete të [[Uttar Pradeshi]]t lindor dhe Biharit perëndimor. Megjithatë në udhëtimet e tij Varanasi ka luajtur një rol tepër të veçant mes këtyre qyteteve. Ai e arriti ndriçimin në [[Gaja]] në [[Bihar]]i, por predikimin e tij të parë, Dhamma Chakka Pavattana (rrotullimi i diskut të besimit) e dha në Sarnath, pranë Varanasit.<ref name="32Budist-Kranti-Suman37">K. Kranti & M. Suman: Fairs and Festivals of Varanasi; 2003, fq. 32-7</ref>
Duke parë se Varanasi ka një vend të veçant në vendet e shenjta budiste dhe besimtarët budistë nga e gjithë bota kryejnë pelegrinazh përgjatë gjithë vitit në Sarnath, festat budiste të Varanasit janë të rëndësishme.

[[File:Sarnath tibetan temple 1.jpg|thumb|left|369px|Tempulli i bashkësisë tibetiane në Sarnath]]
Një nga festat më domethënëse të Budizmit është Vaishakha Purnima {dita e hënës së plotë të Vaishakhas (prill-maj)}, që nderohet si dita e lindjes, ndriçimit dhe shpëtimit të Shakyamunit nga të gjithë besimtarët. Budistët zhvillojnë Prabhat Pherin (ecjen qarkore të mëngjesit) në këtë ditë. Statuja e Budës në Moolgandha Kuti Vihara adhurohet në mënyrë rituale duke e qarkuar në cirkumambulacion, u jepet ushqim majmunëve, kryhen recitime dhe në darkë bëhet ndezja e qirinjve. Përveç ndjekësve indianë, gjatë kësaj feste në Varanasi marrin pjesë edhe besimtarë nga [[Sri Lanka]], [[Tailanda]], [[Mianmar]]i, [[Malajzia]], [[Japonia]], [[Kina]], [[Taivani]], [[Korea e Jugut|Korea]], [[Kamboxhia]], [[Nepali]] etj. Mahabodhi Society organizon një grumbullim plotë ngjyra që përfshin edhe dinjitarë të lartë. Vibhuti Narayan Singh-u, mbreti i Kashit, është gjithashtu një i ftuar i rregullt i këtij kongregacioni. Qeveria e Uttar Pradeshit vendosi të organizoi çdo vit një festë budiste tre ditore (Bauddha Mahotsava) në këtë vend që nga viti 1997, me synimin e fokusimit mbi jetën e Budës nëpërmjet prezantimeve kulturore si drama etj. Në vitet e fundit, kjo festë është zhvendosur në ditën e Kartika Purnimas, dita e hënës së plotë të Kartikas (shtator-tetor).<ref name="32Budist-Kranti-Suman37"/>

Gjatë dekadave të fundit, Central Institute of Higher Tibetan Studies në Sarnath ka organizuar një festë intelektuale dyvjeçare. Gjatë ditës së Vaishakha Poornimas, Në kohën e daljes së hënës së plotë, murgjit, fillestarët, studiuesit dhe mësuesit e Budologjisë mblidhen në parkun e Bibliotekës Santarakshita. Një imazh i Të Bekuarit vendoset mbi një piedestal me drita dekorative duke përkujtuar atë të Prabhamandalës (aureola e dritës). Ceremonia fillon me këndimin e lutjeve nga murgjit në gjuhën bhot. Pastaj studiuesit e ftuar ndezin qirinj përballë imazhit si dhe kryhet Buddharpana (dorëzimi te Buddha) i volumit të publikimit Dhee. Librat e rrallë të Indisë dhe vendeve të tjera janë tema kryesore. Bashkohen pjesët që mungojnë, korrigjohen gabimet bazuar në veprat e studimit në të gjitha gjuhët e botës në të cilat ata traktate janë shkruar. Kështu besohet se realizohet dhe kuptohet Buda. Kjo festë nuk bëhet me pompozitet, por vetëm me punë intelektuale. Kjo festë intelektuale përsëritet gjatë ditës së Kartika Poornima, dita në të cilën përfundon Varshavasa (qëndrimi katër muajor në një vend gjatë stinës së shirave të Budës).

[[File:A Buddhist temple at Sarnath.jpg|thumb|347px|Mulagandhakuti Vihara, Tempulli i budistëve sri-lankas në Sarnath]]
Tradita budiste i bashkon murgjit në manastire gjatë periudhës së shirave dhe ata mund të largohen vetëm pas kësaj dite. Gjatë kësaj dite, festa zhvillohet me gëzim të madh nga laikët në Mulagandha Kuti Vihara dhe [[vihara]]t e afërta. Reliktet e Budës nxiren në procesion në vend dhe ndjekësit nga vende të ndryshme lejohet ta shikojnë reliket në tempull. Kjo ngjarje zhvillohet një herë në vit. Pas lutjeve dhe adhurimit të mëngjesit, murgjëve u ofrohet ushqim dhe rroba që nuk lejohet ti ndryshojnë përveç këtij rasti. Kjo ceremoni është e njohur si Kathina (pjesë orizi). Rrobat bëhen prej leshi të ashpër, të ngjyrosura sipas ngjyrës së sektit. Në zonat Theravada, veçanërisht në [[Sri Lanka]], sipas traditës rrobat ngjyhen, enden dhe thuren në të njëjtën ditë. Pjesa tjetër e ditës kalohet në meditim dhe adhurim dhe në darkë ndizen fenerë dhe qirinj në tempuj dhe në stupa.<ref name="32Budist-Kranti-Suman37"/>

''Buda Purnima në Sarnath'': Kjo festë celebron lindjen e Siddharta Gautamas, Budës, me ndjenja të forta tradicionale fetare. Një panair i madh zhvillohet në Sarnath dhe reliket e Budës nxiren për ti parë publiku në një procesion.
Një tjetër festë e rëndësishme është Ashadha Purnima (dita e hënës së plotë të Ashadhas, qershor-korrik). Kjo ditë është e lidhur drejtpërdrejtë me dy ngjarje të rëndësishme të jetës së Budës. Heqja dorë e madhe kur ai la pallatin në kërkim të të vërtetës; dhe dita kur ai ktheu rrotën e dharmas në Sarnath duke predikuar ‘Katër të Vërtetat Fisnike’ për Kaundilyan dhe katër prej tyre që ishin ndjekësit e tij në [[Bodh Gaja]] para ndriçimit. Rasti shënohet me thjeshtësi. Adhurimi i zakonshëm dhe ndriçimi i fenerëve dhe qirinjve në Dhammeka Stupa, ku besohet se predikimi është zhvilluar. Dita fillon me lutje te Mulgandha Kuti Vihara me Dhammanusasana Pavattana Sutta-n dhe përfundon natën me Vasnan (Varshan = Shiu).
Varshavasa është një tërheqje tre mujore dhe përfundon gjatë Ashwina Purnimas (hëna e plotë e Ashwinas, gusht-shtator), por shtysa kryesore nuk është të festohet ajo, por për të shkuar për Kartika Purniman (dita e hënës së plotë të Kartikas, shtator-tetor). Kjo për shkak të faktit se gjatë kësaj dite, tempulli u shenjtërua me vendosjen e relikeve të Budës në bazën poshtë imazhit të tij pas një ceremonie tre ditore gjatë 11-13 nëntor. Që nga kjo kohë, çdo vit, kutia hipet mbi elefantë dhe çohet në procesion.<ref name="32Budist-Kranti-Suman37"/>

===Sikizmi===
Në censusin e vitit 2011 distrikti i Varanasit kishte 3309 sikistë, ndërsa qyteti i Varanasit 2610 të tillë.<ref name=censusi-fetar/> Guru Nanak-u erdhi dy herë në Varanasi, në vitin 1502 si i ri gjatë një pelegrinazhi dhe në vitin 1506, për ndërveprimin fetar me të urtit e Varanasit, kur predikoi dogmën e [[Sikizmi]]t gjatë festës së Mahashivaratrit. Guruja i 9-të Tegh Bahadur (1664–1675) erdhi në Varanasi në vitin 1666 dhe vendi ku ai qëndroi quhet Asu Bhairava Sangar (Nichibagh), ku qëndroi edhe Guruja i 10-të dhe i fundit sikist, Guru Gobind Singh. Gobind Singh-u kishte dërguar pesë dishepuj të tij në Varanasi për të mësuar sanskritisht. Kjo shkollë ekziston edhe sot me emrin Guru Nanak Sanskrit Vidyalaya në Bisheshvarganj. Vende të tjera të rëndësishme fetare të Sikizmit janë tre vendet e shenjta të njohura si Sangatet dhe një manastir në Ramnagar, që thuhet se zotëron kopjen origjinale të Guru Granth Sahibit. Pranë Augharnath-ka-Takias ndodhet gjithashtu një [[gurdvara]] madhështore. Shumica e sikistëve këtu janë emigrantë nga Punxhabi Perëndimor në [[Pakistani|Pakistan]] që u vendosën pas ndarjes së Indisë në vitin 1947.<ref name=35Singh36/>
Dalitët përbëjnë 13% të popullsisë së Varanasit.<ref>{{cite news|title=city's demographics consists of 14% Muslims, 25% OBCs, 13% Dalits, and 46% upper castes|language=en |url=http://www.india.com/election-2014/this-is-how-narendra-modi-will-win-varanasi-27780/}}</ref> Shumica e dalitëve janë ndjekës të Guru Ravidassit. [[Shri Guru Ravidass Janam Asthani]] është një vend i rëndësishëm pelegrinazhi për ravidasit nga e gjithë [[India]]. Me popullaritetin në rritje të këtij tempulli si dhe numrit në rritje të pelegrinëve, Qeveria e Uttar Pradeshit ka menduar të ngrejë përmendore të përshtatshme për Guru Ravidass Ji-në në Varanasi.<ref>{{cite web|title=Ultimate Place of Pilgrimage, Shri Guru Ravidass Janam Asthan Mandir, Varanasi |url=http://sachkhandballan.net/main.php?page=Ultimate_Place_of_Pilgrimage_Shri_Guru_Ravidass_Janam_Asthan_Mandir_Varanasi|publisher=Sachkhandballan.net|language=en |accessdate=29 korrik 2015|archive-date=20 mars 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150320040951/http://sachkhandballan.net/main.php?page=Ultimate_Place_of_Pilgrimage_Shri_Guru_Ravidass_Janam_Asthan_Mandir_Varanasi|url-status=dead}}</ref>

;Gurdvara Gurubagh
Gurdvara Gurubagh i është kushtuar Guru Nanak Devit, që e vizitoi Varanasi në shekullin e XVI, gjatë festës së Shivaratrit. Ai mendohet se kishte një ndërveprim të madh me shumë studiues brahminë dhe sadhusë. [[Gurdvara]] ka një sallë të gjerë drejtkëndore me një shenjtërore që ofron ndenjëse për vizitorët. Ndërtesa e tanishme u përurua më 23 nëntor 1969, me rastin e përvjetorit të 500-të të lindjes së Guru Nanak-ut. Gjatë festave të guruve sikë orgnaizohen sabad-kirtanë.<ref>{{cito web|url=http://www.easternuptourism.com/varanasi-gurudwara-gurubagh.php|title=Varanasi Gurudwara Gurubagh|publisher=easternuptourism.com |language=en|accessdate=5 shkurt 2017|archive-date=21 nëntor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161121111816/http://easternuptourism.com/varanasi-gurudwara-gurubagh.php|url-status=dead}}</ref>
Gurdvara Gurubagh është e vendosur në kryqëzimin Gurubagh, në rrugën Guru Nanak. Ajo është rreth 4&nbsp;km nga Stacioni Hekurudhor i Kazermave të Varanasit.

;Gurdvara Tapasthal
Gurdvara Tapasthal e njohur edhe si Gurdvara Badi Sangat Sri Guru Teg Bahadur është gurdvara më e vjetër dhe më e rëndësishme në Varanasi. Ajo është ndërtuar për të përkujtuar qëndrimin e Guru Teg Bahadur-it. Guru Govind Singh-u gjithashtu e vizitoi këtë vend në vitin 1670, gjatë rrugës së tij nga [[Patna]] për në Punxhab. Ndërtesa e saj e parë u ndërtua nga maharaxha Narinder Singh i Patialas në vitin 1854 dhe u rikonstruktua duke u shndërruar në një ndërtesë tre katëshe në vitin 1950. Shenjtërorja ndodhet në fund të sallës së gjerë në katin e parë. Brenda sallës së mbledhjes, ndodhen dy faltore të shtesë – një dhomë e vogël e quajtur ‘Tap Asthan’ dhe një pus i ngusht i quajtur ‘Baoli Charan Ganga’. Këtu mbahen 17 Hukumnama (letra të Gurusë), një palë këpucë dhe dy Chola që i përkasin Guru Teg Bahadur-it, një palë këpucë që i përkasin Guru Govind Sahib-it. Besohet se Guru Nanak Sahib-i gjithashtu e ka vizituar këtë vend.<ref>{{cito web|url=http://www.easternuptourism.com/varanasi-gurudwara-tapasthal.php|title=Varanasi Gurudwara Tapasthal|publisher=easternuptourism.com|language=en |accessdate=5 shkurt 2017|archive-date=21 nëntor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161121172432/http://easternuptourism.com/varanasi-gurudwara-tapasthal.php|url-status=dead}}</ref>
Gurdvara Tapasthal gjendet rreth 3&nbsp;km nga Stacioni Hekurudhor i Kazermave të Varanasit, e vendosur në zonën Nichibagh pranë Aas Bhairon-it. Një ditë e veçantë e [[gurdvara|gurdvarës]] është Prakash Utsavi.

====Shri Guru Ravidass Janam Asthani====
[[File:RavidasiVaranasi.JPG|thumb|309px|left|Përmendore e Ravidasit në Ghatin Sant Ravidas]]
'''Tempulli [[Shri Guru Ravidass Janam Asthani]]''' (श्री गुरु रविदास जनम स्थान dhe ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ) në Seer Goverdhanpur të Varanasit, është vendi vendi kryesor i pelegrinazhit për ndjekësit e besimit Ravidasi.<ref name="outlookindia.com 2015">{{cite web|title=Mayawati fails to pay visit to Ravidas' birth place|website=outlookindia.com|date=21 shkurt 2008|url=http://www.outlookindia.com/news/article/mayawati-fails-to-pay-visit-to-ravidas-birth-place/547086|language=en|accessdate=20 tetor 2015}}</ref><ref name="The Times of India 2015">{{cite web|title=Huge congregation expected for Ravidas Jayanti celebrations|website=The Times of India|date=2 shkurt 2015|language=en|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/Huge-congregation-expected-for-Ravidas-Jayanti-celebrations/articleshow/46094766.cms|accessdate=20 tetor 2015}}</ref> 
Tempulli është qendra kryesore e pelegrinazhit për ndjekësit e besimit Ravidasi nga bashkësi si Ad-Dharmët,<ref>{{Cite web|url=http://adidharammission.com/|title=Ultimate Place of Pilgrimage|language=en|url-status=dead|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=6 mars 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306100101/http://adidharammission.com/ }}</ref> Sikët Ramdasia,<ref name="Sports 2016">{{cite news|title=According to party leaders, more than one lakh dalit Sikhs (also called Ramdasia Sikhs) from Punjab reach Ravidas Temple in Seer Govardhan area of Varanasi every year|newspaper=The Indian Express|date=13 shkurt 2016|url=http://indianexpress.com/article/india/india-news-india/narendra-modi-arvind-kejriwal-varanasi/|language=en|accessdate=27 shkurt 2016}}</ref><ref name="Zee News 2016">{{cite web|title=In view of Punjab Assembly polls, Ravidas Jayanti is significant as lakhs of Sikh followers (Ramdasia Sikhs) from across the country are likely to come to the city on this occasion|website=Zee News|date=13 shkurt 2016|url=http://zeenews.india.com/news/india/varanasi-to-witness-pm-modi-kejriwal-faceoff-again-this-month-on-ravidas-jayanti_1855308.html|language=en|accessdate=27 shkurt 2016}}</ref> Chamarët, Jatavët,<ref>{{cite news|title=while Sant Ravidas was a revered guru of Jatav (Chamar) caste|language=en |url=http://news.webindia123.com/news/Articles/India/20160211/2791711.html|website=news.webindia123.com|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=27 tetor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161027161036/http://news.webindia123.com/news/Articles/India/20160211/2791711.html|url-status=dead}}</ref> dhe Sikët Mochi.

[[File:Sant Samaj at 635th Birth Anniversary of Guru Ravidass ji at Varanasi.JPG|thumb|357px|Festimet e ditëlindjes së 635-të të Guru Ravidassit]]
Tempulli Janam Asthan i Guru Ji-së në Seer Goverdhanpur të Varanasit tani ka fituar statusin e Begampuras (prehjes) për ndjekësit e Guru Ji-së duke u bërë vendi kryesor i pelegrinazhit për ta. Çdo vit, gjatë ditëlindjes së Guru Ravidass-it, tempulli mbledh miliona besimtarë nga India dhe më gjerë. ''[[Shri Guru Ravidass Janam Asthani]]'' është afërsisht 13 minuta me makinë nga Ghati i Sant Ravidas-it.<ref name="Ravidas Ghat to Shri Guru Ravidass Janam Asthan Mandir 2015">{{cite web|title=Ravidas Ghat to Shri Guru Ravidass Janam Asthan Mandir|website=Ravidas Ghat to Shri Guru Ravidass Janam Asthan Mandir|date=5 tetor 2015|url=https://www.google.co.in/maps/dir/Ravidas+Ghat,+Dumraon+Colony,+Varanasi,+Uttar+Pradesh/Shri+Guru+Ravidass+Janam+Asthan+Mandir,+Seer+Goverdhanpur,+Varanasi,+Uttar+Pradesh+221005/@25.2611345,82.9862396,5755m/am=t/data=!3m1!1e3!4m13!4m12!1m5!1m1!1s0x398e319356fa1cbf:0xbd341065b0cead04!2m2!1d83.0091181!2d25.2836247!1m5!1m1!1s0x398e31792cffa1d1:0x44c331ffd6cc6b8b!2m2!1d82.998758!2d25.256477?hl=en|language=en|accessdate=20 tetor 2015}}</ref>

;Historia:
[[File:GuruRavida.jpg|thumb|left|273px|Gjurmët e gdhendura të Sri Guru Ravidass-it]]
Guri i themeleve të këtij tempulli u vendos nga Sant Hari Dass-i, bashkë me një numër të madh ndjekësisht të Dera Ballan-it, veçanërisht të përfaqësuar nga Sant Sarwan Dass-i, të hënën e 14 qershorit 1965 gjatë ditës së Ashad Sankrantit. Besimtarët përcaktuan vendlindjen e Guru Ravidass-it dhe ndërtuan aty tempullin. Besohet se Guru Ravidass-i në këtë vend jetoi dhe kryente ritet e adhurimit fetar. Ndërtimi i tempullit u përfundua në vitin 1994 sipas stilit të [[Arkitektura Sikiste|Arkitekturës Sikiste]]. Saheb Kanshi Ram, kryetari i Partisë Bahujan Samaj, kreu vendosjen ceremoniale të kubesë së artë në majë të tempullit.<ref>{{cite news|title=the foundation stone of Guru Ravidass Gate at Varanasi was laid by BSP founder Kanshi Ram on May 25, 1997|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/Deciphering-dera-politics/articleshow/10849962.cms|newspaper=Times of India|language=en}}</ref><ref>{{cite web|title=Shri Guru Ravidass Janam Asthan Mandir Seer Govardhanpur, Varanasi (U.P.)|url=http://www.gururavidassguruji.com/place-of-pilgrimage|language=en|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=15 mars 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150315012830/http://www.gururavidassguruji.com/place-of-pilgrimage|url-status=dead}}</ref>
Më 16 korrik 1998, K. R. Narayanan-i, presidenti i atëhershëm i [[India|Indisë]], kreu ceremoninë e hapjes së portës së stërmadhe monumentale të hyrjes për në tempull. Porta e Shri Guru Ravidass-it në Lanka Chauraha pranë Banaras Hindu University përmes Rrugës ''Kanshi Ram'' të çon te Shri Guru Ravidass Janam Asthani.<ref name="The Times of India 2011">{{cite news|title=Dera Sachkhand Ballan|newspaper=The Times of India|date=24 nëntor 2011 |url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/Deciphering-dera-politics/articleshow/10849962.cms|language=en|accessdate=20 tetor 2015}}</ref><ref>{{cite news|title=Varanasi pours out heart|language=en|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/Varanasi-pours-out-heart-for-Nepal-quake-victims/articleshow/47094022.cms|newspaper=The Times of India}}</ref>

==Arkitektura dhe urbanistika==
I konsideruar si një nga qendrat më të shquara të pelegrinazhit në Indi, Varanasi gjendet në brigjet e Gangut, ku një tërheqje të rëndësishme arkitekturore përbëjnë [[ghatet]] e tij. Ghatet përbëhen nga shumë shkallë që çojnë drejtë tempujve, dyqaneve dhe shtëpive të vendosura ngjeshur në rrugica të ngushta. [[Arkitektura]] e qytetit mbetet e paplotë pa arkitekturën e vjetër islamike që luan një rol të rëndësishëm në pasurinë e tij arkitekturore. Gjatë sundimit mysliman, perandorët mogulë ndërtuan shumë xhami në Varanasi.

Arkitektura e Varanasit pasqyron një larmi stilesh ndërtimi, modelimi dhe detajesht të shkrirë nga stilet indiane dhe më tej. Në qytetin shpirtëror të Varanasit shihen ndërtesa të lashta në rrëjona, kolona të forta, ballkone tradicionale, mure me tulla të kuqe, rrugica të ngushta të mbingarkuara, ndërtesa moderne të papërshtashme, tempuj të mbuluar me blozë dhe zona të mbuluara nga hiri. Rrjedha e lumit Gang është e shoqëruar me ndërtime në formën e shkallëve të ghateve. Shumica e ghateve kanë qenë ndërtuar gjatë sundimit të Perandorisë Maratha. Secili nga 84 ghatet ka historinë, mitet, eposet dhe stilin e tij të arkitekturës. Ballkonet me kolona kanë xhali të punuara në mënyrë të rafinuar, nike të vogla dritaresh ose dyqanesh, të skalitura në mënyrë të përpiktë në gurë të ndërtesave me kacavjerrëse nëpër veranda. Kjo lloj arkitekture ndihmon në ndërveprimin mes njerëzve.<ref>{{cito web|language=en|url=http://www.dsource.in/resource/architecture-varanasi/architecture-kashi|title=Architecture of Varanasi|author1=Nina Sabnani|author2=Sumant Rao|author3=Ruchi Shahand|author4=Piyush Verma|accessdate=22 dhjetor 2016}}</ref>

Sensi i mbylljes, errësirës dhe ngarkesës në rrugicat e ngushta të qytetit të vjetër kontraston me hapësirën dhe gjerësinë e ghateve. Pamjet panoramike të tetëdhjetë e katër ghateve siç shihen nga lumi dhe bregu kontrastojnë me pamjet e fokusuara në bregun perëndimor. Peizazhi urban paraqet pamjen e majëzave të tempujve, ritmin e shkallëve, hapjet dhe platformat buzë lumore duke e bërë të dukshëm rendin e nënkuptuar vizual.<ref name="Ghats Workshop">Ghats of Varanasi on the Ganga in India - The Cultural Landscape Reclaimed - Varanasi Site Workshop, 2014. Department of Landscape Architecture University of Illinois at Urbana Champaign, USA and Bhanubhen Nanavati College of Architecture for Women (BNCA), Pune, India</ref>

Panorama urbane ka vlera domethënëse arkitekturore me majëzat e tempujve, pallatet si fortesa me bastione, ballkone të dala, platforma dhe dhomëza menjëherë mbi ujë. Shtresëzimi i strukturave i shton thellësi dhe mbushje seriale të formave mundësojnë ndërthurjen bashkuese në larminë arkitekturore të ghateve. Për të identifikuar format e përsëritura, muret, shkallët, bimësinë, platformat dhe majëzat në secilin nga 84 ghatet u paraqitën sistematikisht në një format grafik. Shpeshtësia me të cilën secili element përsëritet në ghate është paraqitur në hartë. Megjithëse elementet nuk gjenden në intervale të rregullta, përsëritjet e tyre të rastësishme krijojnë një ritëm të sinkopuar. Arkitektura e ghateve i përgjigjet ndryshimit të nivelit të ujërave të Gangut. Katet e poshtëm të pallateve janë opak dhe të ndërtuar në mënyrë solide me kulla tetëkëndore ose rrethore për ti rezistuar trysnisë vërshimit të ujërave. Këto janë të renditura me platforma katrore, drejtkëndore, tetëkëndore dhe rrethore të ndërtuara mbi themele të forta që ndajnë shkallët në gjire dhe i mbrojnë ato nga erozioni. Platformat janë herë pas here gërmuara në dhomëza që bujtin faltore. Strukturat të tjera më të vogla janë ndërtuar gjithashtu buzë lumit—këto janë hapsira private për larje dhe meditim. Katet e sipërm të ndërtesave janë të mbushura me dritare, ballkone dhe galeri për soditjen e panoramës breg-lumore. Shkallët krijojnë një ritëm interesant veçanërisht pasi zbresin nga rrugët dhe ndërtesat e vendosura në nivele më të larta. Bregu lumor bëhet më i gjelbër drejtë veriut me pankinat të pa ndërtuara dhe më të mbuluara me pemë.<ref name="Ghats Workshop"/>

Rrugët ndjekin topografinë—ato perpendikulare me bregun e lumit lidhin rrugët paralele me ghatet dhe kanalet e kullimit të ujit të shiut në Gang. Rrjeti rrugor tregon një model të degëzuar me rrugëkalimet kryesore të gjera dhe të drejta, ndërsa rrugicat këmbësore të qytetit të vjetër janë të ngushta dhe gjarpëruese. Ato janë të ngjeshura me njerëz, kafshë dhe mjete, si dhe të errëta dhe të pandriçuara.<ref name="Ghats Workshop"/>

Nga shekulli i XII ky rajon pësoi shumë ndryshime në ngjyrimet e tij kulturore me kulturën islamike të Delhit dhe pastaj nga Perandoria Mogule që dëshmohet nga ndërtimi i mjaft xhamive në këtë zonë. Në shekullin e XVIII sunduesit feudalë hindu e rimorën këtë rajon dhe kështu ky vendi u rigjallërua duke u rikthyer përsëri në vendin e shenjtë të hinduve.

Një pjesë e madhe e arkitekturës hindu në Varanasi ka qenë shkatërruar veçanërisht në kohën e perandorit mogul Aurangzeb. Ai ndërtoi dy xhami në bregun e Gangut që ekzistojnë akoma. Xhamitë në stilin mogul thuhet se kanë qenë ndërtuar në sitet e tempujve të mëparshëm. Pikturat në stuko në këto xhami duken të mahnitshme. Monumente të tjera arkitekturore në këtë vend përfshijnë punime të rafinuara polikromatike në stuko dhe gurë.

Arkitektura aktuale e Varanasit është krijuar pas shekullit të XVII. Fortesa e Ramnagarit paraqet një krijim arkitekturor në stilin e Raxhputit në Varanasi. Ajo ka qenë ndërtuar në shekullin e XVII. Ajo duket paralele e mrekullueshme me brigjet e lumit duke qëndruar në linjë me tempuj dhe pallate të ndryshëm të vjetër përkrahë oborreve që e bëjnë atë një vend të veçant të rrethuar nga struktura të tilla të vjetra. Harqet e stilit mogul të pallatit që është përballë oborrit janë unikë veçanërisht për shkak të kllapave me konsuj që përzihen aty. Ndërtimi i saj është projektuar në stilin perandorit mogul Akbar. Një portë hyrëse gjendet në krahun përgjatë lumit kështu që shumë vizitorë mund të hyjnë duke mbërritur me varkë në të. Tullat e mëdha u përdorën për të ndërtuar muret e jashtme të kësaj strukture. Përdorimi i skalitjeve të rafinuara prej fildishi e bëjnë interierin e saj arkitekturor të pasur.

Në shekullin e XVIII u ndërtuan tempujt e rëndësishëm Kashi Vishvanatha dhe Mandiri i Durgës. Arkitektura në stilin Nagara e këtyre tempujve përbën një përzierje të kulturës Indiano-veriore. Në mënyrë të njëjtë arkitektura e mahnitshme e Tempullit Sankat Mochan është një përzierje e stileve të vjetra dhe moderne. [[Tempulli i Ri Vishwanath]] u ndërtua në vitin 1956 si kopje e Tempullit të vjetër Kashi Vishvanatha duke pasur të njëjtin stil arkitekturor.

Një numër tempujsh janë ndërtuar në stilin panchyatana me faltoren qendrore të rrethuar nga katër faltore më të vogla në katër këndet e një katrori. Kulla [[shikhara]] kryeson çdo faltore—ku ajo mbi faltoren qendrore mbizotëron mbi të gjitha të tjerat. Kulla shikhara lakohet drejt amalakas dhe majëzës kalasha dhe ka gjysëm-shikhara në relief të mbivendosura mbi të duke krijuar një efekt tufëzimi. Shembujt përfshijnë Tempullin Shiva-Durga në Ghatin Manikarnika të ndërtuar në vitin 1850 dhe Tempullin Lakshminarayan pranë Ghatit Assi të ndërtuar në vitin 1902. Çatitë me kube ose në formë piramidale mbi mandapan përballë shenjtërores me kullën shikhara janë gjithashtu të zakonshme si në Tempullin Vishvanatha të ndërtuar në vitin 1777 dhe Tempullin Tarakeshvara në Ghatin Manikarnika ndërtuar në vitin 1792. Stile të tjera rajonale janë të paraqitur si në Tempullin Samrajeshvara në Ghatin Lalita me panele të lakuara druri dhe çati të pjerrta të veshura me bakër ndërtuar në stilin nepalez në vitin 1843.<ref name="Ghats Workshop"/> Prania e ‘shtëpive të vdekjes’, shtëpive të bamirësisë dhe shtëpive të qëndrimit të pelegrinëve ([[dharamshala]]) janë disa nga karakteristikat unike të qytetit.

Bregu i lumit, konsideruar i shenjtë, ka tarraca dhe shkallë që janë ndërtuar për të lehtësuar lëvizjen dhe kryerjen e ritualeve fetare. Të gjitha shkallët që të çojnë në ujin e lumit quhen ghate. Këto ghate shtrihen për disa kilometra. Pjesët e sipërme të ghateve janë po ashtu edhe terrene kremimi.

Lumi i Gangut dhe Bregu lumor i Qytetit të Vjetër të zonës së Trashëgimisë së Varanasit shtrihet në koordinatat {{coord|25|17.350|N|83|00.340|E|display=inline}} deri në ato {{coord|25|19.678|N|83|02.374|E|display=inline}}, dhe mbulon një sipërfaqe prej 374 ha (e shtrirë në një gjerësi midis 0.5&nbsp;km deri në 1.8&nbsp;km dhe 6.4&nbsp;km gjatësi. Zona është e përcaktuar nga mjaft pika dhe linja reference. Në lindje kufiri shënohet nga ujërat e vërshimeve të përvitshme që përhapen përgjatë zonës së gjelbër; në këtë pjesë nuk ka ngulime banorësh, përveç zonës së fortesës së Ramanagarit, në jug. Kufiri perëndimor është i përcaktuar nga rruga e vjetër që kalon nga Ghati Assi, Godaulia, Chauk-u, Maidagin-i, Machhodari dhe Ghati Raja.

Nga burimi i tij në [[Himalajet|Himalaje]] deri te grykëderdhja e tij në Gjirin e Bengalit, duke rrjedhur në një vijë rreth 2,525&nbsp;km, vetëm në Varanasi rrjedha formon një formë gjysëm hëne nga jugu në veri, duke krijuar një gjarpërim. Bregu i lumit 6.4&nbsp;km i gjatë i Gangut në Varanasi paraqet një vizion të veçant të një radhë arkitekturore monumentale të ndërtesave të larta dhe vendesh të shenjta. Ghatet me shkallë guri filluan të ndërtoheshin që nga shekulli i XIV deri në vitin 1995, kur u ndërtuan disa ghate të fundit prej guri. Përreth 84 ghateve ndodhen të përqendruara 96 pika të shenjta ujore (jala tirtha). Shumica e ghateve janë pika aktive për festa dhe rituale që nga e shkuara. Ghati i 84-ërt, Ghati Adi Keshava, nuk është llogaritur në zonën e trashëgimisë me synimin për të shmangur mungesën e vijimësisë të banimit midis dy ghateve të fundit.<ref name="Rana2004-Contestation">Rana P. B. Singh. 2004. The Ganga Riverfront in Varanasi, a Heritage Zone in Contestation. Context: Built, Living and Natural, vol. 1 (1), shtator, fq. 25-30</ref>

Gjatë periudhës midis fundit të shek. XVIII dhe shek. XX, përgjatë bregut u ndërtuan shumë [[matha]], ashramë (manastire), shkolla sanskrite, tempuj dhe shtëpi qëndrimi pelegrinësh ([[dharamshala]]) nga shtete të pjesëve të ndryshme të Indisë si Peshvat e Punes ([[Guxharat]]), Holkari i Indores dhe Scindhiat e Gwaliorit (Madia Pradesh), Bhonshalat e Nagpurit (Maharashtra), shtetet Sursand, Bhabhua dhe Darbhanga të Biharit, Rani Bhavani e Bengalit, mbretërit e Nepalit etj.<ref name="Rana2004-Contestation"/> 

Varanasi është një pikëtakim i rrallë i gjeografisë, mitologjisë formës urbane dhe institucioneve kulturore. Lumi këtu krijon një formë gjysmë-hëne, duke rikonfirmuar kështu mitin sipas të cilit Shiva, perëndia padrone e qytetit, mban një gjysmë-hënë në kokën e tij. Këtu, lumi Gang e ndryshon drejtimin e tij të zakonshëm nga jug-lindja për ta kthyer rrjedhën e tij drejt veriut në drejtim të zanafillës së tij nga Himalajet, malet e shenjtë për hindut. Forma e veçantë e Gangut si gjysmë-hënë, është rezultat i procesit fluvial nëpërmjet të cilit sedimentet u depozituan në bregun perëndimor midis Ghatit Raja në veri dhe Ghatit Samne në jug. Ky formacion unik gjeologjik ka mundësuar zhvillimin planimetrik të qytetit në formë gjysmë-rrethi si gjysmë-hënë, të përshkruar simbolikisht si gjysmë-hëna në ballin e hyjnisë [[Shiva]]. Ngritja mesatare e këtyre ledheve është rreth 76.20m, kreshta e të cilit është 15.24m mbi nivelin e Gangut.<ref name="Rana2004-Contestation"/>

Peizazhi në bregun perëndimor ka tre kodra që simbolizojnë tridentin e Shivës, ndërsa bregu tjetër i lumit, në dallim, është i sheshtë.<ref name="Senagala-Circuits">Mahesh Senagala: Circuits, Death And Sacred Fiction: The City Of Banaras</ref>

Linja e përafërt që shënon skajin mund të përcaktohet me ndihmën e rrugës së lashtë që lidh Ghatet Asi-Godaulia-Chauk-Maidagin-Matyodari-Raj. Kjo rrugë është konsideruar se përcakton kufirin perëndimor të Zonës së Trashëgimisë së Qytetit të Vjetër Breg-lumor. Brezi ranor i dheut në anën tjetër, është subjekt i përmbytjeve të përvitshme, është një vend shumimi natyror për breshkat. Gjatë verës dhe vjeshtës brezi ranor i dherishtes përdoret për kultivimin e perimeve. Ky brez është i rrethuar nga shkurret dhe pemë mangosh.

Ndërsa bregu perëndimor i [[Gangu]]t ka qenë banuar prej mijëra vjetësh dhe është zhvilluar në një qytet kompleks dhe të mbipopulluar, bregu lindor i lumit ka mbetur i paprekur dhe është lënë i pa ndërtuar. Arsyeja nuk ka të bëjë me rregullat urbane, por me faktin se për banorët, bregu tjetër i qytetit gjysmë rrethor gjendet simbolikisht në "botën tjetër" ku njerëzit shkojnë pas vdekjes. Ata metaforikisht e kapërcejnë lumin ekzistencial të jetës për të mbërritur në qytetin e përjetshëm të Varanasit tjetër. Në Varanasi një paradigmë urbane madhështore dhe unike pajton dilemat ekzistenciale nëpërmjet përputhjes së arkitekturës, urbanizmit dhe narrativës kulturore.<ref name="Senagala-Circuits"/>

Qyteti nuk përcaktohet as nga muret e ndonjë kështjelle as nga kufij, por nga itineraret e cirkumambulacionit të shenjtë. Në vend të një harte, këta itinerare përreth qytetit dhe tempujve të tij të panumërt formojnë një [[mandala]] në mendjet e pelegrinëve të përkushtuar, pasi i ndjekin cirkuitet duke kënduar dhe recituar mitet e vendeve që ata kalojnë. Në këtë mënyrë, pelegrinët meditojnë qytetin dhe vendosin një korrespondencë midis qytetit të mendjes dhe qytetit të botës materiale.<ref name="Senagala-Circuits"/>

{| class="wikitable"
|+ Caption: Përdorimi i tokës sipas master planit të vitit 2011
|-
! Kategoritë e përdorimit të tokës sipas master planit !! Zona e planifikuar në ha !! % e përdorimit të zonës së planifikuar
|-
| Rezidenciale|| 7.127|| 65.00
|-
|Komerciale|| 1.430|| 13.00
|-
| Industriale|| 12|| 0.11
|-
| Arsimore|| 615|| 5.60
|-
| Shëndetësore|| 35|| 0.32
|-
| Qeveritare dhe gjysmë qeveritare|| 212|| 1.95
|-
| Trafiku dhe transporti|| 555|| 5.10
|-
| Hekurudhat|| 437|| 4.00
|-
| Zona ushtarake|| 274|| 2.50
|-
| Parqe/stadiume|| 42|| 0.39
|-
| Tempuj/vende historike|| 63|| 0.58
|-
| Nënstacione elektrike|| 33|| 0.30
|-
| Varreza|| 8|| 0.07
|-
| Impiante të trajtimit të ujërave të zeza|| 20|| 0.18
|-
| Ujëmbledhës|| 71|| 0.64
|-
| Përdorimi i përgjithshëm i tokës deri në v. 2010|| 10.916
|
|}

Në master planin e vitit 2011, rreth 0.95% e sipërfaqes (82.50 ha) nga 8,645 ha ishte përcaktuar si zonë historike, monumentale dhe arkeologjike, që në master planin e vitit 2031 është pakësuar në vetëm 0.38% (92.40 ha) nga sipërfaqja e përgjithshme e propozuar prej 24,646 ha.<ref>{{cite journal|author=Rana P.B. Singh|date=shkurt 2015|title=Banaras: Visioning Cultural Heritage & Planning|journal=SANDHI, A Journal of Interfacing Science-Heritage and Technology-Tradition of India| language=en|volume=1|issue=1|pages=100-22|ISBN=978-93-80813-32-5}}</ref>

Në master planin 1991-2011, për herë të parë në historinë e master planeve të Varanasit, u propozuan disa strategji të trashëgimisë urbane dhe zonimit të trashëgimsë; për ruajtur dhe konservuar lavdinë e lashtë të Varanasi dhe për të identifikuar shërbimet, infrastrukturën dhe komplekset monumentale të nevojshme. Pak mbi 2% e zonës tërësore është propozuar si zonë turistike dhe e trashëgimisë. Theksi është vënë më shumë te përdorimi qeveritar dhe gjysëm-qeveritar. Sipas planit të zonimit, në Varanasi mund të identifikohen pesë zona të trashëgimisë:<ref>Rana P.B. Singh: Heritagescapes and Cultural Landscapes; 2011, kapitulli 10, fq. 209-50</ref>

;Ghatet breg-lumore
Trashëgimia buzë-lumore mbulon pjesën e qytetit që shtrihet brenda 200 m nga bregu i lumit. 84 ghate buzë-lumore mbulojnë një gjatësi prej 6.8&nbsp;km përgjatë bregut në formë gjysmë-hëne të Lumit Gang, Ganga-ji, nga pikë-bashkimi i përroit Asi në jug deri te pikë takimi i lumit Varana në veri. Këtu bregu lumor mbizotërohet nga pallatet e lartë të ndërtuar nga mbretërit dhe zotërit e pjesëve të ndryshme të Indisë midis shekullit të XVIII dhe të XX ashtu si dhe zona përgjatë ghateve është e mbizotëruar nga faltore dhe tempuj të ndryshëm. Një nga ndërtesat më mbresëlënëse është Pallati Darbhanga, tashmë i quajtur ‘Pallati Brij Rama’ (i zotëruar nga Clarcks' Hotel Group), që është në proces shndërrimi në një hotel të trashëgimisë që do të rezultoi në humbjen e trashëgimisë dhe promovimin e ndotjes mjedisore. [[Ghatet në Varanasi]] përfaqësojnë ansamblet më të shkëlqyer të arkitekturës monumentale të lidhur me veprimtaritë e përditshme të besimtarëve, duke simbolizuar kështu trashëgiminë e traditës së Indisë. [[Ghatet]] janë nyja lidhëse e ritualeve madhore dhe festave (‘burimet e trashëgimisë kulturore jo materiale’) në qytetin e shenjtë, nga ku fillojnë dhe përfundojnë të gjitha ritualet fetare hindu.

Prania e 84 ghateve formon një zinxhir simbolik të vendeve të shenjta. Në terma kozmologjikë numri 84 i referohet 84 lakëve (njëqind mijë) të specieve organike që përshkruhen në [[mitologjia hindu|mitologjinë hindu]], ku çdo ghat përfaqëson 100,000 specie organike (yoni). Kështu duke bërë banja të shenjta në Gang në të gjitha ghatet shpirti vetiak pastrohet nga të 8,400,000 speciet. Ky numër i referohet gjithashtu udhëtimit kozmik, dmth. 12 zodiakëve ose ndarjes së kohës në 7 çakra (sfera). Midis pesë prej 84 ghateve përshkruhen si më të dobi-prurëse dhe të shenjta, të quajtura Panchatirtha, ku përshfihet Ghati Asi, Dashashvamedha, Manikarnika, Panchaganga dhe Adi Keshava. Këto pesë ghate simbolizojnë trupin mikrokozmik të [[Vishnu]]t, përkatësisht kokën, kraharorin, kërthizën, kofshët dhe këmbët.<ref name="Rana2004-Contestation"/> Te ghatet arrihet momentumi dhe energjia e qytetit, në këtë mënyrë skaji i qytetit kthehet në një masë të përthyer, të trashë, të rrëmujshme dhe inkoherente muresh, façatash, kullash, pallatesh dhe platformash.<ref name="Senagala-Circuits"/>

Në mënyrë që të përthithi rritjen e popullsisë në qendrën e qytetit të vjetër, po ndërtohen godina të reja si duke shkatërruar strukturat e vjetra ashtu duke ndërtuar mbi to. Meqë shumica e vendeve të trashëgimisë janë në këto zona të banuara dendur me rrugica të ngushta, dy urdhra të qeverisë së [[Uttar Pradeshi]]t  urdhërojnë që: “në të gjitha qytetet e vendosura përgjatë lumit Gang, nuk mund të kryhen veprimtari zhvilluese 200 metra nga bregu i lumit”. Ai ndalon në mënyrë specifike ndërtimet e reja në ghatet breg-lumore përveç nëse këto ndërtesa janë tempuj, [[matha]] dhe [[ashrami|ashramë]] (manastire) dhe vetëm nëse këto e kanë aprovuar planet ndërtimore ose janë vetëm duke u rikonstruktuar. Urdhërat vazhdojnë duke thënë se të gjitha ndërtimet e tjera të vjetra që janë brenda 200 metrave nga ghatet mund vetëm të rikonstruktohen. Në përgjithësi këta urdhra synojnë të mbrojnë integritetin, shenjtërinë dhe lavdinë e lashtë të qyteteve përgjatë Gangut. Bregu i lumit në formë gjysmë-hëne është një tempull panoramik në formë amfiteatri, ku [[ghatet]] përbëjnë platformat, uji altarin dhe dielli perëndinë.

;Zona Durgakund-Sankatmochan
Kjo zonë përmban rreth njëzet tempuj, faltore dhe pellgjet ujore të Durgakundas dhe Kurukshetra kundas, që janë dy ujëmbledhës të shenjtë historikë që datojnë nga fundi i shekullit të XVIII.<ref>Rana P.B. Singh: Water symbolism and sacred landscape in Hinduism: A Study of Benares (Varanasi); Bd. 48 (3), shtator 1994, fq. 210-27</ref> Çdo të martë, më shpesh në muajin e Shravanas (korrik-gusht) dhe Ashvinas (shtator-tetor), veçanërisht nëntë netët (Navaratri) në dyjavshin ditor, adhuruesit kryejnë rituale në Mandirin e Durgës. Ky u ndërtua sipas modelit standard të [[tempulli hindu|tempujve hindu]], por pa një paraqitje të hollësishme të skalitjeve dhe skulpturave. Në drejtim të lindjes pranë Gangut është Lolarka Kunda, pellgu i shenjtë më i vjetër në Varanasi, që përmendet edhe te [[Mahabharata]] (shek. II p.e.s.) dhe që tërheq akoma një masë të madhe pelegrinësh, veçanërisht gjatë ditës së tij të festimit të përvitshëm gjatë ditës së gjashtë të dyjavshit ditor të Bhadrapadas (gusht-shator). Në këtë zonë gjenden gjithashtu tempujt e Tulasi Manas dhe Sankatmochan Hanumanit.

;Zona Kamachcha-Bhelupura
Kjo zonë regjistron disa nga manastiret e vjetra, faltoret e lashta dhe një vend të trashëgimisë së lashtë të lidhur me tirthankarën xhainist Parshvanath, bashkë me shumë monumente dhe ndërtesa të Periudhës Britanike (shek. XVIII-XIX). Tempujt dhe faltoret e e shquara historikisht në këtë zonë janë: Kamachha Devi, Krodhan Bhairava, Angareshi Chandi, Vatuka Bhairava dhe Vaidyanath Shiva. Tempulli Dvarakadhisha (Krishna) dhe pellgu i shenjtë i Shankhudharas janë vende të tjera të trashëgimisë.

;Zona e Kabir Mathas (Lahartara)
Ky vend është vendlindja e Kabirit, një poet-shenjt i madh i shekullit të XVI. Në këtë zonë ndodhen mjaft manastire të lidhur me jetën e Kabirit. Kompleksi i Tempullit të Kabirit është duke u bërë një qendër e madhe e trashëgimisë, lehtësimit dhe mësimit. Nën programin e zhvillimit të kompleksit monumental nga Qeveria e Uttar Pradeshit, është pregatitur një plan zhvillimor dhe tashmë kanë filluar disa punimi.

;Sarnathi
Ky vend i trashëgimisë arkeologjike ishte i famshëm për shenjtërinë, bukurinë dhe panoramën natyrore të tij, cilësi që tërhoqën Budën për të kryer predikimin e tij të parë aty në vitin 528 p.e.s. [[Sarnathi]] mbetet një vend popullor në rajon për pasurinë e tij të lashtë arkitekturore. Prania e Stupës së lashtë Dhamekh që e ka rikonstruktuar perandori Ashoka përkrahë kolonës së famshme të Ashokës që tregon katër luanë në krye janë disa nga veprat më të rëndësishme arkitekturore në Sarnath. Në vijim të pushtimeve myslimane dhe rënies së mbretërve Gahadavala, siti u la në rrënoja dhe u zbulua vetëm në vitin 1793. Në këtë zonë gjenden monumente si [[Stupa Chaukhandi]], Tempulli Tibetian, Tempulli Tailandez, Muzeu Arkeologjik; Zona Arkeologjike dhe e gërmimeve: Dharmarajika Stupa, Faltorja Kryesore, Kolona luanore e Ashokës, Mulagandha Kuti Vihara, [[Stupa Dhamek]], Dharmacakra Jina Vihara; Manastiri Burmez, Vajra Vidya Samsthan, [[Tempulli xhainist]], Tempulli Mahabodhi, Parku i Drerit, Tempulli Korean, Tempulli Kinez, Tempulli Saranga Nath, Tempulli Japonez, Vihara e Budizmit Tibetian, Singhapuri Tirtha dhe Instituti Tibetian.

;Mjedise të tjera të trashëgimisë
Ka shumë vende zona dhe monumente të tjera në Varanasi që kërkojnë urgjentisht restaurime dhe konservime si dhe përfshirjen në programet e turizmit të qëndrueshëm. Këto përfshijnë Observatorin Hindu në Ghatin Man Mandir, Tempullin e Amethy-t në Ghatin Manikarnika, Tempullin Sumer Devi në Ramanagar dhe ujëmbledhësin e afërt si dhe shumë të tjerë. Varanasi është i famshëm për seritë dhe nivelet e itinerareve të shenjta të pelegrinazhit, midis të cilëve më popullori është Panchakroshi. Ky itinerar pelegrinazhi përfaqëson territorin mandalor kozmo-hapsinor (kshetra) të Kashit, që është një atribut unik i Varanasit. Itinerari i përgjithshëm shtrihet në 88.5&nbsp;km (25 krosha, dmth. 5 krosha x 5 pjesë) dhe është i ndarë në pesë pjesë për të ndaluar dhe fjetur natën. Në këto pesë pika ndodhen 44 [[dharamshala]] (shtëpi qëndrimi për pelegrinët). Në çdo muaj shtesë, malamasa (që bëhet çdo 3 vjet), këtë pelegrinazh e kryejnë mbi 45,000 besimtarë.<ref>Rana P.B. Singh: Towards the Pilgrimage Archetype. The Panchakroshi Yatra of Banaras; 2002</ref> Nën projektin e fundit të nisur për zhvillimin e trashëgimisë, një pjesë e master planit, punimet e pjesshme si përmirësimi i rrugëve, pastrimi i ujëmbledhësve dhe riparimi i disa prej rrugëve janë duke u përfunduar. Bazuar në turizmin e pelegrinazhit këtij itinerari kozmik duhet ti jepet një rëndësi e veçantë, në mënyrë që të promovoi qëndrueshmërinë e trashëgimisë së turizmit.

===Kashi Mandala: gjeografia dhe gjeometria e shenjtë e Varanasit===
Në shumicën e kulturave të vjetra, feja ishte një pjesë thelbësore e natyrës simbolike të planifikimit të qytetit dhe i strukturave individuale brenda qyteteve, në të cilat është pranuar analogjia e trupit njerëzor si një përfaqësim i universit. Struktura arketipike e Varanasit mund të konsiderohet si një mezokozmos që ndërmjetëson midis makrokozmosit të universit dhe mikrokozmosit të njësive individuale.<ref>R.P.B. Singh: "Cosmic layout of Hindus’ Sacred City, Varanasi (Benares)"; 1993, 9 (2), fq. 240</ref> Ky është nocioni bazë i kozmogramës të qytetit.

Qyteti është i modeluar në një [[mandala]] ose kozmogramë, d.m.th.. një rreth i shenjtë që përfaqëson të gjithë universin me fuqitë e tij si një plan hyjnor i qytetit. Zota të ndryshëm zotërojnë mandala ku kufijtë janë nën autoritetin e hyjnive të frikshme mbrojtëse, dhe një nga zotat është qendra e saj, siç është [[Shiva]] në rastin e Varanasit. Kashi është një nga këto mandala që konsistojnë në të gjithë zotat. [[Mandala]] besohet se është Panchakroshi (pesë kroshat) e barabartë me rreth 11 milje, në perimetrin e saj. Përgjatë këtij itinerari, ka shumë hyjni gardiane të vendosura në largësi të përcaktuara.

Idea e mandalës përputhet me nocionin hindu të rendit kozmik.<ref>John M. Malville: Sun worship in contemporary India; 1985, Man in India (Ranchi), 63 (3), fq. 172</ref> Në botën orientale idea e qytetit të lashtë është zhvilluar në fushën psiko-kulturore dhe proceset ekonomike në përmasat e hapësirës dhe kohës që çojnë në formimin e organizim të rregulluar territorial.

Kozmograma është një dizajn magjiko-hapsinor, që kombinon kozmosin makro-, mezo- dhe mikro- në një rend dhe nivel bashkimi. Kjo mënyrë shërben për të shpjeguar dhe përjetuar marrëdhënien tërësore midis Njeriut dhe Kozmosit, dhe ku pika qendrore përfaqëson frymën-jetësore të tokës. Numri 108, një kozmogramë numerike në vetvete, ka një kuptim kozmogonik të lidhur me 27 yjësitë dhe ritmin e jetës njerëzore ose 8 drejtimet kardinale. Ajo në këtë mënyrë përcakton kardinalitetin, qendrorizmin dhe qarkullimin rrethor.<ref>R.P.B. Singh: "Cosmic layout of Hindus’ Sacred City, Varanasi (Benares)"; 1993, 9 (2), fq. 245</ref> Struktura bazë e kozmogramit përbëhet nga tre pjesë: një rreth (drita), një katror (uji) dhe një trekëndësh (era). Në kontekstin numerik, katrori përcakton 9 pika (planetet), rrethi 4 pika (drejtimet) dhe trekëndëshi 3 akset (botët mitike). Bashkëveprimi i tyre (9 x 4 x 3) jep 108; ky plan strukturor në tërësi simbolizon një kozmogram.<ref>{{cite journal|author=Rana P.B. Singh|title=Sacred Geometry of India’s Holy City, Varanasi: Kashi as Cosmogram|year=1994|journal=National Geographical Journal of India|location=Varanasi|language=en|ISSN=0027-9374|volume=40|page=190}}</ref>

Përdorimi i simbolizmit të trupit njerëzor tregon një tjetër nivel të kuptimit të mikrokozmosit. Ky është përshkruar gjerësisht te Vastu Vidya, një traktat mbi arkitekturën. Nëpërmjet parimit të ekzistencës që detyrohet të marr dhe të mbaj një formë të caktuar është vendosur një rend, forma bazike të cilit ka qenë Vastu-Purusha Mandala – një plan strukturoro-fenomenal, që mund të shpjegohet nga riti i flijimit vedik. Forma spirale simbolizon lëvizjen, lëvizjen ciklike të kohës. Prej nga ka rrjedhur ecja rituale përqark një vendi të shenjtë. Një altar i rrumbullakët simbolizon botën tokësore dhe një katror në të simbolizon atë qiellore.<ref name=volwahsen44>Andreas Volwahsen: Living Architecture: Indien. 1969, fq. 44</ref>

Plani i themeleve të vetë tempullit është një mandala, që përfaqëson një imazh të ligjeve që drejtojnë kozmosin.<ref name=volwahsen44/> Ecja rituale ose cirkumambuacioni simbolizon udhëtimin kozmik dhe njohjen e tij. Sipas [[Vastu shastra]]ve (manuale mbi arkitekturën), kozmograma bazë (Vastu-Purusha Mandala) për një plan sipërfaqeje mund të kryhet në 32 mënyra; më e thjeshta përbëhet nga një katror, që mund të ndahet në 4, 9, 16, 25, 36, 49, 64, 81, 100 dhe kështu deri në 1,024 katrorë.<ref>{{cite journal|author=Rana P.B. Singh|title=Sacred Geometry of India’s Holy City, Varanasi: Kashi as Cosmogram|year=1994|journal=National Geographical Journal of India|location=Varanasi|language=en|ISSN=0027-9374|volume=40|page=198}}</ref>

Përmasat e zgjedhura për këto plane nuk janë të parëndësishme. Numri më i zakonshëm i zgjedhur për planet është 81, Ekashiti Pada (9 x 9 rrjeta katrorësh, pada). Brihat Samhita tregon se 81 katrorët ishin të përshtatshme për themelimin e qyteteve, pallateve dhe shtëpive, ndërsa projektet me 64 katrorë ishin të përshtatshëm për tempujt.

Brenda këtij sistemi gjeografik pjesët e universit janë simbolizuar nga një rreth, që lidh një numër faltoresh dhe vendesh të shenjta. Ky sistem i paraqitjes hapësinore dhe udhëtimeve të pelegrinazhit mund të quhet mandala e pelegrinazhit.<ref>Rana P.B. Singh (red.): Varanasi: Cosmic Order, Sacred City and Hindu Traditions; 1993, fq. 37</ref> Në botën orientale kozmogrami (skema e shenjtë) dhe mitet e ndërlidhur janë çështje bazike në evolucionin e qendrave të shenjta.

Si shumë qytete të vjetra dhe të shenjta në botën orientale, ideologjia metafizike e bazuar mbi parimet kozmologjike është forca mbizotëruese që i ka dhënë formë panoramës kulturore të Varanasit. Sipas Manasaras, një tekst i shekullit të X mbi arkitekturën hindu, projekti i qytetit bazohet te “Kryqi Kozmik”, pikat kardinale të të cilit janë këndet e universit. Kështu i gjithë qyteti është një qytet qiellor, një kozmogramë.<ref>R.P.B. Singh: Interplay of Sacred Time and Sacred Space in Hindu Belief System; 1988, Werner Kreisel (red.), fq. 444-5</ref> Forma e zhvilluar e kryqit kozmik nuk është e dukshme në Varanasi, megjithatë, modeli i tij i parregullt ekziston dhe pelegrinët e ndjekin akoma itinerarin. Kashi, që do të thotë ‘ku drita kozmike përqendrohet në rreth’, është një shembull i mirënjohur i kozmogramës së shenjtë. Panorama simbolike dhe rituale e Varanasit është një shembull përfaqësues i vetë-organizimit në një sistem pelegrinazhi. Itinerare pelegrinazhi me ndërlikim dhe larmi të madhe rrethojnë qendrën e tij, axis mundi, dhe përfshijnë një bërthamë të cikleve natyrore dhe simbolike. Në Varanasi, ''axis mundi'' është Jnanavapi Kupa (‘Pusi i Diturisë’), ku hyjnia padrone, Shiva gërmoi tokën me tridentin e tij dhe ofroi ujë për një formë tjetër të tij, Avimukteshwarën.<ref>Rana P.B. Singh: Time and Hindu ritual in Varanasi: a study of sacrality and cycles; 1994, Bd 8: fq. 219-20</ref> Epiteti i Shivës, Ishvara (ish + vara) vetë, identifikohet me qendrën e kozmosit (ish) nga ku ai kontrollon ritmin e tij (vara). Me kalimin e kohës, nga shkatërrimi i tempujve nga sunduesit myslimanë (veçanërisht midis shekujve të XII dhe të XVII), faltorja e Avimukteshwarës e humbi identitetin e saj dhe fuqia e saj mistike u zhvendos te [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Vishveshwara/Vishvanatha]].

Historikisht, praktikat hindu të ritualeve, festave, udhëtimeve të shenjta, hyjnive dhe lidhjeve të tyre simetrike bëri të formohej një sistem hapësinor i shenjtë që është akoma i perceptuar nga pelegrinët dhe besimtarët. Modeli i qyteteve tradicionale dhe mbretërore në Indi, ndjek kryesisht një arketip kozmik, duke pasqyruar fuqinë kozmo-magjike. Në këtë mënyrë “qytetet tokësore, tempujt ose institucionet fetare kanë kopjet e tyre në sferën transhendentale, shpesh të identifikuar me qiejt”.<ref>Th. H. Gastner: Myth and Story; 1954, Numen, 1, fq. 191</ref>

Sipas Matsya Puranas, një tekst i shekullit të IX, plani i qytetit ka nevojë të zhvillohet në formën e tij me përcaktimit e hapsirës për hyjnitë e ndryshme. Brahma (Krijuesit) thuhet se qëndron në nëntë katrorët në qendër, duke formuar një katërkëndësh të hapur.<ref>Vinay: [https://books.google.al/books?id=KUIYFxbng1YC Matsya Purana]; ISBN 81-288-0678-5, 253.21</ref> Vendosja e hyjnive bëhet sipas statusit dhe rëndësisë së tyre në praktikat e ritualeve hindu. Tetë drejtimet kardinale kontrollohen nga hyjnitë gardiane që i ruajnë. Ky plan paraqet bashkimin simbolik të trupit, hapësirës dhe kozmosit. Qyteti i [[Madurai]]t në Indinë Jugore përbën një shembull të tillë. Sipas Malville “në çdo qytet hindu, paraqitja më e kuptueshme e bashkimit të makrokozmosit dhe mikrokozmosit është tempulli”.<ref>{{cite journal|author=John M. Malville|title=Astronomy at Vijayanagara: Sacred Geography confronts the cosmos|year=1994|journal=National Geographical Journal of India|language=en|issue=40|pages=171-88}}</ref> Në fakt, “si në kozmologji ashtu dhe kozmogoni, tempulli mundëson një hartë të universit siç ai ekziston sot dhe një përfaqësim të proceseve krijuese kozmogonike që e kanë drejtuar dhe vijojnë ta drejtojnë prodhimin e tij”.<ref>John M. Malville: "Cosmogonic Motifs in Indian Temples"; in, "Sacred Architecture and Traditions of India, China, Judaism and Islam"; red. Emily Lyle, 1992, fq. 25</ref>

Varanasi, i njohur si mikrokozmosi i Indisë dhe qyteti më i shenjtë i besimit hindu, ka ruajtur modelin e tij kozmik, që u zhvillua në të shkuarën historike. Ai është një lloj simboli, që kondenson të gjithë Indinë në një rreth të madh të shenjtë, një mandala gjeografike, një hartë kozmike. Varanasi përfaqëson një përzierje komplekse të struktrës kozmike dhe shenjtërisë vendore që është zhvilluar pa mbështetjen e mbretërimit të shenjtë. Mandala e pelegrinazhit përfaqëson kalimin nga makrokozmosi (qielli) në mezokozmos (toka) dhe më tej në mikrokozmos (tempulli ose trupi) që është formuar nga rrjeti i itinerareve të pelegrinazhit. Lidhja e brendshme midis këtyre tre niveleve arketipike ndonjëherë është i shprehur në idenë e një aksi qendror rreth të cilit rrotullohet kozmosi. Kjo qendër shërben si një lidhje komunikimi midis qiellit dhe tokës; është ''axis mundi''. Në Varanasi cirkuitet e ndryshme të pelegrinazhit, si sekuencë, të çojnë nga hapësira e jashtme në të brendshmen, duke paralelizuar makro-, mezo- dhe mikrokozmosin si dhe fuqinë trashendentale.

Qyteti konsiderohet si tirtha e përjetshme, ku të gjitha vendet e shquara të gjeografisë së shenjtë indiane janë përfaqësuar nga kopje vendore. Pranina e tirthave të tjera të nënkontinentit indian në territorin e tij e shumëfishon mbarësinë e Varanasit. Char Dhami, katër këndet e Indisë, [[Jyotirlingat]], dymbëdhjetë lingat e dritës të shpërndara përgjatë Indisë dhe Saptapuri, shtatë qytetet e shenjta, të gjitha janë të paraqitura në Varanasi. Zhvendosja hapësinorë e siteve në gjeografinë e shenjtë indiane për në Varanasi krijon një mjedis kulturor kompleks dhe simbolik, ku e gjitha përfaqësohet në pjesët e saj përbërëse. Udhëtimet e pelegrinazhit në këto destinacione, shumë prej të cilave fillojnë te ghatet, kryhet përmes një qorrsokaku rrugësh të ngushta.<ref name="Ghats Workshop"/> Për më tepër, sipas traditës puranike, Kashi qëndron mbi tridentin e Shivës, duke i mbijetuar shpërbërjes së përbotshme pasi ekziston jashtë kohës dhe hapësirës.<ref>Vera Lazzaretti: Constructing the eternal city of light through history and society: evolution of the image of Kashi in the 18th - 20th centuries "picture maps"; fq. 35</ref>

====Zhvillimi historik i mandalës së Varanasit====
Nga fillimi i mijëvjeçarit të parë p.e.s., populli i njohur si Arjan, që kapërceu Kalimet e Mëdha në veri-perëndim të Indisë filloi të mbizotëroi basenet lumore në atë rajon. Këndvështrimi i tyre mbi botën u zhvillua në një trup të gjerë shkrimesh të shenjta të quajtura Veda. Ky popull lëvizi në drejtim të lindjes dhe mbërritën në Varanasi rreth shekullit të IX p.e.s. Kjo shtresë e modelimit të qytetit u ndoq nga arjanët që erdhën dhe u vendosën në Varanasi.<ref name=300Tiwari304>Cross Currents: Trans-Cultural Architecture Education and Urbanism. ACSA 2000 International Conference – Hong Kong, Kina. Reena Tiwari: City's Spatial Structure: A Concretization of Myth and Ritual. fq. 300-4</ref>

Sipas literaturës vedike, qyteti duhet të bazohej mbi mandalan, që është një sistem i katrorëve. Ai është një cikël ose një njësi e hapësirës dhe kohës të krijuar për një qëllim të caktuar. Ka një lidhje të thellë midis trupit dhe kozmosit në mendimin vedik dhe qyteti i bazuar te mandala bëhej një përfaqësim i kozmosit. Këtu çdo pjesë është përcaktuar me pozicionimin e disa perëndive. Kështu [[Brahma]], krijuesi, ka hapësirën në drejtimin jugor.<ref name=300Tiwari304/>

Gërmimet në rrafshinën Rajghat – terren në veri të zonës së ndërtuar, sugjeron se ishte një ngulim thelbësor nga shekulli i VIII p.e.s. Ai ndjek në mënyrë të përpiktë tekstet vedike në pozicionimin e terreneve të kremimit (pozicionimi i zotit të vdekjes), që në atë kohë ndodhej në Ghatin Sankatha, që gjendet në jug të Rajghatit. Në shekullin e XII, Ghati Manikarnika filloi të përdorej si terren kremimi, megjithëse ai gjendet në qendër të qytetit. Ky devijim nga tekstet fetare në planifikim mund të kuptohet nga ndryshimi i koncepteve në hinduizëm midis shekullit të IX p.e.s. dhe shekullit të XII.<ref name=300Tiwari304/>

Feja e arjanëve deri në këtë kohë konsistonte vetëm në ritualet flijuese bazuar mbi shkrimet vedike. Fuqia në këto shkrime mund të jetë përdorur nëpërmjet praktikave rituale të llojeve të ndryshme, jo vetëm për përfitime njerëzore, por në fund të fundit për të arritur përjetësinë. Rituali në mënyrë bazike ishte një performancë rezonuese. Kur shprehej në mënyrë rituale nga ata që ishin të caktuar për ta bërë këtë dhe me synimet e përshtatshme, ata rezononin fuqi.<ref name=Lipner1991>J. Lipner: Hindus - Their Religious Beliefs and Practices; 1991</ref> Gjatë kësaj kohe teksti dhe zëri, ose zëri i tekstit ishte i gjithëpushtetshëm. Por pasi arianët dhe populli vendas u përzien, paraqitjet kultore u bënë një karakteristikë e hinduizmit.<ref name=300Tiwari304/>

Puranat, që janë një pjesë e literaturës fetare hindu përmendin një formë besimi që nuk ishte pjesë e traditës së kultit flijues brahmanik dhe që ishte bërë gjithmonë e më popullore pas viteve të erës sonë. Ajo konsistonte në pelegrinazhet dhe vizitat në sitet dhe lumenjtë e shenjtë, të tempujve, adhurimi i idhujve, etj. Në këtë fazë disiplina e vizualizimit filloi të marri një rëndësi të veçantë mbi zërin e teksteve në hinduizëm dhe kjo zhvendosje është e paraqitur në Varanasi. Gjithashtu, nga kjo kohë Shiva si zot i universit tashmë ishte stabilizuar dhe Varanasi u bë i njohur si qyteti i Shivës. Me këtë ndryshim kishte nevojë të shenjtëroheshin pika të caktuara dhe këtë e mundësoi miti.<ref name=300Tiwari304/>

Miti, që çoi në zhvendosjen e terreneve të kremimit në Manikarnika, në qendër të qytetit, tregon këtë histori: "Shiva dhe Parvati ishin duke u endur dhe u takuan me [[Vishnu]]n, që për 50.000 vjet po kryente vetë-mohime në mënyrë që të krijonte universin. [[Shiva]] dhe [[Parvati]] e panë [[Vishnu]]n duke u djegur me zjarrin e asketizmit të tij. Shiva kaloi në gjendje transi dhe me dridhjen e fortë të kënaqësisë së tij vathi i tij ra në ujëmbledhësin e afërt, që Vishnu e kishte gërmuar me diskun e tij. Ky ujëmbledhës kështu u bë i njohur si Manikarnika (stolia e veshit) kund (ujëmbledhësi). I ngritur nga vështirësitë e agjërimeve të tij, Vishnut ju tha të kërkonte një të mirë. Ai kërkoi që meqë rrethi i veshit të Shivës kishte qenë zbukuruar me mukta (perlë), ky vend i shenjtë duhet të mundësonte muktin (çlirimin)”.<ref>D. L. Eck: Banaras - City of Light; New York, Alfred A. Knopf, 1982</ref>

Manikarnika, kështu, është vendi ku ndodh zanafilla e universit. Siç përmendet më herët, gjatë kësaj kohe vizualizimi në adhurim ishte zhvilluar dhe kështu miti u paraqit në formën e Manikarnika kundas bashkë me pavijonin për ruajtjen e gjurmëve të Vishnut. Pasi ky sit u bë pika më e shenjtë, u pa e nevojshme që të bëhej vendi i kremimit pasi thuhej se të vdesësh pranë gjurmëve çon në çlirimin e personit. Këtu u ndërtua gjithashtu një tempull i Shivës pasi ai konsiderohet si ai që pëshpërit taraka mantrat (fjalë të recituara në shtratin e vdekjes) në veshët e të vdekurve që ndodhen mbi turrën e zjarrit, që çliron shpirtin.<ref name=300Tiwari304/>

Kështu tekstet vedike që përcaktuan planifikimin e terreneve të kremimit në drejtim të jugut të qytetit u tejkaluan nga ndryshimi i kontekstit –ndryshimi i koncepteve të hinduizmit dhe konceptet e vdekjes ku kremimi nuk konsiderohej më i pa pastër. Nga ana tjetër kremimi konsiderohej si një një flijim dhe kishte duhej të ishte pranë vendit më të shenjtë. Në Varanasi, për shkak të mitit të lidhur me të, Manikarnika u bë vendi i shenjtë dhe kështu terreni i kremimit. Kështu miti u bë një nga faktorët kyç në bërjen e Manikarnikas të rëndësishme.<ref name=300Tiwari304/>

Aspekti më domethënës i dinamizmit devocional në Hinduizëm është cirkumambulacioni, që është ecja në një drejtim orar përreth një personi, imazhi, ose objekti të shenjtë madje edhe përreth vetë tempullit. Cirkumambulacioni është një rit përbën një pjesëmarrje fizike në lëvizje dhe lutje. Qendra funksionon si një fokus dhe ka një rrezatim energjie jashtë, nga qendra në drejtim të periferisë. Ky nocion është i dukshëm në terma të qytetit, format e ndërtuara dhe trupin.<ref name=300Tiwari304/>

Idea e qendrës dhe periferisë është gjithashtu e dukshme kur shikojnë tempullin e Shivës dhe Manikarnika Kundin e vendosur aty. Në rastin e tempullit, qendra arrin lartë në formën e shikharës, ndërsa në rastin e ujëmbledhësit është një bosht vertikal hapësirë që shkon poshtë. Këtu përfaqësohet lidhja midis qiellit, tokës dhe nëntokës. Është këtu, në qendër, që adhuruesit mund të përjetojnë transformimin pas vijnë në kontakt të drejtpërdrejtë me rendin kozmik.<ref name=300Tiwari304/> Ky nocion përsëritet edhe në rastin e ritualit. Gjatë kremimit trupi vendoset në turrë dhe personi kryen cirkumambulacionin ritual duke ecur shtatë herë rreth tij. Kjo bëhet për të energjizuar qendrën nga ku 'prana' ose shpirti ngrihet ngadalë dhe shkëputet.<ref name=300Tiwari304/>

Bazuar te miti, Manikarnika evoluoi si një vend për krijimin. Në [[Hinduizmi]]n e hershëm brahminik, gjatë kohës kur vendi i banimit ishte akoma te Rajghati, rituali i flijimit ishte tepër i rëndësishëm. Në ritualin e flijimit altari duhet të ndërtohej në formën e duhur, i drejtuar nga drejtimi i duhur dhe duhet të kishte numrin e duhur të tullave. Pastaj rituali fillonte i shoqëruar me recitime vedike.

Hapësira ku rituali flijues kryhej u bë i shenjtë për një periudhë të përkohshme dhe ndonjëherë konsiderohej si kërthiza ose pika e qendrës së botës. Koha gjatë të cilës kryhej u bë koha e shenjtë që hapte dyert e pavdekësisë. Yajna (rituali) ishte krahasuar me një mitër me padronin si një embrion. Flijimi lindte padronin dhe në këtë mënyrë ishte kryeura për te transhendentja.<ref name=300Tiwari304/>

Ka mjaft ngjashmëri midis ritualit të flijimit dhe ritualit të vdekjes. Siti për kremimin përgatitet saktësisht në të njëjtën mënyrë si në flijimin e zjarrit, parashikimi i përdorimit të drurëve ritualisht të pastër, purifikimi i sitit, shenjtërimi i tij me ujë të shenjtë dhe vendosja e Agnit (zoti i zjarrit) me përdorimin e mantrave të përshtatshme. Duke e djegur trupin e tij në flijim, i vdekuri kthehet në gjendjen embrionale dhe kështu pastaj do të rilind. Kështu kremimi nuk është thjeshtë një akt shkatërrimi por në të njëjtën kohë një akt krijimi.<ref name=Lipner1991/>

Në literaturën vedike, Varanasi nuk ka marrë shumë vëmendje, megjithatë, në literaturën dhe traktatet puranike lavdia e tij është pohuar me forcë. Përshkrimi më i hershëm i kufijve të Kashikshetras është përcjell te Varanasi Mahatmya e Skanda Puranas së shekullit të VI. Kjo zonë e shenjtë, Muktikshetra (zona e çlirimit) e njohur si Avimukta (e pa braktisura kurr nga Shiva) shtrihet në veri deri te lumi Varuna dhe në jug deri te përroi Asi dhe Tempulli Madhyameshwara (zoti i qendrës) ndodhet në qendër të tij. Ndërkohë Kashi Khanda përmend se Avimukta Kshetra shtrihet deri në një krosha në çdo drejtim nga Tempulli Madhyameshwara. Skajet e itinerarit të pelegrinazhit gjenden te Durgakunda, Bhimchandi, Rameshwara dhe Kapildhara.

Ekziston një cikël i gjatë mitik i përshkruar te Kashi Khanda e Skanda Puranas që tregon rreth banimit të të gjithë zotave në Kashi. Kohë më parë, bota ishte e përfshirë nga një thatësirë që zgjati për gjashtëdhjetë vjet dhe shkaktoi prishjen e rendit shoqëror. Brahma u shqetësua për rrethanat dhe me vizionin e tij hyjnor, ai gjeti një mbret të ditur të quajtur Ripunjaya, njeriu i vetëm i aftë të rikthente rendin. Brahma i kërkoi atij të merrte mbretërimin e tokës. Ripunjaya ra dakord me një kusht, që të gjithë zotat do të tërhiqeshin nga toka dhe do të shkonin në qiell, që u pranua nga Brahma. Ripunjaya ndryshoi në Divodasa, “shërbyesi i zotave” dhe mori mbretërimin. Nga ana tjetër, Shiva kishte bërë bekimin e malit Mandara që ishte banesa e tij. Kështu, filloi mbretërimi i Divodasit dhe lulëzoi dharma, kishte begati, paqe dhe vëllazëri kudo. Me gjithë këtë, zotat, të larguar nga toka, komplotuan për ta rrëzuar Divodasan. Agni, Vayu dhe Indra tërhoqën fuqitë e tyre d.m.th.. zjarrin, ajrin dhe shiun nga toka, por mbreti i krijoi të gjitha vetë me nxehtësinë e tij asketike, “Tapobalan” e tij.

[[Shiva]] dhe [[Parvati]], të dy ishin duke vuajtur larg nga Kashi. Shiva kërkoi një mënyrë për të krijuar një të çarë në dharman e Divodasas dhe dërgoi 64 yoginit e tij duke i shkaktuar atij rrëzimin nga pushteti. Shiva dërgoi edhe Adityan (diellin), Brahman dhe ganat por suksesi i parë i atribuohet zotit të ganave, Ganeshës, që e realizoi qëllimin e tij por dështoi të braktiste qytetin e shenjtë si paraardhësit e tij, që edhe Shankara nuk mund ta lërë. Kur Vishnu arriti në Kashi, ai zbarkoi në fillim te Ghati Adikeshava. Ai krijoi pasoja të tilla që Divodasa u bind plotësisht linte mbretërimin e tij dhe të tërhiqej. Periudha e largimit të zotave nga toka ishte koha kur u shfaq legjenda e Kashit në formën e tij më të hershme. Pas veprimit të fundit të Mahadevas, Divodasa iku për në parajsë fizikisht sipas bekimit të dhënë nga atij nga Brahma. Shiva i pa formë u kthye në Kashi përsëri, me vëmendjen e të gjitha perëndive të dërguara nga ai, që ishin tepër të hipnotizuara për të ikur nga qyteti. Kur Shiva u kthye në Kashi për rimarr rolin e tij qendror aty, Rrethi i Shenjtë i të gjithë zotave ishte tashmë në vend.

Gjatë shekujve XII-XVII të sundimit mysliman, shumica e tempujve të Varanasit u shkatërruan. Në këtë mënyrë plani bazë strukturor e humbi identitetin e tij. Më vonë, kur situata u qetësua, tempujt u rindërtuan në vende të ndryshme.<ref>{{cite journal|author=Rana P.B. Singh|title=Sacred Geometry of India’s Holy City, Varanasi: Kashi as Cosmogram|year=1994 |journal=National Geographical Journal of India|location=Varanasi|language=en|ISSN=0027-9374|volume=40|page=199}}</ref> Në këtë mënyrë struktura dhe rrjeti i gjeometrive të shenjta u bë kompleks, ku ndërlidhjet e pavarura dhe ndërvarura dhe orientimet në mënyrë të vazhdueshme takohen dhe kthehen në rrjetin kozmik. Ruajtja dhe vazhdimësia e traditave fetare ndihmon të shpjegohet rrjeti i komplikuar i Varanasit si kozmogramë, rreshtimin gjeometrik dhe mjediset e gjalla të ritualeve.<ref>Rana P.B. Singh: "Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India"; 2009, kapitulli 5, fq. 151</ref>

Literatura mahatmya (glorifikuese) përshkruan format e tij të ndryshme, territoret dhe numrat e shenjtë të bashkangjitur të tij. Mes simboleve të tillë, përshkrimi i formave të larmishme të Kashit/Varanasit në kohën mitike është unik në paraqitjen hapsinore.<ref>Rana P.B. Singh: The Image of Varanasi: Sacrality and perceptual world; 1988, National Geographical Journal of India, nr. 34 (1): fq. 3-5</ref> Nagara Khanda e Skanda Puranas<ref>Kashi Rahasya; 1957, Gurumandala Granthamalaya, nr. XIV, vol. III, fq. 119</ref> përshkruan formën territoriale të qytetit të shenjtë në katër epoka mitike (yuga në kozmologjinë hindu). Sipas saj, forma e Varanasit ishte si një trident (trishula) në Epokën Krita/ Satya (epokë me 1.728.000 vjet), një disk (çakra) në Epokën Treta (1.296.000 vjet), karro (ratha) në Epokën Dvapara (864,000 vjet) dhe një guackë kërmilli deti (shankha) në Epokën Kali (432,000 vjet). Këto katër forma tregojnë qartësisht demarkacionin territorial të Varanasit,<ref>Rana P.B. Singh: "Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India"; 2009, kapitulli 5, fq. 155</ref> nëpërmjet siteve të faltoreve të ndryshme.<ref>Rana P.B. Singh: Banaras, Making of India’s Heritage City; 2009, fq. 108</ref>

Tre majat e tridentit janë paraqitur nga tre Shiva linga të veçanta, Omkareshwara në veri, Vishveshvara në qendër dhe Kedareshwara në jug. Këto tre linga i referohen zonave përreth tyre që ishin vendosur në kohët e lashta dhe gjithashtu janë hyjnitë padrone të segmenteve të tyre përkatëse (khandat). Metaforikisht, është thënë se Varanasi qëndron mbi tridentin e Shivës.

Forma e diskut u zhvillua në Epokën Treta dhe përputhet me Chaurashikroshi Yatran si një rreth me Madhyameshwaran qendër dhe Dehli Vinayakan (d.m.th.., porta e rrethit kozmik, pasi Dehli do të thotë “portë”, e kontrolluar nga Ganesha (“zoti kokë-elefant”, djali i Shivës) si gardian në formën e Vinayakas, ofron lehtësim nga të gjitha pengesat dhe jep dituri.) si pika qendrore. Ajo mbulon një perimetër cirkumambulator prej 296&nbsp;km dhe simbolizon cirkumambulacionin e kozmosit. Megjithatë, ky udhëtim tani realizohet rrallë. Në katër pikat kardinale, gjenden katër faltore të Bhairavas. Bhairava perceptohet si forma e tmerrshme e Shivës, që kontrollon kalan (koha dhe vdekja). Ai është i njohur edhe si Kala Bhairava.<ref>Rana P.B. Singh: Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India; kapitulli 5, 2009, fq. 156</ref>

Forma e karros (në Epokën Dvapara) mund të shpjegohet me vendndodhjen e shtatë formave të Shiva lingave të përmendura në tekst: Gokarneshwara, Shulatankeshwara, Manikarnikeshwara dhe Bharabhuteshwara si katër rrotat e karros mbi të cilën qëndron Vishveshwara dhe Madhyameshwara me Omkareshwaran përfaqësojnë kuajt tërheqës, me lumin Gang si rrugë. Drejtimi i lëvizjes drejt veriut metaforikisht tregon kërkimin për banesën e Shivës në veri (d.m.th.. [[Mali Kailash]]) dhe gjithashtu kërkimin për pikën qëndrore në rrugën kozmike.

Forma e tanishme (Epoka Kali ose Kaliyuga) është e krahasueshme me një guackë kërmill-deti. Duke përfshirë gjashtë lingat e mësipërme (si në Epokën Dvapara), Vighnaraja Vinayaka në veri-perëndim, Shaileshwara në veri përgjatë lumit Varana, Kedareshwara në jug-lindje dhe Lolarka në jug, e bëjnë formën e tij si një guackë kërmill-deti.

Përshkrimi i katër formave të mësipërme simbolike të Varanasit është i krahasueshëm me strategjinë territoriale që përcakton gradët e ndryshme të aksesit për njerëzit, gjërat dhe marrëdhëniet me shkallët e hapësirës, kohës dhe besimit. Në të katërta format, lumi Gang është baza. Sipas një tjetër përshkrimi, dy kanalet ujore, që përkufizojnë shtrirjen territoriale të qytetit në veri dhe në jug, mund të krahasohen me arteriet e trupit mitik të Shivës. Në gjuhën e jogës, rrjedhat e Asit dhe Varanas, përkatësisht simbolizojnë idan dhe pingalan dhe arteria e tretë Matsyodari, ose Brahmanala që ndërlidh Gangun është konsideruar si sushumna.<ref>Kashi Khanda; Gurumandala Granthamalaya No.XX vol.IV, 1961, 5.25-26; 33.167</ref> Vendet e ndryshme të shenjta thuhet se përputhen me pjesët e trupit të Shivës, siç thuhet se ai ka thënë: ‘Kashi është trupi im’.<ref>Kashi Khanda; Gurumandala Granthamalaya No.XX vol.IV, 1961, 55.44</ref>

Sipas një tjetër përshkrimi te Kashi Khanda, Varanasi është trupi i Shivës, pjesët e ndryshme të të cilit janë të përfaqësuara nga 18 linga të veçanta.<ref>Kashi Khanda; Gurumandala Granthamalaya No.XX vol.IV, 1961, 33.167-172</ref> Numri 18 simbolizon 18 degët e diturisë, duke përfshirë katër vedat, gjashtë pjesët e ndarjeve vedike (Vedangat) dhe pjesa tjetër e degëve. Në këtë mënyrë, vetë qyteti është simboli i diturisë tërësore. Vizitimi dhe kryerja e ritualeve në këtë vend mundëson diturinë tërësore. Megjithatë, edhe duke vizituar vetëm lingën e Puraneshwaras (Krittivasheshwara), mund të arrihet një përfitim i njëjtë,<ref>Kashi Khanda; Gurumandala Granthamalaya No.XX vol.IV, 1961, 33.132</ref> pasi kjo lingë simbolizon të 18 lingat në një nivel tjetër dhe kështu kjo lingë përfaqëson diturinë e plotë.<ref>Rana P.B. Singh: Banaras, Making of India’s Heritage City; 2009, fq. 166</ref>

Paraqitja e Varanasit si një formë antropomorfike e Shivës ka qenë shtrirë për të paraqitur formën zoomorfike, si ‘Demi Nandi’, mjeti transportues i Shivës, i mitologjizuar si një strukturë kozmogonike e Varanasit; Nandi kujdeset për ritmin e kohës dhe funksionin që drejton ‘samsaran’ për llogari të padronit të tij, Shiva.<ref>Rana P.B. Singh: Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India; 2009, kapitulli 5, fq. 157</ref>

Duke ndjekur traditën gojore, qyteti simbolizon edhe trupin e Vishnut. Panchatirthat (pesë ghatet më të shenjta mes numri të përgjithshëm të 84 ghateve përgjatë Gangut) simbolizojnë trupin mikro-kozmik të Vishnut. Asi është koka, Dashashwamedha është kraharori, Manikarnika është kërthiza, Panchaganga përfaqëson kofshët ndërsa Adi Keshava këmbët.<ref>{{cite journal|author=Rana P.B. Singh|title=Sacred Geometry of India’s Holy City, Varanasi: Kashi as Cosmogram|year=1994|journal=National Geographical Journal of India|language=en|location=Varanasi|ISSN=0027-9374|volume=40|pages=189-216}}</ref> Kjo përkujton vendosjen e këmbës hyjnore të [[Vishnu]]t në Varanasi; në këtë mënyrë zona përgjatë lumit Gang është trupi i Vishnut. Te Kashi Khanda thuhet se “Duke u larë në pesë tirtha, një person nuk merr kurr përsëri një trup me pesë elemente. Në vend të kësaj ai bëhet Shiva pesë-fytyrësh në Kashi”.<ref>Kashi Khanda; Gurumandala Granthamalaya No.XX vol.IV, 1961, 84.114</ref> Këta mite i referohen ndërvarësisë së ngushtë midis traditave vaishnavite dhe shaivite; sipas mitit, Shiva dhe Vishnu janë një identitet integral në Varanasi.<ref>Rana P.B. Singh: Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India; 2009, kapitulli 5, fq. 151-85.</ref>

Varanasi është krahasuar me një grua<ref>Kashi Khanda; Gurumandala Granthamalaya No.XX vol.IV, 1961, 7.66</ref> dy sytë e bukur të së cilës janë Lolarka (në jug) dhe Adi Keshava (në veri), dy krahët formohen nga lumi Varana (në veri) dhe përroi Asi (në jug). Në këtë mënyrë territori midis dy lumenjve dhe dy vendeve hyjnore bashkohet në një energji hyjnore të paraqitur në formën e një gruaje. Pastaj, në një nivel tjetër, ndodhen dy faltore të ‘Qytetit si hyjneshë’. Faltorja e vogël e Kashi Devit në Ghatin Lalita është lartësuar si dhënësja e lehtësimit nga të gjitha mëkatet dhe cikli i rimishërimit.<ref>Kashi Rahasya; Gurumandala Granthamalaya, No. XIV, vol. III, 1957, 17.29</ref> Në mënyrë të ngjashme është treguar edhe Varanasi Devi, faltorja e të cilës qëndron në Tempullin Trilochana,<ref>Kashi Khanda; Gurumandala Granthamalaya No.XX vol.IV, 1961, 33.127</ref> megjithëse, ndonjëherë vetë qyteti është përmendur si hyjneshë nënë.<ref>Kashi Khanda; Gurumandala Granthamalaya No.XX vol.IV, 1961, 30.71</ref>

Bregu perëndimor i Gangut vizualizohet si shtylla kurrizore e purushas zanafillor. Gangu konceptohet si fuqia kundalini që ngrihet nëpërmjet çakrave të zambakut në shtyllën e tij kurrizore dhe lumenjtë Assi dhe Varana janë kanalet nadi që përzihen me shaktin e lëngshëm të Gangut. Më e larta nga gjashtë çakrat ku ndodh ndriçimi, simbolizon Varanasin.<ref name="Ghats Workshop"/>

====Itineraret e pelegrinazhit====
Qyteti është zonuar në rrathë gjithmonë e më të vegjël, ku secila zonë ka cirkumambulacionin e saj të pelegrinazhit. P.sh..: Itinerari i madh Panchakroshi rrethon të gjithë Kashin dhe të jetosh brenda kufijve të kësaj zone konsiderohet si mbarësi.

Në Varanasi ekzistojnë 56 cirkuite ose itinerare pelegrinazhi, nga të cilët pesë janë më popullorët dhe që kanë rëndësi në bërjen e rrjetit të kozmogramës kozmologjike. Sinteza përfundimtare e mjedisit të qytetit përfaqëson ndërveprimin e makro-, mezo- dhe mikro- kozmosit në nivele të ndryshme, ku, në nivelin mikro, tempulli përfaqëson kozmosin, megjithatë, për shkak të shkatërrimit të madh të tempujve gjatë sundimit dhe pushtimeve myslimane,  struktura bazike ka humbur. Përgjatë kohës këto struktura janë rindërtuar dhe janë krijuar mite për të rigjallëruar lavdinë e lashtë dhe fuqinë mistike. Prandaj struktura dhe rrjeti i gjeometrive të shenjta është bërë kaq kompleks dhe nuk është i lehtë për tu kuptuar.<ref>{{cite journal|author=Rana P.B. Singh|title=Sacred Geometry of India’s Holy City, Varanasi: Kashi as Cosmogram|year=1994|journal=National Geographical Journal of India|location=Varanasi|language=en|ISSN=0027-9374|volume=40|page=189}}</ref>

Itineraret formojnë një formë të parregullt rrethore duke ndjekur një sekuencë që fillon dhe përfundon te Manikarnika, pasi Manikarnika simbolizon krijimin dhe përfundimin e proceseve. Në fillim të pelegrinazhit, Manikarnika përbën një pjesë të periferisë, por në fund ajo bëhet qendra, fokusi i itinerarit cirkumambulator.<ref name=300Tiwari304/> Udhëtimet e shenjta të brendshme takohen te Jananavapi, i konsideruar si axis mundi. Tempulli i Madhyameshvaras shërben si qendra për mbulimin e rrethit që së pari është përmendur te Padma Purana (Sristi Khanda), një tekst i shekullit të VII. Me praninë e dy ''axis mundis-ve'' i gjithë sistemi është bërë i ndërlikuar.

Në brigjet e lumit të shenjtë Gang, ndodhet vendqëndrimi i Shivës që është i njohur si Avimukteshwara, ai që nuk e braktis kurrë qytetin. Kjo është qendra ku të gjitha udhëtimet fillojnë dhe përfundojnë. Shenjtëria e peizazhit qëndron në paraqitjen e gjithësisë nëpërmjet përfaqësimit të kozmosit. Itineraret cirkumambulatorë ndiqen në yatrat e pelegrinazhit që fillojnë dhe përfundojnë me një banjë në Ghatin Manikarnika.<ref name="Ghats Workshop"/>

Kashi mandala e artikuluar te Panchakroshi Yatra, është më e madhja, duke shkuar përtej kufijve të qytetit, ndërsa Antargriha yatra është cirkumambuacion vetëm përreth Kompleksit Tempullor Vishvanatha. Ndërsa Kashi dhe Varanasi Yatrat janë rrethore, itinerari Avimukta është një spirale me qendër në Tempullin Vishvanatha. Tempulli Panchakroshi, i ndërtuar në vitet 1870 është versioni tre-përmasor i Panchakroshi Yatras. Duke kryer ecjen cirkumambulatore përreth tempullit, besimtari shikon faltore dhe hyjni të shumta në niket e murit të jashtëm duke përfshirë 104 të vizituara gjatë yatras.

Varanasi përmban pesë territore të shenjtë, që simbolizojnë gjithësinë: Pesa është numri i Shivës, që është një nga anëtarët e trinisë së panteonit hindu, kontrolluesi i kohës dhe shkatërruesi i universit si dhe hyjnia padrone e Varanasit. Pesë itineraret e shenjta përcaktojnë territorin e tyre dhe pasqyrojnë mite të ndryshme; megjithatë udhëtimi i pelegrinazhit fillon dhe përfundon gjithmonë në Tempullin Vishveshvara – kolona në qendër të botës, ose {{lang|la|axis mundi}}. Pesë territoret janë gjithashtu të lidhura me simbolet e trupit hyjnor, fuqisë transhendentale dhe chakrave (shtresave). Këta janë analoge me pesë elementet e mëdha të organizmit sipas [[mitologjia hindu|mitologjisë hindu]].<ref>Rana P.B. Singh: Panchakroshi Yatra, Varanasi: Sacred Journey, Ecology of Place & Faithscape; 1991, fq. 9</ref>

Pesë cirkuitet e shenjta përfaqësojnë pesë elementet bazë të kozmogonisë hindu, përkatësisht eteri, toka, ajri, uji dhe zjarri. Në trupin njerëzor këta elementë simbolizojnë përkatësisht kokën, këmbët, fytyrën, gjakun dhe zemrën. Kjo analogji e territoreve të shenjta tregon më tej ndërlidhjen midis qenieve njerëzore dhe kozmosit, të zhvilluar në një gjendje të fortë lidhjet me të shenjtën, ku “secili shikon shpirtin e vetë”.<ref>R.P.B. Singh: Cosmic layout of Hindus’ Sacred City, Varanasi (Benares); 1993, vol. 9 (2), fq. 240-2</ref> Jnanavapi, i konceptuar si {{lang|la|axis mundi}} i kozmosit në sferën mezo-kozmike, është jashtë hapësirës së botës dhe kohës së zakonshme, edhe pse është një vend i dukshëm në tokë.

Renditja e faltoreve të Vinayakas (56) tregon gjithashtu një tjetër pamje të modelit kozmik të qytetit. Cirkuitet e ndryshme të pelegrinazhit nuk formojnë kurr forma identike gjeometrike në Varanasi. Megjithatë, gjeomancët dhe hartografët hindu i kozmikëzojnë parregullsitë në një plan gjeometrik të formës qarkore, dhe ndonjëherë në kombinim me format e tjera duke formuar një kozmogramë.

{| class="wikitable"
|+ Pelegrinazhi, vendet dhe faltoret e shenjta si dhe integriteti kozmogonik<ref>Rana P.B. Singh: 1993. Cosmic Layout of Hindus’ Sacred City, Varanasi. Architecture & Comportement (Architecture & Behaviour), ISSN: 0379-8585, vol. 9 (2): fq. 247</ref>
|-
! Itinerari i pelegrinazhit!! Makro-kozmosi: planetet!! Mezo-kozmosi: drejtimet!! Mikro-kozmosi: 3 botët mitike/2 pjesët e ditës!! Faltoret gjatë itinerarit = 1x 2 x 3
|-
| Chaurashikroshi|| 9|| 8|| 2|| 144
|-
| Panchakroshi|| 9|| 4|| 3|| 108
|-
| Nagar pradakshina|| 9|| 4|| 2|| 72
|-
| Avimukta|| 9|| 4|| 2|| 72
|-
| Antargriha|| 9|| 4|| 2|| 72
|-
| Tërësia e faltoreve|| 9|| 13|| 4|| 468
|}

{| class="wikitable"
|+ Pesë nivelet e territoreve të shenjta në Varanasi<ref>Rana P.B. Singh: 1993. Cosmic Layout of Hindus’ Sacred City, Varanasi. Architecture & Comportement (Architecture & Behaviour), ISSN: 0379-8585, vol. 9 (2): fq. 239-49</ref>
|-
! scope="col" | Makro-kozmosi !! scope="col" | Mezo-kozmosi: itinerari i shenjtë !! scope="col" | Mikro-kozmosi: pjesët e trupit !! scope="col" | Fuqia trashendentale !! scope="col" | Çakra (sfera) !! scope="col" | Nr i faltoreve gjatë itinerarit
|-
| Qielli|| Chaurashikroshi|| Koka|| Vetëdija|| Ushqimi|| 144
|-
| Toka|| Panchakroshi|| Këmbët|| Veprimi|| Mendja|| 108
|-
| Ajri|| Nagar Pradakshina|| Fytyra|| Njohja|| Fryma|| 72
|-
| Uji|| Avimukta|| Gjaku|| Dituria|| Intelekti|| 72
|-
| Zjarri|| Antargriha|| Zemra|| Bekimi|| Bekimi|| 72
|}

Tetë pikat ndërlidhëse në itinerarin e jashtëm kontrollohen nga tetë format e Bhairavës (forma e tmerrshme e Shivës që kujdeset për “Kohën” dhe “Vdekjen” në drejtimet kardinale), nga të cilat tre janë përgjatë Gangut në anën e djathtë. Pesë të mbeturat janë në anën e majtë të itinerarit të shenjtë dhe i referohen pesë vendeve të qëndrimit gjatë cirkuitit Panchakroshi.

Numri i vendeve dhe faltoreve të shenjta përgjatë pesë itinerareve të pelegrinazhit simbolizojnë tërësinë kozmogonike. Numri i përgjithshëm i të gjitha faltoreve arrin deri në 468 që në vetvete formën një paralele e shumëfishit të 9 planeteve x 13 muajve (duke përfshirë një muaj shtesë) x 4 drejtimet, ose pjesët mitike të ditës. Është gjithashtu një shumëfish i 12 zodiakëve x 13 muajve x 3 botëve mitike. Është gjithashtu një rezultat i 12 zodiakëve x 13 muajve x 3 botëve mitike. Numri 108 është simbol i hapësirës integruese (9 planetet) dhe kohës (12 muajt).

Numri 144 (12 x 12) i referohet kozmogonisë ku makro-kozmosi (12 zodiakët) takohen me mikrokozmosin (12 muajt), kështu nga udhëtimi tokësor mund të përjetohet ndodhia tokësore. Në ritualet hindu, ky numër ka domethënie të veçantë; ai i referohet produktit të 9 planeteve x 4 drejtimeve x 4 pjesëve të ditës (yama). Ky numër mundë konceptohet edhe si produkt i 9 planeteve x 2 shtresave: qielli dhe toka (imazhi dhe pasqyrimi) x 8 drejtimet.

Numri 72 përfaqëson produktin e 12 zodiakëve, ose 12 muajve dhe 2 itinerareve hemisferikë (ayana) të diellit (veriori dhe jugori) dhe 3 botët mitike, dmth. qielli, toka dhe atmosfera në mes (12 x 2 x 3). Qendra, axis mundi ― Vishveshvara, ndërlidh tre botët dhe atributet e manifestimit të mandalës kozmike. Ky është simbol i coincidentia oppositorum, të shprehur nga zero ― një ‘pikë’ dhe gjithashtu një entitet i pakufizuar, pika produktive e potencialitetit. Për më tepër, filozofikisht “kjo pikë qendrore tregon ndërmjetësimin e paradoksit të potencialit maksimal të përmbajtur mbrenda një minimumi të pa reduktueshëm...”<ref>Richard Lannoy: The Speaking Tree: A study of Indian Culture and Society; 1971, fq. 344</ref> Konkluzione të tjera e konsiderojnë këtë mandala kozmike si produkt të 1) 12 zodiakëve dhe 6 stinëve, 2) 24 homologjive dhe 3 botëve mitike dhe 3) 9 planetet dhe 8 drejtimet etj.

Një tjetër numër i zakonshëm që i referohet formave të Shivës në një cirkuit të veçantë, ose numrit të përgjithshëm të faltoreve të Vinayakës është 56. Ai i referohet konceptit të gardianit hyjnor. Perëndia gardiane (Shiva, ose Ganesha/Vinayaka) në nyjat e tetë drejtimeve kardinale në të shtatë shtresat e atmosferës (8 x 7) i mbron qeniet njerëzore nga pengesat. Numri i përgjithshëm i faltoreve të Shivës në Varanasi, sipas Kashi Khandas është 324, d.m.th.. 108 në secilën prej 3 botëve mitike.

Ata që jetojnë në Kashi duhet të ndjekin të paktën një nga itineraret Antarvedi Parikrama (cirkumambulacioni i ultësirës midis dy lumenjve; Gangu dhe Yamuna në këtë rast), Dainik Parikrama (cirkumambulacioni i përditshëm) ose Panchkroshi Parikrama (cirkumambulacioni Panchkroshi). Si trupi njerëzor, territori i shenjtë i Varanasit është Brahmani që ndriçon botën dhe banon brenda kështjellës së pesë chakrave (sferave), brendësia e botës. Në këtë mënyrë udhëtimi i pelegrinazhit e transformon udhëtimin makrokozmik në një mikrokozmos.

;1. Chaurashikrosha
Chaurashikrosha është territori i shenjtë i 84-kroshave (ku një krosha është e barabartë me 3.52&nbsp;km.), itinerari më i jashtëm i pelegrinazhit që ka formë tërësisht rrethore. Ky itinerar pelegrinazhi tashmë ndiqet rrallë. Chaurashikroshi Yatra simbolizon aureolën e dritës kozmike, është i përcaktuar bazuar te faltorja Madhyameshwara si qendër dhe Dehli Vinayakas si pikë radiale, në një largësi prej 5 kroshash (baras me 17.6&nbsp;km) dhe një diametër prej 296&nbsp;km. Perimetri i tij identifikohet me territorin kozmik të quajtur Kashi Mandala. Simbolikisht ai përfaqëson kufirin e jashtëm të universit brenda të cilit qëndrojnë katër territoret e tjera të shenjta. Kështu, ecja rituale përreth këtij itinerari territorial simbolizon udhëtimin e shenjtë në kozmos.<ref>Rana P.B. Singh: The Pilgrimage Mandala of Varanasi/Kashi: A study in Sacred Geography; 1987, National Geographical Journal of India, nr. 33 (4), fq. 503</ref>
Itinerari i jashtëm i njohur si itinerari Chaurashikroshi Yatra është i ndarë në tetë drejtime (ashta-dik) dhe i mbrojtur nga hyjnitë drejtimore. Secili  nga këta drejtime është i rregulluar dhe kontrolluar nga hyjneshat e ciklit vjetor (12 zodiakët/muajt), të quajtura Shakti (hyjneshat e fuqisë)  dhe kështu numri i tyre arrin në 96 (8 x 12). Në një hartë konjitive pelegrinazhi të përgatitur nga Kailashnath Sukul në vitin 1876 vendndodhja e faltoreve dhe idhujve përgjatë itinerarit të shenjtë është paraqitur si një mandala. Miti tregon se 96 shaktit kishin ndihmuar hyjneshën Durga në vrasjen e ushtrisë së demonëve. Në fund të luftës, Durga përmendi emrat e tyre.<ref>Kashi Khanda; Gurumandala Granthamalaya No.XX vol.IV, 1961, 72.3-13</ref> Akti i këtyre shaktive në çdo drejtim mbikëqyret nga Kshetra Devi (hyjneshë territoriale), një formë e Hyjneshës së Madhe [[Durga]] dhe e ndihmuar më tej nga një formë e Bhairavës (partneri i saj mashkullor), një hyjni drejtimore (dikpala) dhe tre vetala (‘hyjni ndihmëse’). Në këtë mënyrë shenjtëria e kohës (12 muajt) dhe hapsirës fizike (8 drejtimet) në fund bashkohen në një gjendje kozmike të kontrolluar dhe mirëmbajtur nga shaktit. Në qendër qëndron Saubhagya Gauri që mbikqyr artikulimin dhe organizimin.<ref>Kashi Khanda; Gurumandala Granthamalaya No.XX vol.IV, 1961, 72.91</ref>

Simbolizmi numerik i lidhur me numrin e hyjnive gjatë këtij itinerari mund të interpretohet gjithashtu në një kornizë kozmogonike. Ndodhen 96 shakti (8 drejtimet x 12 muajt), 8 kshetra devi, 8 bhairava, 8 dikpala dhe 24 vetala; kështu numri i përgjithshëm arrin në 144. Numri 144 (12 x 12) lidhet me kozmogoninë ku makrokozmosi (12 zodiakët) çon te mikrokozmosi (12 muajt). Numri 144 interpretohet si prodhim i 9 planeteve hindu (makrokozmosi) i shumëzuar me 8 drejtimet (mezo-kozmosi) dhe 2 pjesët e ditës (dita dhe nata, mikrokozmosi).

Referime e parë e kardinalitetit dhe gjeometrisë së shenjtë ka qenë bërë bazuar te Madhyameshwara si qendër dhe Dehli Vinayaka si pika qendrore;<ref>Vinay: [https://books.google.al/books?id=QI4wPwAACAAJ Padma Purana]; 2008, 65.14-20</ref> në fakt, kjo ishte identike me Chaurashikroshi Yatran. Me kalimin e kohës burimet tekstore përshkruajnë Jnanavapin si pikën qendrore dhe strumbullarin për të gjithë pelegrinazhet dhe ritualet; kjo çoi në pranimin e Panchakroshit si zëvendësues të itinerarit të jashtëm, që harxhon më pakë kohë dhe metaforikisht paraqet arketipin e kozmik. Drejtimet kardinale dhe ndërkardinale janë referuar si pika që përshkruajnë itineraret, megjithatë ata rrotullohen në gradë të ndryshme. Kjo mund të shpjegohet lehtësisht me krahasimin e 56 faltoreve të Vinayakës, që gjenden në itinerarin spiral (7 rrotullime) dhe ndjekin pikat kardinale të dyfishta (8 drejtimet). Vendndodhja e saktë ka qenë matur me ndihmën e marrësve GPS me ndihmën e J. McKim Malville.<ref>J. McKim Malville & Rana P.B. Singh: Pilgrimage mandalas of the Gangetic plains; “Pilgrimage: Text and Context”, 1998</ref> Sipas Malville kjo është një përpjekje në organizim në shkallë të madhe dhe pasi rreshtimet e jashtme nuk konvergojnë drejt Jnanavapit dhe të dy qendrat gjenden në kontekste të ndryshme, i gjithë sistemi bëhet kompleks.

;2. Panchakroshi (territori i shenjtë i 25-kroshave)
Itinerari që përcakton këtë territor shtrihet në një distancë prej 88.5&nbsp;km (25 krosha). Ky itinerar kryhet në këmbë dhe është i ndarë në pesë pjesë të identifikuara me pesë pikat ku pelegrinët qëndrojnë përgjatë natës në bujtina ([[dharamshala]]) (që në tërësi janë 44). Ky itinerar tani ka zëvendësuar të mëparshmin dhe është më popullori.<ref>R.P.B. Singh: Panchakroshi Yatra, Varanasi: Sacred journey, ecology of place, and faithscape; N.G.J.I., 1991, nr. 37 (1-2), fq. 49-98</ref> Miti i lidhur me këtë itinerar i përket shekullit të XII dhe gjendet në një formë më të zhvilluar në mitet e mëvonshme (rreth shek. të XVI). Një shumësi mitesh që kanë të bëjnë me këtë udhëtim të shenjtë gjenden në literaturën mitologjike.<ref>Rana P.B. Singh: Panchakroshi Yatra, Varanasi: Sacred Journey, Ecology of Place & Faithscape; 1991</ref>

Në një farë mënyre, Itinerari Panchakrosha Yatra simbolizon itinerarin kozmik, mandalan. Përgjatë itinerarit mandala të Panchkroshit, ndodhen 108 vende të shenjta dhe faltore nga të cilat 36 janë të lidhura me Gangun. Numri 108 është një numër i shenjtë për hindutë dhe mund të interpretohet në mënyra të ndryshme. Në mënyrë simbolike shënon tërësinë e kohës ciklike, d.m.th.. 12 zodiakët dhe 9 planetet (12 x 9 = 108) dhe gjithashtu 27 nakshatrat (yjësitë), secili me 4 charana (faza) (27 x 4 = 108) në Kozmologjinë Hindu. Paralele të tjera kozmogonike janë produkti i 36-ës, që simbolizon 36 krore (dmth. 360 milionë) qenie hyjnore ose 36 varietetet e perëndive hindu dhe 3 botët mitike, që të dyja bëjnë 108.<ref>Singh, Rana P.B. 1991. Panchakroshi Yatra, Varanasi: Sacred Journey, Ecology of Place & Faithscape; fq. 13</ref> Një ditë dhe një natë e Brahmas është llogaritur gjithashtu se përputhet me 108 vjet.<ref>Mircea Eliade: The Sacred and the Profane; 1991, fq. 60-1</ref>

Teologjikisht, 108-ta mund të interpretohet në këtë mënyrë: ‘8-ta’ në të është e lidhur me 8 drejtimet kardinale (referimi i hapësirës që tregon sferën e kozmosit), ‘0-ja’ përfaqëson zbrazëtinë në të cilën në fund kozmosi rikthehet, ndërsa ‘1-shi’ përfaqëson njëjtësinë e pafundme kozmike duke paraqitur kështu ‘njësimin me kozmosin’, ku qeniet njerëzore dhe superndërgjegjet hyjnore bëhen një.<ref>Rana P.B. Singh: Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India; 2009, kapitulli 5, fq. 152</ref>

Ky udhëtim zhvillohet që nga kohët e lashta dhe në kohët mesjetare u bë shumë popullor duke vijuar edhe të jetë i shquar edhe sot. Panchkrosha Yatra për bëhet nga fjala pancha = pesë dhe krosha = njësi mase indiane e largësisë ku 1 krosha = afërsisht me 2.2 milje dhe Yatra = udhëtim. Kështu, Panchakroshi Yatra është një udhëtim prej pesë kroshash, e barabartë me 11 milje ose 17.6 kilometra. Ky itinerar konsiderohet si kufiri i jashtëm i Kashit. Cirkumambulacioni në mandalan e Kashit është si cirkumambulacioni në të gjithë universin. Duke ndjekur këtë udhëtim nënkuptohet njësimi me universin dhe të plotfuqishmin, që nënkupton arritjen e shpëtimit të përjetshëm.

Udhëtimi nis nga Ghati Manikarnika duke vijuar në pesë ndalesa të rëndësishme që janë si vijon: 1) Kardameshwara –“zoti i Kardamit”, Kandava (6 milje nga Manikarnika). 2) Bhimachandi – “Chandi i madh” (10 milje nga Kardameshwara). 3) Rameshwara – “zoti i Ramas”, 14 milje nga Bhimachandi. 4) Kapildhara – “rrjedha e Kapilas,  14 milje nga Rameshwara and 5) Manikarnika --  6 milje nga Kapildhara. Midis 108 faltoreve përgjatë këtij udhëtimi, 56 janë të lidhura me Shivën, 11 me Ganeshën (ose Vinayakën), 10 me ganat, 11 me devit dhe 4 faltore janë të lidhura me Vishnun. Në itinerarin e Panchkroshi Yatras ndodhen gjithashtu faltore të Bhairavës ashtu si dhe disa kunda (pellgje) dhe kupa (puse). Pasi rikthehen te Manikarnika, pelegrinët lahen aty dhe pastaj vizitojnë faltoret e Siddhi Vinayakas, Vishvanathait, Annapurnas, Dhundhirajas, Dandapanit dhe Kala Bhairavas për të përmbyllur Panchkroshi Yatran e tyre.

Pesë ndalesat kryesore gjatë pelegrinazhit, nuk janë vetëm pesë entitete të rëndësishme por ato simbolizojnë edhe panchtatvan (pesë elementet bazë, zjarrin, ujin, tokën, ajrin dhe qiellin), pesë karmendriyat (pesë organet e veprimit, sytë, veshët, hunda, gjuha dhe lëkura) dhe pesë jnanendriyat (pesë organet shqisore, shikimi, dëgjimi, nuhatja, shijimi dhe prekja) po ashtu. Megjithatë, të gjitha këto paraqesin afrimin e pelegrinëve me të gjithëpushtetshmin, fuqinë supreme dhe njësimin me supremacinë.

Përpara fillimit të udhëtimit, sipas besimit hindu, duhet bërë përgatitja fetare për të kënaqur veten e brendshme. Kjo përfshinë bërjen e Sankalpas (deklarimi i synimit) dhe vizitimi i disa faltoreve specifike etj. Ka gjithashtu një përmendje të sekuencës së përpiktë të faltoreve në pelegrinazh dhe faltoret e sakta dhe numri i tyre i përgjithshëm përgjatë itinerarit Panchkroshiya në çdo tekst të lashtë pasi ata dallojnë në përshkrimin e tyre. Panchkroshi Yatra kryhet përgjithësisht në Chaitra Masa (mars-prill) dhe në Phalguna Masa (shkurt-mars), por dita më e mbarë për këtë udhëtim të shenjtë është e lidhur me Mahashivaratrin, ‘nata e madhe e Shivës’, që festohet gjatë Phalguna Krishna Chaturdashit (dita e 13-të e dyjavëshit të hënës së vjetër të Phalguna Masas).

Tempulli Panchkroshiya, në një farë mënyre, përfaqëson kufijtë gjeo-hapësinorë të Kashi Mandalas. Ky tempull, mbi bazën e arkitekturës dhe skalitjeve të tij, mund të quhet si një ‘hartë e ndërtuar’. Tempulli përmban qindra nike në Pradakshina Patha (rrugica e cirkumambulacionit) e tij, që përfaqëson tempujt dhe një seri faltoresh, që ekzistonin në kohën e ndërtimit të tempullit. Data e ndërtimit të tempullit është e panjohur, megjithatë arsyeja për ndërtimin e këtij tempulli duhet të ketë qenë e lidhur me bamirësinë, në kuptimin se të verbërit, të gjymtuarit, të moshuarit dhe të paaftët fizikisht që nuk ishin të aftë ta kryenin pelegrinazhin Panchkroshi Yatra, do të fitojnë punya (përfitimet e shpirtërore nëpërmjet veprimtarive fetare) të saj duke qenë të aftë të shikojnë të gjitha faltoret në të njëjtin vend.

;3. Nagar Pradakshina
Kjo, një formë abstrakte e territorit të mësipërm të shenjtë, ka qenë përshkruar gjerësisht në mitologji. Ai përcakton kufijtë e jashtëm të qytetit të Varanasit. Itinerari mbulon një distancë prej 25&nbsp;km dhe kalon në 72 faltore dhe site të shenjta. Simbolizmi kozmologjik i numrit 72 mund të interpretohet në mënyra të ndryshme: një produkt i 12 muajve, 2 itinerareve hemisferikë të diellit (verior dhe jugor) dhe 3 botëve mitike (parajsa, toka dhe atmosfera/qielli); 12 zodiakët dhe 6 stinët; 9 planetet dhe 8 drejtimet etj. Pelegrinët besojnë se udhëtimi i shenjtë në këtë territor mundëson çlirimin nga të gjithë tipet e mëkateve –dhe u mundëson atyre të purifikohen nëpërmjet pamjes së bekimit hyjnor. Normalisht, pelegrinët e realizojnë këtë udhëtim në dy ditë, ndërsa ndalojnë te Pashapani Vinayaka.

;4. Avimukta
Itinerari i katërt i shenjtë bazohet te zona “e pa braktisur kurr” nga Shiva. Sipas mitit Shiva nuk e ka lënë kurr këtë territor madje edhe në kohët e shpërbërjes dhe se prandaj ai është quajtur avimukta (që do të thotë pikërisht ‘territori i pa braktisur ndonjëherë’). Mitologjia përmend se kjo zonë e shenjtë ruan fuqinë mistike të Shivës, të iniciuar me tre format e cilësive të tij, e vërteta (sat), e këndshmja (cit) dhe lumturia (ananda). Përgjatë këtij itinerari gjenden 72 faltoret dhe sitet e shenjta. Sipas një miti të Skanda Puranas, Surya (Dielli) e këshilloi Shivën të jetonte në këtë zonë përgjithmonë, prej nga ka rrjedhur emri avimukta.

Qendra e këtij territori është faltorja e Avimukteshwaras, nga ku niset itinerari qarkor në një rreze prej rreth 2&nbsp;km. Ky itinerar nuk e kapërcen kurr lumin Gang, por ndjek bregun e majtë të lumit. Tre faltoret e vendosura mbi bregore të ngritura, që përbëjnë pika referimi, nga jugu në veri janë: Tripurantakeshwara, Valmikeshwara dhe Omkareshwara. Këto tre faltore bregore simbolizojnë gjithashtu tre majat e tridentit (trishula) të Shivës. Itinerari procesional nga Maheshwara vijon në një formë komplekse spiraleje, duke u rrotulluar katër herë përpara se më në fund të arrijë te Avimukteshwara.

;5. Antargriha (territori i “shenjtërores së brendshme”)
Itinerari i shenjtë i këtij udhëtimi lëviz shtatë herë përreth Tempullit Vishvanatha. Ai përfshin 72 faltore dhe site të shenjta, mes të cilëve 56 janë forma të Shivës. Kjo simbolizon integritetin kozmik, d.m.th. 7 chakrat (zonat e energjisë kurrizore, ose pleksuset) dhe 8 drejtimet kardinale. Spiralja e përdredhur shtatë herë simbolizon kuptimin e realitetit fizik dhe transhendental si dhe përkujton pelegrinazhin që qendra e hyjnisë padrone, Shiva, është kudo, por mbyllja e perimetrit askund. Në terma të filozofisë hermeneutike, kjo mund të shihet si thelbi i “rrathëve që nuk mbyllen asnjëherë”. Kjo strukturë spirale është rezultat i procesit të zhvillimit njomonik, forma arketipike të cilit mund të konsiderohen katrori dhe njomoni.<ref>Robert Lawlor: Sacred Geometry; 1982, fq. 66</ref>

Pasi bëhet një zhytje e shenjtë në lumin Gang në Ghatin Manikarnika, pelegrinët së pari kryejnë një vizitë në pikën qendrore, Vishveshvara, pastaj vazhdojnë më tej nga aty deri te shenjtërorja e brendshme, duke ndjekur itinerarin spiral. Në këtë mënyrë ata marrin dobinë më të madhe fetare, që rezulton në paqe dhe çlirim nga rimishërimi. Në kontekstin e alkimisë, këto shtatë chakra spirale (itinerare) “na bëjnë një pjesë jetësore të vorbullës së energjisë mbrapa të gjithë jetës këtu dhe atyre u bëhet në këtë botë çfarëdo kenë nevojë për veten e tyre”.<ref>H. Margold: The Alchemist’s Almanach; 1991, fq. 47</ref>

[[File:Ganga Dwar, Gateway of Corridor of Kashi Vishwanath Temple, Varanasi.webp|thumb|Portiku i Tempullit Kashi Vishvanatha]]
===Monumente të shquara===
Monumentet e Varanasit janë ndërtuar nën patronazhin e sunduesve të ndryshëm me stile të larmishme arkitekturore. Pak monumente datojnë përpara pushtimit mysliman të fundit të shekullit të XII, madje pak datojnë edhe para kohës së Akbarit, në shekullin e XVI. Monumentet myslimane kanë filluar me sulmet e hershme të Mahmud Ghaznit në 1033.

Master Plani Zhvillimit të Qytetit (1991-2011) ka identifikuar zonat e trashëgimisë së qytetit dhe ka formuluar rregullimet në mënyrë të përshtatshme për mbrojtjen dhe zhvillimin e tyre. Autoriteti i Zhvillimit të Varanasit së fundmi ka ndërrmarrë hapa për hartimin e një dokumentacioni të kuptueshëm të trashëgimisë së gjerë arkitekturore dhe asaj jo materiale të qytetit nëpërmjet formulimit të kornizës ligjore për ruajtjen e përshtatshme të panoramës së tij kulturore.

Përveç 19 siteve arkeologjike të identifikuara nga Archaeological Survey of India (ASI),<ref name="Archaeological Survey of India">{{cite web|title=Alphabetical List of Monuments – Uttar Pradesh|url=http://asi.nic.in/asi_monu_alphalist_uttarpradesh_patna.asp|language=en|publisher=Archaeological Survey of India|accessdate=22 tetor 2012|archive-date=11 janar 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190111101312/http://asi.nic.in/|url-status=dead}}</ref> disa nga vendet më famshme të interesit janë Aghor Peethi, [[Xhamia Alamgir në Varanasi|Xhamia Alamgir]], [[Kolonat e Ashokas|Kolona e Ashokas]], Bharat Kala Bhawani (muzeu i artit), Tempulli Bharat Mata, Central University for Tibetan Studies, Tempulli Dhanvantari, Mandiri i Durgës, [[Xhantar Mantari i Varanasit|Xhantar Mantari]], [[Tempulli Kashi Vishvanatha]], Tempulli Sankat Mochan Hanuman, Mahatma Gandhi Kashi Vidyapith, [[Tempulli i Ri Vishwanath]] në kampusin e Banares Hindu University, [[Fortesa e Ramnagarit]], [[Ghatet në Varanasi|Ghatet breg-lumore]], Tempulli Tulsi Manas.<ref name=Tourist>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/default.htm|title=DEO Varanasi |work=Tourist Information: Places of Interest|language=en|publisher=Varanasi District Administration by National Informatics center}}</ref>

'''Stupa Dharmarajika''' është një nga pak stupat para-Ashokase që kanë mbijetuar, megjithëse vetëm themelet i kanë mbetur. Pjesa tjetër e Stupës Dharmarajika u zhvendos në Varanasi për tu përdorur si material ndërtimi në shekullin e XVIII. Në atë kohë, u gjetën gjithashtu edhe reliket e Stupës Dharmarajika. Këto relike u hodhën për pasojë në lumin Gang.
Rrënojat e '''Mulagandhakuti Viharas''' shënojnë vendin ku Buda kaloi stinën e tij të parë të shirave, ndërsa Mulagandhakuti Vihara moderne është manastir i ndërtuar në vitet 1930 nga shoqëria sri-lankase Mahabodhi, me piktura murore të bukura.<ref>{{cite book|last=Nakamura|first=Hajime|title=Gotama Buddha|publisher=Kosei|pages=267|year=2000 |language=en|ISBN=4-333-01893-5}}</ref> Mbrapa saj është Parku i Drerit (ku gjenden akoma drerë).

;Stupa Chaukhandi
[[File:Chaukhandi Stupa, Sarnath 1 (cropped).jpg|thumb|left|459px|[[Stupa Chaukhandi]], Sarnath]]
'''[[Stupa Chaukhandi]]''' përkujton vendin ku Buda takoi dishepujt e tij të parë, që daton nga shekulli i pestë ose më herët. Ajo është një [[stupa (arkitekturë)|stupë]] e rëndësishme budiste e gjendur në [[Sarnathi|Sarnath]] në koordinatat {{coord|25.374102|N|83.023658|E|display=inline}}, 13 kilometra nga Varanasi.<ref>{{cite web|url=http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?groupid=1526&HistoryID=ab27|title=History of Architecture - Shrines and temples|publisher=historyworld.net |language=en|accessdate=18 dhjetor 2006|archive-date=6 qershor 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110606172712/http://www.historyworld.net/wrldhis/PlainTextHistories.asp?groupid=1526&HistoryID=ab27|url-status=dead}}</ref> Sot stupa është një pirg i lartë i mbuluar me një ndërtesë tullash e kryesuar nga një kullë tetëkëndore. Ajo është një monument i ruajtur dhe mirëmbajtur nga Archaeological Survey of India.

Stupa Chaukhandi mendohet se fillimisht ka qenë ndërtuar si një tempull i tarracuar gjatë Periudhës Gupta midis shekullit të IV dhe të VI për të shënuar vendin ku Buda dhe dishepujt e tij të parë u takuan duke udhëtuar nga [[Bodh Gaja]] për në [[Sarnathi|Sarnath]]. Më vonë Govardhani, djali i një raxhai, e modifikoi stupën në formën e saj të tanishme duke ndërtuar kullën tetëkëndore për të përkujtuar vizitën e Humayunit, sunduesit të fuqishëm [[Perandoria Mogule|Mogul]].<ref>{{cite web|url=http://www.varanasicity.com/sarnath/chaukhandi-stupa.html|title=Chaukhandi Stupa|publisher=Varanasicity.com|language=en|accessdate=16 tetor 2006}}</ref><ref name=Singh453>R. P.B. Singh: [https://books.google.com/books?id=JwMaBwAAQBAJ&pg=PA453 Banaras: Making of India’s Heritage City]; 2009, fq. 453</ref> Në vitet e fundit po i bëhet një restaurim.

[[File:Lal Khan Tomb 1 (cropped).jpg|thumb|318|Varri i Lal Khanit]]
;Varri i Lal Khanit:
Varri i Lal Khanit gjendet i vendosur në një distancë prej rreth 6&nbsp;km nga stacioni hekurudhor i Varanasit, pranë Urës Rajghat, në koordinatat {{coord|25|19|30|N|83|2|25|E|display=inline}}. Ai është një mauzoleum i klasifikuar nën kategorinë e monumenteve myslimane në Varanasi, i ndërtuar sipas [[Arkitektura Mogule|Arkitekturës Mogule]]. Varri i Lal Khanit gjendet brenda fortesës së lashtë të Rajghatit (tani e shpërbërë) i ndërtuar në vitin 1773. Lal Khan do të thotë "Khani i Kuq". Ai ndjek qendrën e një oborri të madh drejtkëndor me një kullë në çdo kënd dhe është një strukturë masive me kube e zbukuruar me pllaka me ngjyra. Ndikimi i Periudhës Mogule është shihet qartësisht në arkitekturën e këtij varri. Prania e strukturave si kioska në këndet e çatisë si dhe trajtimi i kolonave dhe mureve është reminishencë e një shkëlqimi të të shkuarës.<ref>{{cito web |url=https://www.asisarnathcircle.org/tomb-lalkhan.php|title=Lal Khan Tomb|publisher=Asi, Sarnath Circle|language=en|date=2 shtator 2013|access-date=26 dhjetor 2016}}</ref>

====Stupa Dhamek====
'''[[Stupa Dhamek]]''' ({{lang-hi|धामेक स्तूप}}) është një nga pak stupat para-ashokane që ekzistojnë akoma, megjithëse vetëm në rrënoja.<ref name=Gupta11>Shobhna Gupta: [https://books.google.com/books?id=W4r5iLMVGkAC&pg=PA11 Monuments of India]; 2003, fq. 11</ref> Shkruhet edhe ''Dhamekh'' dhe ''Dhamekha'', e rrjedhur nga versioni sanskritisht 'Stupa Dharmarajika', që mund të përkthehet si Stupa e mbretërisë së Dharmas). Ajo është e vendosur në koordinatat {{coord|25.3808|N|83.0245|E|display=inline}} në [[Sarnathi|Sarnath]], 13&nbsp;km larg nga Varanasi.<ref>http://www.iloveindia.com/indian-monuments/dhamekh-stupa.html Dhamek Stupa</ref>

[[File:Monastery around Dhamek stupa, Sarnath.jpg|thumb|left|432px|Manastiri përreth Stupës Dhamek]]
[[stupa (arkitekturë)|Stupa]]t e kanë origjinën nga tumat para-budiste, në të cilat asketikët varroseshin në një pozicion të ulur,<ref>{{cite web|url=http://www.buddhanet.net/stupa.htm|language=en|accessdate=7 janar 2013|title=Buddhist Art and Architecture: Symbolism of the Stupa/Chorten|date=14 gusht 2006}}</ref> të quajtura [[chaitya]].<ref>{{cite web|language=en|url=http://www.history.upenn.edu/coursepages/hist086/material/sanchi.htm|accessdate=7 janar 2013|title=THE BUDDHIST STUPA: ORIGIN AND DEVELOPMENT|date=13 janar 2005|archive-date=3 prill 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150403024435/http://www.history.upenn.edu/coursepages/hist086/material/sanchi.htm|url-status=dead}}</ref> Pas Parinirvanas së Budës, mbetjet e tij u kremuan dhe hiri u nda dhe u varros nën tetë tuma me dy tuma të tjera që mbanin urnën dhe thëngjijtë. Pak dihet rreth këtyre stupave të hershme, veçanërisht pasi nuk ka qenë e mundur të identifikoheshin dhjetë monumentet origjinale. Gjithësesi, disa stupa të mëvonshme, si ajo e [[Sarnathi]]t dhe [[Sanchi]]t, duket se janë zbukurime të tumave të mëparshme.<ref name=Possehl>Gregory L. Possehl: [http://books.google.co.uk/books?id=pmAuAsi4ePIC&pg=PA12 The Indus Civilization: A Contemporary Perspective; 2010, fq. 12]</ref> Stupa Dhamek u ndërtua në vitin 500 të e.s.<ref>Sir Banister Fletcher's a History of Architecture; fq. 646</ref> për të zëvendësuar një strukturë të mëparshme të porositur nga mbreti i madh Maurjan, [[Ashoka]] në vitin 249 p.e.s., bashkë me mjaft monumente të tjera, për të përkujtuar veprimtaritë e Budës në këtë vend. Stupat u krijuan si tuma rrethore të rrethuara nga gurë të mëdhenj. Mbreti [[Ashoka]] ndërtoi stupa për të vendosur pjesët e vogla të kalcifikuara të kockave dhe relikteve të tjera të Budës dhe dishepujve të tij.<ref>{{cite web|url=http://www.indian-heritage.org/aindex.html|title=Stupas|publisher=Indian Heritage|accessdate=20 nëntor 2006|language=en|archive-date=8 janar 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070108045253/http://www.indian-heritage.org/aindex.html|url-status=dead}}</ref> Një [[Kolonat e Ashokës|kolonë e Ashokës]] me një edikt të gdhendur në të qëndron pranë sitit.
Ky është vendi më i rëndësishëm për tu vizituar në Varanasi. Çdokush që planifikon të vizitoi Varanasin, do të kaloi me siguri edhe aty.

[[Stupa Dhamek]] thuhet se shënon vendin (''Rishipattana'' që mund të përkthehet si "ku Rishi mbërriti") ku Buda dha predikimin e tij të parë për pesë dishepujt e tij pasi arriti ndriçimin,<ref>{{cite web|url=http://www.buddhistpilgrimage.info/sarnath.htm|title=Place of the Buddha’s First Sermon|publisher=Indian architecture|accessdate=19 shtator 2006|language=en|archive-date=28 gusht 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060828022730/http://buddhistpilgrimage.info/sarnath.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.asia.msu.edu/southasia/india/culture/architecture.html|title=Windows on Asia|accessdate=8 shkurt 2007|language=en|archive-date=1 shtator 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060901123953/http://www.asia.msu.edu/southasia/india/culture/architecture.html|url-status=dead}}</ref> "duke treguar Rrugën e Tetëfishtë që të çon te [[Nirvana]]".<ref>Cituar nga: P. de Bruyn, N. Venkatraman & K. Bain: Frommer's India, fq. 340</ref> Në mjaft burime të lashta siti i predikimit të parë është përmendur se ka qenë në një "Mriga-dayaa-vanam″ ose rezervat kafshësh. (Në sanskritisht mriga përdoret në kuptimin e kafshëve të gjahut, ku më i zakonshmi është dreri). Përkrahja e fundit mbretërore në sit daton afërsisht nga shekulli i XII, pas të cilit vendi i Mrigadayavanamit duket se është zhdukur për besimtarët. Stupa u zmadhua gjashtë herë, por pjesa e sipërme është akoma e papërfunduar.<ref>Robert W. Bradnock: Footprint India; 2004, 191</ref> Ndërsa po vizitonte [[Sarnathi]]n në vitin 640, [[Xuan Zang]]u regjistroi se ngulimi kishte mbi 1,500 priftërinj dhe stupa kryesore ishte afërsisht 91.44 metra e lartë.<ref>Robert A. Arnett: India Unveiled; Atman Press, 2006, ISBN 0-9652900-4-2</ref>

Në formën e saj të tanishme, stupa është një cilindër solid prej tullash dhe gurësh që arrin një lartësi prej 43.6 metrash dhe që ka një diametër prej 28 metrash. Është struktura më masive në Sarnath.<ref>{{cite web|url=http://www.varanasicity.com/sarnath/dhamek-stupa.html |title=Dhamekh Stupa|publisher=Varanasicity.com|accessdate=16 tetor 2006|language=en}}</ref> Bazamenti duket se ka mbijetuar nga struktura e Ashokës: faqet e gurëve janë skalitur dhe paraqesin motive delikate floreale me origjinë nga [[Perandoria Gupta]]. Muri është i veshur me figura të rafinuara njerëzore dhe shpendësh të skalitura, ashtu si dhe mbishkrime në shkrimin Brāhmī.<ref>{{cite web|url=http://www.culturalindia.net/monuments/dhamekh-stupa.html|title=Dhamekh Stupa|accessdate=19 shtator 2006|language=en}}</ref>
Stupa Dhamek u përfshi në romanin misterioz thriller indian të vitit 2014, ''The Emperor's Riddles'' të shkruar nga Satyarth Nayak.

[[File:Courtyard at Observatory of Man Singh.jpg|thumb|375px|Pjesa ballore e observatorit Xhantar Mantar]]
====Xhantar Mantari====
'''[[Xhantar Mantari i Varanasit]]''' {{lang-hi|जंतर मंतर}}, i ndërtuar në vitin 1737, është një nga pesë observatorët e ndërtuar nga mbreti i Amberit, Jai Singh-u II në Indi.<ref name="Altitude Jantar">{{cite news|title=Altitude|publisher=daftlogic.com|language=en|accessdate=1 gusht 2015|url=http://www.daftlogic.com/}}</ref><ref name="History Jantar">{{cite news|title=History|publisher=Varanasi.org|accessdate=1 gusht 2015|language=en |url=http://www.varanasi.org.in/jantar-mantar-varanasi}}</ref><ref name="Jantar Mantar">{{cite news|title=Jantar Mantar|language=en|publisher=Varanasi city website |accessdate=1 gusht 2015|url=http://www.varanasicity.com/jantar-mantar.html}}</ref><ref name="About Jantar Mantar">{{cite web|title=About Jantar Mantar|language=en |publisher=holidayiq.com|accessdate=7 shtator 2015|url=http://www.holidayiq.com/Jantar-Mantar-Varanasi-Sightseeing-588-2740.html|archive-date=9 janar 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160109172438/http://www.holidayiq.com/Jantar-Mantar-Varanasi-Sightseeing-588-2740.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Jantar Mantar in Varanasi">{{cite news|title=Jantar Mantar in Varanasi|publisher=hoteltravel.com|accessdate=1 gusht 2015|language=en|url=http://www.hoteltravel.com/india/varanasi/jantar-mantar-in-varanasi.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924031405/http://www.hoteltravel.com/india/varanasi/jantar-mantar-in-varanasi.htm|archive-date=24 shtator 2015|url-status=dead}}</ref><ref name="Jantar Mantar information">{{cite news|title=Jantar Mantar information|language=en|publisher=visitinvaranasi.com|accessdate=1 gusht 2015|url=http://www.visitinvaranasi.com/jantar-mantar-varanasi.aspx|archive-url=https://web.archive.org/web/20150915155657/http://visitinvaranasi.com/jantar-mantar-varanasi.aspx|archive-date=15 shtator 2015|url-status=dead}}</ref> Observatori Hindu Xhantar Mantar është një monument mjaft popullor në Varanasi, që illustron nivelin e astronomisë si dhe ndërtimit dhe arkitekturë në Indinë e kohës.<ref name=holyvoyages.jantar>{{cito web|url=http://holyvoyages.com/varanasi/about-jantar-mantar-observatory-museum-varanasi-india.aspx|title=Jantar Mantar of Varanasi|website=holyvoyages.com|language=en|accessdate=7 shkurt 2017|archive-date=14 nëntor 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171114035934/http://holyvoyages.com/varanasi/about-jantar-mantar-observatory-museum-varanasi-india.aspx|url-status=dead}}</ref><ref name="Places Of Interest">{{cite news|title=Places Of Interest|publisher=Varanasi.nic|language=en|accessdate=1 gusht 2015|url=http://varanasi.nic.in/tourist/tourist4.html|archive-date=13 mars 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160313154352/http://varanasi.nic.in/tourist/tourist4.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cito web|url=http://www.varanasi.org.in/jantar-mantar-varanasi|title=Jantar Mantar of Varanasi|website=varanasi.org.in|language=en|accessdate=7 shkurt 2017}}</ref> Observatori, i vendosur në koordinatat {{coord|25|18.467|N|83|00.658|E|display=inline}} (Qendra e Observatorit Xhantar Mantar), zotërohet nga Archaeological Survey of India.<ref name="Coordinates Jantar">{{cite news|title=Coordinates|publisher=latlong.net|language=en|accessdate=1 gusht 2015|url=http://www.latlong.net/|archive-date=7 gusht 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170807151635/http://www.latlong.net/|url-status=dead}}</ref>
Monumenti u ndërtua me synimin për të krijuar kalendare të sakta diellore dhe hënore si dhe për të studiuar objektet kozmike.

=====Historia=====
[[Xhantar Mantari i Varanasit]] u ndërtua në vitin 1737 nga mbreti i Amberit (Jaipurit), Sawai Jai Singh II (1686-1745), themelues i qytetit të Jaipurit dhe pasardhës i raxha Man Singh-ut. Maharaxha Jai Singh-u II ishte aq i dhënë pas astronomisë, shkencës dhe teknologjisë sa, midis viteve 1727 dhe 1737, ndërtoi jo një por pesë Xhantar Mantarë në qytete të ndryshme.<ref name="About Jantar Mantar"/> Në fillim të shekullit të XVIII, ai i dërgoi studiuesit e tij për të studiuar dizajnin, ndërtimin dhe teknologjinë e observatorëve, në mënyrë që të ndërtonin observatorët më të mirë në rajon. Studiuesit u kthyen me shqyrtimet dhe doracaktët e tyre të astronomisë dhe pas kësaj, Jai Singh-u II ndërtoi observatorë në [[Xhaipuri|Xhaipur]], [[Mathura]], [[Nju Delhi]], [[Uxhaini|Uxhain]] dhe në Varanasi.<ref name="History Jantar"/><ref name="Jantar Mantar"/><ref name="About Jantar Mantar"/><ref name=holyvoyages.jantar/> Këto monumente tani menaxhohen nga Qeveria Indiane si monumente historike.<ref name=varanasionline.jantar/>

[[File:Samrat Yantram at Observatory of Man Singh.jpg|thumb|left|347px|Samrata Jantra e Xhantar Mantarit]]
Sipas librit të Sir Robert Barker-it, Collected Writing of Dharmpal, të shkruar në vitin 1772, observatori ishte ndërtuar rreth 200 vjet më parë nga Raja Mawnsing, djali i Jaysing-ut. Ai pohon se "Kurioziteti kryesor këtu është observatori ...ka një hark mural të tepër të mirë të vendosur mbi një suva chunam-i, aq të hollë dhe të lëmuar, sa duket si mermer; dhe megjithëse është me siguri shumë e vjetër, është akoma e përsosur, por treguesi është i mangët; humbje që mund të rregullohet nga një person që ka një shije për këto studime..."<ref>[http://voiceofdharma.org/books/tbt/ Collected Writing of Dharampal]; volumi I, kapitulli I, fq. 39</ref> Si Barker edhe Pearse pohon specifikisht se ai ka qenë aty për rreth dy shekuj, megjithatë kjo është më shumë një histori përrallore.
Plani i observatorit në pallatin Man Mahal u pregatit nga Jagannath-i, një astronom dhe punimet u zbatuan nga një arkitekt nga Jaipuri i quajtur Sardar Mohan nën mbikqyrjen e Sadashivas.<ref name=varanasitourismtravels.jantar/>

Riparimi dhe rikonstruksioni i parë i Xhantar Mantarit u bë në vitet 1850. Një pllakatë mermeri e vendosur në një mur përmend se observatori u restaurua në vitin 1911-12 me urdhër të mbretit Sawai Madho Singh i Jaipurit, nën drejtimin e astronomit shtetëror Govindracandra Bhavan dhe inxhinierit C. E. Estaworth. Për shkak të përpjekjeve të maharaxha Sawai Singh-ut edhe tani instrumentet e vjetra janë të mirë-konservuara dhe mundësojnë një vëzhgim të mirë.<ref name=varanasitourismtravels.jantar/>
Observatori është i mbrojtur nga Akti i Monumenteve të Lashta dhe Sitet dhe Mbetjet Arkeologjike të vitit 1958, dhe i menaxhuar nga Archeological Survey of India. Që nga viti 1987, janë kryer restaurime dhe konservime në faza dhe shkallë të ndryshme. Në vitin 1988 Departamenti i Vaditjes së [[Uttar Pradeshi]]t e rikonstruktoi dhe riparoi Ghatin Man Mandir, ku gjendet observatori. Në vitin 2000 me një grant prej një milion rupish Departamenti i Turizmit të Uttar Pradeshit e rikonstruktoi dhe riparoi këtë ndërtesë historike, por kjo fazë rikonstruktimi është e pamjaftueshme dhe punimet nuk janë të kënaqshme.

[[File:Digansa Yantra.JPG|thumb|358px|Digansha Jantra e Xhantar Mantarit]]
=====Përshkrimi=====
Xhantar Mantari u ndërtua me synimin për të matur kohën vendore, lartësinë e vendit dhe pozicionet e diellit, yjeve dhe planeteve për të përcaktuar eklipset. Lëvizja, shpejtësia dhe sjelljet e yjeve dhe planeteve regjistroheshin nëpërmjet instrumenteve të veçanta.<ref name="History Jantar"/><ref name="Jantar Mantar"/><ref name="About Jantar Mantar"/>

Xhantar Mantari është i famshëm edhe si Observatori Man Mandir, si dhe, për shkak të larmisë së instrumenteve, quhet edhe “Janthra Mandir”. Në Indi studimet astrologjike bëhen për të ditur fatin e një personi, përshtatshmërinë dhe suksesin e martesave, lindjen dhe të ardhmen e një fëmije si dhe në kohët e lashta parashikimet astrologjike bëheshin nga priftërinjtë për të njohur nëse vendi do të kishte të korra të mbara ose jo. Në këtë mënyrë [[Xhantar Mantari i Varanasit]] u bë për të parashikuar eklipset dhe lëvizjet e trupave jashtë-tokësorë. Astrologët këtu studionin të gjitha lëvizjet planetare ndërsa inxhinierët vëzhgonin ndërtimin e tij.<ref name="holyvoyages.jantar"/>

Krahasuar me Xhantar Mantarët në [[Nju Delhi]] dhe Jaipur, [[Xhantar Mantari i Varanasit]] është më pak i pajisur, por ka orën diellore ekuatoriale që të tjerët nuk e kanë.<ref name=varanasionline.jantar/> Me ndihmën e orës diellor mund të gjendet ora, pavarësisht se 5-7 minuta diferencë me orën e saktë. Mbreti i zhvilloi instrumentet e observatorit bazuar mbi metoda të sakta ndërtimi, llogaritjeje dhe observimi të vendeve të fiksuara të yjeve dhe planeteve sipas lëvizjeve dhe shmangieve. Instrumentet gjigande prej guri u përdorën për të studiuar lëvizjen e diellit, hënës, yjeve dhe trupave të tjerë qiellorë.

Edhe sot llogaritjet e tij janë pothuajse në kohezion me instrumentet moderne teknologjike. Disa nga instrumentet më të  rëndësishme të Xhantar Mantarit të Varanasit janë: Disha Jantra, Bhitti Jantra, Digansha Jantra, Samrata Jantra, Laghu Samrata Jantra, Krantivritta Jantra, Prakash Jantra, Narivalaya Dakshin, Çakra Jantra, Dhruva Jantra, Ram Jantra, Uttar Gola etj.<ref name=varanasionline.jantar/>

[[File:Wall of the hall at Observatory of Man Singh.jpg|thumb|left|384px|Muri i hollit të Observatorit]]
Në hyrje të tij gjendet Bhitti Jantra (kuadranti muror), që konsiston në një mur 3.353 metra të lartë dhe 2.775 m. të gjerë, në vendin e meridianit; që tani është i rrënuar. Instrumenti më i madh është Samrata Jantra (mbreti i instrumenteve), muri i të cilit është 10.973 m. i gjatë dhe 1.372 m. i gjerë, i vendosur në planin e një meridiani. Njëri skaj është 1.937 m. i lartë, ndërsa tjetri 6.795 m., duke u ngjitur gradualisht drejt pikës së drejtuar nga [[Poli i Veriut]]. Kjo ndihmon në matjen e meridianit dhe lëvizjen e ndonjë planeti ose ylli si dhe diellit, ashtu si dhe itinerari i saktë i një ylli. Një version më i vogël i këtij instrumenti, është Laghu Samrata Jantra. Një tjetër instrument gjigand, i quajtur Digansha Jantra, përdoret për të gjetur gradët e azimutit të planeteve ose yjeve.

Xhantar Mantari është i vendosur në çatinë e Pallatit Man Mahal, i njohur në mënyrë popullore si Man Mandir, në Ghatin Man Mandir pranë Ghatit Dashashvamedha dhe Tempullit Kashi Vishvanatha në Godaulia, në bregun perëndimor të Gangut. Ai është i vendosur në një vend të lartë që ujërat e Gangut nuk mund ta arrijnë. Ai gjendet 7&nbsp;km nga Banaras Hindu University dhe 6&nbsp;km nga Stacioni Hekurudhor i Varanasit. Ai është një monument mjaft tërheqës për arkitektët, astronomët dhe inxhinierët.<ref name=varanasionline.jantar>{{cito web|url=http://www.varanasionline.in/city-guide/jantar-mantar-varanasi|title=Jantar Mantar Varanasi|website=varanasionline.in|language=en|accessdate=7 shkurt 2017}}</ref> Pranë këtij monumenti gjenden shumë majmunë që grumbullohen në ghatet e Varansit si rezultat i urbanizimit dhe shkatërrimit të habitatit të tyre.<ref name=holyvoyages.jantar/> Tavanet e ngjyrosura në mënyrë elegante dhe dritaret e pallatit, që shërbejnë edhe si ballkone, janë tërheqje shtesë për vizitorët që nga tarraca e tij mund të shijojnë panoramat e gjera të brigjeve lindore dhe perëndimore të Gangut.<ref name=varanasitourismtravels.jantar/> Duke qenë se makinat nuk lejohen përtej Godaulias, për të arritur në Observatorin Man Mandir duhet të ecësh në këmbë për 5 minuta.

Një shembull i stileve komplekse arkitekturore, struktura tërheq shumë astronomë, inxhinierë, arkitektë dhe shkencëtarë bashkë me udhëtarë për kombinimin e tij të përsosur të formave gjeometrike.<ref name="About Jantar Mantar"/> Monumenti është i hapur të gjitha ditët nga ora 10:00 e mëngjesit deri në orën 5:00 mbasdite.<ref name="About Jantar Mantar"/> Indianët dhe qytetarët e organizatave SAARC (South Asian Association for Regional Cooperation) dhe BIMSTEC (Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation) për të hyrë paguajnë 5 rupi secili, ndërsa të tjerët 100 rupi. Hyrja e fëmijve deri në 15 vjeç është falas.<ref name=varanasitourismtravels.jantar>{{cito web|language=en |url=http://www.varanasitourismtravels.com/things-to-do/places-interest/man-mandir-observatory/|title=Man Mandir Observatory|website=varanasitourismtravels.com|accessdate=7 shkurt 2017|archive-date=30 prill 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170430075925/http://www.varanasitourismtravels.com/things-to-do/places-interest/man-mandir-observatory/|url-status=dead}}</ref>
Instrumentet e observatorit mbi çatinë e pallatit sot janë të kërcënuara nga degradimi, pavarësisht faktit se monumenti është shpallur monument i rëndësisë kombëtare. Shumica e pllakave të bakrit që shënojnë këndet ë perimetrin e instrumenteve gjithashtu janë të rrëzuara dhe shumë prej tyre tashmë i kanë humbur pjesët e tyre.

[[File:Ramnagar Fort, Ramnagar, Varanasi, Uttar Pradesh 01 (cropped).jpg|thumb|369px|Hyrja kryesore e Fortesës së Ramnagarit]]
====Fortesa e Ramnagarit====
'''[[Fortesa e Ramnagarit]]''' ({{lang-hi|रामनगर किला}} është një kështjellë në Ramnagar të Varanasit.  Ajo është e vendosur në bregun lindor të lumit Gang, përballë Ghatit Tulsi. Struktura prej guri ranor u ndërtua në [[Arkitektura Mogule|Stilin Mogul]] në vitin 1750 nga Kashi Nareshi, Balwant Singh. Aktualisht, fortesa nuk është në gjendje të mirë. Ajo ka qenë selia e Kashi Nareshit (mbretit të Kashit) që nga shekulli i XVIII. Edhe maharaxhai i tanishëm i Varanasit, Anant Narayan Singh e ka rezidencën në këtë fortesë, megjithëse titulli mbretëror është shfuqizuar që nga viti 1971.<ref name="Mitra 2002">Swati Mitra: [https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC&pg=PA124 Good Earth Varanasi City Guide]; 2002, fq. 124–7</ref><ref name=Ram>{{cite web|language=en|url=http://www.lonelyplanet.com/india/uttar-pradesh/varanasi/sights/museum/ramnagar-fort-museum|title=Lonely Planet review for Ramnagar Fort & Museum|accessdate=6 nëntor 2012|publisher=Lonely Planet}}</ref>

[[Fortesa e Ramnagarit]] është një shembull tipik i [[Arkitektura Mogule|Arkitekturës Mogule]] me ballkone të skalitur, oborre të hapur dhe pavjone piktoreske. Ajo është e vendosur pranë Gangut në bregun e tij lindor dhe përkundrejt Ghatit Tulsi, në koordinatat {{coord|25|16|48|N|83|01|48|E|display=inline}}, në një sipërfaqe prej 0.217 hektarësh, e ndërtuar me gurë ranorë ''chunar-i'' në ngjyrë kremi. Tani për tani, fortesa është e pa riparuar. Ajo dhe muzeu i saj janë depozituese të historisë së mbretërve të Benaresit. I përmendur si një muze "eksentrik", ai përmban një koleksion të rrallë. Për shkak të vendndodhjes panoramike në brigjet e Gangut, shpesh është përdorur si një vend i jashtëm për xhirimin e filmave.<ref name="Mitra 2002"/><ref name=Ram/>

=====Historia=====
[[File:Ramnagar Fort, Ramnagar, Varanasi, Uttar Pradesh 06.jpg|thumb|left|428px|Pamje e fortesës nga lumi]]
Fortesa u ndërtua në vitin 1752 në qytezën e Ramanagarit, që është e njohur për Portën e Fortesës, Muzeun Mbretëror dhe Rama Lilan. Balwant Singh-u, djali i Mansa Ramas, mori njohjen e mbretërisë së Banarasit nga Muhammad Shah-u, mbreti në Delhi në vitin 1738 dhe në vitet 1750-52 bëri një fortesë në Ramanagar duke ripërdorur mbetjet e fortesës së tij të vogël në Ghatin Jarasandha, tashmë i quajtur Ghati Mir. Qendra e Dinastisë u zhvendos nga Gangapuri këtu gjatë kësaj periudhe. Fortesa tani është pallati rezidencial i ishte maharaxhait të Banarasit. Kjo dinasti i përket kastës Bhumihar Brahmin. Mbishkrimet në ledhet e jashtme të fortesës datojnë nga shekulli i XVII.<ref name=moor/>

[[File:Kings Balcony (cropped).jpg|thumb|406px|Ballkone të Fortesës së Ramnagarit]]
=====Përshkrimi=====
Fortesa është një vend panoramik në bregun lindor, djathtas të Lumit Gang, përballë [[Ghatet në Varanasi|Ghateve të Varanasit]]. Është 14&nbsp;km nga Varanasi dhe 2&nbsp;km nga Benares Hindu University nëpërmjet Gangut.<ref name="Mitra 2002"/><ref name=Ram/><ref name=Fort>{{Cite web|url=http://easternuptourism.com/Ramnagar-Fort.jsp|title=Ramnagar Fort & Museum|publisher=Official Website of  Eastern UP Tourism|language=en|url-status=dead|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=30 nëntor 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131130011021/http://www.easternuptourism.com/Ramnagar-Fort.jsp}}</ref> Ura ponton, që mundëson hyrjen në fortesë, i ka dërrasat të rrënuara. Gjatë stinës së musoneve, fortesa arrihet vetëm me varkë përgjatë lumit. Ecja me varkë për te fortesa nga [[Ghatet në Varanasi#Ghati Dashashwamedha|Ghati Dashashwamedha]] në Varanasi merr rreth një orë. Një varkë shtetërore e ngjyrosur me emblema të dyfishta në formën e kuajve mund të shihet e ankoruar në platformën lundruese.<ref name=moor>{{Cite web|language=en |url=http://www.bl.uk/onlinegallery/onlineex/apaccphotocoll/f/019pho0000017s3u00001000.html|title=Fort, Ramnagar [Benares]|accessdate=7 nëntor 2012|publisher=Online Gallery of British Library}}{{Lidhje e vdekur}}</ref> Brenda fortesës gjendet një kopsht i mirë-projektuar duke formuar hyrjen për në pallat.<ref>{{Cite web|language=en |url=http://www.bl.uk/onlinegallery/onlineex/apaccphotocoll/r/019pho0000017s3u00031000.html|title=Rambag (Ramnagar) [Benares]|accessdate=7 nëntor 2012|publisher=Online Gallery of British Library}}{{Lidhje e vdekur}}</ref>

Ndërtesa është ndërtuar me gurë ranorë ''chunar-i'' ngjyrë kremi në stilin tipik të [[Arkitektura Mogule|Arkitekturës Mogule]].<ref name="Mitra 2002"/> Ajo bujt Tempullin e Veda Vyasas, një muze dhe kompleksin rezidencial të mbretit.<ref name=Fort/> Në të gjendet edhe një tempull ''Dakshin Mukhi'' i Hanumanit, që është i drejtuar nga jugu.<ref name=NIC>{{Cite web |url=http://varanasi.nic.in/history/ramnagar.html|title=Ramnagar|language=en|accessdate=7 nëntor 2012|publisher=National Informatics Centre}}</ref>
Fortesa është ndërtuar mbi terren të lartë, mbi nivelin e vërshimit të ujit të lumit.<ref name="Fodor's 2004">[https://books.google.com/books?id=eM-wM2K5mgYC&pg=PA168 Fodor's India, 5th Edition]; 2004, fq. 168</ref> Fortesa ka shumë ballkone të skalitur, oborret të hapur dhe pavijone.<ref name=Fort/> Vetëm një pjesë e strukturës është e hapur për publikun, pasi pjesa tjetër është rezidenca e Kashi Nareshit dhe familjes së tij. Kur maharaxhai është në pallatin e tij fortesë flamuri ngrihet mbi të.<ref name="Mitra 2002"/> Brenda fortesës, pallati ka dy kulla të bardha, të pajisura me shkallë. Në fundin e shkallëve, ndodhet një hyrje harkore dhe shumë oborre që të çojnë në kullën e bardhë.<ref name=moor/>
Në anën tjetër të lumit Gang, në qytezën e Ramnagarit, që është pjesë e Aglomeratit Urban të Varanasit, është e njohur për fortesën dhe muzeun e saj. Në pamje të parë sapo hyhet në portën monumentale të fortesës-pallat, Lal Darwaza, që përfshin edhe lagjet e rojeve, armatimet dhe dhomat e depozitimit për instrumentet muzikore.

[[File:Ram Nagar Fort 4 - inner courtyard (38569484921).jpg|left|284px|thumb|Hyrje nga oborri i brendshëm i Fortesës Ramnagar]]
Rezidenca private e maharaxhait ndodhet në njërën anë të kullës, ndërsa Salla Durbar dhe dhomat e recepsionit në anën tjetër. Një mbishkrim në muret e fortesës pohon: "Shtëpia e fortifikuar e raxhait të Benares-it, me varkën e tij shtetërore".<ref>{{Cite web|language=en |url=http://www.bl.uk/onlinegallery/onlineex/apac/addorimss/t/019addor0004728u00000000.html|title=The Raja of Benares's palace at Ramnagar from the river, with the Raja's state boat|accessdate=7 nëntor 2012|publisher=Online Gallery of British Library|archive-date=28 nëntor 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20221128113823/https://www.bl.uk/onlinegallery/onlineex/apac/addorimss/t/019addor0004728u00000000.html|url-status=dead}}</ref>
Pas një ecjeje të shkurtër në kompleksin e fortesës, duke kaluar nëpër një tunel arrihet në bregun e djathtë të lumit Gang. Duke ngjitur një palë shkallë në të djathtë të mund të shihet Tempulli i Vyasheshvaras, një Shiva linga e vendosur nga asketiku Vyasa, hartuesi i vedave. Në afërsi të saj ndodhet një tjetër tempull që ja vlen të shihet; nga pavijoni panorama e rrjedhës së Gangut është e shkëlqyer. Gjatë muajit të Maghas (janar-shkurt) në çdo të hënë brenda fortesës dhe në depozitën e Ramanagarit zhvillohet një panair, që quhet “Vedavyasa Mela” në nder të Vedavyasas, hartuesit legjendar të vedave (tekste të shenjta) dhe autorit të eposit [[Mahabharata]], të shkruar në shekullin e X p.e.s.. Tempulli i Vedavyasas në Fortesën e Ramanagarit, përgjatë bregut të Gangut, është qendra e këtyre veprimtarive.

Në pjesën veriore të kompleksit të fortesës pranë seksionit [[Ramajana]] të muzeut, është Instituti Purana, instituti i vetëm i këtij lloji në vend që merret me botimet dhe interpretimet e puranave (libra mitologjik të hartuar midis shekujve të V dhe të XVI). Që nga viti 1959 instituti ka publikuar një  në çdo dy vjet, sipas ecurisë së sponsorizimeve të projektit, botimet kritike të puranave.
Në këndin jugor, jashtë pallatit të mbretëreshës, ndodhet një statujë e Hanumanit, shërbyesit majmun të hyjnisë Rama, ulur në një pozicion joga, drejtuar nga jugu. Fytyra e kësaj statuje është e zezë ndërsa trupi i kaftë. Hanumani mbron fortesën nga mallkimi i zotit të vdekjes, Yama, që kontrollon drejtimin jugor.
Për shkak të vendosjes në brigjet e Gangut, fortesa dhe pallati janë përdorur shpesh si një mjedis i jashtëm filmimi. Filmi i titulluar ''Banaras'' është një nga filmat popullorë të filmuar aty.<ref name="Mitra 2002"/><ref name=Ram/> Ka qenë pit stopi i 7-të i The Amazing Race 18.
Familja mbretërore kujdeset për pronën e saj sipas këndvështrimit të saj pa ndonjë plan të përcaktuar për mbrojtjen dhe konservimin e saj. All India Kashiraj Trust kujdeset për veprimtaritë dhe programet e ndryshme kulturore, shoqërore dhe akademike. Vidya Mandir Trust e lidhur me familjen mbretërore kujdeset për muzeun; ndërsa Centre of Purana Studies administrohet nga All India Kashiraj Trust.

{{Multiple image| total_width = 618| image_style       = border:none | image_gap         = 1
| image1            = Ram Nagar Fort 7 (38464193096).jpg
| image2            = Ramnagar Fort, Ramnagar, Varanasi, Uttar Pradesh 02 (cropped).jpg
| footer            = Modulime të rafinuara artistike të dy ballkoneve të fortesës së Ramnagarit
}}
=====Muzeu=====
Muzeu është i njohur si Saraswati Bhawan dhe gjendet në atë që ishte Salla Durbar ose Salla e Pritjeve të Publikut në fortesë.<ref name=Fort/> Është i mirënjohur për koleksionet e tij të rralla dhe të pazakonta të makinave të vjetra amerikane, karrigeve të stolisura prej sedani, punimeve prej fildishi, kostumeve mesjetare, palakinëve me brokada ari dhe argjendi (në formën e zambakut). Ai ka shala elefanti të punuara në argjend, argjendari, kostume të bëra me mëndafsh ''kimkhwa'' (prodhimi më i rafinuar i endësve të Varanasit), një sallë mbresëlënëse armatimesh me shpata, topa të vjetër nga [[Afrika]], [[Burma]] dhe [[Japonia]]. Pushkë të vjetra me fitil, nargjile të zbukuruara, kama, portrete të maharaxhajve, instrumente muzikore të zeza, që janë bërë të bardha për shkak të lënies pas dore të mirëmbajtjes dhe një orë e rrallë astrologjike.<ref name=Ram/> Kjo orë e vendosur në pjesën jugore të pallatit, në seksionin e 4-rt të muzeut mbretëror, jep një larmi informacionesh horologjike dhe astronomike për të përcaktuar të cilët zakonisht nevojiten një numër instrumentesh shkencore. Ajo tregon jo vetëm kohën e saktë, por edhe detajet astrologjike të diellit, hënës dhe planetëve. Ajo është bërë në vitin 1872 nga astronomi i oborrit mbretëror të Varanasit.

Për më tepër në muze mbahen dorëshkrime, veçanërisht shkrime fetare. Gjithashtu pjesë e koleksioneve janë edhe shumë libra të ilustruar në stilin e Miniaturës Mogule.<ref name="Mitra 2002"/><ref name=Ram/><ref name="Fodor's 2004"/> Gjenden pesëqind e tridhjetë e pesë ilustrime që shprehin etosin islamik, secili prej të cilëve ka një bord dekorativ me dizajne zbukuruese florale.<ref name= "Bäumer 2006">[https://books.google.com/books?id=MZ3WAAAAMAAJ Sāmarasya: studies in Indian art, philosophy, and interreligious dialogue: in honour of Bettina Bäumer]; 2006, fq. 193</ref><ref name="Limited2003">[https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC Good Earth Varanasi City Guide]; 2002, fq. 124–7</ref>

Muzeu Mbretëror zë mjaft dhoma dhe salla të fortesës dhe është i ndarë në 5 seksione. Seksioni i parë paraqet llojet e ndryshme të mjeteve, mbajtëseve, palankinë dhe howdahë (samarë ose shala për elefantët ose devetë) të bëra prej argjendi për të mbajtur njerëz në supe ose në shpinën e elefantëve, të përdorura gjatë procesioneve solemne ose në raste të tjera të veçanta si dasmat, festat, gjueti, etj. Seksioni i dytë ruan një numër të madh veshjesh ose instrumente të tjera si çibukë, instrumente muzikore, tapete, shtrate dhe karrige që përdoreshin në jetën e përditshme të maharaxhait dhe familjes së tij. Seksioni i tretë konsiston në një koleksion armësh, ku vizitorët mund të shohin evoluimin e armëve, si shpatat dhe topat e përdorur në Ramanagar dhe gjetkë nga harku deri te armët moderne. Ky seksion përmban edhe disa pjesë të mrekullueshme skulpturash fildishi dhe disa trofe gjuetie të maharaxhait.

Seksioni i 4-rt i muzeut paraqet shtratin mbretëror, orenditë, kostumet dhe veshjet të tjera mbretërore si dhe disa nga pajisjet që maharaxhai mori si dhurata nga dinjitarët e huaj ose personat e rëndësishëm që e kishin vizituar fortesën. Seksioni i 5-të në fund jep një pamje të Rama Lilas (forma teatrore e historisë së hyjnisë Rama) në Ramanagar - pikturat, maskat dhe pajisjet e lidhura të përdorura dhe të kopjuara ose disa dorëshkrime të vjetra të Ramacharitamanasas së Tulasit (një shenjt-poet i shekullit të XVI).

=====Festat=====
[[File:Ram Leela Mela As Performed before at Ram Nugur before the Raja of Benares by James Prinsep 1834 (cropped).jpg|left|318px|thumb|Rama Lila Mela, performuar në Ramnagar para Raxhait të Benaresit, 1834]]
Pallati fortesë duket shumë vibrant dhe i zbukuruar plotë ngjyra gjatë festës një mujore Rama Lila, kur vihen në skenë skena të ndryshme nga eposi [[Ramajana]]. Në këtë rast, një paradë ose procesion plotë ngjyra i eposit [[Ramajana]] paraqitet si pjesë e festimeve Dussehra, që zhvillohen në tetor nën patronazhin e maharaxhait. Këto festime përmbyllen në ditën e fundit, Dashami (dita e 10-të e muajit hënor) sipas kalendarit hindu (tetori i Kalendarit Gregorian), me diegjen e shëmbëlltyrës së Ravanas, mbretit demon dhe bashkëpunëtorëve të tij, që simbolizon fitoren e të mirës mbi të keqen. Festa përfshin gjithashtu një proçesion paraqitjes të ndryshme të vjetra mbretërore.<ref name=Fort/> Maharaxhai vijon traditën e familjes së tij të ndjekjes së festës mujore të teatrit Rama Lila të zhvilluar mbrapa rrugëve të fortesës duke kalëruar një elefant të dekoruar në krye të procesionit.<ref name="Limited2003"/> Më parë teatri vihej në skenë nga regjimentet vendase dhe historia epike e Ramajanës lexohej përgjatë gjithë festës mujore.<ref name="Heitzman2004">[https://books.google.com/books?id=c2p0kqUqfQ4C&pg=PA54 James Heitzman: The City in South Asia]; 2008, fq. 54</ref><ref name=Dance/> Festa të tjera të zhvilluara në fortesë janë ato të muajit të Magh-ut (janar-shkurt) përballë Tempullit të Veda Vyasas, kur pelegrinët vizitojnë Ramnagarin. Në muajin e Phagunës (shkurt-mars) zhvillohet një festë e quajtur '''Raj Mangal''' me një procesion varkash me njerëz, që kërcejnë dhe këndojnë; ajo fillon nga Ghati Asi dhe vijon përgjatë lumit deri përballë fortesës.<ref name=Dance>{{Cite web|url=http://www.bl.uk/onlinegallery/onlineex/apaccother/019xzz000007513u00004000.html|title=Ram Leela Mela. As performed before at Ram Nugur before the Raja of Benares|language=en|accessdate=7 nëntor 2012|publisher=Online Gallery of British Library}}{{Lidhje e vdekur}}</ref>

====Ghatet====
{{wide image|Varanasi panorama.jpg|945px| Panoramë e [[Ghatet në Varanasi|Ghateve në Varanasi]] nga Gangu}}
{{kryesore|Ghatet në Varanasi}}
[[File:Meditation on a Ghat on the Ganges, Varanasi.jpg|thumb|244px|Meditim herët në një ghat të Varanasit]]
'''Ghatet në Varanasi'''<ref>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/ghat/ghat.htm|title=Ghats of Ganga at Varanasi|publisher=Department of Culture, Varanasi|language=en|accessdate=20 dhjetor 2010}}</ref> janë vende të shkallëzuara në bregun e lumit që mundësojnë afrimin deri te uji i lumit të Gangut. Qyteti i Varanasit ka 87 [[ghatet|ghate]].<ref>[http://www.theaustralian.com.au/news/world/pollution-clogs-indias-sacred-ganges-river/story-fnb64oi6-1226940442658# Pollution clogs India’s sacred Ganges river]</ref> Shumica e ghateve janë vende larjeje dhe ghate për ceremoninë Puja të [[Hinduizmi]]t, ndërsa pak prej tyre përdoren ekskluzivisht si vende kremimi (vende ku digjen trupat e të vdekurve.<ref>Rob Bowden: The Ganges; 2003, Heinemann, ISBN 978-0-7398-6070-0</ref>

Shumica e ghateve të Varanasit u ndërtuan pas vitit 1700, kur qyteti ishte pjesë e Perandorisë Maratha.<ref>Diana Eck: Banaras: City of Light; ISBN 978-0-691-02023-5</ref> Ndërtuesit e ghateve të tanishme janë marathat, shindet (scindiat), holkarët,  bhonslet dhe Peshwet (peshwat). Shumë ghate janë të lidhur me legjendat ose mitet ndërsa shumë prej tyre janë në pronësi private. Varkat që lundrojnë në mëngjes në Gang përgjatë ghateve janë një tërheqje popullore turistike.

[[File:Munshi Ghat Varanasi.jpg|thumb|left|458px|Ghatet, bregut të Gangut në Varanasi]]
[[Ghatet]] janë një përbërës i pandashëm i konceptit hindu të hyjnores të përfaqësuar nga elementet fizike, metafizike dhe të mbinatyrshme.<ref name= Ganga>{{cite web|language=en|url=http://varanasi.nic.in/ghat/ghatr.html|title=Ganga & ghats|accessdate=3 nëntor 2012|publisher=National Informatics Centre}}</ref> Varanasi ka të paktën 84 [[ghatet|ghate]], shumica e të cilëve përdoren për banjë nga pelegrinët dhe për kryerjen e ceremonive puxha shpirtërisht domethënëse të [[Hinduizmi]]t, ndërsa pak prej tyre përdoren ekskluzivisht si vende kremimi hindu.<ref name="Ghats">{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/ghat/ghat1-20.html|title=Ghats of Benares, 1–20|language=en|accessdate=3 nëntor 2012|publisher=National Informatics Centre}}</ref><ref name=ghats>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/ghat/ghat41-60.html|title=Ghats of Varanasi, 41 to 60|language=en|accessdate=3 nëntor 2012|publisher=National Informatics Centre}}</ref><ref name=ghat>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/ghat/ghat61-84.html|title=Ghats of Benares, 61 to 84|language=en|accessdate=3 nëntor 2012|publisher=National Informatics Centre}}</ref> Shkallët e ghateve të çojnë në ujin e lumit Gang, duke përfshirë dhe Ghatin Dashashwamedha, Ghatin Manikarnika, Ghatin Panchganga dhe Ghatin Harishchandra, kur hindut kremojnë të vdekurit e tyre. Shumë ghate janë të lidhura me [[mitologjia hindu|legjendat hindu]] dhe mjaft prej tyre tani janë në pronësi.<ref name=34Bansal35>Sunita Pant Bansal: [https://books.google.com/?id=F303Zb7EC0kC&pg=PT34 Hindu Pilgrimage]; 2008, fq. 34–5</ref>

Shumë prej ghateve u ndërtuan nën patronazhin e Dinastisë Maratha, Shinde (Scindia), Holkar, Bhonsle dhe Peshwa. Një varg në mëngjes që lundron në Gang përgjatë ghateve është një panoramë mjaft e pëlqyer turistike. Shtrirja e gjatë e ghateve në Varanasi e pajisin bregun lumor me një shumësi faltoresh, tempujsh dhe pallatesh të ndërtuar "radhë pas radhe sipër nivelit të ujit".<ref>Kenneth Pletcher: [https://books.google.com/books?id=Mjr0X-8jrLAC&pg=PA159 The Geography of India: Sacred and Historic Places]; 2010, fq. 159-60</ref>
Man Singhu i Amberit ndërtoi Ghatin Maan-Sarowar. Maharaxhai i Darbhangas ndërtoi Ghatin Darbhanga. Tulsidasi shkroi Rāmacaritamānasan te Ghati Tulsi. Qendra e Sri Kashi Math Samsthanit, një shkollë shpirtërore e ndjekur nga brahminët Goud Saraswat, folës të gjuhës konkani, gjendet te Ghati Brahma.

[[File:Assi Ghat, Varanasi.JPG|thumb|Ghati Assi në Varanasi]]
=====Ghati Assi=====
Ghati Assi është një ghat i rëndësishëm i Varanasit, që tradicionalisht përbën skajin jugor të qytetit. Ky ghat përmendet në mjaft referenca në literaturën e hershme, veçanërisht te Matsya Purana, Kurma Purana, Padma Purana dhe Kashi Khanda.<ref>Vinay: [https://books.google.al/books?id=KUIYFxbng1YC Matsaya Purana]; Diamond Pocket Books, ISBN 81-288-0678-5</ref><ref>Vinay: [https://books.google.al/books?id=QsxfCgAAQBAJ Koorma Purana]; Diamond Pocket Books, ISBN 81-288-2802-9</ref><ref>Vinay: [https://books.google.al/books?id=QI4wPwAACAAJ Padma Purana]; Diamond Pocket Books, 2008, ISBN 81-288-1748-5</ref><ref>Vinay: [https://books.google.al/books?id=5nk6DQAAQBAJ&pg=PT43 Kashi Khanda, Diamond Pocket Books, 2016] ISBN 81-288-2277-2</ref> Në fakt ky ghat u zgjerua nga Assi deri te ghati Bhaidaini më herët. Pas shekullit të XIX Ghati Asi u nda në pesë ghate, Ghati Asi, Ghati Ganga Mahal (I), Ghati Rewan, Ghati Tulasi dhe Ghati Bhadaini.
Zona e Ghatit Asi ndodhet në koordinatat {{coord|25|17.334|N|83|00.358|E|display=inline}} (Asi Sangameshvara - 2) në skajin jugor të qytetit dhe deri në 1979 shënohej nga pikëtakimi i kanaleve kulluese të Asit; Pika referuese jugore është Asi Sangameshvara. Zona shtrihet në 1.375  hektarë në përmasat 125 m. X 110 m.

;Përshkrimi dhe historia:
Te Gaharwal Danpatra (shekulli i XI-XII) Ghati Lolarka përmendet si Aditya Pitha (vendi i shenjtë i diellit) e famshme. Gjatë shekullit të XVI – XVII Sant Tulasi Das në këtë vend shkroi Ramcharitmanasin. Sipas një besimi hyjnesha Durga pasi vrau demonin Shumbha-Nishumbha e kishte hedhur shpatën e saj. Vendi ku shpata (khadga) ra rezultoi në rrjedhjen e madhe të njohur si lumi Asi (tani thjesht përrua). Vendi i takimit të lumit Gang dhe Asit është i njohur si Ghati Asi ose Assi. Te Kashi Khanda përmendet si Asi "Saimbeda Tirtha" ku meret punaya e të gjitha tirthave (vendeve të shenjta) duke bërë një zhytje këtu.<ref>Karunapati Tripathi (red.): Kashi Khanda; 1991-98, Sampurnananda Sanskrit Vishvavidyalaya</ref>

Të gjithë itineraret e pelegrinazhit që kalojnë nëpërmjet jugut kalojnë edhe në këtë vend. Madje edhe në mitologjitë e lashta (psh.: Matya Purana), kanalet e Asit përmenden si rrjedha stinore dhe shtrat i tharë. Tempulli i Asi Sangameshvaras (“Zoti i pikëtakimit të Asit”) shënonte me një pllakë mermeri vendin e trashëgimisë puranike të sitit. Pllaka shkruan se “Në pelegrinazhin Pancakroshi, ky vend është një nga Pancatirthit”. Ky ghat përmendet në mbishkrimet e Periudhës Gahadavala (Shekulli i XI-XII). Te Giravana-padamanjari i Varadarajas (1600-60) ky ghat është përshkruar gjithashtu me lavde. Nga fillimi i shekullit të XIX rripi i gjatë i ghatit u nda në ghate të veçanta. Në vitin 1902 mbretëresha Dulhin Radha Dulari Kunwar e Sursandit (Bihar) e bleu pjesën jugore të ghatit dhe ndërtoi pallatin e saj të vogël (tashmë Hotel Ganga View) dhe ndërtoi edhe Tempullin e Lakshminarayanas.

Deri në shekullin e XIX Ghati Asi ishte në një formë natyrore, një tokë e hapur e rrethuar me gjelbërimin e pemëve. Megjithatë, lavdia e tij tashmë ishte përshkruar në tekstet e lashta nën emrin e “Asi Sangmeh Tirthas”. Në vitin 1988 ghati u bë pucca (me shkallë guri) nga Departamenti i Vaditjes së projektit të Drejtorisë Ganga. Ndjekësit e besimeve hindu, këtu bëjnë banjën e shenjtë, veçanërisht gjatë Chaityas (mars-prill) dhe Maghas (janar-shkurt). Raste të tjera të rëndësishme janë eklipset diellore/hënore, Ganga Dashahra, Probodhoni Ekadashi, Makar Shankranti etj.

;Gjendja e ruajtjes:
[[File:Sri Lakshminarayan Temple at Assi Ghat, Varanasi, Uttar Pradesh, India (2012).jpg|thumb|left|358px|Ghati Assi, ghati më jugor në Varanasi]]
Në fakt, në emër të zbukurimit dhe ndryshimit zhvillimi dhe transformimi i zonës së ghatit u kthye në një problem të madh. Mbyllja e pikëtakimit të Asit (i zhvendosur 0.5&nbsp;km në jug në vitet 1981-82) dhe ndërtimi i shkallëve puka të ghatit ashtu si dhe ghatet e afërta rezultoi në krijimin e një problemi të madh me depozitimet aluvionale. Sipas një vlerësimi rreth 8200 m² lymi në një gjatësi prej 60 m u depozitohet çdo vit përgjatë ghateve Asi dhe Rivan dhe për ta pastruar duhet një shumë e mirë parash që të shpenzohet çdo vit.  Për më tepër, shtrati dhe rrjedha janë duke ndryshuar, që shkakton humbjen e sensit estetik si dhe vlerave shenjtërore të ghatit. Pasojat e qasjes moderne të planifikimit afat-shkurtër këtu janë qartësisht të dukshme.

Në korrik të vitit 2013, Gjykata e Larë e Allahabadit pezulloi një projekt ndërtimor gjigand të Qeverisë shtetërore të Uttar Pradeshit për bërjen e strukturave të përhershme në zonën e trashëgimisë (brenda dhe përreth Assi Ghatit) në Varanasi që ishte në kundërshtim të hapur me ligjet dhe do ta shpërfytyronte përgjithmonë panoramën urbane të ghatet breg-lumore të Varanasit.<ref>{{cite web|url=http://www.kautilyasociety.com/blog/wp-content/uploads/2013/09/Allahabad-High-Court-Order_-29July131.pdf|title=Allahabad High Court Order|language=en|date=29 korrik 2013}}</ref>
Këto ndërtime të propozuar përfshinin bankina në lum, tualete, strehë, platforma të mëdha larjeje, parqe, kioska, zona parkimi, zona të gjelbra, një shëtitore 9 metra të gjerë dhe 635 metra të gjatë.<ref>{{cite news|url=http://navbharattimes.indiatimes.com/articleshow/22233290.cms|title=hi court ne sarkar se varansi ke ghaton ke saundyirkaran ka prastav manga (हाईकोर्ट ने सरकार से वाराणसी के घाटों के सौंदर्यीकरण का प्रस्ताव मांगा नवभारत टाइम्स)|language=hi|trans-title=Gjykata e Lartë kërkon propozime nga qeveria për zbukurimin e Ghateve të Varanasit|work=indiatimes|date=3 shtator 2013|publisher=Times of India Group}}</ref>

Sipas gjykatës, në mënyrë që të përputhej me kërkesat e qytetarëve të Varanasit, përpara se projekti i pezulluar të  zbatohet, ai duhet të përmbush këto kërkesa:
Duhet të bazohet mbi një raport të përshtatshëm shkencor mbi lumin dhe brigjet e tij ashtu si dhe në përdorimin e tyre, të përgatitur nga ekspertët në këshillim me palët e interesuara, që studion faktorët përgjegjës nga një anë për ekzistencën e qëndrueshme të ghateve dhe nga ana tjetër për dobësimin e strukturës së ghateve si dhe gërryerjen e ghateve nga poshtë; Mbi impaktin e ndërhyrjeve zhvillimore në rrjedhën e lumit dhe balancën e tij ekologjike si dhe në ekzistencën e qëndrueshme të ghateve breg-lumore dhe strukturës së tyre.
Në mënyrë që projektet të kontribuojnë pozitivisht në vlerën estetike dhe koherencën e strukturës breg-lumore të Gangut, përdorimi dhe pamja ashtu si dhe mirëmbajtja e harmonisë dhe veçorisë së panoramës së tyre arkitekturore, formës dhe materialit që i përbën ato, është e rëndësishme që ndërhyrjet të mos jenë të veçuara pro të jenë pjesë e një plani konservimi dhe menaxhimi më të gjerë që siguron mbështetjen e qëndrueshme dhe minimizon ndikimet negative në to.

Në mënyrë që ndërhyrjet të jenë efektive dhe të qëndrueshme, ato duhet të jenë shtrira në kohë, të kenë konfirmimin financimeve të plota, të jenë kronologjikisht logjike dhe të konsultuara me shoqërinë civile, kështu që ato të jenë të bazuara në nevojat e banorëve. Kjo është e rëndësishme për shkak se ka shembuj “praktikash të gabuara” në qytet, p.sh.: ura mbi lumin Gang midis Samne Ghatit dhe Ramnagarit që nisi në 2006 dhe u pezullua për 5 vitet në vijim për shkak të ndryshimit në qeveri dhe që tani rinisi përsëri ose struktura gjysmë e ndërtuar në Dashashwamedh ghatin, që synonte përmirësimin e hapësirës së tregut vendor, por nuk u përfundua kurr pasi ndoqi një qasje nga lart posht dhe nuk u përgatit në këshillim me palët e interesuara.
Në mënyrë që të optimizoi përdorimin e fondeve, ndërhyrjet duhet të ndërtojnë dhe përdorin raportet ekzistuese mbi ghatet breg-lumore të Gangut, si për Ghatin Dashashwamedha, Ghatin Assi etj.
Nevojitet të krijohet një mekanizëm monitorues në bashkëpunim me shoqërinë civile vendore dhe që raportet tremujore të paraqiten në këtë trupë të Gjykatës së Lartë të Allahabadit dhe që kontraktorët të penalizohen nëse ata shkelin afatet dhe cilësinë e ndërhyrjeve.

[[File:Ganga Mahal Ghat Assi, Varanasi.JPG|thumb|248px|Ghati Ganga Mahala]]
=====Ghati Ganga Mahala I=====
[[File:Ghats in Varanasi 028.jpg|thumb|left|357px|Ghati Ganga Mahala pranë Ghatit Assi në Gang]]
Ghati Ganga Mahala (I) është emërtuar sipas një pallati të ish maharaxhait të Banarasit në drejtimin verior të skajit të Ghatit Asi. Në fakt ghati ka një domethënie të vogël kulturore, përveç skalitjeve të bukura që përfaqësojnë madhështinë e arkitekturës së Rajputit dhe asaj vendore të shekullit të XVI. Megjithatë pallati u ndërtua në gjysmën e parë të shekullit të XX. Ghati Ganga Mahala ndodhet në koordinatat {{coord|25|17.396|N|83|00.377|E|display=inline}} (qendra e Ghatit) dhe shtrihet në një sipërfaqe prej 0.54 hektarësh.
Kjo është pjesa e zgjatur e Ghatit Asi, e karakterizuar nga ndërtesat pallatore të bëra rreth vitit 1830 nën patronazhin e mbretit të Banarasit, Prabhunarayan Singh. Një palë shkallë guri midis Asit dhe pallatit i ndajnë dy ghatet. Stili arkitekturor i këtij pallati është një përzierje e mahnitshme e stilit Raxhputian dhe stilit tradicional vendor. Që prej më shumë se një dekadë ky pallat është përdorur nga institucionet e huaja. Kati i parë është përdorur nga World Literacy Programme of Canada, ndërsa kati i sipërm është përdorur nga Indo-Swedish Study Centre e organizuar nga Universiteti Karlstad. Në këtë ghat zhvillohen rrallë veprimtari kulturore.

Pallati Ganga Mahala zotërohet nga Maharani Trust i mbretit të Banarasit; ndërsa pallati Rivan Mahala zotërohet nga Banaras Hindu University. Përveç Maharani Trust, që kujdeset për Ganga Mahalën, Banaras Hindu University, si dhe organizatat publike vendore kryen punime mirëmbajtëse pa ndonjë plan të caktuar veprimi, program apo strategji për ruajtjen e ghateve. Dy institucionet e mirëmbajnë pronën e tyre sipas këndvështrimeve të tyre. Megjithatë, Ganga Mahala mirëmbahet më mirë nga organizatat e huaja.

[[File:Tulsi Ghat.jpg|thumb|369px|Ghati Tulasi]]
=====Ghati Tulsi=====
Ky ghat është emërtuar sipas poetit të madh Tulasi (1547-1622) që shkroi Ramcharitmanasin. Më herët ishte i njohur si Ghati Lolark si dëshmohet te Gaharwa Danpatra dhe Girvanapadamanjari (shekulli i XVII). Më vonë në vitin 1941 Baldeo Das Birala e bëri këtë ghat me shkallë puka. Ky ghat është i lidhur me një numër të rëndësishëm veprimtarish si Banja e Lolarkkundas, banja për tu çliruar nga lebroza, gjatë muajit hënor hindu të Kartikas (tetor-nëntor) këtu kryhet Krishna lila me rite tradicionale, koncerte muzikore, ndeshje luftimi dhe diskutime shpirtërore.
Tulasi Ghati gjendet në koordinatat {{coord|25|17.490|N|83|00.385|E|display=inline}} (Ghati Tulasi, pema e Pipalit) dhe {{coord|25|17.510|N|83|00.387|E|display=inline}} (Arka Vinayaka). Ai ndodhet pranë Ghatit Bhadaini (Ghati i vjetër Lolarka). Ghati Tulasi ka një sipërfaqe prej 1.1 hektarësh, ndërsa Arka Vinayak 0.001 hektarë.

[[File:Tulasi Ghat, Varanasi.JPG|thumb|left|309px|Ghati Tulasi, Varanasi]]
Ghati i vjetër i Lolarkas është ri-emërtuar në kujtim të lidhjes së tij me Tulasin (1547-1623), një poet i madh që shkroi Ramacaritamanasa, një version në gjuhën hindi i eposit të Ramayanës. Tulasi, këtu kaloi periudhën e fundit të jetës së tij. Pasi ngjit shkallët, në të djathtë të statujës së Hanumanit të vendosur nga Tulasi dhe një pjesë varke dhe druri sandali (khandaun) të përdorur nga ai. Kjo faltore e vogël është e bashkangjitur me një shtëpi të zotëruar nga Mahant Veer Bhadra Mishra. Në pjesën e sipërme të ghatit ndodhen katër faltore që përmbajnë imazhet e Shivës dhe Hanumanit. Ky ghat u ndërtua në vitin 1807 nga Amrit Rao, djali i adoptuar i Raghobas, që e padronizoi ndërtesën. Më vonë, u bënë riparime dhe zgjerime nga Mahant Svami Nathi. Në vitin 1941 Baldeo Das Birla bëri shkallët prej guri pukka të këtij ghati. Bashkangjitur me këtë ghat janë një dhomë miqsh, një shkollë sanskrite dhe Cleaning Ganga Laboratory.

Në platformën e hapur në Ghatin Tulasi, çdo ditë në muajin hindu të Karttikas (tetor-nëntor) kryhet përgjatë një jave Krishna Lila (një performancë teatrore e jetës së zotit Krishna). Rama Lila, e nisur nga Tulasi, është gjithashtu e vijuar gjatë muajit të Asvinas (shtator-tetor) për një periudhë prej 17 ditësh. Në afërsi gjendet Tulasi Akharas (vendi i luftimit), i nisur nga Tulasi në shekullin e XVI, ku në orët e mëngjesit shumë njerëz, kryesisht baxhoxhinj, praktikojnë stilin indian të luftimit.

Arka Vinayaka: Në bregun e lartë të Gangut, duke qëndruar në pemën e pipalit ({{lang|la|ficus religiosa}}), Arka (“mbajtësi i lëndës”) është konsideruar si i pari në grupin prej 56 Vinayakave/Ganeshave që shënojnë shtatë itinerare rrotullimi spiral të pelegrinazhit. Arka Vinayaka është mbrojtësi i skajit jug-lindor të itinerarit të shenjtë. Në të njëjtin kompleks është një imazh i vogël i Bhadra Vinayakas. Duke u kthyer nga perëndimi vijon prapë rrugica. Në kthimin e vogël majtas, Amarnatha Shiva linga (Amareshvara) përfaqëson kopjen e lingës së famshme prej akulli në Kashmirin e [[Himalajet|Himalajeve]]. Ky është rreth 2 metra poshtë sipërfaqes dhe shihet që nga rrugica.
Zona e Ghatit Tulasi zotërohet nga Sankat Mochan Foundation, ndërsa Tempulli Arka Vinayaka zotërohet nga një shoqëri që e ka lënë nën kujdesin e komitetit vendor. Sankat Mochan Foundation dhe Ganga Cleaning Campaign (Swatch Ganga Campaign), të dyja të mbikëqyrura dhe drejtuara nga Mahant Veer Bhadra Mishra, janë përfshirë në programe ruajtjeje, por nuk ka ndonjë theksim të veçantë mbi ruajtjen e mirëmbajtjen e trashëgimisë. Shtimi i ndërtesave të reja nuk përshtatet fare me panoramën e trashëgimisë.

[[File:Chet Singh Ghat, Varanasi, India - October 2014.jpg|thumb|396px|Ghati Chet Singh në Varanasi]]
=====Ghati Chet Singh=====
Është një ghat historik i fortifikuar. Pallati i Chet Singh Ghatit u ndërtua në mes të shekullit të XVIII nga Chet Singh-u (1770-1781) si një fortesë e vogël, që qe dëshmitare e betejës së ashpër midis trupave të Warren Hastings dhe Chet Singhut në vitin 1781 që rezultoi në humbjen e Chet Singhut. Kështu kjo fortesë kaloi nën kontrollin e britanikëve. Në fund të shekullit të XIX mbreti Prabhunarayan Singh mori përsëri pronësinë e kësaj fortese. Pjesa veriore e saj iu dhurua grupit të asketikëve Naga, që më vonë ndërtuan manastiret dhe ghatet e tyre, të quajtura Niranjani Ghat dhe Nirvani Ghat.

Vendi ka parë një betejë të ashpër midis trupave të Warren Hastings dhe Chet Singh-ut në vitin 1781. Fortesa dhe ghati u morën nga britanikët nga Maharaxha Prabhu Narayan Singh-u në gjysmën e dytë të shekullit të XIX. Fillimisht ky ghat ishte i njohur si Ghati Khirki; Tani ka katër pjesë të njohura si Cheta Singh, Niranjani, Nirvani dhe Shivala. Ghati ka tre tempuj të Shivës që i përkasin shekullit të XVIII. Deri në gjysmën e parë të shekullit të XX ishte mjaft i rëndësishëm kulturalisht. Këtu organizohej festa e famshme e Budhwa Mangalit, që zhvillohej për shtatë ditë. Për shkak të rrjedhës së fortë të Gangut, njerëzit e shmangin larjen këtu. Ky ghat është rigjallëruar nga qeveria e Uttar Pradeshit në vitin 1958.

[[File:Varanasi 2010 Chet Singh Ghat.jpg|thumb|left|369px|Ghati Chet Singh, Varanasi]]
Ghati i Chet Singhut gjenden në koordinatat {{coord|25|17.621|N|83|00.380|E|display= inline}} (pika e hyrjes në Ghat). Chet Singh Ghati gjendet në zonën Shivala. Ai shtrihet në një sipërfaqe prej 0.47 hektarësh.
Ky pallat ka qenë rezidenca kryesore e rezidenca e tij kryesore. Kjo ndërtesë përbëhet nga një pallat me pavjone, i ndërtuar mbi një tarracë që shikon nga Gangu, një grup ndërtesash për gratë (të shkatërruara) dhe një [[Kopshtet Mogule|kopësht mogul]] me [[darbari|darbar]] dhe kullë uji. Pallati ka një marrëdhënie të veçantë me Gangun. Ai hapet drejt ghatit që është një vijim i pallatit dhe arrihet nëpërmjet portikësh monumentalë. Portiku bujt një palë shkallë, që mundësojnë hyrjen për në tarracë. Aty, një pavjon qendror qëndron në drejtim të Gangut, mbi të cilin maharaxhai dilte për të soditur. Niveli i tarracës është i përcaktuar në dy kënde nga dy struktura masive të kurorëzuar me pavjone tetëkëndore me kupola. Në kompleks ndodhen tre tempujt të Shivës, ndërtuar në shekullin e XVIII-XIX.

Mungesa e njohurisë për trashëgiminë e vjetër, ka rezultuar në mjaft ndërtime dhe riparime të shëmtuara. Asketikët që jetojnë aty, ose kujdestarët që mbikëqyrin manastirin-tempull janë shumë konservatorë dhe si dëgjojnë kurrë të tjerët. Për më tepër, duke përfituar nga rregullat e buta dhe vakumi ligjor janë bërë shumë shtesa në zonë, që kërcënojnë estetikën dhe trashëgiminë e lashtë.
Përveç se njëherë ose dy herë në një vit për disa celebrime, kur pallati u pastrua dhe iu bënë disa riparime, nuk janë ndërmarr masa të veçanta për të ruajtur dhe mbrojtur trashëgiminë e pallatit dhe kompleksit të tij. Ky pallat dhe zona përreth tij zotërohen nga Trusti Kashiraj i maharaxhait.

[[File:Harishchandra Ghat 2, Varanasi.JPG|thumb|309px|Ghati Harishchandra]]
=====Ghati Harishchandra=====
Ky është një nga dy ghatet e kremimit dhe disa kohë është përmendur si Adi Manikarnika ("terreni origjinal i kremimit"),<ref>Vinay: [https://books.google.al/books?id=8U0NYx_K_CAC Kāshi Kedara Mahatmya]; 1990, vargjet 2.225-6</ref> pasi këtu gjendet akoma Adi Manikarnika Tirtha. Ky është gjithashtu vendi i vjetër i shenjtë buzë ujit i quajtur Harampapa Tirtha. Ghati Harishchandra bashkë me Ghatin e Karnatakas shtrihet në një sipërfaqe prej 0.29 hektarësh.

[[File:Harishchandra Ghat, Varanasi.JPG|thumb|307px|left|Ghati Harishchandra në Varanasi]]
Ghati Harishcandra është emërtuar sipas një mbreti të madh mitik të quajtur Harish Chandra. Sipas rrëfenjave të lashta, ai punoi terrenin e kremimit për ruajtjen e të vërtetës dhe bamirësi, por në fund zotat e shpërblyen atë, duke i rikthyer fronin dhe djalin e vdekur.<ref>Vinay: [https://books.google.al/books?id=KUIYFxbng1YC Matsaya Purana]; fq. 8</ref> Ky është një nga dy ghatet e kremimit. Ky ghat nuk është përshkruar në mitologjitë e lashta dhe për herë të parë përmendet nga Prinsep-i (1822) dhe Sherring-u (1868), ku të dy e përmendin me emrin Ghati Shmashana. Është hamendësuar se kur qyteti u zgjerua drejt jugut, ghati i kremimit është kopjuar, që është e dukshme nga imazhet e Satit të shekullit të XV-XVI të shpërndara pranë këtij ghati. Mund të pranohet lehtësisht se gjatë shekullit të XV-XVI kishte tashmë një terren aktiv kremimi, ashtu siç përshkruhet te Kedara Amtaragriha Yatra. Në mes të shekullit të XVIII në pikturat e ruajtura në Muzeun Savai Mansingh-II (Xhaipur, [[Raxhastani|Raxhastan]]) ky ghat përmendet si Ghati Shamashana.

Te tempujt në krye ndodhen statujat e Harischandrsvaras, Rohitesvaras, Adi Manikarnikesvaras dhe Vrddha Kedaras. Rreth vitit 1740 Narayana Dikshita, një guru fetar i Dinastisë Peshva e restauroi këtë ghat dhe e bëri pjesërisht me shkallë puka. Në pjesën e sipërme te faltoret ndodhen imazhet e Harishcandreshvaras, Rohiteshvaras, Adi Manikarnikeshvaras dhe Vriddha Kedaras. Në breg, në një kullë të hapur është një linga e Shmasaneshvaras. Në vitet 1986-87 këtu u hap një krematorium elektrik, gjithsesi përkrahë kremimeve me dru dhe qymyr, që vazhdojnë; në fakt krematoriumi elektrik funksionon rrallë për shkak të mungesës së furnizimit me energji.

[[File:Lal Ghat in Varanasi.jpg|thumb|358px|Ghati Lali në Varanasi]]
=====Ghati Lali=====
Rreth vitit 1778 ky ghat u ndërtua me shkallë puka nga mbreti i Banarasit. Në pjesën e sipërme të tij ndodhet Tempulli i Lambodara Cintamanit dhe Jyestha Vinaykave, Kiratesvara, Jayanta Shiva linga dhe Maha Lakshmi. Zona është e mbizotëruar nga kasta e larësve të rrobave. Ghati Lali ndodhet në koordinatat {{coord|25|17.951|N|83|00.467|E|display=inline}} (Jyeshtha Vinayaka, Ghati Lali) dhe bashkë me Ghatin Vijayanagaram shtrihen në një sipërfaqe prej 0.156 hektarësh.

Ghati Lali (ose ndonjëherë i quajtur Lalli), sipas legjendave popullore e mori emrin sipas shenjtit të famshëm mistik të fundit të shekullit të XVIII, Lali Baba, i Champaranit (në Bihar) që kishte krijuar manastirin e tij aty, të njohur si Gudaradas Akhara. Kjo mund të përkrahet nga regjistrimi në hartën e vjetër të Banarasit të përpiluar nga Prinsep në vitin 1822. Në fund të viteve 1770 raxhai i Banarasit e riparoi pjesërisht dhe bëri një pjesë të tij me puka. Megjithatë rreth vitit 1890 mbreti i Vijayanagaras (India Jugore) bashkë me ndërtimin e një ghati të ri në afërsi e bëri këtë ghat me puka. Në vitin 1988 Departamenti i Vaditjes së Qeverisë së Uttar Pradeshit e ka rindërtuar dhe bërë plotësisht me puka këtë ghat. Në pjesën e sipërme ndodhen faltoret e Lamodara dhe Chintamani Vinayakas. Në breg, në një nike të stërmadhe guri (madhi) ndodhen imazhet e Jyestha Vinayakas, Kirateshvaras, Jayanta Lingas dhe Maha Lakshmit. Shkallët prej guri që lidhin ghatin përbëhen nga mjaft nike që përmbanjë imazhe hyjnore.

[[File:Lal Ghat, Varanasi.JPG|thumb|left|309px|Ghati Lali]]
Pjesa e sipërme e Ghatit Lali u ble nga një manastir i Haridvaras në vitin 1990 dhe është ndërtuar një ndërtesë plotësisht e re, duke e emërtuar në nder të themeluesit të tij Ghati Dandi Svami Bhumananda. Më 22 janar 2007 Autoriteti i Zhvillimit të Varanasit e njoftuan Sri Vibhusit Swamin për një shkatërrim të rendeve të shtesave të paligjshme të Bhuma Niketanit. Me gjithë procesin gjyqësor të prishjes së rendeve për këtë ndërtim të paligjshëm më 22 janar 2007, ndërtimi i paligjshëm vijoi të ekzistonte për 6 vjet, duke dhunuar urdhrin e qeverisë për ndalimin e ndërtimit, por gjithashtu duke uzurpuar ghatet që janë pronë publike.

Kur u hetua nga Gjykata e [[Allahabad]]it, pse nuk u zbatua urdhri i shkatërrimit, autoriteti Autoriteti i Zhvillimit të Varanasit pohoi "se Bhuma Niketani nuk ishte zgjeruar, por vetëm ishte mbuluar me xham të ri". Gjykatësit e Gjykatës së Lartë të Allahabadit e etiketuan këtë raport si "asgjë, veçse një akt për të mbrojtur ndërtimet e paligjshme.<ref>{{Citation|title=Court order No. - Case:- PUBLIC INTEREST LITIGATION (PIL) No. - 31229 of 2005|url=http://www.kautilyasociety.com/blog/wp-content/uploads/2013/06/PIL_Allahabad-High-Court-Order_14March20131.pdf|publisher=Allahabad High Court|language=en|date=14 mars 2013}}</ref>
Përveç kujdesimit të Trustit Svami Karapatri dhe Trustit Svami Bhumananda, nuk ka plane, programe apo strategji të veçanta veprimi për mbrojtjen dhe ruajtjen e ghateve. Trustet e mirëmbajnë pronën e tyre sipas këndvështrimeve të tyre, pa ndonjë plan të përcaktuar.

[[File:Varanasi 2010 Kedar Ghat.jpg|thumb|396px|Ghati Kedara me tempullin Kedareshvara dhe Ashramin Kalpatri në krye]]
=====Ghati Kedara=====
Ky ghat është lartësuar hollësisht te Kashti Khanda si dhe te Kashi Kedara Mahatmya.<ref>Karunapati Tripathi (red.): Kashi Khanda; 1991-98, 77.8-10, fq. 47-54</ref><ref>Vinay: [https://books.google.al/books?id=8U0NYx_K_CAC Kāshi Kedara Mahatmya]; Diamond Pocket Books, 1990, ISBN 81-288-0726-9</ref> Ky ghat konsiderohet si vendi i shenjtë i Haramapapa Tirthas.

Ghati Kedara gjendet në koordinatat {{coord|25|17.985|N|83|00.425|E|display=inline}} (Tempulli Kedareshvara). Sipërfaqja e zonës kryesore të shenjtë është 0.50 hektarë. Në krye të tij gjendet tempulli i Kedaresvaras, hyjnisë mbrojtëse të segmentit të shenjtë jugor. Faltoret e bashkangjitura me Ghatin Kedar dhe vendin e shenjtë janë: Tarakesvara, Gauri Kunda dhe Vitanka Narasimha. Në fundin e shekullit të XVI Kumarasvami, një ndjekës i përkushtuar i Dattatreyas bëri një manastir bashkangjitur me Tempullin Kedaresvara. Sipas një mbishkrimi Gahadavala ( rreth vitit 1100) pranë këtij ghati gjendet Ghati Svapnesvara, por që tani nuk ekziston më.

Në fillim të ghatit gjendet Gauri Kunda, një pellg i vogël uji që përmban një imazh të mrekullueshëm të Gaurit (Parvati) në murin lindor. Duke u ngjitur në shkallët e rrëpirëta, në platformë është një faltore e Tarakeshvara lingas. Kedara është një tempull lumor, që qëndron në krye të një ghati mbresëlënës mbi nivelin e ujit mbi kodrën e gjatë që mbështetet nga një majëza e tretë e tridentit simbolik të Shivës. Tempulli është një ndërtesë e madhe, që ngrihet nga brigjet e lumit te i cili një ghat i rafinuar guri zbret në shtratin e lumit Gang. Ai qëndron në mes të oborrit të gjerë, në katër këndet e të cilit janë katër tempuj të kurorëzuar me kupola. Veranda që shtrihet përreth anës së brendshme të rrethimit përmban mjaft faltore të vogla dhe koleksione të shumta idhujsh. Pelegrinët kryejnë një banjë të shenjtë në Gang dhe mbajnë enë tunxhi të ujit të shenjtë ndërsa ngjiten në shkallët e gjera dhe të rrëpirëta për ta ofruar atë në adhurimin e Kedareshvaras.

[[File:Le Kedar Ghat (Varanasi) (8472444740).jpg|thumb|left|268px|Tempulli Kedareshvara në krye të Ghatit Kedara]]
Duke hyrë në Tempullin Kedara nga të dy rrugët, ku njëra shkon në një oborr të brendshëm të errët. Përreth murit të jashtëm është një shumësi faltorëzesh të vogla, shumica e të cilave kanë Shiva linga të veçanta. Në qendër të oborrit është tempulli i brendshëm, brenda të cilit janë akoma më shumë faltore dytësore: ato të bashkëshortes së Shivës dhe shërbyesve të saj. Në fund arrihet te dera e [[garbhagriha|shenjtërores së brendshme]], të ruajtur nga demi i Shivës, Nandi. Linga e Kedaras e vendosur brenda kësaj dhome të errët nuk është një lingë e zakonshme, por një gungë e dalë nga shkëmbi me një linjë të bardhë përmes saj. Sipas traditës, kjo u vendos nga dora njerëzore, por është një lingë e pazakontë “e vetë-shfaqur”.

Ashtu siç Kashi është mikrokozmosi i gjithë gjeografisë së shenjtë të Indisë, edhe Kedara është një mikrokozmos i Kashit. Mitologjia e Kedaras përmendet në sitin “origjinal” të Ghatit Manikarnika. Gauri Kunda në shkallët e ghatit quhet “Adi Manikarnika”, Manikarnika e parë dhe kështu është lartësuar si më e madhja e banjave tirtha të Kashit. Kedareshvara është një nga 12 Jyotirat (“shfaqjet e dritës”) lingat e Shivës dhe paraqitet në Varanasi si një mikrokozmos. Besohet se Shiva thotë se: “Njihet si ‘fusha’ (Kedara) ku rriten të korrat e çlirimit. Kështu që vendi u bë i famshëm si Kedara, si në Kashi ashtu dhe në male”.<ref>Vinay: [https://books.google.al/books?id=8U0NYx_K_CAC Kāshi Kedara Mahatmya]; 1990, 29.28</ref> Kedara Nathi është hyjnia mbrojtës i segmentit të shenjtë jugor të qytetit të quajtur Kedara Khanda. Kedara mbetet më së pari një tempull për besimtarët rezident në këtë zonë dhe për pelegrinët nga Bengali ose Jugu që qëndrojnë në strehimoret e pelegrinëve ([[dharamshala]]) të zonës. Ghati u bë me puka në vitin 1958 nga Qeveria e Uttar Pradeshit.
Kedara është përmendur shumë herët në mitologjinë puranike ndërsa Visheshvara është përmendur mjaft më vonë, duke konfirmuar kështu se Kedara është më e vjetër se Visheshvara. Për më tepër, besohet se Kedara i mbijetoi shkatërrimit të madh të Aurangzebit në fundin e shekullit të XVII, që nënkupton më tej se tempulli i tanishëm i Kedaras është në fakt më i vjetër se tempulli i tanishëm i Vishvanathas.

[[File:Ahilya Ghat by the Ganges, Varanasi.jpg|thumb|387px|Ghati Ahilyabai]]
=====Ghati Ahilyabai=====
Ghati Ahilyabai gjendet në koordinatat {{coord|25|18.334|N|83|00.627|E|display=inline}} (pjesa e mbrapme qendrore në anën e argjinaturës) dhe bashke me bllokun e pallatit shtrihet në një sipërfaqe prej 0.23 hektarësh. Në vendin e sitit të vjetër të Ghatit Kevelyagiri, rreth vitit 1778 mbretëresha Ahilyabai Holkar e Indores e bëri këtë ghat me shkallë puka. Për herë të parë emri i një personi iu çua ghatit. Ajo ishte gjithashtu përgjegjëse për rindërtimin e Tempullit Visvesvara në vitin 1777, siç është edhe sot.

Emri i vjetër i ghatit ishte Ghati Kevalagiri, por në vitet 1778-1785 ghati u zgjerua dhe u rindërtuar tërësisht nga mbretëresha Maharani Ahilyabai Holkar e [[Madia Pradesh]]it. Në nder të saj ghati u emërtua Ghati Ahiyabai. James Prinsep (1831) e ka përmendur me emrin Ghati Kevalgiri, që tregon se ghati ishte i njohur me këtë emër deri atëherë. Më vonë, Sherring-u (1868) e përmend me emrin Ghati Ahilyabai, duke pasqyruar ndryshimin e emrit.<ref>Matthew Atmore Sherring: [https://books.google.al/books?id=2udTAAAAcAAJ The Sacred City of the Hindus: An Account of Benares in Ancient and Modern Times]; Trübner & Company, 1868</ref>

;Përshkrimi dhe historia:
I ndërtuar nga Ahilyabai, ai është një nga shumë ndërtesat e ndërtuara nën patronazhin e mbretëreshës, që, nga rezidenca e saj e Maheshwarit, ishte ndërtuesja e mjaft tempujve në qytet, mes të cilëve janë Tempulli Vishvanatha dhe Ghati Manikarnika. Brenda kompleksit ndodhet një pallat dhe zonë rezidenciale. Oborri i shërbimit është i vendosur përballë pallatit, që vijon poshtë drejt ghatit të ndërtuar mbi lumin Gang. Në kompleks ndodhet gjithashtu një grup ndërtesash fetare duke përfshirë tempuj dhe zona e shërbyesve, disa prej të cilave janë përdorur si akhara (vende ndeshjeje). Pranë pallatit, është ndërtuar një brahmapuri i përbërë nga dhjetë shtëpi përgjatë një rruge paralele me lumin dhe e mbrojtur në të dy skajet me porta. Këto shtëpi u ndërtuan në të njëjtën kohë, që shpjegon edhe paraqitjen e rregullt dhe simetrike të tyre. Në drejtim të pjesës së vjetër të qytetit, ndodhet një portik i kurorëzuar me një noubat (tambur) që mbron kompleksin.

[[File:Image taken from page 77 of 'The Land of Temples (India)' (11152118573) (cropped).jpg|thumb|left|345px|Skicë e Ghatit Ahilyabai, 1882<ref>{{cite book|title=The Land of Temples: Or, Sketches from Our Indian Empire|url=https://books.google.al/books?id=IZwcAAAAMAAJ&pg=PA75|author=Mary Hield|lang=en|location=Londër|publisher=Cassell & co.|year=1882|accessdate=4 maj 2024|page=75}}</ref>]]
Me mbizotërimin dhe larminë e elementëve të tij të përbërës, Pallati i Indores paraqet një shembull të atyre principatave që e bënë bregun lumor unik, të shkëlqyer duke e bënë një pikë të veçantë referimi. Pamja e Pallatit të Indores, nga lumi ose ghati, ka dy perspektiva: Në drejtim të rrjedhës, një grup prej tre tempujsh: kryesori me një kube dhe dy shenjtërore të vogla. Në të njëjtin rrethim, ndodhet një ndërtesë përdhese, ku depozitoheshin veglat e përdorura në akhara.

Në drejtimin kundër rrjedhës nga pallati, ngjitur një ndërtese me tre kate; ato në fakt janë katet e sipërm të lagjes brahmapuri. Tradicionalisht, brahmapuri, “qyteti i brahminëve”, është vendi i qëndrimit të brahminëve dhe pujarit (priftit që shërben tempujt e mbretëreshës) dhe familjet e tyre. Dy hyrjet me status të ndryshëm rregullojnë rrugicën e brendshme të brahmapurit. Njëra, në drejtim të kundërt me rrjedhën, hapet me një rrugicë pingule me lumin dhe nuk është pjesë e kompleksit por përdoret gjatë stinës së musonëve, kur kalimi nga një zonë në tjetrën nëpërmjet ghatit është i pamundur.

Tjetra është hyrja kryesore dhe hapet me një palë shkallë të drejta në façatën anësore të pallatit, në zemër të kompleksit të Indores. Brahmapuri është përbërë nga dy rreshta shtëpish, duke ardhur nga rrugica dy metra e gjerë paralel me lumin. Rrjeta e fragmentit është rreth gjashtë metra e gjerë te façata. Ndërtimet që kanë një façatë që drejtohet nga lumi janë të një punimi më mjeshtëror se ato nga mbrapa.

Përveç pallatit, ndodhet një kompleks i stërmadh rezidencial dhe një Tempull i Hanumanit ashtu si dhe dy tempuj në ghat. Në verandën e hapur dhe verandën e Tempullit të Hanumanit ndodhen shumë idhuj. Tempulli i Shivës, në pjesën e sipërme, është ndërtuar në çati të ngritur. I ndërtuar në stilin Dorika, pavjoni është mbështetur mbi dymbëdhjetë kolona dhe përbëhet pavjoni, shenjtërorja e brendshme dhe veranda e hapur. Hyrja kryesore është e drejtuar nga lindja dhe pjesa e sipërme e portikut përmban statuja të Ganeshës. Në shenjtërore, niket përmbajnë imazhe të Suryas, Ganeshës, Annapurnas dhe Vishnut. Ndodhet gjithashtu edhe një imazh i Hanumanit, që ka bërë që ndërtesa të quhet Tempulli i Hanumanit nga banorët vendorë.  Majëza e tempullit është një shembull i stilit nagara të [[Arkitektura e tempujve hindu|arkitekturës tempullore]]. Pjesa e sipërme e pavjonit mbulohet nga një kupolë.
Ahilyabai Indore Estate Trust, që zotëron pallatin, ka bërë disa riparime në një mënyrë shumë të keqe dhe pa ndonjë konsideratë për aspektin e ruajtjes së trashëgimisë. Veranda e hapur dhe ballkonet në drejtim të lumit janë viktima të shkeljeve.

[[File:India-5471 - Flickr - archer10 (Dennis).jpg|thumb|387px|Ghati Prayaga dhe Ahilabai]]
=====Ghati Prayaga=====
Pjesët e poshtme dhe të sipërme të Ghatit Dashashvamedha degëzohen nga një tjetër ghat, Ghati Prayaga, që është kopje e qytetit të shenjtë të Prayagas (Allahabadit), që gjendet 128&nbsp;km në perëndim. Besohet se duke bërë banjë të shenjtë aty mundësohet saktësisht i njëjti përfitim fetar si në Prayaga. Deri në fillim të shekullit të XIX aty kalonte një kanal nga Benia Talabi deri te Godaulia (i përmendur si Godavari nga i cili ka rrjedhur emri Godaulia) përpara se të derdhej në Gang, që degëzohej në dy rrjedha nga një ishull i vogël. Më vonë kanali u mbulua dhe u shndërrua në rrugën Godaulia-Dashashvamedha – siç është edhe sot. Ky itinerar i vjetër është paraqitur në hartën e Prinsep-it në 1822. Me kalimin e kohës ishulli i vogël u shndërrua në një tjetër ghat, Ghati Prayaga.

Prayaga, e njohur si "Tirtharaxha" (mbreti i tirthave), qëndron në pikëtakimin e lumenjve Gang, Yamuna dhe Sarasvati (tashmë i tharë). Zakonisht besohet se duke kryer ritualet dhe banjën e shenjtë këtu mundësohet saktësisht e njëjta dobi fetare si në vetë Prayaga (80&nbsp;km më në perëndim). Dobia e kësaj zone është lartësuar te Kashi Khanda.<ref>Karunapati Tripathi (red.): Kashi Khanda; 1991-98, vargjet 61.36-38</ref> Rreth gjendjes së tanishme, Eck thekson se "sot, megjithatë, emri Ghati Prayaga, ndërsa është pikturuar në mënyrë të bujshme në tempullin që qëndron midis dy degëve të Dasasvamedhas, zakonisht nuk përdorej. Dhe madje tempulli aty, plotësisht i rrënuar, përdoret vetëm nga varkëtarët që depozitojnë pajisjet e tyre në shenjtëroren e tij".<ref name=Eck228>Diana L. Eck: Banaras. The City of Light; 1983, fq. 228</ref> Zona e tempullit dhe ghatit u rikonstruktuan nga mbretëresha e Digpatias (në [[Bengali Perëndimor|Bengalin Perëndimor]]). Në këtë vend besimtarët bëjnë banjë kryesisht gjatë gjithë muajit të Maghas (janar-shkurt).

[[File:India - Varanasi - 009 - Praying ghat (2147057552).jpg|thumb|left|339px|Ghati Prayaga]]
Ghati Prayaga ndodhet në koordinatat {{coord|25|18.388|N|83|00.629|E|display=inline}} (Tempulli Prayageshvara) dhe {{coord|25|18.397|N|83|00.631|E|display=inline}} (Tempulli Shulatankeshvara). Ghati dhe zona përreth tempujve shtrihet në një sipërfaqe prej 0.039 hektarësh. Tempulli Prayaga është tërësisht i braktisur dhe përdoret kryesisht vetëm nga varkëtarët që një shenjtëroren e tij depozitojnë pajisjet e tyre. Duke u ngjitur në verandën e Tempullit Prayaga mund të shihet panorama lumore.
Për të gjithë muajin e Maghas (janar-shkur) besimtarët, kryesisht femrat, e përdorin këtë vend për të bërë banjë. Ghati u ndërtua dhe rikonstruaktua nga mbretëresha e Dighapatias (në Bengal), H. K. Devi në fillim të shekullit të XIX; që mund të verifikohet nga mbishkrimet në shkallë. Mbretëresha ndërtoi gjithashtu edhe Tempullin Prayageshvara në të njëjtën kohë. Tempulli përbëhet nga një shenjtërore e brendshme ([[garbhagriha]]), ndërsa kjo e fundit përmban imazhet Pancayatanave, dmth. Vishnut, Suryas, Ganeshës, Durgës dhe Shivës. Pjesa e sipërme e tempullit është ndërtuar në stilin nagara të [[arkitektura e tempujve hindu|arkitekturës hindu]]. Në vitin 1977 Lalitanarayan Khandelvala (Bhagalpur, Bihar) ndërtoi shkallët e afërta me mermer.

Pranë tij është faltorja e Shulatankeshvaras, një lingë e stërmadhe. Ky imazh kopjon hyjninë mbrojtëse të Prayagas. Shenjtërorja e brendshme është e rrethuar nga rreth qind linga, pothuajse të gjitha përkushtimore të vendosura nga besimtarë të pasur. Imazhe të tjera të rëndësishme përfshijnë Narayanan, Hanumanin, Bhairavan, Kshetra Devi Ghantankaran dhe Ganeshën (Abhaya Vinayaka është një mes 56).

=====Ghati Shitala=====
Rreth vitit 1740 Narayana Dikshita, preceptori i Bajirao Peshavas, e bëri këtë ghat me shkallë puka. Në fakt, ky është pjesa jugore e zgjatimit të Ghatit Dasasvamedha, ku gjendet Dasasvamedha Tirtha dhe imazhet e Dasasvamedhesvaras dhe Dasaharesvaras. Ky ghat është emërtuar sipas tempullit të famshëm Sitala që ndodhet aty. Gjatë ditës së 8-të të muajit hënor të Caitras, Vaisakha Jyesthas dhe Asadhas (mars – korrik) dhe Asvinas (shtator – tetor) njerëzit këtu festojnë Sitala Asthamin ("dita e 8-të" ). Të njëjtat festa zhvillohen në Ghatin (Adi) Sitla në veri. Një tjetër rast i rëndësishëm në këtë ghat është adhurimi i veçant nga çiftet e sapo martuar, dhe anëtarët e afërt të familjes vijnë këtu për të kryer ritualet adhuruese për Gangan ndjeku nga ritualet në Tempullin Shitala.

[[File:Shitala Ghat, Varanasi.JPG|thumb|327px|Ghati Shitala në Varanasi]]
Ghati Shitala ndodhet në koordinatat {{coord|25|18.375|N|83|00.591|E|display=inline}} (qendra e Tempulli Shitala). Ghati dhe zona e afërt kanë një sipërfaqe prej 0.042 hektarësh. Kompleksi i Tempullit Shitala zotërohet nga Trusti i Tempullit Shitala.
Ky ghat shënon skajin jugor të Ghatit Dashashvamedha. Rreth viteve 1740-42 ghati u bë me shkallë guri nga mbretëresha Maharani Ahilyabai Holkar e Indores (India Qendrore), nën drejtimin e Nayayana Dikshitas, këshilltari i Bajirao Peshvas së I. Më vonë kjo pjesë e ghatit u quajt Ghati Shitala. Në vitin 1831 James Prinsep e përshkroi këtë ghat me emrin e tanishëm. Sipas burimeve puranike, pranë bregut ekziston një e Jala Tirthas, e lartësuar si Dashashvamedha Tirtha. Ghati u rikonstruaktua dhe riparua nga qeveria e Uttar Pradeshit në vitin 1958.
Në kompleksin e tempullit Shitala ndodhen dy imazhe puranike të Shivës, Dashashavamedheshvara dhe Dashahareshvara. Përveçmëria e tempullit është çatia e tij e sheshtë; është pa kullë majuce. Nga tre anët e kompleksit që ka formë drejtkëndore ndodhen hyrjet, ku kryesorja është nga ana veriore; megjithatë hyrja për në tempull është e drejtuar nga lindja. Në kompleks ka shumë faltore të vogla, që përmbajnë imazhe të Durgës, Kalit, Annapurnas, Santoshi Matas, Umamaheshvaras, Bhairavas dhe Ramas (panchayatanat). Në faltoren kryesore mbi një platformë të ngritur është imazhi i Durgës.

Gjatë ditës së 8-të të muajin hënor të Chaitras, Vaishakhas, Jyeshthas dhe Ashadhas (mars-korrik) dhe Ashvinas (shtator-tetor), njerëzit celebrojnë festën e Shitala Ashthamit (“dita e 8-të”). I njëjta festë ndodh te Adi Sitala (ghati nr. 71) në veri. Një tjetër rast i rëndësishëm që zhvillohet në këtë ghat është adhurimi i veçant pas martesës së çifteve të reja. çifti dhe anëtarët e afërt të familjes (kryesisht gratë) vijnë këtu për përmbushjen e betimit të bërë nga nëna e dhëndrit për të paraqitur “ar par ki malan” (kurorëzimin e Gangas), nga bregu perëndimor në atë lindor me ndihmën e një varke. Kurora është e lidhur në sit në bregun perëndimor dhe dalëngadalë varka kalon dhe litari me lule kalendulash hidhet në lum. Duke arritur në skajin tjetër kurora do të lidhet po ashtu edhe në bregun e majtë. Në këtë mënyrë besimtarët kurorëzojnë lumin nënë Ganga. Pas kryerjes së ritualeve aty, familja rikthehet me të njëjtën vark dhe më në fund kryen ritualet përmbyllëse në tempullin e Shitalas. Kryerja e Ganga Aratit (ofrimi i kandilëve me vaj Gangas) në mbrëmje dhe në mëngjes është gjithashtu një traditë e lashtë.

=====Ghati Dashashwamedha=====
[[File:DashashwamedhGhat-Varanasi India-Andres Larin.jpg|thumb|left|389px|Pamje nga lart e Ghatit Dashashvamedha]]
'''Ghati Dashashwamedha''' është ghati kryesor dhe me gjasa më i vjetri në Varanasi i vendosur pranë [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Tempullit Kashi Vishvanatha]]. Besohet se [[Brahma]] e krijoi këtë ghat për të mirëseardhur Shivën dhe për të flijuar dhjetë kuaj gjatë ''Dasa-Ashwamedha yajnas'' së kryer aty. Sipas mitit të lidhur me Divodasan, Zoti Brahma (" krijuesi" në trinitetin e zotave hindu) në këtë vend kreu flijimin e dhjetë kuajve (dasa-asvamedha). Burimet historike tregojnë se në këtë vend dinastia hindu e shekullit të II, Bhara Siva Naga, kreu flijimin e dhjetë kuajve. Kashi Khanda e përshkruan lavdinë e këtij ghati në shumë vargje të saj.<ref>Karunapati Tripathi (red.): Kashi Khanda; 1991-98, vargjet 52.1-10, 61.38</ref>

Me të janë të lidhur dy [[mitologjia hindu|mite hindu]]: Sipas njërit, [[Brahma]] e krijoi atë për të mirëseardhur perëndinë [[Shiva]]. Sipas tjetrit, [[Brahma]] flijoi dhjetë kuaj, gjatë Dasa-Ashwamedha yajnas së zhvilluar këtu. Një grup priftërinjsh kryejnë përditë në mbrëmje në këtë ghat "Agni Poojan" (Adhurimi i Zjarrit) që i kushtohen Shivës, Lumit Gang (i hyjnizuar si perëndesha Ganga), Suryas (Diellit), [[Agni]]t (Zjarrit) dhe të gjithë universit.

[[File:(An) aarti puja at Varanasi, India 2013.jpg|thumb|358px|Ceremonia Aartit në Ghatin Dashashvamedha]]
Sipër dhe pranë këtij ghati ndodhen gjithashtu tempuj kushtuar Sulatankesvaras, Brahmesvaras, Varahesvaras, Abhaya Vinayakas, Gangas (Gangu si një hyjneshë) dhe Bandi Devit, që janë të gjithë vende të rëndësishme pelegrinazhi. Këto faltore janë të lidhura me mjaft itinerare të rëndësishme pelegrinazhi dhe aty një grup priftërinjsh kryen "Agni Puxha" (sanskritisht: "Adhurimi i Zjarrit") në mënyrë të përditshme në mbrëmje në këtë ghat si një kushtim për Shivën, Gangan, Suryan (Dielli), Agnin (Zjarri) dhe gjithë universin. Gjatë të martave dhe festave fetare zhvillohen aarti të veçanta.<ref name=ghats/>

Pjesa jugore e ghatit u bë me shkallë puka në vitin 1740 nga Bajirao Peshava dhe më vonë rreth vitit 1774 nga Ahilyabai Holkari i Indores. Ghati Dashashvamedha ndodhet në koordinatat {{coord|25|18.385|N|83|00.616|E|display=inline}} (pjesa e poshtme e Ghatit Dashashvamedha) dhe {{coord|25|18.416|N|83|00.650|E|display=inline}} (pjesa e sipërme e Ghatit Dashashvamedha). Të dy zonat shtrihen në një sipërfaqe prej 0.54 hektarësh dhe zotërohen nga Korporata Bashkiake e Varanasit.

;Përshkrimi dhe historia:
[[File:Dasasumedha Ghat, Benares in 1883.jpg|thumb|left|358px|Ghati Dashashvamedha, 1883]]
Ghati Dashashvamedha është ghati më i rëndësishëm dhe më aktiv në aspektin historik dhe vazhdimësisë së traditave. Ky ghat është i ndarë në dy pjesë; midis dy pjesëve është Ghati Prayaga që është kopje e qytetit të shenjtë të Prayagas ([[Allahabad]]it), i vendosur 128&nbsp;km në perëndim. Ky ghat mendohet se është siti i parë i regjistruar historik i lidhur me mbretin Bhara Shiva Nagas të shekullit të II të e.s., që pas mundjes së Perandorisë Kushane kreu flijimin e kuajve që [[Shiva]] ta falte Dinastinë e tyre. Në mitologjinë e lashtë puranike ky ghat është lartësuar si Rudrasara (“vendi i ujit të Rudrës/Shivës”). Sipas një miti tjetër të lashtë, perëndia [[Brahma]] (“krijuesi”) kreu flijimin (-medha) e dhjetë (Dash-) kuajve’ (-ashva) në këtë vend, nga e ka marrë dhe emrin. Brahmeshvara linga me katër koka (pjesa e sipërme) është marrë si dëshmi e vërtetësisë së kësaj rrëfenje. Kashi Khanda regjistron shumë vargje që përshkruajnë lavdinë e këtij ghati. Deri në shekullin e XVIII ky ghat ishte i shtrirë gjerësisht, por që më vonë u nda në shumë ghate si Ghatet Ahilyabai, Shitala, Prayaga dhe Ghoda. Imazhe të tjera hyjnore përfshijnë Varaheshvaran, Abhaya Vinayakan, Gangan (“Hyjnesha e Gangut”) dhe Bandi Devin. Këta imazhe dhe faltoret janë të lidhura me mjaft itinerare të rëndësishme pelegrinazhi. Balaji Bajirao ndërtoi formën e tanishme të këtij ghati në vitet 1738-40 dhe më vonë në vitin 1775 nga Ahilyabai Holkari shtetit të Indores. Struktura e tanishme e shkallëve prej guri u ndërtua nga qeveria e Uttar Pradeshit në vitin 1965.

Në të dy pjesët e Ghatit Dashashvamedha ndodhen faltore të Nënës Ganga, hyjnesha e lumit. Duke ecur përreth mund të krijohet një ide e veprimtarive fetare dhe dyqaneve të lidhur me shitjen e objekteve rituale. Ghati i pasues i afërt ishte i njohur më parë si Ghati Ashva/Ghoda (“kali’) në kujtim të kalit padron të përdorur në ritualet e flijimit të kuajve të zhvilluar në shekullin e II të e.s.. Në vitin 1979 në mënyrë që të nderohej presidenti i parë i Republikës së Indisë, Dr. Rajendra Prasad (1950-1962), ghati u emërtua Ghati Rajendra Prasad. Gjatë ditës së 10-të të Jyeshthas (maj-qershor) festohet adhurimi i Gangas në shkallë të gjerë në Tempullin e Gangas në krye të ghatit. Kjo ditë e shenjtë përkujton zbritjen e Gangas në tokë (në Haridvara). Banja e shenjtë me rastin e eklipseve diellore dhe hënore ashtu si dhe ditës së nisjes së periudhës së banjës rituale në muajt e Paushas dhe Maghas (dhjetor-janar), janë ngjarje të rëndësishme festive në këtë vend.

[[File:Varanasi during Total Solar Eclipse 2009 (cropped).jpg|thumb|369px|Ghati Man Mandir]]
=====Ghati Man Mandir=====
Emri i vjetër i këtij ghati ishte Someshvara, por rreth vitit 1585, kur Raja Savai Mana Singh-u (i Amberit) ndërtoi pallatin e tij dhe ghati u emërtua sipas tij. Ky ghat është "i njohur kryesisht për ndërtesën madhështore me dritare të skalitura me zbukurime të hijshme", tregon Eck.<ref name=Eck228/> Në krye të ghatit pranë pallatit të Jai Singh-ut ndodhet një [[Xhantar Mantari i Varanasit|observator hindu]], i ndërtuar nga Savi Ji Singh-u (1686-1743). Nën drejtimin e ministrit të tij astrolog, Jagannatha, mbreti e ndërtoi këtë observator gjatë viteve 1710-1737. Maharaxhai Jai Singh II i Jaipurit ndërtoi pallatin e tij në këtë ghat në vitin 1770 dhe e pajisi me dritare zbukuruese ashtu si ata në [[Delhi]], Jaipur, [[Uxhaini|Uxhain]] dhe [[Mathura]]. Në pjesën veriore të ghatit ndodhet një ballkon i mrekullueshëm guri.

[[File:Varanasi 102d - Manmandir ghat (34899197794).jpg|thumb|left|339px|Haveli Man Mandir me [[Xhantar Mantari i Varanasit|Xhantar Mantarin e Varanasit]] në krye]]
Besimtarët kryejnë homazhe pranë këtij observatori, te lingami i Someswarit, zotit të Hënës. Megjithëse më pak i pajisur se observatorët në Jaipur dhe Delhi, Xhantar Mantari ka një orë diellore ekuatoriale unike që është funksionale dhe lejon monitorimin dhe regjistrimin e matjeve nga një person.<ref>{{cite web|url=http://users.hartwick.edu/hartleyccjantar.htm|title=18th Century Observatories of Maharaja Sawai Jai Singh II|language=en|accessdate=2 tetor 2012|publisher=Hardwick University}}{{Lidhje e vdekur}}</ref> [[Xhantar Mantari i Varanasit|Observatori]] ka katër instrumente kryesore astronomike dhe në vitet 1850 dhe në vitin 1912 iu bënë restaurime nën patronazhin e mbretit të jaipurit. Faltoret e afërtë në krye të ghatit janë Someshvara, Dalabheshvara, Remeshvara dhe Sthuladanta Vinayaka. Pranë ghatit në lum, gjendet Prabhasa Tirtha. Me rastin e festës Holi, që zhvillohet gjatë ditës së fundit të Phalgunas (shkurt-mars) në faltoren e Dalabhesvaras.

Observatori Hindu zotërohet nga Archaeological Survey of India, tempujt në afërsi të ghatit zotërohen nga trustet përkatëse ndërsa zona e ghatit zotërohet nga Korporata Bashkiake. Observatori i Man Singhut gjendet në koordinatat {{coord|25|18.467|N|83|00.658|E|display=inline}} (Qendra e [[Xhantar Mantari i Varanasit|Observatorit të Man Mandirit]]), ndërsa Tempulli i Someshvaras gjendet në koordinatat {{coord|25|18.498|N|83|00.636|E|display=inline}}. Ghati dhe zona e afërt shtrihet në një sipërfaqe prej 0.61 hektarësh.

;Historia dhe zhvillimi:
Në tekstin e shekullit të XVII, Girvana-padamanjari, ky ghat lëvdohet me emrin Ghati Someshvara. Në vitin 1586 mbreti Raja Savai Man Singh (i Amberit në Raxhastan) e ndërtoi këtë vend dhe zhvilloi këtë ghat, prej nga e ka marr emrin e tanishëm. Ghati është i njohur kryesisht për ndërtesën madhështore me dritare të zbukuruara me skalitje të mahnitshme. Ballkonet dhe dritaret e pallatit janë shembuj të shkëlqyer të periudhës mesjetare të stileve Rajputas dhe Durg.

[[File:Manmandir 07.jpg|thumb|369px|Ghati Man Mandir]]
Pallati i Man Singhut (i ndëtuar rreth vitit 1600) mund të arrihet nga një rrugicë e ngushtë që të con nga një degëzim në rrugën kryesore pranë Ghatit Dashashvamedha. Në mënyrë alternative, mund të arrihet duke kaluar nga Ghati Dashashvamedha dhe duke zbritur në ghatin pasues. Sipër çatisë, në vitin 1710 Savai Jai Singh-u i II (1686-1743) ndërtoi një observator hindu. Savai Jai Singhu, mbreti i shtetit të Amberit në Raxhastan ishte një gjeni i llojit pothuajse të pazakontë, një matematikan dhe astronom ekspert ashtu si dhe një ndërtues dhe sundues i ndriçuar. Ai u porosit nga Muhammad Shahu, perandori mogul për të reformuar kalendarin, një detyrë e ndjeshme në vendin e astrologëve dhe me një vit hënor tërësisht të strukturuar rreth Panteonit Hindu. Për të përmbushur këtë në një nivel të lartë teknik, Jai Singhu u përfshi në një skemë ambicioze për të ndërtuar pesë observatorë në shkallë monumentale të paparë për atë kohë. Mbreti astronom kishte ndërtuar observatorë të tillë (1718-1734) në Jaipur, [[Delhi]], [[Mathura]], Varanasi dhe [[Uxhaini]]. Ata janë kështu ndërtimet e fundit të ‘Epokës së Astronomisë prej Guri’.

Faltoret e afërta në pjesën e sipërme të ghatit janë Someshvara, Dalabheshvara ({{coord|25|18.496|N|83|00.635|E|display=inline}}), Rameshvara dhe Sthuladanta Vinayaka, që përshkruhen në itinerare të ndryshme pelegrinazhi. Dalabheshvara (“dhënësi i thjerrzës”) i lavdëruar si ‘dhënësi i ushqimit’, është në një dhomë nën 2.5 m nga zona e afërt. Në shenjtëroren e brendshme ndodhet ‘figura në pllakë guri’ (Varanasi shilapatta citra), e datuar nga shekulli i XI-XII që paraqet një seri figurash miniaturë të hyjnive brahmanike të renditura në fasha horizontale. Këto jan të dëmtuara keq, megjithatë krahasuar me Varanasi shilapattat e ngjashme të mbajtura në muzetë e [[Gwaliori]]t, Jhansit dhe [[Laknau]]t. Figurat e gdhendura aty i referohen Shiva lingave kryesore, Keshavas (Vishnu), pesë Vinayakave, Adityas dhe ndihmësve të Shivës. Është theksuar nga Joshi (1989: fq. 156) se objekti i adhurimit të këtyre shilapattave ka marr formën e një pllake guri që paraqet hyjneshën personifikuese të qytetit të Varanasit, lumit Ganga, Shivës dhe mjaft hyjnive ose grupi hyjnish të lidhur me Varanasin.

=====Ghati Mir=====
[[File:Varanasi, India (40400419553).jpg|thumb|left|345px|Ghati Mir]]
Ky ghat përfaqëson dy vendet e vjetra të Jarasandhesvaras dhe Vrdhadityas, që u shndërruan nga Mira Rustam Ali-u në vitin 1735. Imazhet e Jarasandheshvaras dhe Vridhhadityas janë suvatuar në muret e vjetra të rrugicës, në emër të këtyre dy imazheve shumica e pelgrinëve të Pancakroshi ose Antargriha Yatras hedhin lule dhe oriz në Gang. Tashmë pelegrinët hindu hedhin lule dhe oriz në Gang në kujtim të këtyre imazheve. Faltoret dhe statujat në afërsi janë Vrdhaditya, Asa Vinayaka, Yajna Varahaand Visalaksi ("Sy gjera", një nga 52 Sakti-pithat e hyjneshave). Një tjetër vend i rëndësishëm është Dharmakupa që konsiston në një pus të shenjtë të rrethuar nga pesë tempuj si dhe nga Divodasesvara lingami. Tempulli i Dharmesas është i lidhur me mitin fuqisë së Yamas (Zoti i vdekjes) mbi fatin e të vdekurve kudo në tok përveçse në Varanasi. Për shkak të hyrjes së kastave të ulëta ("të paprekshmit") tempulli i Visvesvaras/Visvanathas konsiderohet i papastër. Svami Karapatri-Ji, një brahmin shumë konservator dhe drejtues kulti, ka themeluar një "Tempull të Ri Visvanatha" në vitin 1956 në krye të ghatit. Nëpër shkallë, nën një pemë pipala, kryhen ritualet e derdhjes së ujit në nder të paraardhësve. Ghati Mir gjendet në koordinatat {{coord|25|18.549|N|83|00.653|E|display=inline}} (qendra e Ghatit Mir) i shtrirë në një sipërfaqe prej 0.21 hektarësh.

[[File:Mir Ghat (291262278).jpg|thumb|345px|Ghati Mir, gjatë vërshimit të lumit]]
Teksti i shekullit të XVII Giravana-padamanjari përmend Ghatin Jarasandheshvara. Në një nga letrat e shkruara nga Sadashiva Naik-u, përfaqësuesi i Peshvave, Mir Rustam Ali-u është përmendur si padroni i ndërtimit të ghatit. Në burimet e tjera është përmendur gjithashtu se themeluesi i familjes mbretërore të Vanarasit, Balwant Singh-u e shkatërroi fortesën e Mir Rustam Ali-ut në Ghatin Mir dhe me rrënojat e saj ndërtoi fortesën e tij në Ramanagar, në vitin 1763. Me kalimin e kohës ghati është quajtur Ghati Mir; madje edhe James Prinsep (1822) e përmend atë me këtë emër. Faltoret dhe imazhet në afërsi janë Vriddhaditya, Asha Vinayaka, Yajna Varaha, Ananda Bhairava, Bare Hanumani dhe Vishalakshi (“Sy Gjeri”, një nga 52 Shaktipithat). Një tjetër sit i rëndësishëm është Dharmakupa, që konsiston në një pus të shenjtë të rrethuar nga pesë tempuj dhe faltore të vogla; në një nga tempujt ndodhen imazhet e Divodasheshvaras, Vishvabahukas dhe Vindhyavasinit. Tempulli i afërt i Dharmeshit është i lidhur me mitin e fuqisë së Yamas (zoti i vdekjes) mbi fatin e të vdekurve kudo në tokë, përveçse në Varanasi.

Tempulli i Vishalakshit është një nga dy tempujt e ndërtuar në stilin e pastër [[Arkitektura Dravidiane|Dravidian]] të vënë në dukje nga një numër i madh statujash miniaturë, pozash, majëzash, shenjtërorja e brendshme dhe veranda e ecjes rituale. Në ghat ndodhen dy manastire. Manastiri Bhajanashram mundëson strehim për të vejat bengaleze dhe shërben si bujtinë dhe menaxhohet nga Trusti Ganapatrai Khemaka i Kalkutës. Manastiri tjetër i përket Sikh Panth-it, që mundëson ushqim falas çdo ditë (bhandara) dhe shpërndanë barna për të varfërit.

=====Ghati Lalita=====
[[File:Lalita ghat Varanasi.JPG|thumb|left|362px|Ghati Lalita]]
Ghati Lalita u ndërtua nga mbreti i [[Nepali]]t në rajonin verior të Varanasit. Ky ghat është emërtuar sipas hyjneshës së famshme Lalita në Varanasi si dhe në Prayaga. Është vendi i Tempullit të Ganga Keshava-s, një tempull druri i ndërtuar në stilin tipik të Katmandus. Tempulli ka një imazh të Pashupateshwarit, një manifestim i perëndisë Shiva. Lingami i mirënjohur i Ganga Kesavas dhe faltoret e Gangatityas, Kasi Devit, Lalita Devit dhe Ghagirath Tirtha janë të lidhura me këtë vend. Njerëzit besojnë se një shikim i shpejt i Lalita Devit siell të njëjtën dobi si ecja cirkumambulatoret përreth gjithë botës.

Në fillim të shekullit të XX ky ghat u nda në tre ghate të pavarur, d.m.th. Ghati Nepali, Ghati Lalita dhe Ghati Raxharaxheshvari. Gjatë periudhës së ndërtimit të Tempullit Samaraxheshvara në vitin 1843 dy ghatet e parë u integruan dhe u ndërtuan shkallë guri nga mbreti i Nepalit. Pjesa e sipërme, e quajtur Ghati Rajarajeshvari u ndërtua nga një Babu Keshava Das në fillim të shekullit të XIX. Pjesa jugore e ghatit u rindërtua nga qeveria e Uttar Pradeshit në vitin 1965.

[[File:Lalita Ghat (6333847975).jpg|thumb|369px|Ghati Lalita]]
Ghati Lalita dhe tempujt në të gjenden në koordinatat {{coord|25|18.547|N|83|00.815|E|display=inline}} (nikja e Lalita Devit). Ghati Lalita dhe tempujt e afërt shtrihen në një sipërfaqe prej 0.02 hektarësh. Në krye të ghatit, qëndron Tempulli i Nepalit, i ndërtuar rreth vitit 1841 nën patronazhin e mbretit të Nepalit dhe mendohet se lingami aty kopjon Pasupatisvaran e famshme në [[Kathmandu]]. Tempulli ka disa gdhendje në dru skenash erotike dhe të katërta portat janë dekoruar me forma arkitekturore gjeomagnetike.

Mes ndërtesave të rëndësishme përfshihen Rajarajeshvari Matha, Siddhagiri Matha dhe Umaraogiri Matha. Dy manastiret e fundit ([[matha]]) u ndërtuan nga familjet Sadhu. Moksha Bhavani, një bujtinë, u ndërtua në vitin 1922 nga Jowaharalal Khemka, i Ratangarh-ut (në Raxhastan), në kujtim të babait të tij. Siddhagiri Matha i përket Shaiva Paramahamsa Sampradayas.

[[File:'Hanuman Temple' in Lalaita Ghat..jpg|thumb|left|336px|Tempulli i Hanumanit në Ghatin Lalita]]
Në dhomën e poshtme, pranë rrugicës përgjatë bregut, ndodhen imazhe të Lalita Devit, Varanasi Devit dhe Bhairavas. Në pjesën e sipërme në një kompleks tempullor ndodhen faltoret e Rajarajeshvarit, Ganga Adityas dhe Ganga Keshavas, të ndërtuara në shekullin e XVIII-XIX, megjithëse imazhet janë kryesisht të shekullit të XII. Imazhi i Ganga Adityas është kopjim i më të vjetrit, që ishte prishur në të shkuarën. Kamaret në pankinën prej guri dhe tërësisht të mbuluara nga lumi në stinën e shirave, është një faltore e vogël e bukur e Gangas, e paraqitur si një figurë femërore e ulur mbi një krokodil. Ky është një vend tipik dhe unik ku imazhi i hyjneshës lumore zhytet çdo vit nga vërshimet e ujit.

Festat vendore duke përfshirë festime muzikore dhe lojëra zhvillohen rregullisht në Ghatin e bukur Assi që është në fund të linjës së vazhdueshme të ghateve. Është një vend i parapëlqyer i piktorëve dhe fotografëve. Është këtu në te Assi Ghati që Swami Pranabananda, themeluesi i Bharat Sevasharam Sangh-ut, arriti 'Siddhin' (përsosjen/shpëtimin) në 'Tapasyan' (përpjekjen) e tij për perëndinë Shiva, nën bekimin e Guru Gambhiranandas së Gorakhpurit.

[[File:Ghats of Ganga, Varanasi.jpg|thumb|389px|Pamje e Ghatit Manikarnika]]
=====Ghati Manikarnika=====
'''Ghati Manikarnika''' në mënyrë popullore njihet si "Terreni i madh i kremimit" (Mahasmasana) në qytet. Pranë ghatit, ndodhen platforma të ngritura që përdoren për përkujtimore rituale të vdekjeve. Ky ghat përmendet në mbishkrimet e shekullit të IV të Periudhës Gupta. Megjithatë, ghati i tanishëm si një argjinaturë e përhershme breg-lumore u ndërtua në vitin 1302 dhe ka qenë rikonstruktuar të paktën tre herë gjatë ekzistencës së tij.<ref name=ghats/>

Këtë ghat e përbëjnë dy vende të shenjta buzë ujit, Sidha Vinayaka dhe Swargadvaresvara. Një mit përmend se Shiva bën Taraka mantran ("Lutja e kapërcimit") në veshin e të vdekurit, kështu që forma e Shivës, Tarakesvara (Tempulli i të cilit ndodhet në ghat), urohet kurdo që një hindu vdes. Emri Manikarnika rrjedh nga legjenda e rënies së vathit të Shivës gjatë kërcimit të tij transhendetal.
Në afërsi të tij janë faltoret e Manikarnikesvaras (pak më tej në anën e sipërme të rrugicës), Mahesvaras (lingam në qiell të hapur në ghat), Siddhas dhe Manikarna Vinayakas. Tempulli i Manikarnikesvaras arrihet nga ghati duke ngjitur një rrugicë të rrëpirët në jug të Kundas. "Lingami i këtij tempulli të vendosur në mënyrë dramatike në fund të një pusi të thellë – mund të arrihet nga nëpërmjet një tuneli që nis në ghat".

[[File:Varanasi, Uttar Pradesh, India (2007) 364 - Flickr - archer10 (Dennis).jpg|thumb|left|336px|Ghati Manikarnika]]
Në ghat gjendet edhe një pellg i shenjtë, çakra-Puskarini Kunda ("Pellgu me disk zambaku") dhe gjurmët e këmbëve të Vishnut, Carana Paduka. Sipas mitit puranik kohë më parë se Ganga të mbërrinte te thembrat e Bhagirathas, Cakra-Puskarini Kunda ishte e pranishme. Te Kashi Khanda thuhet: “Për dobinë e tre botëve mbreti Bhagiratha e solli Gangan në vendin ku ndodhet Manikarnika – te “Pylli i Lumturisë së Shivës” ("Annandavana"), te Pellgu i Zambakut të Vishnut (Chakra-Puskarni Kunda)”.<ref>Vinay: Karunapati Tripathi (red.): Kashi Khanda; 1991-98, 60.137-8</ref> Tashmë Kunda e rrethuar nga një palë kangjella prej hekuri, është rreth 18.29 m. në krye, duke e ngushtuar deri në rreth 6.1 m. atë buzë ujit.<ref>D. L. Eck: Banaras. The City of Light; 1982, fq. 239</ref> Në faltoren e vogël brenda Kundas gjenden statujat e Vishnut dhe Lakshmit, në murin perëndimor; ndërsa aty gjenden edhe një seri prej një dyzine nikesh të vogla që përmbajnë Shiva lingamë. Përgjatë itinerarit të shenjtë, te vetë ghati, gjenden simbolikisht gjurmët e këmbëve të Vishnut (Carana Paduka), të vendosura në një pllakë rrethore mermeri. Thuhet se për 7,000 vjet Vishnu në këtë vend ka kryer tapat dhe nëpërmjet qindra miliona hinduve e ka spërkatur atë me ujin e shenjtë të Gangut dhe e ka zbukuruar atë me lule. Një pllakatë e Prinsep-it nëntitullohet "pika më e shenjtë në qytetin e shenjtë".

Vendi i afërt me këtë pikë të shenjtë është rezervuar për kremimin e pak njerëzve të zgjedhur, veçanërisht maharaxhajtë e Varanasit.<ref>D. L. Eck: Banaras. The City of Light; 1982, fq. 246</ref> Zona e këtij ghati ka reputacionin e lashtë si një terren kremimi; sipas teksteve hindu perëndia Shiva ka thënë: “Duke u bërë vetë Koha, Unë shkatërroi botën këtu, o hyjneshë!"<ref>Vinay: [https://books.google.al/books?id=QI4wPwAACAAJ Padma Purana]; 2008, 1.33.14</ref> Megjithatë, nuk është e qartë kur ky sit u pranua plotësisht për kremim. Për më tepër, Naradiya Purana,<ref>Naradiya Purana; 1923, Venkateshvara Press, 11.48.67</ref> Matsya Purana<ref>Vinay: Matsaya Purana; Diamond Pocket Books, 182.23-24</ref> dhe Kashi Khanda<ref>Vinay: Karunapati Tripathi (red.): Kashi Khanda, 1991-98, 30.84-85</ref> e përshkruajnë lavdinë e tij në aspektin e ritualeve të kremimit të të vdekurve. Platforma e ngritur bashkangjitur me ghatin përdoret për ritualet e përvjetoreve të vdekjeve. Midis Ghatit Jalasayi dhe Manikarnika në rrjedhën e lumit qëndrojnë katërmbëdhjetë tirtha ujore, mes të cilave më të rëndësishmet janë Vishnu Tirtha, Bhavani Tirtha, Skanda Tirtha, Taraka Tirtha, Avimuktesvara Tirtha dhe Pasupati Tirtha.

[[File:Ghats of Varanasi seen from a boat on the Ganges river in October 2014 (cropped).jpg|thumb|358px|Tempuj hindu, Ghati Manikarnika]]
I lartësuar mbi ghatin Manikarnika, ndodhet një tempulli i Shiva–Durgas i mbretit të Amethyt (Oudhi; tani pjesë e Uttar Pradeshit), i ndërtuar rreth vitit 1850, që është i dallueshëm me pesë majat e tij me ngjyrë të kuqe të thellë dhe të praruara. Havell (1905) e përshkruan kështu:
"Është ndërtuar mbi një tarracë që shikon mbi lum dhe arrihet me një nga ato rrugët e shkallëzuara të rrëpirëta, që të çojnë nga ghatet në qytet, që të sugjeron një qytezë të Italisë Jugore ose Spanjës. Duke u ngjitur në një palë shkallë anësore, kalohet nën Naubata Khanan, ku muzikantët këndojnë lavde të hyjneshës me shoqërime të çuditshme por jo të pakëndshme. Në anën e djathtë të hyrjes është një luan bronzi i Durgës dhe në të majtë demi i Shivës. Qetësia dhe pastërtia brenda janë një lehtësim nga rrëmuja, mospërfillja dhe papastërtia, si dhe atmosfera disi e ndyrë e faltoreve më popullore të Benaresit".<ref>E. B. Havell: Benares, the Sacred City; 1999, fq. 169</ref>

Ghati Manikarnika gjendet në koordinatat {{coord|25|18.673|N|83|00.899|E|display=inline}} (Maheshvara linga në breg) dhe {{coord|25|18.669|N|83|00.878|E|display=inline}} (Tempulli Tarakeshvara). Zona e Ghatit Manikarnika shtrihet në një sipërfaqe prej 0.05 hektarësh. çdo vit kur lumi Gang tërhiqet, uji lë një masë të madhe mbetjesh aluvionale në depozitë. Gërmimi dhe heqja graduale e mbetjeve fillon dhe përfundon gjatë Shivaratrit (dita e hënës së plotë e shkurt-marsit). Me këtë rast këtu zhvillohet një festë e madhe. Pak më shumë se 30,000 kufoma kremohen çdo vit në Vanaras, nga të cila rreth 28,000 kremohen në Ghatin e kremimit Manikarnika dhe pjesa tjetër në Ghatin Harishchandra në jug. Duke kremuar një trup të vdekur shpenzohen rreth 5 kuintalë (500&nbsp;kg) dru. çdo trup i vdekur regjistrohet në zyrën e afërt, i pasuar nga negociatat dhe pazari me priftin mortor (Dom) që jep zjarrin e shenjtë për djegien mortore.

;Historia dhe përshkrimi:
[[File:Munikurnuka Ghat Benares from the river by James Prinsep 1832 (cropped).jpg|thumb|left|345px|Ghati Manikarnika, litografi e James Prinsep, 1832]]
Me Ghatin Manikarnika janë të lidhura dy legjenda. Sipas njërës, besohet se është vendi ku perëndia [[Vishnu]] gërmoi një gropë me [[Chakra]]n e tij dhe e mbushi atë me djersitjen e tij ndërsa kryente argjërime të ndryshme pendestare. Ndërsa perëndia [[Shiva]] po shikonte Vishnun, në atë kohë atij i ra vathi ("manikarnika") në gropë. Ndërsa sipas legjendës së dytë, në mënyrë që ta bënte perëndinë Shiva të lëvizte përqark me adhuruesit e tij, bashkëshortja e tij [[Parvati]] fshehu vathët e saj dhe i kërkoi atij që ti gjente, duke i thënë se ata i kishin humbur në brigjet e Gangut. Idea e hyjneshës Parvati mbrapa gënjeshtrës ishte që Shiva atëherë do të rrinte përqark, duke kërkuar për vathët e humbur. Në këtë legjendë, kurdoherë që një trup kremohet te Ghati Manikarnika, Shiva i kërkon shpirtit të tij nëse i ka parë vathët.

Sipas teksteve të lashta, zotëruesi i Ghatit Manikarnika e bleu mbretin Harishchandra si skllav dhe e bëri atë të punonte në Manikarnika te Ghati Harishchandra. Sipas burimesh të tjera mësohet se Ghati Manikarnika është emërtuar sipas Jhansi Ki Rani Laxmibhait.
Te Matsya Purana, rreth shekullit të VI-VII, ky ghat është përshkruar si një nga pesë vendeve të ujit të shenjtë. Kulturalisht, ky si ëshë i rëndësishëm në aspektin që ky vend ka qenë vendi i takimit të traditave shaivite dhe vaishnavite. Vishnu Charanapaduka, një pllakë mermeri që paraqet gjurmët e Vishnut, është konsideruar si “vendi më i shenjtë në qytetin e shenjtë”. Sipas [[mitologjia hindu|mitologjisë hindu]] Vishnu këtu kreu meditimin vetë-mohues duke qëndruar në këmbë për rreth 500,000 vjet për të kënaqur Shivën. Më në fund Shiva u shfaq dhe nga virtyti i mirësisë së Vishnut, u vendos aty. Nga kjo zonë, mund të identifikohet lehtësisht Vishnu Kshetra e veriut dhe Shiva Kshetra e jugut.

[[File:Burning Ghat dli A136 cor.jpg|thumb|339px|Ghati Manikarnika, nga Samuel Bourne, 1863-1869]]
Ky është ghati i parë i bërë me shkallë puka nga mbretrit vëllezër në vitin 1302; dhe u rikonstruktua në vitin 1730 nën patronazhin e Bajirao Pesavas si dhe në vitin 1791 nga Ahilyabai Holkar-i që e rikonstruktoi të gjithë ghatin. Ghatit ju bënë riparime përsëri në vitin 1872. Ghati Manikarnika është përmendur në mbishkrimin Gupta të shekullit të V. Shkallët prej guri u bënë në vitin 1303 dhe u rindërtuan në vitin 1730 nën patronzhin e Bajirao Peshvas. Në vitin 1791 Ahilyabai Holkar-i e rindërtoi të gjithë ghatin. Në vitin 1872 iu bënë përsëri riparime dhe rikonstruktime. Në vitin 1965 qeveria e Uttar Pradeshit e riparoi dhe e rikonstruktoi këtë ghat.

Maharaxha Mangal Singh-u i Alwarit në Raxhastan, ndërtoi në vitin 1895 Tempullin Manokameshvara, në çatinë e zonës së tij rezidenciale. Pjesët e tij përfshijnë gjysëm-shenjtëroren, gjysmë-mandapan dhe [[mandapa]]n drejtkëndore. Verandat janë të dekoruara në mënyrë të bukur dhe paraqesin punime mjeshtërore të skalitjeve në gurë. Në të katërt drejtimet e shenjtërores së brendshme ka dyer. Tempulli ka imazhe të bukura të Shivës, Ganeshës dhe Parvatit. Për të shkuar në këtë tempull, duhet të kalohet nëpër zonën rezidenciale, që shumë herë është e pakënaqshme.

Pranë bregut është Maheshvara linga në qiell të hapur. Në të djathtë saj gjendet një tempull që dalëngadalë po rrëshqet në Gang. Që nga fillimi i shekullit të XIX ky tempull ka qendruar në të njëjtën mënyrë. Pranë tij është Chakrapuskarini ose Manikarnika Kunda, një pellg i shenjtë uji. Sipas mitologjisë puranike xhevahiri i kreshtës (Mani-) së Shivës dhe vathi (-karnika) i gruas së tij ranë në pellgun e shenjtë, kështu u emërtua Manikarnika. Një rrëfenjë tregon se këtë pellg e bëri Vishnu me diskun e tij (çakra), që është pasqyruar në emërtimin Chakrapuskarini. Sipas tekstit të shekullit të XII, Kashi Khanda, Vishnu e bëri këtë ‘pellg zambakësh dhe e mbushi’ atë me ujë nga djersa e tij si dhe këtu kreu agjërime të rrepta. Depozita, sot e rrethuar me kangjella hekuri, është rreth 18.3 m<sup>2</sup> në krye, duke u ngushtuar deri në rreth 6.1 m<sup>2</sup> në fundin e tij. Kunda përfaqëson pellgun e parë në botë. Ishte vendi i parë i shenjtë i gërmuar në fillimin e kohës me djersën e shenjtë të Vishnut. Si një dëshmi e kësaj legjende në afërsi të tij janë të dukshme gjurmët e Vishnut.

[[File:Manikarnika ghat at sunrise July 2007.JPG|thumb|left|345px|Tempull i vogël në Ghatin Manikarnika]]
Mbretëresha Ahilyabai Holkar e Indores ndërtoi Tempullin Tarakeshvara në 1795, me një planimetri drejtkëndore. Tempulli është i strukturuar me bazën e gjashtë kolonave. Në hyrje është imazhi i Ganeshës. Në shenjtëroren e brendshme, në një enë është një shiva-lingam me katër koka. Si Tempulli Pancayatana në stilin e Banarasit, këtu janë gjithashtu imazhet e Suryas, Durgas, Ganeshas dhe Vishes nëpër katër këndet. Ky imazh i Shivës, paradite dekorohet me maskë me pesë koka prej bronzi, që mundëson çlirimin e shpirtrave të ikur duke u vendosur vargje të shenjta në veshë. Tarakeshvara është e përshtatshme pas përfundimit të riteve të kremimit. Ky tempull është hamendësuar se është një kopje e një faltoreje të famshme rreth 100&nbsp;km në veri të Kalkutës. Në tre sitet e famshme të tempujve të Shivës ekziston imazhi i Tarakeshvaras, d.m.th. në Jnanavapi, në lindje të demit të madh Nandi, në Tempullin Khemaka pranë Tempullit të Artë (Vishvanatha) dhe në Ghatin Kedar.

Bajirao Peshva rreth vitit 1735 ndërtoi ghatin e afërt, por para se bazamenti të ngrihej disa metra, pesha e stërmadhe e mureve shkaktoi një rrëshqitje toke, gjë që bëri që i gjithë ndërtimi të rrëzohej, kështu që puna u braktis.<ref name=EBHavell138>E. B. Havell: [https://books.google.al/books?id=XvcRAAAAYAAJ&pg=PA138 Benares: The Sacred City; Sketches of Hindu Life and Religion]; 1905, fq. 138</ref> Façata e papërfunduar dhe pjesa e ghatit janë akoma të dukshme, megjithëse e gjithë struktura u fundos disa metra në tokë që nga ndërtimi i saj. Më vonë, në vitin 1830, mbretëresha Baijabai e [[Gwaliori]]t e riparoi dhe pjesërisht e rindërtoi; Për më tepër, ajo ndërtoi Tempullin Ratneshvara në stilin Gujarati anë të bregut, që u tkurr vetëm pak muaj pasi u ndërtua dhe që atëherë qëndron si i tillë. Ky është një pikë referimi e kësaj zone.

;Pjesa e sipërme e Ghatit Manikarnika:
Pjesa e sipërme e Ghatit Manikarnika gjendet pranë Brahmnalit dhe shtrihet në një sipërfaqe prej 0.09 hektarësh. Tempulli i Manikarnikeshvaras (Gomath Ashram, Brahmnal) është i vendosur në krye dhe i arritshëm nëpërmjet një rrugice të pjerrët ngjitëse në jug të pellgut të ujit, duke qenë e para nga 108 faltoret në itinerarin Panchakroshi të pelegrinazhit. Gjendet dy kate poshtë oborrit të manastirit. Këtu, nocioni periudhës së artë bëhet i dukshëm pasi pelegrini zbret në nëntokën e errët, nën tokën origjinale, “reale” të botës. Eck thotë se: “Lingami i këtij tempulli – i vendosur në mënyrë dramatike nën tokë në fund të një pusi të thellë – dikur mund të arrihej nëpërmjet një tuneli që fillonte në ghat”.<ref>D. L. Eck: [https://books.google.al/books?id=qnQqAAAAYAAJ&pg=PA246 Banaras: City of Light]; 1982, fq. 246</ref> Rreth 40 metra nga pika e hyrjes në rrugicën e sipërme ngjitëse gjendet faltorja e Siddha (“përsosmëria”) Vinayakas/ Ganeshës (Brahmnal, rrugica Manikarnika) djathtas. Ai është gardiani i lindjes dhe dhënësi i lumturisë, suksesit dhe shpëtimit nga mallkimi i Yamas (zotit të vdekjes). Ai është i 8-t mes 56 Vinayakave që mbrojnë qytetin në të 56 nyjet e përbëra prej 7 shtresave rrethore të spiraleve dhe 8 drejtimeve kardinale.

[[File:Scindia Ghat, Varanasi, Uttar Pradesh, India (2011) 1.jpg|thumb|369px|Ghati Scindia]]
I ndërtuar rreth vitit 1850 nga mbreti i Amethy-t (Awadhit në Uttar Pradesh), ky tempull i Shiva-Durgas dallohet nga pesë majëzat në të kuqe të thellë dhe të arta. Tempulli është vendosur mbi një terren të ngritur rreth 3.5 metra mbi bregun e afërt. Duke u ngjitur në një palë shkallë anësore, kalohet nën Naubatkhana, ku imazhet e muzikantëve janë duke kënduar lavdet e hyjneshës. Në anën e djathtë të hyrjes është një statujë e rafinuar prej bronzi i luanit të Durgës dhe në të majtë demi i Shivës. Në shenjtëroren e brendshme ndodhet imazhi i Mahisasuramardinit. Në pjesë të ndryshme të tempullit ndodhen imazhe të formave të Vishnut, si Varaha, Narasimha, Balarama, Krishna dhe imazhet e hyjneshës duke ngarë palloin, duke mbajtur Vina dhe duke ngarë luanin. Askund në mur nuk ka ndonjë imazh të Shivës. Ka imazhe që paraqesin jetën e ndodhitë e Krishnës. Tempulli është një shembull i stilit Pancayatan, qendra si bërthama dhe katër tempujt e tjerë të bashkangjitur në të katër këndet. Qetësia dhe pastërtia brenda janë një pushim nga rrëmuaj, turbullimi, papastërtia dhe ajria disi e ndyrë e faltoreve më popullore të Vanarasit.

=====Ghati Scindia=====
Më parë ishte i njohur si Ghati Viresvara, sipas tempullit me të njëjtin emër që qëndron në krye. Ghati Scindia i njohur edhe si Ghati Shinde kufizohet me Manikarnikan në veri, me tempullin e tij të Shivës, që qëndron pjesërisht i zhytur në lum si rezultat i peshës së madhe të ghatit të ndërtuar rreth 150 vjet më parë. Ghati Scindhia gjendet në koordinatat {{coord|25|18.729|N|83|00.935|E|display=inline}} (Tempulli Vashistha-Vamadeva) dhe {{coord|25|18.730|N|83|00.930|E|display=inline}} (Tempulli Atmavireshvara) dhe bashkë me Ghatin Sankatha shtrihen në një sipërfaqe prej 0.0241 hektarësh. Sipër ghatit, gjenden mjaft nga faltoret më të rëndësishme të Varanasit brenda labirintit të rrugicave të Siddha Kshetras (Fusha e Përmbushjes). Sipas traditës, [[Agni]], zoti hindu i zjarrit ka lindur pikërisht këtu. Besimtarët hindu në këtë vend i luten Vireshwaras, zotit të të gjithë heronjve, për një djal.

Në vitin 1780 Ahilabai Holker-i i Indores e bëri ghatin me shkallë puka. Në vitin 1829 mbretëresha Baijabai e riparoi dhe rimodeloi atë; dhe përsëri në vitin 1937 Daulatarao Scindhia e bëri të gjithë ghatin me shkallë puka. Në krye të tij ndodhen faltoret e Vashisthas dhe Vamadevas, si dhe Atmaviresvaras. Në këtë ghat buzë lumit Gang gjendet Paravata Tirtha. Midis Ghateve Manikarnika dhe Scindhia ndodhen tre tirtha ujore, Uma Tirtha, Sarasvata Tirtha dhe Kamblasvetara Tirtha.

[[File:Scindia Ghat (3620381973) (cropped).jpg|thumb|left|358px|Ghati Scindia]]
Në skajin verior të ghatit poshtë shkallëve të larta është një faltore e Yameshvaras, me lingë të vendosur nga Yama. Duke u ngjitur në shkallët e afërta, në një nike në mes të rrugës është një imazh i Yamadityas (“Dielli i Yamas”), që është i drejtuar nga jugu – drejtimi i Yamas, ‘zotit të vdekjes’. Dobia e adhurimit këtu rrjedh nga adhurimi i Yamadityas kombinuar me atë që vjen nga dobia e adhurimit të paraardhësve në jug të Rameshvaramit dhe bashkë me atë të bërë  në veri me ritet në Manikarnika. Në përgjithësi besohet se vetë Yama e ka vendosur këtë imazh, që tregon një figurë njerëzore me shenjat e rrezeve në kokë. Te Kashi Khanda shkruhet: “Më parë Yama kryente pendesa të pastra në Yama Tirtha. Pastaj ai vendosi Yameshvaran (linga) dhe Yamadityan (imazhi i diellit) që jep fuqi të mbinatyrshme”.<ref>S. N. Khandelwal (red.): Kashi Khanda; volumi IV, 2014, 51.108</ref>

Duke u ngjitur rreth 10 m., në të majtë ndodhet një tempull që përbëhet nga linga të vendosura nga të diturit mitikë Vashishtha, Vamadeva dhe Janaka (Tempulli Saptarshi). Të gjithë këta të ditur janë përmendur te Ramayana. Në portën e këtij tempulli është murti (idhulli) i një prej 56 Vinayakave (Ganesha) të quajtur Chintamani (‘dhënësi i çlirimit nga shqetësimet’).
Rrugica e majtë shkon në Tempullin e Atmavireshvaras, që në vetëvete është një botë e vogël hyjnish. Ky vend është lavdëruar si Panchamudra Mahapitha, një vend mistik që zotëron fuqi mbinatyrore. Në literaturën puranike ky quhet edhe një nga lingat e ‘vetë-lindura’ (“svayambhu”).

Në Sidheswari Chowk më 27 mars 2002 u bënë disa ndërtime të vendosura në krahun verior të kësaj ndërtese në mënyrë të paligjshme. Autoriteti i Zhvillimit të Varanasit paraqiti raportet me numër serial 24 në në Gjykakën e Lartë të Allahabatit më datë 3 dhjetor 2012 dhe më 24 janar 2013. Megjithë padinë kundër urdhrit të AZhV-së për shkatërrimin e ndërtimeve të paligjshme, ato kishin 11 vjet që ishin ndërtuar.

[[File:Varanasi, 20-11-1999 17 (2902506039) (cropped).jpg|thumb|Ghati Sankatha]]
=====Ghati Sankatha=====
Emri i tij i vjetër ishte Ghati Yameshvara sipas emërtimit të faltores. Në krye të rrugicës qëndrojnë tempujt e Yameshvaras dhe Harischandresvaras; me rastin e Yama Dvitiyas besimtarët vazhdojnë të bëjnë banjë të shenjtë. Këtë ghat e ndërtoi në fundin e shekullit të XVIII mbreti i Barodas, por në vitin 1825 e veja e Beniram Panditit, e njohur si "Panditain" dhe nipërit e tij e bënë këtë ghat me shkallë puka bashkë me ndërtimin e një strukture të Tempullit të Sankatha Devit. Në krye të ghatit drejt qytetit ndodhen faltoret e hyjneshave Katyayini dhe Siddhesvari; tre Vinayakave: Hariscandras, Cintamanit, Mitras si dhe Vasukisvaras. Në krye të tij së fundi është vendosur një statujë e re e Santosi Matas ("Nëna e Kënaqjes"). Ghati Sankatha gjendet në koordinatat {{coord|25|18.733|N|83|00.933|E|display=inline}} (Tempulli Sankatha Devi) dhe bashkë me Ghatin Scindhia shtrihen në një sipërfaqe prej 0.0241 hektarësh.

Në anën e lumit, në krahun e djathtë është një faltore e Vaikuntha Madhavas, i 27-ti në listën e 42 formave të Vishnut në Kashi. Pranë saj në drejtim të veriut është faltorja e Harishchandreshvaras, një lingë e stërmadhe e lidhur me mitologjinë e Harishchandras, një paraardhës i Ramas, që për ruajtjen e drejtësisë flijoi mbretërinë dhe familjen e tij. Bashkangjitur me këtë lingë është Harishchandra Vinayaka. Në anën tjetër të rrugicës në drejtim të Harishchandreshvaras, në nike ndodhen imazhet e Senas (“ushtrisë”) dhe Simas (“kufiri”) Vinayakave.

[[File:Varanasi ghats seen from a boat on the Ganges river in October 2014 (cropped).jpg|thumb|left|345px|Ghati Sankatha]]
Forma e 6-të e Durgës, Katyayini (e përmendur gjithashtu si Vikatanana në grupin e 64 yoginive), gjithashtu të vendosur në kompleks. E kënaqur nga tapat e mëdha të asketikut Katyayana, hyjnesha lindi si vajza e tij dhe kështu mori emrin Katyayini. Ajo është portretizuar me tre sy dhe me tetë krahë. Katyayini është hyjnesha mbrojtëse e Braj Mandalas. Dy linga të tjera të rëndësishme të vendosura në këtë kompleks janë Angareshvara (nga Marsi) dhe Budheshvara (nga Mërkuri). Ganesha është paraqitur këtu në formën e Mitras (“mikut”) Vinayaka. Duke ikur nga tempulli në të djathtë në niken e poshtme ndodhet një imazh i vogël i Vira Madhavas, forma e 28-të e Vishnut në Varanasi. Disa fragmente që gjenden aty adhurohen si Rahu dhe Ketu. Në afërsi, në anën tjetër të rrugicës është Brihaspatishvara (një linga e vendosur nga [[Jupiteri]]).

Duke vijuar këtë rrugicë duke shkuar drejt ghatit gjendet Parvateshvara majtas, ndërsa Vasukishvara dhe Samudreshvara djathtas. Pas një ecje të shkurtër në anën tjetër të rrugicës është hyrja e Tempullit të Sankatha Devit (“Hyjnesha e rreziqeve”), i quajtur Sankatha-Ji, që është një nga largueset e rreziqeve për ndjekësit e saj. Ajo ishte fillimisht një hyjneshë nënë folklorike e lashtë që më vonë u mitologjizua si bashkëshortja e Shivës dhe lutësit e saj e lavdërojnë atë si vrasësen e demonit. Ikona e saj tempullore e konfirmon këtë identifikim të saj me Hyjneshën e Madhe: Ajo është paraqitur me këmbën e saj mbi demonin e asgjësuar me kokë të prerë. Duke hyrë në kompleksin e Sankatha Devit gjendet një oborr i madh në qendër të të cilit është një pemë e vjetër {{lang|la|ficus religiosa}}, me një numër faltoresh të vogëltha të kokolepsura në masën e rrënjëve të saj. Faltorja kryesore e grupit është Sankataharana Hanumani. Në këndin e largët të kompleksit është hyrja për te shenjtërorja e hyjneshës. Pranë ghatit ndodhen lingat e Sagareshvaras dhe Sankateshvaras. Dera e madhe është e shoqëruar nga kozmogrami i shenjtë i Shri Yantras. Shenjtërorja është e errët, e ndriçuar vetëm nga kandila me vajë mbi altar. Në altar ndodhen tre kamare: e para e portierëve hyjnorë (dvarapalat), e fundit e Hanumanit dhe qendrorja e zënë nga imazhi me maskë argjendi i hyjneshës Sankatha Devi. Adhuruesit lejohet ti prekin këmbët e hyjneshës, që nuk është e zakonshme në tempujt e tjerë të hyjneshës.

[[File:Shree Math Kashi.jpg|thumb|Shri Matha Kashi, Ghati Panchaganga]]
=====Ghati Panchaganga=====
Në Periudhën Gahadavala (shekulli i XI-XII) ky ishte një ghat popullor dhe i shquar, i patronizuar nga familja mbretërore. Që nga ajo periudhë ka qenë një tempull i famshëm i Vindu Madhavas, që u shkatërrua dhe u shndërrua në një xhami në vitin 1673, prej nga e ka marrë emrin Ghati Veni Madhava, tashmë pjesa e poshtme e ghatit.

Ky ishte rezorti kryesor i mësuesit të madh të Vedantës, Ramananda (1299-1411), i cili ishte guruja i reformistit dhe poetit të madh, Kabir-it (1398-1518). Manastiri i Ramanandas është akoma aty. Tulasi (1547-1623), poeti i madh, autor i Ramacaritamanasas, ka kaluar disa vjet të jetës së tij (rreth viteve 1580-90) në këtë ghat, ku hartoi shkrimin e famshëm të Vinaya Patrikas (“Lutja për Raman”), që përshkruan lavdinë e Tempullit Vindumadhava.<ref>Bridget Allchin: [https://books.google.al/books?id=JnMKAQAAIAAJ&pg=PA129 The stone-tipped arrow: late stoneage hunters of the tropical old world]; 1966, fq. 129-32</ref><ref>Karunapati Tripathi (red.): Kashi Khanda; 1991-98, fq. 60-1</ref>

[[File:Panchaganga Ghat (3621196500).jpg|thumb|left|389px|Ghati Panchaganga me xhaminë e Alamgiri]]
Pas shkatërrimit në vitin 1673, idhulli origjinal me mermer të zi i Vishnut u mbajt në shtëpinë e afërt të Lakshmanabalas, tani e njohur si Tempulli Vindu Madhava dhe që tërheq mijëra besimtarë dhe pelegrinë. Kjo shtëpi qëndrimi e shndërruar në një tempull, u ndërtua në fillim të shekullit të XIX nga mbreti i shtetit të Aundhas në distriktin Satara (në [[Maharashtra]]), në katin e parë të ndërtesës.
Ghati u bë me shkallë puka në vitin 1580 nga Raghunatha Tandan-i, sekretari i financave të perandorit mogul [[Akbar]]. Ky informacion mbështetet nga një mbishkrim, që deri një dekadë më parë ishte në një nga niket. Në vitin 1735 Bajirao Peshva i I bashkë me Sadashiva Naik-un e riparuan atë.

Në vitin 1665 udhëtari francez Jean Baptise Tavernier, një tregtari xhevahiresh, kreu një vizitë në Varanasi dhe e ka përshkruar Ghatin Veni Madhava dhe tempullin madhështor të Veni Madhavas breg lumit, që ai e quan “pagoda e madhe”.<ref name=Taverinier1977>Jean-Baptiste Tavernier: Travels in India; 1977</ref>
Shumica e tempujve të tjerë i përkasin shekullit të XIX-XX. Megjithatë, tempulli i vetëm i vjetër në këtë zonë është Mandiri Rama i Kanganvali Havelit, i ndërtuar në fillim të shekullit të XVII nga mbreti i Amerit (në Raxhastan), Mirza Raja Jaisingh-u, fillimisht si një shkollë vedike. Kjo është përshkruar nga udhëtari francez Jean Baptise Tavernier (në 1665).<ref name=Taverinier1977/> Në vitin 1775 u rikonstruktua nga nga Sripatirao Pesava dhe Pant Pririnidhi i Andhas.

;Përshkrimi
Ghati Pancaganga gjendet në koordinatat {{coord|25|19.012|N|83|01.107|E|display=inline}} (qendra e Ghatit Pancaganga) dhe bashkë me zonën e afërt shtrihen në një sipërfaqe prej 0.016 hektarësh.
Dobia dhe lavdia e këtij ghati janë përshkruar në tekstet e shekullit të XI si dhe te Kashi Khanda.<ref name=116Tripathi144>Karunapati Tripathi (red.): Kashi Khanda; 1991-98, 59.116-144</ref>

Ky është një nga pesë vendet më të shenjta buzë lumit dhe besohet se është pika e takimit të pesë kanalizimeve, Ganga, Yamuna, Sarasvati, Kirana dhe Dhutapapa, mes të cilëve vetëm i pari është i dukshëm ndërsa pjesa tjetër është zhdukur ose kanë marrë formë të ndryshme shfaqjeje. Dy tirthat e shenjta buzë ujit të përmendura në mitologjinë e lashtë janë Vindu Tirtha dhe Pancanada Tirtha. Te Kashi Khanda përshkruhet lavdia e tij dhe madje edhe sot ky është ghati i dytë më i rëndësishëm pas atij Dashashvamedha, sipas besimtarëve që e vizitojnë dhe dobisë së perceptuar nga njerëzit.<ref name=116Tripathi144/>
Te ghati, pranë bregut të lumit, ndodhen një dyzinë dhomash tre faqëshe faltoresh që janë të drejtuara nga lumi. Disa përmbajnë një lingam ose një statujë, siç janë statujat e holla të shtrira të Vishnut që fle mbi gjarprin Shesha. Të tjerat janë pothuajse të zhveshura dhe përdoren kryesisht për praktika joge dhe meditimi.

[[File:Benares. Aurungzebs Mosque LCCN2017658168.jpg|thumb|375px|Ghati Panchaganga me xhaminë e Aurangzebit, 1890]]
Në këtë ghat ndodhen tetë tirtha të shenjta buzë ujit të lumit: Pippalada, Vindu Makha, Mayukharka, Jnanahrda dhe Pancanada. Në këtë ghat ndodhet edhe dy manastire, Sri dhe Ramannada. Në afërsi të tij ndodhet Tailanga Svami Matha, e ndërtuar nga një shenjt i madh i shekullit të XIX, Tailanga Svami dhe që përmban një linga të stërmadhe të quajtur Tailangeshvara.

Ndërtesa përmban një verandë të gjatë, në pjesën jugore të së cilës (të mbyllur si shenjtërore e brendshme, [[garbhagriha]]) ndodhet idhulli i Vindu Madhavas. çatia e tempullit është bërë me dru dhe pllaka guri të cilësisë së mirë. Ai ka dy porta hyrëse, të ndara nga një verandë, përballë vendit që është lagjja e banimit të familjes së priftit. Ka porta nga lindja dhe veriu për në shenjtëroren e brendshme. Përreth saj nuk ka verandë për ecje cirkumambulatore. Në të majtë të portës hyrëse, ndodhet një statujë e transportuesit të Vishnut, Garuda, një shpend hyjnor dhe në të djathtë ndoshet Hanumani, shërbyesi majmun i Ramas. Këta janë pjesë të tempullit origjinal dhe janë shembuj të shkëlqyer të miniaturës dhe arkitekturës së kolonave. Në sallë mund të shihen piktura të 10 mishërimeve të Vishnut, ndërsa në këndin e kompleksit ndodhet një dhomë që përmban “72 lingat e Shivës” dhe mjaft statuja të Shivës, Ganeshës, Vishnut etj. Sherring-u e ka përshkruar gjallërisht këtë ghat duke thënë:
"Ghati është i gjerë dhe i thellë si dhe tepër i fortë. Shkallët dhe kullëzat e tij janë të gjitha prej guri, nëpërmjet numrit të tyre të madh përballojnë një shumësi adhuruesish dhe larësish. Kullëzat janë të ulta dhe të të zbrazëta dhe janë përdorur si tempuj dhe faltore. Secila përmban mjaft idhuj, që janë, kryesisht emblema të Shivës. Një vëshgues i zakonshëm do të jetë në padije të faktit se këto janë mbushur me idhuj dhe vështirë se do ta imagjinonte se ishte mbi duke ecur mbi një radhë të gjatë faltoresh dhe mbi kokat e qindra idhujve. Ai do të duhet të zbriste mjaft shkallë para se të zbulonte sakrilegjin e bërë në padije; por duke bërë kështu, ai do të perceptonte se kullëzat janë të hapura drejt lumit dhe në këtë mënyrë janë shumë të përshtatshme për qëllimi adhurimi".<ref>Matthew Atmore Sherring: [https://books.google.al/books?id=2udTAAAAcAAJ The Sacred City of the Hindus: An Account of Benares in Ancient and Modern Times]; Trübner & Co., 1868</ref>

Aarti (rituali ofrimit të kandilave të vajit) në nder të Perëndisë së Diellit dhe Hyjneshës Ganga të lumit në kohën e lindjes dhe perëndimit të diellit është më tërheqës kur shihet në mëngjes. Përgjatë ghatit ndodhen shumë faltore të hyjneshës Ganga. Besohet se gjatë muajit hindu të Karttikas (tetor-nëntor) ujërat e lumit Gang, Varana, Asi, Yamuna (që bashkohen me Gangun në Prayag, 125&nbsp;km në perëndim) dhe dy rrjedha të thara të Kiranas dhe Dhutapapas, pesë lumenjve, bashkohen këtu. Prej këtej ka rrjedhur emri Ghati Panchaganga (Pancha do të thotë pesë; ndërsa ganga është emri i lumit të shenjtë). Në muajin e Karttikas ghatyat (priftërinjtë e ghatit) kryejnë ritualin e ofrimit të kandilëve me vaj paraardhësve, duke i varur në ajër mbi shkopinj bambuje (akasha dipas) për besimtarët që përballojnë shpenzimet e materialeve të përfshira dhe shpërblimin e shërbimit. Kolona prej guri në tarracë, e ndërtuar nga Ahilyabai Holkar-i në fundin e shekullit të XVIII, mund të mbajë 1008 kandila vaji në ditët e festës së paraardhësve. Kolona prej guri ka 1008 foleza të bëra për të mbajtur kandilat që ndizen natën e hënës së plotë në muajin e Karttikas.
Gjatë muajit të Vaisakhas (prill-maj) dhe Karttikas (tetor-nëntor), besimtarët, kryesisht zonjat, bëjnë banjë të shenjtë në mëngjes në këtë ghat. Këtu kryhen banja të shenjta dhe festa të veçanta për ditëlindjen e Gangas, në muajin hindu Vaisakha (prill-maj), në ditën e 7-të.

=====Ghati Raxha=====
[[File:Raja Ghat (4478554243).jpg|thumb|left|369px|Pamje e Ghatit Raxha]]
Ghati Raja dhe zonat e afërta monumentale ndodhen në koordinatat {{coord|25|19.434|N|83|01.909|E|display=inline}} (Ghati Raxha, qendra lindore e Tempullit Ravidas) dhe shtrihen në një sipërfaqe prej 0.07 hektarësh. Pranë këtij ghati qëndrojnë mbetjet e Fortesës Gahadavala, ku ndodhen faltoret e Raxhaputa Vinayakas dhe Bhainsasuras. Pjesa veriore e këtij ghati është përmendur në mitet e hershme puranike si Ghati Vedeshvara, ku tani ndodhen shumë pemë dhe një vend ndeshjesh, ku skena mbizotërohet nga buajt e ujit të zotëruar nga barinjtë-mjelës.

Në mbishkrimin Mauryan ky ghat është përshkruar si vendi i shenjtë dhe një pikë ankorimi. Dëshmitë arkeologjike tregojnë banimin e zonave të afërta gjatë shekullit të VIII p.e.s. Rëndësia e tij si ghat ankorimi u mbajt deri më 1 janar 1887, kur u ndërtua Lord Duffrin Bridge. Në vitin 1948 emri i urës ndryshoi në Ura Malaviya sipas emrit të themeluesit të Banaras Hindu University, Madan Mohan Malaiya. Në mbishkrimet Gahadavala (rreth vitit 1100) ky ghat është përshkruar po ashtu si një vend i shenjtë dhe si pikë ankorimi. Të lidhura me këtë ghat janë katër tirtha ujore: Sankhya, Uddalaka, Hayagriva dhe Nilagriva Tirtha. Deri në shekullin e XII ky ishte një ghat shumë aktiv për festat fetare dhe transportin lumor, megjithatë që atëherë qyteti u zgjerua në drejtim të jugut dhe me kalimin e kohës ghatet e tjera u bënë më të rëndësishme.

[[File:Varanasi (6706127473).jpg|thumb|375px|Ghati Raxha]]
Deri në vitin 1988 ghati ishte në baltë të hapur natyrore, por në këtë vit qeveria e Uttar Pradeshit e bëri këtë ghat me shkallë puka. Madje edhe pjesa veriore është e tillë. Në krye të tij në vitin 1986 u ndërtuar një tempull i shenjtit-këpucar Ravidasa (1388-1518), që kishte lindur në skajin jugor të qytetit në fshatin Sir Karahia; në këtë vend ditëlindja e tij festohet gjatë ditës së hënës së plotë të Maghas (janar-shkurt). Në këtë ghat ndodhen katër tirtha ujore (vende të shenjta), Sankha, Uddalaka, Hayagriva dhe Nilagriva. Në pjesën veriore të këtij ghati ndodhen dy manastire dhe një tempull i Badri Narayanas. Pranë Tempullit të tanishëm të Ravidasit është një faltore e vogël e Mahisasuras, “një demon-buall” i vrarë nga hyjnesha dhe më pas i shndërruar në një ndihmës hyjnor. Sipas legjendës popullore, më vonë shpirti i demonit adhuroi Shivën dhe hyjneshën, prej nga është bërë traditë që ai të adhurohet.

Përveç trustit tempullor dhe organizatave publike vendore, që kujdesen për kompleksin, nuk ka plane apo programe të veçanta veprimi për ruajtjen e tij. Ndërtimi i Gopal Govardhan Puja Sansthan-it në Ghatin Raj është i paligjshëm, jo vetëm se është ndërtuar në bregun e lumit të ghateve në Varanasi pas vitit 2000, por në radhë të parë sepse është ndërtuar brenda 100 metrave të një monumenti (LalKhan ka Roza/Maqbara) të mbrojtur nga Archaeological Survey of India (ASI), duke shkelur kështu Aktin e Monumenteve Kombëtare të vitit 1958.
Me gjithë dy ankesat e bëra nga ASI (më datë 10.10.2000 dhe 30.10.2003), Autoriteti i Zhvillimit të Varanasit nuk ka ndërmarr ndonjë veprim për të prishur këtë strukturë të paligjshme. Për shkak të mos kryerjes së veprimit konkret nga AZhV-së, ndërtuesit dërguan madje edhe një padi në gjykatën e Komisionerit Divizional më 31 mars 2011.

=====Kremimet nëpër ghate=====
[[File:Varanasi, India, Varanasi ghats, Cremation ceremony in progress.jpg|thumb|left|369px|Kremime në Ghatin Manikarnika]]
Ujërat e zeza të patrajtuara janë një burim i vazhdueshëm i ndotjes së lumenjve në [[India|Indi]]. Mbeturinat e qytetit dhe ujërat e zeza të patrajtuara janë burimi më i madh i ndotjes së Gangut pranë Ghateve të Varanasit.<ref>O. Singh: Frontiers in Environmental Geography; ISBN 978-81-7022-462-4, fq. 246-256</ref>

Në traditat hindu, kremimi është një nga ritet e kalimit dhe Ghatet e Varanasit konsiderohen si një nga vendet e mbara për këtë ritual.<ref>Diana Eck: Banaras: City of Light; Princeton University Press, ISBN 978-0-691-02023-5</ref> Në kohën e krmemimit ose "riteve të fundit", kryehet një "Puja" (lutje). Gjatë kremimit recitohen hymne dhe mantra për të shënuar ritualin. Manikarnika dhe Harishchandra Ghati i janë kushtuar ritualeve të kremimit. Në mënyrë të përvitshme, më pak se 2 në 1000 njerëz të cilët vdesin në [[India|Indi]], ose 25,000 deri në 30,000 trupa kremohen në ghate të ndryshme të Varanasit; me një mesatare prej rreth 80 kremime në ditë. Kjo praktikë është bërë problematike për ndotjen që i shkakton lumit.<ref>S. Agarwal: Water pollution; APH Publishing, ISBN 978-81-7648-832-7.</ref> Në vitet 1980, qeveria e Indisë nisi një nismë për Pastrimin e Gangut, për ti pastruar kremimet dhe burimet e tjera të ndotjes nga ghatet e Varanasit. Në shumë raste, kremimi bëhet diku tjetër dhe vetëm hiri shpërndahet në lumë pranë këtyre ghateve.<ref>Gavin Flood: ''Rites of Passage''; te Paul Bowen: ''[http://books.google.com/books?id=_bjmiUSDRkAC Themes and issues in Hinduism]''; 1998, Cassell, London, ISBN 0-304-33851-6, fq. 270</ref>

[[File:Varanasi, India - Durga temple, Bhelupur (23430472781) (cropped).jpg|thumb|369px|Tempulli Durga Kunda i shek. të XVIII, i njohur edhe si "Tempulli i Majmunëve"]]
=== Tempujt hindu ===
==== Durga dhe format e saj ====
Në Varanasi ndodhen dy tempuj të "Durgës": [[Tempulli i Durgës në Ramnagar|Tempulli i Durgës]] i ndërtuar në shekullin e XVI (data e saktë nuk dihet) dhe [[Mandiri i Durgës në Varanasi|Durga Kundi]] (në sanskritisht 'kund' do të thotë "pellg ose pishinë") i ndërtuar në shekullin e XVIII.
'''[[Mandiri i Durgës në Varanasi|Mandiri i Durgës]]''' (në [[gjuha hindi|gjuhën hindi]]: दुर्गा मंदिर), i njohur edhe si '''Mandiri Durga Kunda''', '''Tempulli i Durgës''' si dhe '''Tempulli i majmunëve''', është i vendosur pranë Durga Kundës në zonën e Bhelupurit në koordinatat {{coord|25.288622|N|82.999279|E|display=inline}}. Ky tempull i është kushtuar Maa Durgës dhe u ndërtua në shekullin e XVIII nga ''Bengali Maharani'' (mbretëresha e Bengalit).<ref name="Durga Mandir">{{cite web|title=Durga Mandir|publisher=Varanasi.org|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://www.varanasi.org.in/durga-temple}}</ref>

[[Arkitektura]] e Mandirit të Durgës është një shembull i rafinuar i stilit Nagara të [[arkitektura e tempujve hindu|tempujve hindu]], që është stili tipik i Indisë Veriore. Tempulli, që zakonisht quhet ‘Tempulli i majmunëve’, ka një [[ujëmbledhësit tempullor indianë|depozitë uji]] drejtkëndore të quajtur Durga Kund ("Kund" do të thotë pellg ose pishinë). Tempulli ka kulla shumë katëshe<ref name=route/> dhe është i ngjyrosur në të kuqe okre, që përfaqson ngyrën e kuqe të Durgës. Kundi fillimisht ishte i lidhur me lumin kështu që depozita mbushej automatikisht. Ky kanal më vonë u mbyll, duke e ndërprerë furnizimin me ujë, që tashmë realizohet vetëm nëpërmjet shiut ose kullimit nga tempulli. Çdo vit me rastin e Nag Panchamit, në kund kryhet akti i paraqitjes së [[Vishnu]]t të shtrirë mbi gjarprin mistik të përdredhur të quajtur "Shesha".<ref>{{cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/Nag-Panchami-celebrated-with-religious-fervour/articleshow/15115776.cms|title=Nag Panchami celebrated with religious fervour|work=The Times of India|language=en|date=24 korrik 2012|accessdate=30 korrik 2015}}</ref>

[[File:India-Benares-Monkey Temple LCCN00650694.jpg|thumb|left|Kolona të Tempullit të Durgës në Ramnagar, midis 1890-1924]]
Mandiri i Durgës është një nga [[Tempulli hindu|tempujt]] më të ngarkuar në qytet, që qëndron në sektorin jugor të tij mbi një depozitë të madhe drejtkëndore të quajtur Durga Kunda. Tempulli ndodhet në rrugën kryesore Sankat Mochan nga Stacioni Hekurudhor për te Banaras Hindu University, 250 metra në veri të Tempullit të Tulsi Manas, 700 metra në veri-lindje të Tempullit Sankat Mochan Hanuman dhe 1.3 kilometra në veri të Banaras Hindu University.<ref name="Location Durga">{{cite news|title=Location|publisher=Google Maps|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=https://www.google.co.uk/maps/place/Durgakund+Temple/@25.288622,82.999279,17z/data=!3m1!4b1!4m2!3m1!1s0x398e31f3e4ffffff:0xe551b4ec8d935cae}}</ref>

'''[[Tempulli i Durgës në Ramnagar|Tempulli i Durgës]]''' (në gjuhën marathi: दुर्गा मंदिर) është i vendosur në Ramnagar në koordinatat {{coord|25.2819349|N|83.0405957|E|display=inline}}.<ref>http://varanasi.nic.in/history/ramnagar.html</ref> Mendohet se është ndërtuar 500 vjet më parë, dhe tashmë është nën kontrollin e familjes mbretërore të Varanasit. Ky tempull i është kushtuar perëndeshës Durga. Tempulli ka një pellg të ndërtuar me gurë pranë tij. Tempulli i Durgës vlerësohet për punimet e mrekullueshme të gurit, që janë një shembull mjeshtëror i artit të punimit të gurit në Indinë Veriore.

[[File:Untitled LACMA M.83.302.13.jpg|thumb|336px|Tempulli i Durgës rreth vitit 1865, foto e Samuel Bourne]]
Tempulli është bazuar mbi një planimetri në formë katrore dhe gjendet në një kampus po ashtu katror. Ndërtesa kryesore e tempullit është ndërtuar mbi një platformë katrore. Forma e ndërtesës është gjithashtu katrore. Kampusi i tempullit është një zonë e gjelbër me pemë dhe bimë. Në këtë kampus vizitorët mund të ecin përreth ndërtesës së tempullit kryesor. Kjo ecje është një ritual i zakonshëm në [[Hinduizmi|hinduizëm]].

Tempulli përmban dhoma, që përdoren për nevojat e stafit të tempullit dhe ndonjëherë për Yajna. Ai ka një pellg të stërmadh katror ([[ujëmbledhësit tempullor indianë|Pushkarni]]) përballë tij. Pellgu është i pajisur me shkallë guri në të gjitha anët dhe kulla vëzhgimi në çdo kënd. Në një anë të këtij pellgu ndodhet një tendë prej guri.
Punimet në gurë në muret e tempullit vënë gjithashtu në dukje format e tij katrore. Muret e tempullit kanë dizajne në formën e blloqeve katrore dhe shkrime zbukuruese.

;Tempulli Vindhyavasini
Tempulli i Vindhya Devit, i njohur me emrin Vindhyavasini gjendet pranë Tempullit Sankatha Devi. Për të shkuar në këtë tempull mund të lundrohet deri te Ghati Ganga Mahala dhe të ngjiten shkallët. Tempulli Vindhyavasini gjendet në koordinatat {{coord|25|18.738|N|83|00.938|E|display=inline}} pranë Ghatit Sankatha dhe shtrihet në një sipërfaqe prej 0.015 hektarësh.
Duke ardhur nga rrugica që lidh Ghatin Sankatha pranë këndit të Tempullit Sankatha Devi është Tempulli Vindhyavasini, një shfaqje hapsinore e hyjneshës së Malit Vindhya (Vindhya-Vasini), vendi origjinal i cili ndodhet 78&nbsp;km. në jug-perëndim të qytetit të Varanasit.
Pas një ecje të gjatë në rrugicë majtas, arrihet në kompleksin e Siddheshvari Devit. Kashi Khanda thotë se duke jetuar këtu për gjashtë muaj mund të fitosh fuqi të mëdha shpërtërore.<ref>Vinay; redaktor S. N. Khandelwal: Skanda Purana (स्कन्द महापुराणम्): Kashi Khanda (संस्कृत एवं हिन्दी अनुवाद); volumi IV, 2014, 71.105</ref>

Vindhyavasini është një tërheqje e rëndësishme përreth Varanasit. Vindhyavasini është një nga Shaktipithat më të rëndësishme. Përveç rëndësisë së tij mitologjike, Vindhyachali është i njohur edhe për mjediset e tij të bukura.
Pas ngjitjes së 48 shkallëve për te Sita Kundi, rruga të çon te një tjetër kodër, ku gjendet Tempulli Ashtabhuja. Pranë Tempullit Ashtabhuja, ndodhet një tjetër tempull shpellor me një rrugicë të ngushtë. Tavani i shpellës është aq i ulët sa duhet të përkulesh për ti hedhur një vështrim idhullit të hyjneshës Kali, që gjendet aty. Përkrah këtyre tempujve, tempuj të tjerë ndodhen në Vindhyachal. Ndodhen gjithashtu Brahmakundi dhe Agastyakundi, ujërat e të cilëve janë shumë të shenjtë dhe besohet se larja në këto ujëra mund të çliroi nga mëkatet. Përkrahë tyre ndodhen gjithashtu një ashram i Anandamayi Ma-së.

;Tempulli Sankatha Devi
[[File:Varanasi 110m - tree shrines (34892136202).jpg|thumb|left|284px|Faltore pemore në oborrin e Tempullit Sankata Devi, pranë Ghatit Sankatha]]
'''Tempulli Sankatha Devi''' (në [[gjuha hindi|gjuhën hindi]]: संकटा देवी मंदिर, gjithashtu i njohur si '''Mandiri Sankata Mata''' ose thjeshtë '''Mandiri Sankata'''; shpesh i thirrur me parashtesën '''Sri''') është një tempull i vendosur sipër Ghatit Scindia, në labirintin e rrugicave qytetase, kushtuar "Hyjneshës së Shërmimit", Sankatha Devi. Ky tempull u ndërtua në shekullin e XVIII nga mbreti i Barodas në stilin Nagara të [[Arkitektura e tempujve hindu|arkitekturës hinduiste]] bashkë me Ghatin Sankatha. Tempulli konsiderohet si tempulli i vetëm në Indi kushtuar Sankatha Devit.<ref name="Sankata Ghat history">{{cite web|title=Sankata Ghat history|publisher=Superb India Tours|language=en|accessdate=1 maj 2015|url=http://www.superbindiatours.com/UP/varanasi-tourism/sankata-ghat.html|archive-date=25 maj 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150525105918/http://www.superbindiatours.com/UP/varanasi-tourism/sankata-ghat.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Sankata Devi">{{cite web|title=Sankata Devi|publisher=Om Jai|accessdate=1 maj 2015|language=en|url=http://www.omjai.org/Sankata%20Devi%20Namashtakam|archive-date=25 maj 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150525102958/http://www.omjai.org/Sankata%20Devi%20Namashtakam|url-status=dead}}</ref><ref name="Religious significance">{{cite web|title=Religious significance|publisher=Karm Jyotish|accessdate=1 maj 2015|language=en|url=http://karmjyotish.blogspot.in/2011/01/mystical-encounter-with-shree-sankata.html}}</ref><ref name="Coordinates Sankatha">{{cite web|title=Coordinates|publisher=latlong.net|language=en|accessdate=1 maj 2015|url=http://www.latlong.net/|archive-date=7 gusht 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170807151635/http://www.latlong.net/|url-status=dead}}</ref><ref name="Elevation Sankatha">{{cite web|title=Elevation|language=en|publisher=daftlogic.com|accessdate=1 maj 2015|url=http://www.daftlogic.com/sandbox-google-maps-find-altitude.htm}}</ref> Në vitin 1825, Ghati u bë me shkallë puka nga e veja e Brahmin Pandit.<ref name="Sankata Ghat history"/>

Tempulli Sankatha Devi gjendet në koordinatat {{coord|25.312687|N|83.015277|E|display=inline}} rreth 6&nbsp;km nga stacioni hekurudhor i Varanasi dhe rreth 3&nbsp;km nga Banaras Hindu University. Brenda territorit të tij ndodhet një statujë e stërmadhe luani. Pranë këtij tempulli ndodhen gjithashtu tempujt e nëntë planeteve (nava grahat) ku gjenden edhe statujat e tyre. Tempulli Sankata Devi gjendet në afërsi të dy Shakti Pithave të fuqishme, Pancha Mudra Pithas (Tempulli Atma Veereshwar) dhe Siddh Pitha (Tempulli Siddheshwari).
Idhulli i Sankatha Matas me katër krahë është hyjnia kryesore e tempullit. Ai është 1.5 metra i lartë, i veshur me argjend dhe konsiderohet si i vetë-krijuar. Në të dy anët e Sankatha Matas, ndodhen idhujt e Hanumanit dhe Bhairavës. Pranë tyre ndodhet një Shiva lingam i madh si dhe një pemë e madh banyani, që duket sikur mbron idhujt e Ganeshës dhe Hanumanit. Sankata Devi besohet se ka dhjetë duar dhe fuqinë për të mbrojtur bashkëshortët e largët dhe për të siguruar rikthimin e tyre të sigurt.

Sankata Devi do të thotë "Hyjnesha e Rreziqeve", ku "Sankata" rrjedh nga fjala sanskrite "sankat" (संकट) që do të thotë '''rrezik'''. Besimtarët i luten asaj me besimin për të shmangur çdo rrezik në jetë ose për të lehtësuar problemet e pranishme. Besohet gjithashtu se gjatë mërgimit të tyre pandavët i bënë homazhe Sankata Devit.<ref name="Sankata Ghat history"/><ref name="Sankata Devi"/><ref name="Religious significance"/><ref name="Religious importance">{{cite web|title=Religious importance|publisher=Temple Travel|language=en|accessdate=1 maj 2015|url=http://www.templetravel.net/2013/04/sankatha-temple-in-varanasi-uttar.html|archive-date=5 prill 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150405202456/http://www.templetravel.net/2013/04/sankatha-temple-in-varanasi-uttar.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Pandavas paid homage">{{cite web|title=Pandavas paid homage|publisher=Eastern UP Tourism|language=en|accessdate=1 maj 2015|url=http://www.easternuptourism.com/Sankatha-Temple.jsp|archive-date=25 maj 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150525104905/http://www.easternuptourism.com/Sankatha-Temple.jsp|url-status=dead}}</ref>

==== Parvati dhe format e saj ====
=====Tempulli i Annapurna Devit=====
'''[[Tempulli i Annapurna Devit]]''' (në [[gjuha hindi|gjuhën hindi]]: अन्नपूर्णा देवी मंदिर; në gjuhën tamile: அன்னபூர்ணா தேவி மந்திர்; në gjuhën marathi: अन्नपूर्णा देवी मंदिर dhe në gjuhën bengaleze: অন্নপূর্ণা দেবী মন্দির. I njohur edhe si '''Mandiri i Annapurna Matas''' dhe '''Mandiri i Annapurnas'''), është një tempull me rëndësi të madhe fetare në Varanasi, kushtuar hyjneshës Annapurna Devi. Annapurna Devi është hyjnesha e ushqimit (anna d.t.th. ushqim, ndërsa purna i plotë ose tërësor) dhe një formë (avatar) e hyjneshës [[Parvati]] që njihet edhe si Kashipuradeeshwari ("Mbretëresha e Kashit").

[[File:Annapurna devi.jpg|thumb|291px|Annapurna duke ushqyer Shivën]]
Tempulli i Annapurnas u ndërtua në shekullin e XVIII nga Maratha Peshwa Baji Rao.<ref name="Annapurna Devi Mandir">{{cite web|title=Annapurna Devi Mandir|publisher=Varanasi.org|language=en|accessdate=13 qershor 2015|url=http://www.varanasi.org.in/annapurna-temple-varanasi}}</ref><ref name="Bhavani Devi">{{cite web|title=Bhavani Devi|publisher=Varanasi Temples|language=en|accessdate=17 qershor 2015|url=http://varanasi-temples.com/category/devi-temples/annapurna-devi/}}</ref><ref name="Annapurna Temple in Varanasi">{{cite web|title=Annapurna Temple in Varanasi|publisher=Temple Travel|language=en|accessdate=14 qershor 2015|url=http://www.templetravel.net/2013/04/annapurna-temple-in-varanasi-uttar.html|archive-date=6 prill 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150406041844/http://www.templetravel.net/2013/04/annapurna-temple-in-varanasi-uttar.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Annapurna Temple, Varanasi">{{cite web|title=Annapurna Temple, Varanasi|publisher=My Temples India|language=en|accessdate=14 qershor 2015|url=http://mytemplesindia.com/hindu-temple-uttarpradesh/annapurna-temple-varanasi-kashi/}}{{Lidhje e vdekur}}</ref>

;Përshkrimi dhe domethënia:
Tempulli i Annapurna Devit është i vendosur në zonën e Visheshwarganjit në Varanasi në një lartësi prej 80.985 metrash<ref name="Elevation Annapurna">{{cite web|title=Elevation|publisher=Elevation finder|accessdate=16 qershor 2015|language=en|url=http://www.freemaptools.com/elevation-finder.htm}}</ref> Ai ndodhet në Annapurna Gali, në Jnanavapi në koordinatat {{coord|25|18.634|N|83|00.576|E|display=inline}} dhe shtrihet në një sipërfaqe prej 0.02 hektarësh. Ai është i vendosur në rrugën Dashashwamedh, Vishvanath Gali. Ai gjendet 15 metra në veri-perëndim të [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Tempullit të famshëm Kashi Vishvanath]], 350 metra në perëndim të Ghatit Manikarnika, 5 kilometra në jug-lindje të stacionit hekurudhor të Varanasit dhe 4.5 kilometra në veri-lindje të Banaras Hindu University.<ref name="Location Annapurna">{{cite web|title=Location|publisher=Google Maps|language=en|accessdate=14 korrik 2015|url=https://www.google.co.uk/maps/}}</ref>

Tempulli është ndërtuar në stilin Nagara të [[arkitektura e tempujve hindu|Arkitekturës hindu]] dhe ka shenjtërore me verandë të madhe me kolona, që bujt imazhe të hyjneshës. Ai bujt dy idhuj të hyjneshës Annapurna Devi; njëri i bërë prej ari dhe tjetri prej tunxhi. Idhulli prej tunxhi përdoret për darshana (ritual adhurimi hindu) të përditshme, ndërsa idhulli prej ari përdoret vetë një herë në vit për darshana; ditën përpara divalit (dita e Annakutës).<ref name="Annapurna Temple in Varanasi"/>

Vet Tempulli qëndron në oborrin e kompleksit, një shenjtërore e vogël me një verandë të madhe me kolona. Brenda tempullit ndodhen idhujt e Mahagaurit (Hyjnesha e Madhe e Bardhë), Ganeshës, Gauri Shankaras dhe Hanumanit. Tempulli ka një kullë me një kube, të skalitur dhe zbukurar në [[arkitektura e tempujve hindu|stilin hindu]].
Hyjnesha mban veshje të bardha dhe kalëron një dem po ashtu të bardhë. Sanskritisht maha, महा = e madhe, tepër; ndërsa gauri गौरी = e bardhë.<ref name="Mahagauri">{{cite web|language=en|title=Mahagauri|publisher=Mahagauri.com|accessdate=17 korrik 2015|url=http://www.mahagauri.com/}}</ref>

===== Tempulli Lalita Gauri =====
'''Tempulli Lalita Gauri''' (në [[gjuha hindi|gjuhën hindi]]: ललिता गौरी मंदिर), i njohur edhe si '''Mandiri Lalita Mata''', është një tempull mjaft i rëndësishëm kushtuar hyjneshës Lalita Gauri (një formë e hyjneshës Parvati).<ref name="Ghat of Goddess">{{cite news|title=Ghat of Goddess|publisher=The Times of India|language=en|accessdate=17 shtator 2015|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/This-ghat-of-Goddess-Lalita-is-in-a-shambles/articleshow/13415603.cms}}</ref><ref name="Nine forms of Goddess Gauri">{{cite web|title=Nine forms of Goddess Gauri|publisher=Shri Kashi darshan|language=en|accessdate=15 shtator 2015|url=http://www.shrikashidarshan.org/packages/kashi-darshan/nav-durga-nav-gauri-darshan-yatra.html|archive-date=22 janar 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200122174443/http://www.shrikashidarshan.org/packages/kashi-darshan/nav-durga-nav-gauri-darshan-yatra.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Lalita Mandir">{{cite web|title=Lalita Mandir|publisher=Kashiyana.com|language=en|accessdate=11 shtator 2015|url=http://www.kashiyana.com/m/pages/rghat.aspx?id1=20141203183311&id=0 |archive-date=25 shtator 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925155542/http://www.kashiyana.com/m/pages/rghat.aspx?id1=20141203183311&id=0|url-status=dead}}</ref> Tempulli u ndërtua në fillim të shekullit të XIX midis viteve 1800-1804 nga Rana Bahadur Shah-u në stilin Nagara të [[arkitektura e tempujve hindu|arkitekturës së tempujve hindu]]. Tempulli Lalita Gauri është i vendosur në Ghatin Lalita në lartësinë 73.941 m mbi nivelin e detit, 5 kilometra në jug-lindje të Stacionit të Nyjes Hekurudhore të Varanasit dhe 300 metra në lindje të [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Tempullit Kashi Vishvanatha]], në koordinatat {{coord|25.310013|N|83.013276|E|display=inline}}. Ghati Lalita është emërtuar sipas këtij tempulli.<ref name="Ghats of Varanasi">{{cite news|title=Ghats of Varanasi|publisher=Shri Kashi darshan|language=en|accessdate=9 shtator 2015 |url=http://www.shrikashidarshan.org/about-varanasi/ghats-of-kashi/2/|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925151417/http://www.shrikashidarshan.org/about-varanasi/ghats-of-kashi/2/|archive-date=25 shtator 2015|url-status=dead}}</ref><ref name="Devi temples">{{cite web|title=Devi temples|publisher=Varanasi temples website|language=en|accessdate=8 shtator 2015|url=http://varanasi-temples.com/category/devi-temples/page/2/}}</ref><ref name="Devotees throng Lalita Gauri Temple">{{cite news|title=Devotees throng Lalita Gauri Temple|publisher=The Times of India|language=en|accessdate=7 shtator 2015|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/Devotees-throng-Lalita-Gauri-Temple/articleshow/12446197.cms}}</ref>

===== Tempulli Vishalakshi =====
[[File:காசி விசாலாட்சி கோயில்.jpg|thumb|left|291px|Pamje ballore e e Tempullit Kashi Vishalakshi]]
'''[[Tempulli Vishalakshi]]''' ose '''Tempulli Vishalakshi Gauri''' është një [[tempulli hindu|tempull hindu]] kushtuar hyjneshës Vishalakshi (një formë e hyjneshës Parvati/Gauri) në Ghatin Mir në bregun e Gangut  në Varanasi.<ref name=Eck229>Diana L. Eck: [https://books.google.com/books?id=J57C4d8Bv6UC&pg=PA229 Banaras: City of Light]; fq. 229</ref> Përgjithësisht konsiderohet si një nga [[Shakti Pitha]]t, tempujt më të shenjtë kushtuar Nënës Hyjnore Hindu, Adi Shakti.

[[Tempulli Vishalakshi]] ndodhet në Ghatin Mir, pranë Dharmakupas në koordinatat {{coord|25|18|32|N|83|00|39|E|display=inline}} i shtrirë në një sipërfaqe prej 0.008 hektarësh. Tempulli arrihet duke ndjekur rrugën Godaulia-Chauk, pastaj duke u kthyer djathtas nga Bansphatak-u drejt Gangut dhe duke ecur përmes rrugicës së ngushtë. Jo larg nga Vishvanatha në drejtim të lumit Gang është “Hyjnesha Sy-gjerë”, Vishalakshi. Dy imazhe të hyjneshës janë vendosur krahë për krahë në ''[[garbhagriha]]'' (shenjtërore): një imazh më i vogël prej guri të zi i quajtur Adi Vishalakshi në anën e majtë, ndërsa tjetri më i madh po prej guri të zi është i vendosur më vonë.

;Domethënia:
Vishalakshi është një nga [[Shakti Pitha]]t, vendet e shenjta të lidhura me pjesët e trupit të gruas së Shivës, Sati, që ranë ndërsa Shiva i pikëlluar kërcente me tërbim përmes vendit duke mbajtur trupin e saj të pajetë. Në jetën tjetër Sati lindi si hyjnesha Parvati. Të marra si një e tërë, koto pitha përfshijnë trupin e plotë të hyjneshës. Sipas mitologjisë puranike, këtu ra syri (aksh). Në secilën Shakti Pitha adhurohet gjithashtu edhe Shiva në formën e Bhairavas, kundërpjesa mashkullore ose gardiani i hyjneshës kryesuese të pithas.<ref name="Jones 2007">Constance Jones & James D. Ryan: [https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC&pg=PA545 Encyclopedia of Hinduism]; fq. 401-2}}</ref>
Hyjnesha është e pranishme në formën e Vishalakshit në vendin e shenjtë të quajtur Vishal Tirtha në Lumin Gang. E gjithë zona që përfshinë Vishalakshy Devin, Dharmeshwarin, Vishwa Bhuja Gaurin etj. është një Shakti Pitha e fuqishme e njohur si Dharma Pitha. Vishalakshi Gauri është një nga 9 gaurit që adhurohen gjatë Navaratrit që bie në mars-prill (9 ditë para Ram Navamit).

[[File:Benares- The Golden Temple, India, ca. 1915 (IMP-CSCNWW33-OS14-66).jpg|thumb|345px|Maja e artë e Tempullit Kashi Vishvanatha]]
==== Shiva dhe format e tij ====
===== Tempulli Kashi Vishvanatha =====
'''[[Tempulli Kashi Vishvanatha]]''' në Varanasi është një nga tempujt më të adhuruar të Shivës, i njohur edhe si Tempulli i Artë.<ref name=route>{{cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow42205744.cms|title=The religious route|accessdate=4 dhjetor 2008|language=en|date=3 prill 2003|newspaper=The Times of India}}</ref> Ai është një [[tempulli hindu|tempull i famshëm hindu]], një nga 12 tempujt e shenjtë ''[[jyotirlingat]]'', që përmendet gjerësisht në literaturën puranike. Në gjuhën vendore quhet "Kashi Vishvanatha Mandir", ku pjesa "Kashi", i reforohet emrit tjetër të qytetit, "Vishvanatha" do të thotë "sunduesi i universit", ndërsa "mandir" është fjala për një vend adhurimi hindu.<ref name="varanasi-tourism-vishwanath">{{cito web|url=http://varanasi-tourism.net/varanasi-temples/kashi-vishwanath-temple.html|title=Kashi Vishwanath Temple|publisher=varanasi-tourism.net|language=en|accessdate=11 janar 2017|archive-date=29 dhjetor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161229153845/http://varanasi-tourism.net/varanasi-temples/kashi-vishwanath-temple.html|url-status=dead}}</ref>

Tempulli ka qenë shkatërruar dhe rindërtuar mjaft herë përgjatë historisë së tij. [[Xhamia Gyanvapi]], që është pranë tempullit, është ndërtuar në vendin origjinal të tempullit.<ref name="Warrier2014">Shrikala Warrier: [https://books.google.com/books?id=qNhiCAAAQBAJ&pg=PA57 Kamandalu: The Seven Sacred Rivers of Hinduism]; fq. 57–</ref> Tempulli Vishveshvara gjendet në një kompleks tempullor bashkë me disa faltore të tjera dytësore dhe Pusin Jnana Vapi, i shtrirë në një sipërfaqe prej 0.13 hektarësh në koordinatat {{coord|25|18|38.79|N|83|0|38.21|E|display=inline}}.

;Përshkrimi:
[[Tempulli Kashi Vishvanatha]] është tempulli më popullor dhe i rëndësishm i Varanasit, që është vendi i një numri të madh tempujsh historikë. Ai gjendet në zemër të Varanasit, shumë i frekuentuar nga besimtarët hindu dhe është njëkohësisht një nga tërheqjet kryesore turistike. [[Tempulli Kashi Vishvanatha]] ka një vendosje të bukur në bregun perëndimor të Gangut, lumit më të shenjt indian, afër ghateve më të rëndësishme të Varanasit, pranë [[Xhamia Gyanvapi|Xhamisë Gyanvapi]].<ref name="varanasitour-gyanvapimosque"/> Zona përreth xhamisë së tanishme të Aurangzebit (e quajtur [[Xhamia Gyanvapi]]) ishte hapësira e ecjes cirkumamabulatore (pradakshina) përreth Tempullit të vjetër Vishveshvara. Në muret e tempullit kishte shumë faltore dytësore që pas shndërrimit në xhami e humbën domethënien. Zona është një pikë e nxehtë e tensioneve të vazhdueshme mes hinduve dhe myslimanëve, prandaj ruhet nën masa të rrepta sigurie.<ref name="lonelyplanet-vishwanath">{{cito web|language=en |url=https://www.lonelyplanet.com/india/varanasi/attractions/vishwanath-temple/a/poi-sig/449259/356519|title=Vishwanath Temple|publisher=Lonely Planet|accessdate=11 janar 2017}}</ref> Në këtë rast nuk ka patur dyshime që [[Xhamia Gyanvapi]] gjendet në sitin e një tempulli të shkatërruar, pasi ajo përfshin qartësisht pjesë të rëndësishme të mureve të tempullit origjinal, ndryshe nga [[Mosmarrveshja e Ayodhyas]], ku u kërkuan gërmime arkeologjike për të provuar se në vendin e [[Xhamia Babri|Xhamisë Babri]] në [[Ajodhja]] më parë kishte qenë një tempull.<ref>{{cito web|url=http://koenraadelst.bharatvani.org/articles/ayodhya/kashivishvanath.html|title=Why did Aurangzeb Demolish the Kashi Vishvanath?|author=Koenraad Elst|publisher=The Koenraad Elst Site|date=2002|language=en|accessdate=11 janar 2017|archive-date=21 dhjetor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161221205339/http://koenraadelst.bharatvani.org/articles/ayodhya/kashivishvanath.html|url-status=dead}}</ref> Masat e sigurisë janë tepër të rrepta.

[[File:Ganga Dwar, Gateway of Corridor of Kashi Vishwanath Temple, Varanasi 2.webp|thumb|left|358px|Portiku për tu futur në Tempullin Kashi Vishwanath, ndërtuar në 2019-21]]
[[Tempulli Kashi Vishvanatha]], pika shenjtë më e shquar e Varanasit, i është kushtuar Shivës, të adhuruar në formën e Vishvanathas ose Vishveshvaras (që do të thotë sunduesi i botës). Vishveshvara Linga është lingë svajambu (e vetë-krijuar).<ref name="Varanasi temples-Vishvanatha">{{cito web|url=http://varanasi-temples.com/shiva-temples/vishweshwar-vishwanath-temple/|title=VISHWESHWAR (VISHWANATH TEMPLE)|work=Temples of Varanasi as referred to in Kashi Khand|language=en|access-date=8 janar 2017}}</ref> Në jug ndodhej Mukti Mandapa, në perëndim Shringar Mandapa, në veri Aishwarya Mandapa dhe në lindje Gyan Mandapa. Sipas Kashi Khandës (Kapitulli 99) Shiva dhe hyjnesha Parvati e vizituan Mukti Mandapën bashkë me devat nga ku ata shkuan dhe u ulën te Shringar Mandapa, drejtuar nga lindja.  Këtu, Sipas Kashi Kandas Shiva përshkruan fuqinë e Vishveshvara Lingës si vijon: Duke prekur Vishveshvara Lingën dhe duke u lutur, besimtari është i lirë nga të gjitha mëkatet e grumbulluara nga dy brezat e shkuar.<ref name="Kashi Kanda 99">{{cite book|editor=Karunapati Tripathi|title=Kashi Khanda|language=sa|script-title=hi:संस्कृत एवं हिन्दी अनुवाद|chapter=kapitulli 99|page=paragrafi 5}}</ref> Në shumë tempuj përgjatë gjithë [[India|Indisë]], besimtarët nuk lejohen të hyjnë në shenjtërore (Sanctum Sanctorum), megjithatë, në Tempullin Vishvanatha në Varanasi ata lejohen. Një besimtar që me përkushtim të pastër, malaks me ujë lingan dhe ofron vetëm një lule për Vishveshvarën, merr bekime të barasvlefshme me kryerjen e një puxhaje me qindra Lule të Arta.<ref name="Varanasi temples-Vishvanatha"/>

Kullat [[shikhara]] të tempullit mund të shihen që nga Gangu, ndërsa lundrohet. Makina nuk mund të shkoi deri te tempulli për shkak të ngushtësisë së rrugëve. Besimtarët zakonisht në fillim bëjnë një banjë të shenjtë në Gang dhe pastaj vijojnë të kryejnë adhurimin në tempull.<ref name="varanasi-tourism-vishwanath"/> Tempulli Kashi Vishvanatha është i vendosur pothuajse 6&nbsp;km nga Banaras Hindu University; 6&nbsp;km larg stacionit hekurudhor të nyjës së Varanasi; 17&nbsp;km larg nyjës së Mughalsarait; 4&nbsp;km nga stacioni i Maduadhit; 2&nbsp;km nga stacioni i qytetit të Varanasit.<ref name="devdeepawali-vishwanatha"/> Tempulli gjendet në Vishvanatha Gali, Ck-35/19 Chowk. Në afërsi të kompleksit ndodhet Tempulli Annapoorna.<ref name="dinamalar-vishwnathar">{{cito web|language=en |url=http://temple.dinamalar.com/en/new_en.php?id=1676|title=Sri Kasi Viswanathar temple|publisher=temple.dinamalar|accessdate=14 janar 2017}}</ref>

I vendosur në mes të një dyzine rrugicash të ngjeshura të Varanasit, mund të arrihet nga një rrugicë e quajtur Vishvanatha Gali, e famshme për dyqanet që shesin ëmbëlsira dhe produkte për puxha, ku gjendet edhe një kënd i famshëm për zonjat.<ref name="indianmirror-vishwanath"/> Duke u afruar te tempulli, gjenden shitës lulesh shportat e të cilëve janë të mbushura me kurora kalendulash dhe jasemini.

Megjithëse jyotirlinga është idhulli kryesues, brenda kompleksit tempullor ka mjaft faltore të tjera më të vogla, në të cilat adhurohen edhe zota të tjerë të panteonit hindu, si Mahakala, Vishnu, Dhandapani, Avimukteshwara, Vinayaka, Sanishwara, Virupaksha dhe Virupakshi Gauri etj.<ref name="templedetails-vishwanatha"/> Në kompleks ndodhen gjithashtu imazhe të shoqëruesve apo ndihmësve të Shivës, duke përfshirë Kala Bhairavan, që mban rendin e botës sipas dëshirës së Shivës. Sipas disa studiuesve lingat e tjera si Mahakala, Nikumbheshvara, Dandapanisvara, Vaikuntheshvara, Kala Bhairava, Kapileshvara, Kubereshvara bartin emrat e yakshave.<ref name="indianmirror-vishwanath">{{cito web|language=en |url=http://www.indianmirror.com/temples/kashi-vishwanath.html|title=Kashi Vishwanath Temple|publisher=indianmirror.com|accessdate=11 janar 2017}}</ref> Bashkë me një grup lingash të vogla në veri, që quhet oborri i Vishvanathës, ndodhen gjithashtu idhujt e Saubhagya Gaurit, Shringar Gaurit, Savitrit, Vighneshvara Ganeshës, Vyaseshvarës etj. Tempulli Vishvanatha ndodhet brenda një oborri, në anën e majtë të të cilit, duke hyrë nga ana jugore, ndodhen në rresht, njëri pas tjetrit tempujt e Vishnut, Virupakshi Gaurit dhe Avimukta Vinayakas. Në një tempull, që quhet Tempulli Nilakantheshvar, ndodhet një grup prej pesë lingash. Nga aty në të djathtë është dhoma e Vishvanathës, ndërsa në të majtë dhoma e Dandapanishvaras. Pak mbrapa Avimukteshvara Vinayakas ndodhen tempujt e Shanishcharas dhe Virupakshas.<ref name="tirthyatraindia-vishwanatha"/> Në skaj djathtas, pranë hyrjes është Tempulli Avimukteshvara që bart një lingë të quajtur Avimukteshvara, lashtësia dhe domethënia e të cilit është më e hershme se Vishvanatha. Rreth kësaj linge ekziston një kundërthënie sipas të cilës ajo mund të jetë jyotirlinga origjinale e vetë-krijuar.<ref name="kashivishwanath.in-vishwanath"/>

Djathtas hyrjes, në veri të tempullit kryesor, midis Xhamisë Gyanvapi dhe kompleksit tempullor gjendet Jnanavapi Mandapa me pusin Jnanavapi Kupa (i njohur edhe me emrat Gyanvapi Kupa, Jnana Vapi, Gyan Vapi, Gyan Bapi, Gyan Kupa, Gyan Kupor, ose Gyan Kapur Kuan, që do të thotë ''Pusi i Diturisë''), ku besohet se u hodh kryeprifti i tempullit bashkë me jytirlingën origjinale për ti shpëtuar sulmit mysliman.<ref name="templedetails-vishwanatha"/><ref name="templepurohit-kashi vishvanath">{{cito web|url=https://www.templepurohit.com/hindu-temple/kashi-vishwanath-temple-varanasi/|title=Kashi Vishwanath Temple, Varanasi|language=en|publisher=Temple Purohit|accessdate=11 janar 2017}}</ref> Pusi Gyan Vapi është i rrethuar nga një kolonadë e lartë e mbuluar prej 40 kolonash madhështore, të ndërtuara në vitin 1828 nga Rani Baiza Bai dhe që ka një pavjon [[mandapa]] mjaft mbresëlënës me mur guri dhe tendë. Aty ndodhen statujat e Gauri Shankaras, Tarakeshvara, demit Nandi rreth 2 m. të lartë si dhe një idhull i vogël i Maheshvaras në pemën e banianit (ficus religiosa). Pelegrinët e konsiderojnë këtë pus, më të shenjtë se vetë tempulli i tanishëm i Shivës, pasi sipas traditës popullore, besohet se në thellësi të tij, vijon të qëndroi jyotirlinga origjinale.

Ky pus ofron mbështetje për kullën qendrore dhe dy anësoret e Tempullit Kashi Vishvanatha. Në kullën e tempullit kryesor qëndron i varur një flamur i vogël me një trident si shtizë. Duke kaluar përmes kangjellave të hekurta mund kalohet nëpërmjet pjesës së mbrapme të xhamisë dhe të shihen mbetjet e tempullit të lashtë. Adhuruesit kalojnë përreth pjesës së mbrapme të tempullit nëpërmjet një korridori të jashtëm të errët, ku shivalingat janë renditur në një zonë të quajtur “Oborri i Shivës”. Në këndin veri-perëndimor ndodhen imazhet e Saubhadya Gaurit, Vighneshvara Ganeshës, Nikumbheshvaras dhe Kapileshvaras. Në kompleks gjenden faltoret e hyjneshës Shringar (“bukuria”) Gauri dhe Saubhagya ("gruaja fatmbarë") Gauri. Nën një pemë të vjetër ficus religiosa ndodhet një idhull i Sanit (Saturni), në afërsi të të cilës është një faltore e Yaksha Bhairavas. Në shenjtëroren e brendshme ndodhen imazhet e Ekdanta Vinayakas (“Ganesha me një çatall”), Perëndia e Diellit dhe shtesa shumë të vona të Ramas dhe familjes së tij. Të gjithë këta idhuj janë pjesë e botës së Shivës me në qendër Tempullin Vishvanatha (Vishveshvara). Kompleksi tempullor konsiderohet një mikrokozmos i Varanasit, që nga ana tjetër konsiderohet si mikrokozmosi i universit.

Tempulli ka përmasa të vogla dhe besimtarët duhet të kalojnë përmes një rrugice të ngushtë.<ref name="dinamalar-vishwnathar"/> Kur futesh, është një shfaqje me njerëz që shtyjnë, shkelen dhe ndonjëherë kërkojnë me forcë që të bëjnë vetë një ofertë dhe të prekin lingën, që i pastron të gjithë mëkatet. Duke qenë tempulli më i famshëm i Varanasit, ai vizitohet për ditë nga rreth 3000 besimtarë, por gjatë ditëve të veçanta numri mund ti tejkaloi 100 000 besimtarë.<ref name="culturalindia-vishwanath">{{cito web|url=http://www.culturalindia.net/indian-temples/kashi-vishwanath.html|title=Vishwanath Temple|language=en|publisher=culturalindia.net|accessdate=11 janar 2017}}</ref>

Megjithëse interiori i tempullit nuk është i madh dhe i rafinuar, ai paraqet ajri të qetë, ideale për adhurim. Brenda shenjtërores (sanctum sanctorum-i), në qendër të dyshemesë, qëndron 'jyotirlinga' e shenjtë, e vendosur në mes të një platforme katrore (yoni) prej argjendi solid. Trungu i lingas është prej guri të zi të lëmuar me elemente kuarciti. Kjo 'lingë' e shenjtë, me diametër 90&nbsp;cm dhe 60&nbsp;cm. e lartë është fokusi kryesor përkushtimor në qytet.<ref name="templepurohit-kashi vishvanath"/> Megjithatë, jyotirlinga origjinale nuk disponohet që nga koha e shkatërrimit të tempullit, pasi mendohet se ndodhet akoma në thellësi të pusit Jnana Vapi.<ref name="tirthyatraindia-vishwanatha">{{cito web|language=en|url=http://www.tirthyatraindia.com/kashi_vishwanath_temple.html|title=Kashi Vishwanath Temple|publisher=tirthyatraindia.com|accessdate=11 janar 2017|archive-date=26 tetor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161026153035/http://www.tirthyatraindia.com/kashi_vishwanath_temple.html|url-status=dead}}</ref> Një pjesë e traditës mendon se linga origjinale e vetë-krijuar është Avimukteshvara Linga, e vendosur në oborrin e Tempullit Kashi Vishvanatha.<ref name="indianscriptures-vishweshwar">{{cito web|url=http://www.indianscriptures.com/sacred-places/jyotir-lingas/vishweshwar|title=VISHWESHWAR|publisher=indianscriptures.com|language=en|date=16 janar 2014|accessdate=11 janar 2017}}</ref> Megjithatë, besohet se yoni (bazamenti i lingës) është ai i tempullit të shekullit të XIII. Vishveshvara Linga simbolizon kolonën e flakës që lidh qiellin me tokën, ndërsa pusi i afërt Gyanvapi përfaqëson burimin zanafillor të ujit.

Hapësira midis Vishvanatha Lingës dhe Mahadeva Lingës, nën kube, përdoret si pagëzimore dhe në të qëndrojnë të varura deri në nëntë kambana. Porta kryesore e këtij tempulli është e veshur me argjend. Ajria rrethuese e zonës së Tempullit Vishvanatha është e mbushur me adhurim dhe përkushtim që të lë mbresa të forta.

;Historia:
Tempulli Kashi Vishvanatha ka qenë adhuruar si banesa shpirtërore e Shivës. Në historinë fetare indiane, Vishvanatha ose Vishveshvara Jyothirlinga ka një domethënie të jashtëzakonshme.<ref name="indianscriptures-vishwanatha">{{cito web|url=http://www.indianscriptures.com/sacred-places/temples/kashi-vishwanath-temple-varanasi-1|title=Kashi Vishwanath Tempule Varanasi|publisher=indianscriptures.com|language=en|accessdate=14 janar 2017}}</ref> Gjithsesi, vendi i parë origjinal i Tempullit Vishveshvara ose Vishvanatha është një çështje historike për tu shqyrtuar. Tempulli Vishvanatha përmendet pothuajse në të gjithë tekstet puranike.<ref name="templesofindia-vishwanath">{{cito web|language=en |url=http://www.templesofindia.net/index.php/temples/kashi-vishwanth-temple-varanasi|title=Kashi Vishwanth Temple Varanasi|publisher=templesofindia.net|accessdate=11 janar 2017|archive-date=16 shkurt 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170216175942/http://templesofindia.net/index.php/temples/kashi-vishwanth-temple-varanasi|url-status=dead}}</ref> [[Tempulli Kashi Vishvanatha]] u shkatërrua disa herë nga pushtuesit dhe sunduesit myslimanë. Historia e tempujve të mëparshëm që bujtnin lingën e Vishvanathës është bërthama e historisë së Varanasit përgjatë një mijë viteve të fundit: një tregim i përsëritur shkatërrimi, përdhosjeje dhe rindërtimi. Vetë tempulli ka qenë shkatërruar dhe rindërtuar mjaft herë përgjatë 800 vjetëve kaluar.<ref name="templedetails-vishwanatha">{{cito web|url=http://www.templedetails.com/kashi-vishwanath-temple/ |title=Kashi Vishwanath Temple|date=15 shtator 2016|language=en|publisher=templedetails.com|accessdate=11 janar 2017}}</ref> Tashmë mbi rrënojat e vjetra të Tempullit Vishvanatha qëndrojnë dy xhami të ndryshme, njëra e ndërtuar në shekullin e XIII nga Razia Sultana dhe tjetra e ndërtuar në shekullin e XVII nga Aurangzebi.

Disa studiues e çojnë datën e ndërtimit rreth vitit 490 të e.s.,<ref name="indiaunveiled-vishwanath">{{cito web|url=http://www.indiaunveiled.in/destination/kashi-vishwanath-temple-golden-temple|title=Kashi Vishwanath Temple (Golden Temple)|language=en|publisher=indiaunveiled|accessdate=11 janar 2017}}</ref> por të dhënat historike tregojnë se Tempulli i parë Kashi Vishvanatha duhet të jetë ndërtuar në vitet 500-508 të e.s., gjatë Periudhës Gupta nën mbretërimin e Vainya Guptas, një adhurues i Shivës, kohë që përkon me fuqizimin e Varanasit si qendër pelegrinazhi.<ref>Rana P.B. Singh: [https://books.google.ca/books?id=JwMaBwAAQBAJ&pg=PA58&source=gbs_toc_r&cad=3#v=onepage&q&f=false Banaras: Making of India’s Heritage City]; fq. 58-60</ref> Megjithatë, të dhënat tregojnë se tempulli i shkatërruar për herë të parë nga Qutb-ud-din Aibak-u qe ndërtua në shek. e XI me gjasa nga Chandradeva i Dinastisë Gahadavala,<ref name="mahashivratri-vishwanath">{{cito web|url=http://www.mahashivratri.org/vishwanath-temple-varanasi.html|title=Vishwanath Temple in Varanasi|publisher=mahashivratri.org|language=en|accessdate=11 janar 2017}}</ref> gjatë sundimit të të cilës Varanasi ishte në lulëzim. Varanasi, që ishte një vend i shenjtë pelegrinazhi për hindu, ishte shënjestër sulmesh nga ushtritë dhe sunduesit myslimanë. Ushtria e Mohamed Ghorit, e komanduar nga Qutb-ud-din Aibak-u i shkatërroi tempujt e Varanasit në vitin 1194, kur mundi në betejë mbretin Jayachandra Gahadavala. Për shkak të përkushtimit të besimtarëve hindu, vendi i pelegrinazhit së jyotirlingës vijoi të zhvillohej.<ref name="shaivam-vishwanath">{{cito web|url=http://shaivam.org/temples-special/12-jyothirlingas-11-Kashi-shri-visveshwar-varanasi|title=11. Kashi SHRI VISHWESHWAR (Varanasi)|language=en|publisher=shaivam.org|accessdate=11 janar 2017}}</ref>

[[File:Kashi Vishwanath temple.jpg|thumb|327px|Kullat e Tempullit Kashi Vishvanatha me Xhaminë Gyanvapi në sfond në 1905]]
Në vitin 1585, me patronazhin e tregtarit të pasur të Varanasit, Raghunath Pandit (të njohur si Todara Mala, ministri i financave i oborrit të Akbarit), me mbështetjen e Akbarit, e rindërtoi tempullin në vendin e tij origjinal.<ref name="SPUday2005">S. P. Udayakumar: [https://books.google.com/books?id=XjkEERJrRdwC&pg=PA99 Presenting the Past: Anxious History and Ancient Future in Hindutva India]; fq. 99</ref> Ai përshtati në mënyrë të përpiktë planin bazë arkitekturor dhe strukturor të Tempullit Vishveshvara të rindërtuar në fundin e shekullit të XIII. Megjithatë, në vitin 1669 Aurangzebi, perandori fanatik mogul do ta rishkatërronte përsëri dhe me mbetjet e tempullit origjinal, ndërtoi [[Xhamia Gyanvapi|Xhaminë Gyanvapi]],<ref>{{cite book|author=Catherine B. Asher|title=Architecture of Mughal India|url=https://books.google.com/books?id=3ctLNvx68hIC&pg=PA278|language=en|pages=278-9}}</ref><ref name="Bakshi2004">Akhil Bakshi: [https://books.google.com/books?id=l_1tAAAAMAAJ Between Heaven and Hell: Travels Through Sri Lanka, Bangladesh, Bhutan, Nepal, and India]; 2004</ref> me minare 71 m. të larta.<ref name="Vanessa2013"/><ref>Rana P.B. Singh: Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India; 2009, Kapitulli 6, Goddesses and Spatial Ordering in Kashi: Shaktiscape, fq. 198</ref>

Tempullin do ta ndërtonte më vonë, midis viteve 1776-1785, Ahilyabai Holkari, mbretëresha marathase e Mbretërisë Malwa (Indores), në vendin e tanishëm, pranë xhamisë, pak më tej vendit origjinal.<ref>Rana P.B. Singh: Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India; 2009, Kapitulli 6, Goddesses and Spatial Ordering in Kashi: Shaktiscape, fq. 203</ref><ref name="govt page">{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/temple/KASHI.html|title=Shri Kashi Vishvanatha Temple - A Brief history|language=en|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=10 shkurt 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070210110217/http://varanasi.nic.in/temple/kashi.html|url-status=dead}}</ref> Në këtë mënyrë, Tempulli i tanishëm Vishvanatha ndodhet në vendin e tij të katërt, i zhvendosur dhe rindërtuar disa herë pas shkatërrimeve.

Në vitin shek. e XVIII, mbreti i atëhershëm i Kashit, Mansaram dhe djali i tij Belvant Singh ndërtuan shumë tempuj të tjerë në Varanasi. Me porosinë e guvernatorit të përgjithshëm të Indisë, Warren Hastings në vitin 1785, kolektori i atëherëshëm mysliman i Varanasit, Ibrahim Khan, përballë Tempullit Vishvanatha ndërtoi [[Naubat Khana]]n e tempullit (vend-qëndrimi i muzikantëve dhe instrumenteve muzikore të tempullit).<ref name="varanasi-tourism-vishwanath"/> Në vitin 1828, mbretëresha Baija Bai, e veja e mbretit marathas Daulat Rao Scindhia së Gwaliorit, ndërtoi një kolonadë me çati të ulët me mbi 40 kolona në territorin e pusit Gyan Vapi.<ref>Matthew Atmore Sherring: [https://books.google.ca/books?id=HlQOAAAAQAAJ&pg=PA55 The Sacred City of the Hindus: An Account of Benares in Ancient and Modern Times]; 1868, fq. 55-6</ref>

Në vitin 1839, rreth 50 vjet pas ndërtimit, Punjab Kesari (sunduesi i Punxhabit) i fuqishëm sikist i Lahores, Ranjit Singh dhuroi rreth 820&nbsp;kg ar të pastër për mbulimin e dy kullave [[shikhara]] të tempullit.<ref>{{cite thesis|last= Desai|first=Madhuri|date=2007|title= Resurrecting Banaras: Urban space, architecture and religious boundaries |url=https://www.proquest.com/openview/ce5e74a62b4c5ca47130b36147e83687/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750|degree=Ph.D.| publisher=University of California, Berkeley ProQuest Dissertations Publishing|language=en|page=200|access-date=19 dhjetor 2016}}</ref> <ref>Matthew Atmore Sherring: [https://books.google.ca/books?id=HlQOAAAAQAAJ&pg=PA51 The Sacred City of the Hindus: An Account of Benares in Ancient and Modern Times]; 1868, fq. 51</ref> Ndërsa kulla e tretë e mbetur, u programua të mbulohej me ar nga Ministria Kulturës dhe Çështjeve Fetare të Uttar Pradeshit.<ref name="ghumakkar-temples">{{cito web|url=http://www.ghumakkar.com/temples-of-varanasi-kashi-kashi-vishwanath-temple-visalakshi-temple-and-kaalbhairav-temple/|title=TEMPLES OF VARANASI (KASHI): Kashi Vishwanath Temple, Visalakshi Temple and Kaalbhairav Temple|author=Vishal Rathod|publisher=ghumakkar.com|language=en|accessdate=11 janar 2017}}</ref> Në vitin 1841, Dinastia Bhosale e Nagpurit dhuroi argjend për tempullin. Statuja prej guri 2.13 m e lartë e Demit Nandi, që qëndron në lindje të kolonadës u dhurua nga mbreti i [[Nepali]]t, i cili dhuroi edhe një kambanë të stërmadhe. Ky tempull u rikonstruktua nga Maharani Khaneti, gruaja e Sudarshan Shah-ut në v. 1857.<ref name="culturalholidays.com-vishwanath">{{cite web|url=http://www.cultureholidays.com/Temples/kashi.htm|title=Cultural holidays - Kashi Vishwanatha temple|language=en|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=8 prill 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170408111550/http://www.cultureholidays.com/Temples/kashi.htm|url-status=dead}}</ref>

Më 28 janar 1983 tempulli u ble nga Qeveria e [[Uttar Pradeshi]]t dhe që atëherë menaxhimi i tij iu besua Bordit të Tempullit Vishvanatha (Sri Kashi Vishwanath Mandir Nyas Parishad), me president Dr. Vibhuti Narayan Singh (ish mbreti i Kashit ose Kashi Naresh) dhe një komitet ekzekutiv me komisionerin divizional si kryetar.<ref name="devdeepawali-vishwanatha">{{cito web|url=http://www.devdeepawali.com/heritage-of-varanasi/temples/kashi-vishwanath-temple/ |title=Kashi Vishwanath Temple|publisher=devdeepawali.com|language=en|accessdate=11 janar 2017|archive-date=14 mars 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170314031435/http://www.devdeepawali.com/heritage-of-varanasi/temples/kashi-vishwanath-temple/|url-status=dead}}</ref> Tempulli ndodhej në një zonë tepër të ngjeshur dhe së fundmi, për ti dhënë më tepër hapsirë besimtarëve u shkatërrua një grup muresh.

Në vitin 2012 tempulli u rikonstruktua i gjithi duke u veshur me ar, zona përreth tij u pastrua dhe u zgjerua dhe u zbukuruan faltoret më të vogla rreth tij. Qeveria e Uttar Pradeshit ka ndërmarr një program për të pastruar mjedisin e tempullit, duke bëri shpronësimin e nëntë ndërtesave dhe komplekseve për tu prishur përgjatë itinerarit që të bëhej zgjerimi i rrugës.<ref name="ndtv-vishwanatha">{{cito web|url=http://www.ndtv.com/cities/famed-kashi-vishwanath-temple-complex-set-for-a-makeover-507652|title=Famed Kashi Vishwanath temple complex set for a makeover|language=en|date=16 dhjetor 2012|publisher=ndtv.com|accessdate=11 janar 2017}}</ref> Gjithashtu përveç mbulimit me ar të kupolës së kullës kryesore, u mbulua gjithashtu me ar edhe pjesa e poshtme e kullës së Tempullit Vishvanatha si dhe kullat e tempujve Sri Bhuwaneshwar, Sri Tarakeshwar dhe Sri Dhandapani. Është llogaritur se për realizimin e projektit u nevojitën 19&nbsp;kg ar dhe 4 000&nbsp;kg bakër.

;Arkitektura:
[[File:Elevation Plan of Kashi Vishwanath.jpg|thumb|left|357px|skicë vertikale e tempullit]]
[[Tempulli Kashi Vishvanatha]] ka një popullaritet të jashtëzakonshëm në të gjithë Indinë. Në fakt stili arkitekturor i shumë tempujve indianë është frymëzuar nga ky tempull. Por me gjithë famën e tij, tempulli i tanishëm nuk ka asgjë nga madhështia arkitekturore dhe lashtësia e tempujve klasikë indianë në Orissa ose në Indinë Jugore. Tempulli i tanishëm gjendet i ngjeshur në zonën Vishvanatha Gali në brendësi të Varanasit, e cila është e 'endur' dendur dhe veçoritë e tij arkitekturore janë të fshehura nga shikimi mbrapa kompleksit të mureve. Struktura tempullore përfaqëson stilin e lashtë indian të arkitekturës.<ref name="indianscriptures-vishwanatha"/>

[[Tempulli Kashi Vishvanatha]] është i vendosur në mes të një katërkëndëshi të mbuluar me çati, në një sipërfaqe prej 4.65 m<sup>2</sup>. Struktura tempullore në thelb përbëhet nga tre pjesë të veçanta: tre kullat me kupola të vendosura në këndet e tempullit. E para është kulla e praruar majëzore e Kashi Vishvanathës, në këndin jug-lindor me një lartësi 15.5 metrash, e dyta është një kullë e madhe e praruar dhe e treta është kulla po e artë e Mahadevës, në krye të së cilës qëndron një trident me një flamur.<ref name="templepurohit-kashi vishvanath"/> Tre kullat tempullore të ndërtuara nga Ahilyabai Holkari, kanë kupola të hijshme por vlen të veçohet kupola në formë bulbore mbi sallën kryesore. Ajo u ndërtua në stilin e zambakut të përmbysur të [[Arkitektura Mogule|Arkitekturës Mogule]] duke u mbuluar me bakër, që më vonë do të kthehej në ar, ashtu si dhe të tjerat. Kulla 15.5 metra e lartë, e veshur me ar dhe e skalitur me skulptura është një tërheqja kryesore e tempullit. Idhujt e hyjnive hindu dhe shkrimet përreth janë skalitur me argjend.<ref name="religions.iloveindia-vishwanatha">{{cito web|language=en|url=http://religions.iloveindia.com/indian-temples/kashi-vishwanath-temple.html|title=Kashi Vishwanath Temple|publisher=religions.iloveindia.com|accessdate=11 janar 2017}}</ref> Për arsye se tempulli në tërësi ka tre kulla të mbuluara me ar të pastër njihet edhe si Tempulli i Artë.<ref name="kashivishwanath.in-vishwanath">{{cito web|language=en |url=http://www.kashivishwanath.in/vishwanath.html|title=Vishwanath Temple|publisher=kashivishwanath.in|accessdate=11 janar 2017|archive-date=9 janar 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170109042356/http://kashivishwanath.in/vishwanath.html|url-status=dead}}</ref> Tempulli ka ngjashmëri edhe me Tempullin e Artë të Amritsarit. Tempulli Vishvanatha përbëhet nga një sallë [[mandapa]] dhe një shenjtërore [[garbhagriha]], përkrahë shumë faltoreve dytësore. Sabhagurha (salla e mbledhjes) që shtrihet dhe të çon drejt [[garbhagriha]]s (shenjtërores) është një tërheqje interesante në brendësi të tempullit.

{{Multiple image|total_width = 531| image_style       = border: none| image_gap         = 1
| image1            = Temple Of Vishveshwur Benares by James Prinsep 1834 (cropped3).jpg
| caption1 = [[Xhamia Gyanvapi]], skicuar si ''Tempulli i Vishveshvurit'' nga J. Prinsep, 1834
| image2            = Plan Of The Ancient Temple Of Vishveshvur by James Prinsep 1832 (cropped2).jpg
| caption2 = Plani i Tempullit të Lashtë Vishveshvur, nga J. Prinsep<ref name="books.google.ca">((cite book|title=Benares Illustrated in a Series of Drawings|author=James Prinsep|url=https://books.google.ca/books?id=0uA_AQAAMAAJ|editor=Om Prakash Kejariwal|publisher=Vishwavidyalaya Prakashan|year=1996|orig-year=1830|lang=en|page=29|isbn=9788171241767}}</ref>
}}
;Tempulli i mëparshëm
Mbetje të rëndësishme të tempullit të shkatërruar nga Aurangzebi u përdorën për ndërtimin e një pjese të madhe të murit perëndimor të xhamisë që i zuri vendin tempullit. Këto mbetjet mund të shihen te themelet, kolonat dhe në pjesën e mbrapme të xhamisë, tregojnë punimesh artistike shumë të stërholluara.<ref name="templepurohit-kashi vishvanath"/><ref name="kashivishwanath.in-kashi">{{cito web|language=en |url=http://www.kashivishwanath.in/kashivishwanath.html|title=Kashi Vishwanath Temple|publisher=kashivishwanath.in|accessdate=11 janar 2017|archive-date=11 maj 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170511161827/http://kashivishwanath.in/kashivishwanath.html|url-status=dead}}</ref> Një pamje e afërt e modelit të rrënojave të tempullit tregon karakterin e përzier dhe e kompozuar në stilin Xhainist dhe hindu.

Literatura puranike e përshkruan hollësisht Tempullin Kashi Vishveshvara të shekullit të XIII, veçanërisht planin e tij arkitekturor duke e quajtur Tempulli Moksha Lakshmivilasa. Tempulli kishte pesë [[mandapa]] (pavjone) në katër drejtimet dhe për më tepër një në qendër, që shërbente si shenjtërorja e Vishveshvarës. Orientimi drejtimor u ndoq në mënyrë të përpiktë në ndërtim. Nga lindja në veri katër [[mandapa]]t ishin Jnana (“dituria”), Mukti (“çlirimi”), Shringara (“bukuria”) dhe Aishvarya (“begatia”). Në katër drejtimet kardinale ndodheshin faltoret e katër hyjnive ndihmëse, Tarakeshvara (në jug-lindje), Dandapani (jug-perëndim), Ganesha (veri-perëndim) dhe Bhairava (veri-lindje). Hyrja kryesore është në perëndim.
Struktura e tempullit është e përbërë nga tre pjesë: e para përfshin një kullë shikhara mbi tempullin e Vishvanathës ose Mahadevës; e dyta është kupola prej ari dhe e treta është majëza prej ari mbi kullë që mban një flamur dhe një trident. Sipas strukturës tempulli ka një sabha gurha ose sallë kongregacioni që të çon te shenjtërorja [[garbhagriha]].

Plani i themeleve të tempullit të lashtë të Vishveshvaras u rindërtua nga James Prinsep në vitin 1830. Tempulli kryesor ishte katror; çdo anë ishte 108 këmbë (32.92 m) i ndarë në 27 rrjeta (pada) në një përmasë. Në të vërtetë ekzistojnë vetëm 26 rrjeta, por një rrjet shtesë u rregullua për ta bërë kozmogramën reale në simbologjinë numerike. Në lidhje me planin katror, Malville  ka komentuar se: “katrori mbron brendësinë dhe mund të përfaqësoi gjithashtu rrugëtimin ekliptik dhe ciklik të diellit si matës i kohë”.<ref>John McKim Malville: Cosmogonic Motifs in Indian Temples; 1992, fq. 25</ref> Faltorja qendrore që qëndron në qendër ishte gjithashtu një katror prej 64 (8 x 8) rrjetash, ku secila rrjet ishte 16 këmbë<sup>2</sup> (1.49 m.<sup>2</sup>). Kjo është një formë e manduka mandalas, në qendër të së cilës ishte linga kryesore, simboli i Shivës që qëndron në një ujëmbledhës dekorativ. “Këndet e tij janë në të njëjtën kohë këndet e kontureve të jashtme të qelizës”.<ref>Andreas Volwahsen: Living Architecture: Indien; 1969, fq. 52</ref>

Bashkangjitur me shenjtëroren qendrore, kishte katër paradhoma ([[mandapa]]) që përputhen me Jnanan (diturinë), Muktin (çlirimin), Shringaran (dekorimin) dhe Aishvaryan (lavdinë), që përfaqësojnë përkatësisht lindjen, jugun, perëndimin dhe veriun.<ref>Anant Sadashiv Altekar: History of Benares: from the the earliest times down to 1937; 1937</ref> Secila nga [[mandapa]]t ka një shtrirje prej 16 x 16 këmbësh (16 rrjetash). Shenjtëroja e brendshme përfaqëson formën e parë rrethore, ndërsa katër [[mandapa]]t kardinale përfaqësojnë rrethin e dytë dhe kardinalitetin. Në nivelin e tretë në pjesën tjetër të katër drejtimeve kardinale, gjenden katër faltore dytësore ndihmëse, secila me një sipërfaqe prej 9 rrjetash (12 x 12 këmbë) që përputhet me Tarakeshvaran (jug-lindja), Dandapanin (jug-perëndimin), Ganeshën (veri-perëndimin) dhe Bhairavën (veri-lindja). I gjithë tempulli në formën e plotë duhet të ketë patur një grup të mahnitshëm prej nëntë kullëzash. Lartësia zvogëlohej nga qendra në drejtim të jashtëm në raportin 16, 8 dhe 6, siç mund të kuptohet nga plani i terrenit. Kjo mënyrë, mandala-rrjet që përbëhet përkatësisht nga 64, 16 dhe 9, së bashku pasqyron gjeometrinë e shenjtë. Katër rrjetat kryesore drejtimore të 16, secila është ndarë në 64 në qendër. Përveç kësaj, [[mandapa]] ndihmëse, kishte gjithashtu tetë dhoma më tepër me rrjeta 9-she; ku numri i tyre arrinte kështu 12. Ky është i krahasueshëm me 9 x 12 = 108. Në tërësi, i llogaritur në këtë mënyrë: [(16 x 4) + 64 + {(9 x 4) + (9 x 8)}], numri përfundimtar arrin në 236.

Simboli i rrethit të trefishtë formohej mbi bazën e një kornize rrjetash që thelbësisht përfaqësonte tre botët apo mbretëritë mitike, duke simbolizuar pushtetin e Shivës si kontrolluesin e tre botëve, tokës, atmosferës dhe qiellit apo parajsës.<ref>Rana P.B. Singh: Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India; 2009, kapitulli 6, fq. 199</ref> Në llogaritjet klasike indiane që kanë të bëjnë me ndërtimin e një tempulli dhe karakteristikat e tij, numri i plotë merej si baza e pjesës tjetër si mjet përcaktimin.<ref>Andreas Volwahsen: Living Architecture: Indien; 1969, fq. 50-1</ref> Duke ndjekur këtë parim, Tempulli Vishveshvara mund të vendoset në atë shkallë.

[[File:Gyan Vapi with Nandi and Shiva Shrine.jpg|thumb|left|396px|Përpara, nga e majta në të djathtë: një faltore e vogël e Shivës, një statujë e demit Nandi dhe një rrethim me kolona i Gyan Vapit (d.m.th. "Pusi i Diturisë"). Në sfond shihen majëzat e Tempullit Kashi Vishwanath]]
Tempulli u ndërtua mbi një plan navaratna, d.m.th. me nënë kullëza së bashku duke përfshirë edhe kullëzën më të lartë qendrore (39 m e lartë). Kullëzat këndore ishin rreth 14.6 m të larta dhe ato mbi [[mandapa]] ishin 19.5 m.<ref>T.P. Verma, 1971-84. The Temples of Banaras. Bharati (Bulletin of the College of Indology, BHU, Varanasi), nr. 15; fq. 201</ref> Plani kryesor i themeleve regjistronte një seri prej 676 rrjetash, padash (26 x 26), ku secila rrjet ishte 4 këmbë x 4 këmbë. Përveç kësaj, në secilin nga katër zgjatimet këndore, ndodheshin gjatë rrjeta të tilla. Për më tepër, shtatë rrjetat ishin gjithashtu në katër pjesët drejtimore. Kështu në tërësi, numri arrinte 728. Me një rregullim të vogël të 1, numri arrinte 729, që simbolizonte shumën e 27 x 27 (asterismat hënorë), d.m.th.. takimi i një makrokozmosi me një mikrokozmos, një kozmogram.

Planimetria e lashtë e Tempullit Vishvanatha mund të provohet me strukturën gjeometrike. Ekzistonin tre rrathë bazë që ishin përfaqësues të tre fazave të jetës (lindja, lulëzimi dhe vdekja - dhe - rilindja), që përputhen më tej me tre botët mitike (lokat), toka, qielli dhe parajsa, dhe tre fazat e kohës (kala) – koha e shkuar, e tashme dhe e ardhme. Trefishimi i formës gjeometrike bashkohet në modelin katror.

Katër dhomat kardinale ishin mes dy rrathëve të jashtëm në hapësirën këndore prej 37°, duke dhënë kështu 37 x 4 = 148°. Katër dhomat drejtimore ishin në hapësirën këndore prej 53°, duke dhënë kështu 53 x 4 = 212°. Në këtë mënyrë, në fundi, ata mbulojnë të 360 gradët e një rrethi. Kjo llogaritje sugjeron se tempulli ishte planifikuar mbi bazën e një rrjeti, hapësire këndore dhe rrjetave të lidhura.<ref>Rana P.B. Singh: Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India; 2009, kapitulli 6, fq. 200</ref>

Struktura e trefishimit ka një lidhje të ngushtë me Shivën: tre sytë, tridenti, kontrollimi i tre botëve dhe mjaft triada të tilla simetrike. Theksi i Stella Kramrisch është tërheqës në këtë kontekst: “Tempulli indian, një zhvillim i harlisur në pamje të parë të rastësisht dhe forma të panumërta ... nuk e humb kurr kontrollin mbi pasurinë e tij ekstravagante.... Ai vizualizon forcën kozmike që krijon forma të panumërta dhe këto janë një e tërë dhe pa të paktën një nga to harmonia e përbotshme do të ishte e paplotë”.<ref>Stella Kramrisch: The Hindu Temple; 1999, fq. 23</ref> Ky kuptim intuitiv është vërtetuar nga planimetria e shenjtë e Tempullit të lashtë Vishveshvara. Në fakt, tempulli ishte përfaqësimi i njëmendët e Purushas (“qenia zanafillore”) dhe ishte gjithashtu një numër përkujtues i koncepteve kozmologjike.<ref>John McKim Malville: Astrophysics, Cosmology, and the Interior space in Indian myths and temples; 1991, fq. 123</ref>

;Domethënia:
Në Varanasi, më shumë se ghatet apo edhe Gangu, fokusi përkushtimor mbetet jyotirlinga e vendosur në Tempullin Kashi Vishvanatha.<ref name="mahashivratri-vishwanath"/> Ai është pika më e shenjtë në qytet.<ref name="indianmirror-vishwanath"/> Ai është qendra e besimit për miliona hindu, si një nga tempulli më i shenjtë dhe i adhuruar i Shivës në Indi. Tempulli e ka të ngulitur rëndësinë e tij në shkrimet e vjetra indiane që prej kohësh të shumë të hershme, veçanërisht në literaturën puranike.<ref name="tirthyatraindia-vishwanatha"/>
Rëndësia e këtij tempulli qëndron në faktin se ai bart një nga dymbëdhjetë [[jyotirlingat]] (lingat e dritës) të Shivës, i vendosur në bregun perëndimor të Gangut.<ref name="varanasionline-vishwanath">{{cito web|url=http://www.varanasionline.in/city-guide/kashi-vishwanath-temple|title=Kashi Vishwanath Temple|publisher=varanasionline.in|language=en|accessdate=11 janar 2017}}</ref> Jyotirlinga Vishvanatha ose Vishveshvara në Tempullin Kashi Vishvanatha ka një rëndësi të jashtëzakonshme në historinë fetare të Indisë.<ref name="indianscriptures-vishwanatha"/> Kashi Vishvanatha është më e shquara nga të 12-ta [[jyotirlingat]] dhe quhet mbreti i jyotirlingave që përfaqësojnë natyrën pa fillim dhe pa fund të Shivës. Një darshan (përjetim pamor i hyjnores) i vetëm i Vishveshvara Jyotirlingas konisderohet si bekues me të gjitha virtytet e përfituara nga darshani i gjithë jyotirlingave të tjera, të shpërndara në pjesë të ndryshme të Indisë.<ref name="templepurohit-kashi vishvanath"/> Idhulli kryesues i tempullit është Vishvanatha, epitet i Shivës që do të thotë ''Sunduesi i Universit''.

[[Tempulli Kashi Vishvanatha]] është i rrënjosur thellë në botëkuptimin hindu dhe ka qenë një mishërim i gjallë i traditave dhe vlerave të larta shpirtërore që janë trashëguar prej lashtësisë. Ai ka qenë një pikturë e gjallë e traditave kulturore dhe vlerave të më të larta shpirtërore prej kohësh të qëmotshme.<ref name="varanasitour-gyanvapimosque">{{cito web|language=en |url=http://www.varanasitour.com/pilgrimage-in-varanasi/kashi-vishwanath-temple-gyanvapi-mosque.html|title=Kashi Vishwanath Temple and Gyanvapi Mosque|publisher=varanasitour.com|accessdate=11 janar 2017|archive-date=13 tetor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161013022615/http://varanasitour.com/pilgrimage-in-varanasi/kashi-vishwanath-temple-gyanvapi-mosque.html|url-status=dead}}</ref> Tempullin, si një nga vendet më të rëndësishme të adhurimit hindu, e kanë vizituar shumica e shenjtëve të rëndësishëm hindu, si Goswami Tulsidasi, Swami Vivekananda, Adi Sankaracharya, Gurunanak Devi, Swami Dayananad Saraswati, Ramakrishna Paramhansa dhe mjaft personalitete të tjera shpirtërore.<ref name="templesofindia-vishwanath"/> Siç përmendet në shkrimet e lashta indiane, një banjë në lumin Gang bashkë me 'darshanin' e Vishvanatha lingës konsiderohen si dy mënyrat kryesore për të arritur shpëtimin ('moksha').<ref name="varanasionline-vishwanath"/> Kështu, sipas traditës popullore, njerëz nga i gjithë vendi, përpiqen ta vizitojnë tempullin të paktën një herë në jetën e tyre. Mbetjet (hiri) e të afërmve të kremuar në Ghatin Manikarnika, ku bën pjesë edhe tempulli, hidhen në Gang si një mënyrë që ndihmon në arritjen e shpëtimit.<ref name="religions.iloveindia-vishwanatha"/>

[[File:Vishwanath Temple Varanasi.jpg|thumb|345px|[[Tempulli i Ri Vishwanath]] nga lartë]]
Tempulli Kashi Vishvanatha llogaritet mes tempujve më të vizituar hindu, pasi besimtarë të panumërt dhe vizitorë të tjerë vijnë shkojnë aty çdo vit.<ref name="varanasi-tourism-vishwanath"/> Ai frekuentohet përditshmërisht nga 3000 besimtarë, ndërsa gjatë kohëve të caktuara numri i tejkalon 100 000-ët, bile thuhet se mund të arrijë edhe një milion.<ref name="templepurohit-kashi vishvanath"/>

===== Tempulli i Ri Vishwanatha =====
'''[[Tempulli i Ri Vishwanath]]''' (në [[gjuha hindi|gjuhën hindi]]: श्री विश्वनाथ मंदिर), '''Mandiri i Ri Vishvanatha''' ose ''Mandiri i Ri Birla'' është një nga tërheqjet më të rëndësishme të Varanasit. I themeluar nga Raja Birla i Familjes Birla, një nga familjet më të mëdha industrialiste në Indi, u ndërtua si një kopje e [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Tempullit të vjetër Kashi Vishvanatha]]. Tempulli është projektuar nga Madan Mohan Malaviya (themeluesi i Banaras Hindu University – BHU), si pjesë e kampusit të BHU-së dhe përfaqëson ripërtëritjen kombëtare të [[India|Indisë]].
Tempulli gjendet në kampusin e Benaras Hindu University dhe i është kushtuar adhurimit të Shivës. Në të ndodhen idhujt e Shivës dhe Lakshmi Narayanjës. Lartësia e përgjithshme e tempullit është 77 metra. Mandiri i Ri Shri Vishvanatha ka kullën tempullore ([[shikhara]]) më të lartë në botë, madje edhe më e lartë se Qutub Minar në [[Nju Delhi]].<ref name="Brief description">{{cite news|title=Brief description|publisher=Benaras Hindu University website |language=en|accessdate=7 mars 2015|url=http://www.bhu.ac.in/VT/}}</ref><ref name="The temples">{{cite news|title=The temples|publisher=Benaras Hindu University website|language=en|accessdate=7 mars 2015|url=http://www.bhu.ac.in/Centre/temples.htm}}</ref><ref name="Vishvanath Temple">{{cite news|title=Vishvanath Temple|language=en|publisher=Wikinapia|accessdate=7 mars 2015|url=http://wikimapia.org/142627/Vishvanath-Temple-BHU}}</ref><ref name="New Vishvanath Temple">{{cito web|title=New Vishvanath Temple|publisher=Varanasi city website|accessdate=7 mars 2015|language=en|url=https://www.varanasicity.com/temples/new-vishwanath-temple.html}}</ref><ref name="Birla Temple">{{cite web|title=Birla Temple|publisher=varanasi.org.in|accessdate=7 mars 2015|language=en|url=http://www.varanasi.org.in/birla-temple}}</ref><ref name="History New">{{cite news|title=History|publisher=Eastern Uttar Pradesh Tourism website|accessdate=7 mars 2015|language=en|url=http://www.easternuptourism.com/New-Vishvanath-Temple.jsp}}{{Lidhje e vdekur}}{{Lidhje e thyer}}</ref>

;Historia dhe përshkrimi:
[[File:Temple Varanasi.jpg|thumb|left|336px|Tempulli i Ri Vishvanatha]]
Në vitet 1930, Madan Mohan Malaviya planifikoi të kopjonte [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Tempullin Shri Kashi Vishvanath]] në kampusin e Benaras Hindu University. Familja Birla ndërmori ndërtimin dhe themelimin u nis në mars të vitit 1931. Tempulli u përfundua në vitin 1966.<ref name="Brief description"/><ref name="The temples"/><ref name="Vishvanath Temple"/><ref name="New Vishvanath Temple"/><ref name="Birla Temple"/><ref name="History New"/>
Ndërtimi i [[Tempulli i Ri Vishwanath|Tempullit të Ri Vishvanatha]] nga Birla Group of Industries kërkoi tridhjetë e pesë vjet për tu përfunduar (1931-1966). Projekti i tempullit u frymëzua nga [[Tempulli Kashi Vishvanatha]] dhe është bërë kryesisht prej mermeri.

[[Tempulli i Ri Vishwanath]], megjithëse është një tempull kushtuar [[Shiva|Shivës]], përbëhet nga nëntë tempuj brenda kompleksit dhe është i hapur për të gjitha kastat, fetë dhe besimet. Tempulli i [[Shiva|Shivës]] ndodhet në katin përdhes, ndërsa tempujt e Lakshmi Narayanit dhe Durgës janë në katin e parë. Tempujt e tjerë brenda Tempullit të Ri Shri Vishwanath janë ata të Natarajas, Mata Parvatit, Ganeshës, Panchmukhi Mahadevit, Hanumanit, Saraswatit dhe Nandit. Muret e brendshme prej mermeri të tempullit janë të mbushur me ilustrime dhe tekste të [[Bhagavad Gita]]s dhe shkrimeve të shenjta hindu.<ref name="Brief description"/><ref name="The temples"/><ref name="Vishvanath Temple"/><ref name="New Vishvanath Temple"/><ref name="Birla Temple"/><ref name="History New"/>
Mandiri Shri Vishvanatha gjendet 3.3 kilometra në jug-perëndim të [[Mandiri i Durgës në Varanasi|Mandirit të Durgës]], 7 kilometra në jug-perëndim të [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Tempullit Shri Kashi Vishvanath]] dhe 9 kilometra në jug të Stacionit Hekurudhor të Varanasit në koordinatat {{coord|25.266034|N|82.987847|E|display=inline}}. Tempulli është shumë i ngarkuar përditë por në disa raste të veçanta ai bëhet tejet i mbushur nga besimtarë nga [[India]] ashtu si dhe nga vende të tjera.

===== Tempulli Kala Bhairava =====
'''[[Tempulli Kala Bhairava]]''' (në [[gjuha hindi|gjuhën hindi]]: काल भैरव मंदिर) është një nga tempujt më të vjetër të Shivës në Varanasi. Ai i kushtohet Kala Bhairavas, 'kryepolicit' hyjnor të Varanasit. I shtrirë në një sipërfaqe prej 400 m<sup>2</sup>  (0.04 ha) me raportin 16 m. x 25 m. pranë zyrës kryesore postare të Varanasit në K-32/22 Bharonath, Vishveshvar Ganj, në koordinatat {{coord|25|19|3.52|N|82|58|26.09|E|display=inline}}, ky tempull ka rëndësi të madhe historike dhe kulturore, veçanërisht mes banorëve të Varanasit. Seksioni i qytetit në të cilin gjendet tempulli i Kala Bhairavës është i njohur si Kotvalpuri. Për në tempull mund të shkohet si nëpërmjet kryqëzimit Vishveshvar Ganj, ashtu dhe nëpërmjet parkut Maidagin.

;Përshkrimi:
[[File:Bhairava Brahma.jpg|thumb|296px|Pikturë rreth 1820; legjenda e Bhairavës që i pret kokën e pestë Brahmës]]
[[Tempulli Kala Bhairava]] gjendet në një largësi prej 6&nbsp;km nga stacioni hekurudhor i kazermës së Varanasit, pranë zyrës kryesore postare, në Vishveshvar Ganj, midis parkut Maidagin dhe rrugicës Chaukhamba e zonës Bhaironath, 1&nbsp;km në lindje të [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Tempullit Kashi Vishvanatha]], në Varanasi.<ref name=euptourism-bhairava>{{cito web|url=http://www.easternuptourism.com/varanasi-kaal-bhairav.php|title=Kaal Bhairav|publisher=easternuptourism.com|language=en|accessdate=25 janar 2017|archive-date=10 shkurt 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170210013338/http://easternuptourism.com/varanasi-kaal-bhairav.php|url-status=dead}}</ref> Duke hyrë nga rruga, nëpërmjet një porte që ruhet nga qeni transportues i Bhairavës, gjendet një kopësht i bukur, në qendër të të cilit ndodhet faltorja kryesore e Bhairavës. Në anën jugore jashtë kopshtit katërkëndësh të kompleksit ndodhet një faltore e vjetër, që bart shumë idhuj, një ndër të cilët është dhe vetë Bhaironathi. Në këtë tempull ka statuja të tjera mes të cilave, ajo e Shivës, Ganeshës dhe Surajnarayanit. Imazhi pjesërisht i shkatërruar i Dandapanit (“kolona e ndëshkimit”) më vonë është rivendosur në pjesën e mbrapme të këtij tempulli dhe iu dha emri “Kshetrapala Bhairava”, ‘Bhairava që mbron territorin’. Në këtë zonë ndodhen gjithashtu edhe faltoret dhe imazhet e Kaleshvaras dhe Mahakalas, të përfaqësues të “vdekjes”.

Në derën e mbrapme të tempullit ndodhet një shtatore e Kshetrapal Bhairavës.<ref name=euptourism-bhairava/><ref name="Kaal Bhairav Mandir">{{cite web|title=Kaal Bhairav Mandir|publisher=Varanasi.org|language=en|accessdate=15 qershor 2015|url=http://www.varanasi.org.in/kalbhairav-temple-varanasi}}</ref><ref name="Kaal Bhairav">{{cite web|title=Kaal Bhairav|publisher=Religious Portal|language=en|accessdate=15 qershor 2015|url=http://www.http://religiousportal.com/lord-bhairav/|archive-date=12 shtator 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180912072355/http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/8490524.stm|url-status=dead}}</ref> Duke kryer një ecje rituale circumambulacioni përreth kompleksit të tempullit, mund të shihen një grup faltoresh dytësore të Devit, Hanumanit, Krishnas dhe Radhas, Parvatit dhe Ganeshës. Më interesante është një pllakatë e madhe e “Nëntë Planeteve” (Navagraha), ku mbi çdo shtëpi planetare të zodiakut të të cilës ndodhet paraqitja dhe altari indiavidual.

[[Tempulli Kala Bhairava]] është i skalitur në mënyrë të bukur. I gjithë tempulli është i ngjyrosur në portokalli. Baza e tempullit është ndërtuar me gurë të thjeshtë në tre anë. Kulla tërheqëse e tempullit është mjaft e lartë. Ajo është e rrethuar nga shumë kupola të vogla, që ngrihen në seri njëra pas tjetrës deri te kupolën e sipërme që është e praruar. Përballë faltores kryesore ndodhet një verandë, që mbahet nga kolona dhe është dekoruar me piktura dhe skalitje sipas [[Arkitektura e tempujve hindu|Stilit të Arkitekturës Hindu]]. Dera e hyrjes së tempullit është në krahun verior. Muri në të gjitha anët e derës, që të çon në ndërtesë, është i dekoruar me piktura. Pragu i faltores ruhet nga dy idhuj, të njohur si 'dvarpaleshvara'. Vetë dera është skalitur dhe zbukuruar mjeshtërisht. Në brendësi të faltores ndodhet një dhomë e vogël. Në anën tjetër është vendosur një faltore e vogël prej bakri. Pranë murit, në këmbë, mund të shihet arma e hyjnisë, tridenti me thumbat e tij, e ngjyrosur me të kuqe.

Në shenjtëroren e brendshme të tempullit, në anën e djathtë të hyrjes, ndodhet një statujë e idhullit Kala Bhairava. Statuja rreth 1.22 m e lartë është prej guri, por me fytyrë argjendi, me trup të bëshëm, e ngjyrosur me blu të zënë, me katër krahë në një pozicion grotesk duke mbajtur një trident. Për vizitorët e dukshme përmes derës së shenjtërores është vetëm fytyra e dekoruar me lule e idhullit. Pjesa tjetër e statujës është e mbuluar me rrobë. Mbrapa statujës së zbukuruar me kurora lulesh, ndodhet figura e një qeni, që është transportuesi i tij. Në anën e majtë të hyrjes ndodhet një tjetër statujë e stërmadhe qeni, mbi të cilën ndodhen dhjetë piktura të vogla, që paraqesin dhjetë avatarët e Vishnut. Përballë idhullit ndodhen tre kambana të varura. Një fener i vogël mbahet gjithmonë ndezur. Një prift ulet në afërsi dhe vendos një lloj pudre të përhimët (kundi) në ballin e adhuruesve. Një tjetër prift rri i ulur pranë tempullit me një kopan të bërë prej pendësh palloi në dorë, me të cilin çokit lehtësisht kokat e besimtarëve që hyjnë.

;Historia:
Data e saktë e ndërtimit të Tempullit Kala Bhairava është e panjohur, por mendohet se u ndërtua në mesin e shekullit të XVII.<ref name=euptourism-bhairava/><ref name="Kaal Bhairav Mandir"/><ref name="Kaal Bhairav"/> Strukturën e tanishme e ndërtoi mbreti marathas Bajirao Peshva i II (1796-1851) në vitin 1817, në sitin e tempullit të vjetër; kjo është regjistruar në një mbishkrim në gurë në murin e mbrapëm të oborrit të brendshëm.
Për shumë shekuj ky tempull ishte një qendër shpirtërore në Varanasi për asketikët më të rreptë të Shivës, "kapalikat" ose "mbajtësit e kafkave" dhe pasardhësit e tyre më të vonë, gorakhnathët. Sot, gjithsesi, tempulli nuk është zotërimi ekskluziv i këtyre yogive të skajshëm, por është i mbajtur nga familjarë të zakonshëm. Megjithëse është popullor dhe i dashur mes atyre që jetojnë nën ndikimin e tij në rrethinat e seksionit Kotvalpuri të qytetit, sot tempulli nuk është një ndalesë e detyrueshme për pelegrinët. Përgjithësisht njerëzit bëjnë darshanin e [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Tempullit Vishvanatha]] dhe [[Tempulli i Annapurna Devit|Annapurna]] dhe ikin.

===== Tempulli Mrityunjay Mahadev =====
'''Tempulli Mrityunjay Mahadev''' (në [[gjuha hindi|në gjuhën hindi]]: मृत्युंजय महादेव मंदिर) është një [[tempulli hindu|tempull hindu]] kushtuar Mahadevit (epitet i Shivës) në Varanasi.<ref name="Mrityunjay Mahadev Mandir">{{cite web|title=Mrityunjay Mahadev Mandir|publisher=Varanasi.org|language=en|accessdate=1 mars 2015 |url=http://www.varanasi.org.in/mrityunjay-mahadev-temple-varanasi}}</ref><ref name="Indian temples">{{cite web|title=Indian temples|publisher=Temple Travel|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://www.templetravel.net/2013/04/mritunjay-mahadev-temple-in-varanasi.html|archive-date=2 prill 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402101858/http://www.templetravel.net/2013/04/mritunjay-mahadev-temple-in-varanasi.html|url-status=dead}}</ref><ref name="Mrityunjay Mahadev">{{cite web|title=Mrityunjay Mahadev|publisher=varanasi-temples.com|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://varanasi-temples.com/category/shiva-temples/main-shiva-temples/mrityunjay-mahadev/}}</ref><ref name="Temples">{{cite web|language=en |title=Temples|publisher=myvaranasicity.com|accessdate=1 mars 2015|url=http://myvaranasicity.com/about/markandeya-mahadevkaithi}}</ref> 'Mrityunjay Mahadev' do të thotë “zoti që triumfon mbi vdekjen”, ku fjala 'mrityu' do të thotë vdekje, ndërsa 'jay' fitore.

'''Tempulli Mrityunjay Mahadev''' është i vendosur midis rrugës Daranagari dhe [[Tempulli Kala Bhairava|Tempullit Kala Bhairava]] pranë Tempullit Kala Bhairava, Vishveshvarganj, Vriddha Kal, K52/39, në koordinatat {{coord|25.317645|N|82.973914|E|display=inline}} në Varanasi. Tempulli ndodhet 2&nbsp;km larg stacionit hekurudhor të qytetit, 1.7&nbsp;km në perëndim të Ghatit Gola, 1.1&nbsp;km në veri të Ghatit Pancha Ganga dhe 500 m. në jug-lindje të ''Kotwalit''.<ref name="Location Mrityunjay">{{cite news|title=Location|publisher=Google Maps|language=en|accessdate=1 mars 2015 |url=https://www.google.co.uk/maps/place/Mrityunjaya+Mahadev+Temple/@25.322127,83.005778,16z/data=!4m5!1m2!2m1!1sMrityunjay+Mahadev+Temple+Varanasi!3m1!1s0x398e2e3d7dd1fb31:0x15ea53adbe61e75a}}</ref>

Në pjesën e mbrapme të këtij kompleksi ndodhet një pus i vjetër, i quajtur 'Kalodak Kupa' që ka rëndësi të madhe fetare. Uji i tij thuhet se është një përzierje e mjaft rrjedhave nëntokësore që besohet se shërojnë të gjitha sëmundjet. Sipas një legjende rreth pusit thuhet se Dhanvantari, Zoti i Mjeksisë Ayurveda, avatar i Vishnut, ka hedhur në të të gjitha barnat e tij duke i dhënë pusit fuqi shëruese magjike.<ref name="Mrityunjay Mahadev Mandir"/><ref name=" Mrityunjay Mahadev "/> Mrityunjayeshvar Linga është në afërsi të Kaleshvar Lingës. Te Kashi Khanda Mrityunjayeshvar-i është përmendur edhe si Apa Mrityu Hareshvar-i (Zoti që parandalon vdekjen e parakohshme).
Historia e këtij tempulli lidhet me pusin e tij të vjetër dhe 'shivalingën'. Ai është ndërtuar në shekullin e XVIII. Këtu vijnë njerëz nga e gjithë [[India]] dhe kryejnë “Mrityunjay Path” dhe spërkaten me ujë nga pusi i tempullit pasi besojnë se çlirohen nga problemet, shërojnë sëmundjet dhe e mbajnë larg vdekjen e parakohshme.<ref name="Mrityunjay Mahadev Mandir"/><ref name="Mrityunjay Mahadev"/>

===== Tempulli Tilbhandeshvar Mahadev =====
'''Tempulli Shri Tilbhandeshvar Mahadev''' (në [[gjuha hindi|gjuhën hindi]]: श्री तिलभांडेश्वर महादेव मंदिर), i njohur edhe si '''Tempulli Tilbhandeshvar''', është një tempull hindu në Varanasi, i vendosur pranë Bengal Tola Inter College dhe zonës së Madanpuras, në koordinatat {{coord|25.302926|N|83.003061|E|display=inline}}, 500 në lindje të lumit Ganga, 3.2&nbsp;km në veri të Banaras Hindu University dhe 1.5&nbsp;km në jug-perëndim të [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Mandirit Shri Kashi Vishvanath]],<ref name="Location Tilbhandeshvar">{{cite news|title=Location of Sri Tilbhandeshëar Mahadeva Temple, Bhelupur, Varanasi|language=en|publisher=Google Maps|access-date=17 mars 2015 |url=https://www.google.co.uk/maps/dir//Sri+Tilbhandeshëar+Mahadeva+Temple,+Bhelupur,+Varanasi,+Uttar+Pradesh+221001,+India/@25.3030071,82.9661604,13z/data=!3m1!4b1!4m8!4m7!1m0!1m5!1m1!1s0x398e31fcb85fffaf:0xfd440f75286ab3f7!2m2!1d83.0030685!2d25.3029341}}</ref> rreth 5&nbsp;km larg stacionit hekurudhor të Varanasit dhe 9&nbsp;km nga [[Mandiri i Durgës në Varanasi|Mandiri i Durgës]]. Ky tempull i është kushtuar Shivës dhe besohet se është ndërtuar në shekullin e XVIII.<ref name="Temple info Tilbhandeshvar">{{cite web|title=Tilbhandeshwar Temple information|publisher=Varanasi.org|language=en|access-date=23 mar 2015|url=http://www.varanasi.org.in/tilbhandeshwar-temple-varanasi}}</ref>

Përveç Tilbhandeshvarit këtu shihen edhe Mahadevi, Vibhandeshvari, Maa Parvati, Bhairava, Ayappani dhe zota të tjerë hindu. Ky tempull përfaqëson një kombinim unik të Kulturës Malyali dhe Banarsi. Besohet se Mata Sharda ka kaluar disa ditë në këtë tempull në Varanasi.<ref name="Temple info Tilbhandeshvar"/><ref name="History Tilbhandeshvar">{{cite web |title=History|publisher=Temples of Bharat|date=1 shtator 2009|accessdate=26 mars 2015 |language=en|url=https://templesofbharat.blogspot.com/2009/09/shri-tilbhandeshwar-mahadev-temple.html}}</ref>

Tempulli Shri Tilbhandeshvar Mahadev u ndërtua në shekullin e XVIII. Tempulli ka një ajri shumë të qetë, mjaft të përshtatshme për meditim. Besimtarët i ofrojnë 'jal' shivalingës dhe meditojnë në këmbët e Shivës. Besohet se linga e tempullit është e vetë-krijuar (svayambu) 2,500 vjet më parë dhe çdo vit rritet me madhësinë e një "til-i" (në [[gjuha hindi|gjuhën hindi]]: तिल; që d.t.th. farë sesami). Tashmë linga është 1.067 m e lartë dhe me diametër në bazë afërsisht 0.92 m.

===== Tempulli Gurudham =====
[[File:Guradham Mandir.jpg|thumb|left|357px|Tempulli Gurudham]]
Gurudham u ndërtua nga Jai Narayan Ghoshal-i në vitin 1814. Kompleksi i tempullit shtrihet në një sipërfaqe prej 4.86 hektarësh. Ai është një nga tre monumete të tilla në Indi që ruajnë arkitekturën arketipike të simbolizmit të Tantras.<ref>Rana P.B. Singh: Varanasi, India’s Cultural Heritage City: Contestation, Conservation & Planning; 2011, kapitulli 10, fq. 209-50.</ref> Ky tempull shpjegon qartësisht konceptin e tempullit si kozmogramë, ku simbolizmi i hapësirës, formës kozmo-magjike dhe trupi formon një rrjet të Mandalas Tantrike. Shtatë sferat-trupore (çakrat) janë përfaqësuar plotësisht në planin e tij hapësinor bazë. Në këtë tempull janë paraqitur në mënyrë hapësinore 4 pamjet mikro-kozmike të shtatë qendrave më të shenjta të Indisë ([[Sapta Puri]]t) dhe fazat e meditimit. Tempuj të ngjashëm në Indi janë në Bansbaria (Hamseshvari), pranë Chidambaramit (Satya Jnana) dhe Prayagas/Allahabadit (Hamsa Tirtha në Jhunsi).<ref>Rana P.B. Singh: Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India; 2009, kapitulli 6, fq. 204</ref>

Tempulli perceptohet si ruajtësi i dritës, që pasqyron gjendej e Gurusë dhe mënyrat e meditimit. Struktura bazë është tetëkëndore, duke përmbajtur një portë që simbolizon shtatë sitet më të shenjta që mundësojnë çlirimin shpëtimtar ([[Sapta Puri]]t) dhe e fundit, porta e vetë Gurusë. Këto tetë porta i referohen gjithashtu tetë drejtimeve. Për më tepër, një sens i hyjnore dhe besimit mistik imponohet si Shaivizëm (Avanti, Varanasi), Vaishnavizëm ([[Ajodhja]], [[Mathura]], [[Puri]]) dhe të gjithë së bashku ([[Kançipurami|Kanchi]]), dhe Shaktizëm/Tantrizëm (Maya/Haridvara). Këto tre grupe mund të identifikohen me tre shkollat e [[Hinduizmi]]t. Guruja është i shkëputur nga to, pasi ai është integrimi suprem i tyre. Me drejtimin e tij, mund të merret ajo gjendje e bekimit hyjnor. Për më tepër, numri tetë mund të krahasohet me forma të ndryshme hyjnore, si tetë Bhairavat, tetë Devit, tetë Candit etj.

Në shenjtëroren e brendshme të tempullit, mbi një zambak me njëmijë petale, është vendosur statuja e Gurusë bashkë me atë të energjisë së tij hyjnore: të dyja të bëra nga përzierja e tetë metaleve (ashta dhatu). Zambaku shpreh një simbolizëm të dyfishtë ekzoterik dhe ezoterik. Ai simbolizon një zanafille simetrike dhe hapësinore të ‘njëshit, si fjala rrënjë, Om. Zambaku, në kuptimin më të gjerë, shënon krijimin e gjeneruar nga fara zanafillore e ujërave kozmike; te Taittiriya Samhita thuhet se “zambaku është vetë toka mbi ato ujëra”. Sipas një tjetër teksti, zambaku është simboli i thjeshtësisë shpirtërore të tërësisë, duke e treguar veten në qendër të hapësirës misterioze (akasha) në thellësi të zemrës.<ref>[http://www.swamij.com/upanishad-chandogya.htm Chandogya Upanishad], përkthyer në anglisht nga Swami Nikhilananda, pjesa 8, kapitulli 1, paragrafi 3</ref>

Konceptimi i Gurusë në këtë tempull është një simbol i Brahmanit, Njëshit Suprem, që ka njëkohësisht një aspekt të shfaqur dhe një të pa shfaqur. Në një farë mënyre, ai përfshin të gjithë universin dhe në mënyra të tjera pasqyron konceptin e [[panteizmi]]t: Njëshi diferencohet në Shumë dhe në tërësinë e tyre Shumë përbën një të Tërë.<ref>Dane Rudhyar: Rhythm of Wholeness; 1983, fq. 31-2</ref> Rudhyar thotë se: “Tërësia është një çdo të tërë, por ajo është edhe në çfarë quhen në mënyrë të papërshtatshme ‘pjesë’ të një të tëre”. Në fakt, “nuk ka pjesë, vetëm të tëra – një hierarki e të tërave – që është e organizuar në fusha të veprimtarisë dhe ndërgjegjes që ka një shtrirje të kufizuar të ekzistencës”.<ref>Dane Rudhyar: Rhythm of Wholeness; 1983, fq. 43</ref>

Duke ndjekur analogjinë që “tempulli në vetvete është një trup”, sistemi i pleksuseve të kundalinit, siç përshkruhet në Sistemin e Jogës, mund të krahasohet me Tempullin Gurudham. Çdo pikë nga më e ulëta deri te më e larta (shtatë sferat) është e simbolizuar nga petalet e zambakut, d.m.th.., 4, 6, 10, 12, 16, 2 dhe 1000. Një ndërmjetës duhet të ndjek sistemin në këtë sekuencë me synimin e arritjes së gjendjes më të lartë. Vetëm pastaj ai mund të marr bekimin nga Guruja nëpërmjet prekjes së këmbëve të tij, siç tregohet në planin hapësinor të tempullit.

Tashmë gjendja e tempullit është shumë e keqe, për shkak kryesisht të lënies pas dore, zënia e paligjshme e hapsirës dhe shkeljet nga banorët dhe të nguliturit e afërt. Ky tempull shpejt do të jetë jashtë skene nga trashëgimia e qytetit dhe kjo trashëgimi e madhe do të mbetet vetëm nëpër kujtime.<ref>Rana P.B. Singh: Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India; 2009, kapitulli 6; fq. 205</ref>

[[File:Temple népalais sur les bords du Gange. (6334606914).jpg|thumb|389px|Pamje e Tempullit Nepalez]]
===== Tempulli Nepalez =====
'''Tempulli Nepalez''' ({{lang-hi|नेपाली मंदिर}}, {{lang-ben|নেপালি মন্দির}}) është një nga tempujt më të vjetër dhe të rëndësishëm të Varanasit. Tempulli njihet edhe si '''Kanthwala Mandir''' ('kanthwala' në gjuhën hindi d.t.th. ''druri'') dhe '''Mini Khaxhuraho'''. Ky [[Tempulli hindu|tempull]] kushtuar Shivës, është ndërtuar në fillim të shekullit të XIX nga mbreti i [[Nepali]]t si kopje e [[Tempulli Pashupatinath|Tempullit Pashupatinath]] në [[Kathmandu]].<ref name="Nepali Mandir">{{cite web|title=Nepali Mandir|publisher=ixigo.com|accessdate=1 gusht 2015|url=https://www.ixigo.com/nepali-temple-varanasi-india-ne-1652334|language=en|archive-date=25 shtator 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150925172251/https://www.ixigo.com/nepali-temple-varanasi-india-ne-1652334|url-status=dead}}</ref><ref name="A piece of Nepal in Varanasi">{{cite news|title=A piece of Nepal in Varanasi|publisher=The Times of India|language=en|accessdate=1 gusht 2015|url=http://timesofindia.indiatimes.com/india/A-piece-of-Nepal-in-Varanasi/articleshow/5938486.cms}}</ref><ref name="This ghat of Goddess Lalita">{{cite news|title=This ghat of Goddess Lalita|publisher=The Times of India|language=en|accessdate=1 gusht 2015|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/This-ghat-of-Goddess-Lalita-is-in-a-shambles/articleshow/13415603.cms}}</ref><ref name="Kathwala Temple">{{cite web|title=Kathwala Temple|publisher=TripAdvisor|language=en|accessdate=1 gusht 2015|url=http://www.tripadvisor.com/Travel-g297685-d2431881/Varanasi:India:Nepali.Temple.Kathwala.Temple.html}}</ref><ref name="Information Nepalez">{{cite web|title=Information|publisher=buzzntravel|language=en|accessdate=1 gusht 2015|url=http://www.buzzntravel.com/nepali-temple|archive-date=4 mars 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304003759/http://www.buzzntravel.com/nepali-temple|url-status=dead}}</ref>
Tempulli Nepalez është i vendosur në Ghatin Lalita në Varanasi. Ndodhet 3.8&nbsp;km në jug-lindje të nyjës hekurudhore të Varanasit dhe 100 metra në jug-perëndim të Ghatit Manikarnika në lartësinë 78.161 m në koordinatat {{coord|25.309821|N|83.012859|E|display=inline}}.<ref name="Location Nepalez">{{cite news|title=Location|publisher=Google Maps|language=en|accessdate=1 gusht 2015|url=https://www.google.co.uk/maps}}</ref>

;Historia dhe ndërtimi:
[[File:The Nepalese Temple in The Sacred City of the Hindus- an account of Benares in ancient and modern times (page 190 cropped).jpg|thumb|left|369px|Tempulli nepalez, nga libri i Matthew Athmore Sherring mbi Varanasin, 1868<ref>{{cite book|title=The Sacred City of the Hindus: An Account of Benares in Ancient and Modern Times|url=https://books.google.al/books?id=L31CAAAAIAAJ&newbks=1&newbks_redir=0&pg=PA136|author=Matthew Atmore Sherring|contribution=Fitzedward Hall|publisher=Trübner & Company|location=Londër|lang=en|year=1868|accessdate=4 maj 2024}}</ref>]]
Mbreti i Nepalit, Rana Bahadur Shah u strehua në Varanasi nga viti 1800 deri në 1804 dhe e quajti veten "Swami Nirgunanda". Gjatë ekzilit të tij, ai vendosi të ndërtoi një kopje të [[Tempulli Pashupatinath|Tempullit Pashupatinath]] në Varanasi. Ndërtimi i këtij tempulli filloi gjatë qëndrimit të tij në Varanasi. Gjatë ndërtimit, Shahu u kthye në Nepal. Më 25 prill 1806, Rana Bahadur Shah-u u  vra nga gjysmë-vëllai i tij, Sher Bahadur Shahu. Djali i tij Girvan Yuddha Bikram Shah Deva e përfundoi projektin 20 vjet pas datës së caktuar. Toka më vonë iu transferua Rana Bahadur Shah-ut nga Kashi Nareshi në vitin 1843. Tempulli, pranë zonës, Ghati Lalita dhe një [[Dharamshala]] i përkasin Qeverisë së Nepalit.<ref name="Nepali Mandir"/><ref name="A piece of Nepal in Varanasi"/><ref name="This ghat of Goddess Lalita"/><ref name="Kathwala Temple"/><ref name="Information Nepalez"/>
Tempulli është bërë prej terrakote, guri dhe druri dhe kërkoi tre dekada për tu përfunduar. Druri është rezistent ndaj termiteve. Ai është ndërtuar në [[Arkitektura Nepaleze|Stilin Nepalez të Arkitekturës]] dhe është i rrethuar nga pemë tamarindi dhe pipali (ficus religiosa). Tempulli ka Stil Arkitekturor [[Pagoda]], kryesisht i gdhendur me dru. Ka skulptura të ngjashme me ato të paraqitura te [[Grupi i Monumenteve të Khaxhurahos]] dhe prandaj quhet edhe "Mini Khaxhuraho".<ref name="Nepali Mandir"/><ref name="A piece of Nepal in Varanasi"/><ref name="This ghat of Goddess Lalita"/><ref name="Kathwala Temple"/><ref name="Information Nepalez"/>

===== Tempulli Samarajeshvara =====
Tempulli Samarajeshvara gjendet në koordinatat {{coord|25|18.551|N|83|00.814|E|display=inline}} (Samarajeshvara, Tempulli Nepalit) në zonën e Ghatit Lalita i shtrirë në një sipërfaqe prej 0.015 hektarësh.

Pjesa e sipërme e Ghatit Lalita është Tempulli Samarajeshvara, i ndërtuar në vitin 1843 nëpërmjet patronzhit të mbretit Rajendra Vikram Shah dhe princi Surendra Vikram Shah në kujtim dhe përmbushje të fjalëve të fundit të mbretëreshës së [[Nepali]]t, Raxhalakshmi Devi, që vdiq në vitin 1841. Ky është një kopjim i Tempullit Pashupatinatha në [[Kathmandu]]. Strukturat kryesore janë bërë prej druri, ndërsa muret janë prej tulle. Bazë është vendosur mbi një platformë të ngritur 1.3 metra lartë në formë katrore. Shenjtërorja e brendshme ka katër porta, ku dyerët prej druri janë dekoruar në mënyrë të bukur me dizajne të shkruara. Pjesa e sipërme e dyerve jugore dhe veriore konsistojnë në imazhe të dhjetë mishërimeve të Vishnut. Në tetë drejtimet e katër mureve ndodhen imazhet e 8 hyjneshave nëna, Matrikat, në një seri të dy gjendjet e saj shpirtërore, e qetë dhe e inatosur. Këto Matrika, Vaishnavi, Varahi, Camunda, Durga, Sarasvati (Brahmani), Maheshvari, Kaumari dhe Indrani, janë dekoruar me armët e tyre tradicionale bashkë me armët tantrike si [[gjarpri]], shpata, kafka, tridenti etj. Në shenjtëroren e brendshme në këndin verior vërehet një imazh i Mahishasuramardinit 18-kokësh. Në bazat prej druri të kolonave që mbajnë verandat ndodhen imazhe erotike që tregojnë ndikimin e Tantrizmit; këta imazhe janë të krahasueshëm me imazhet erotike që gjenden në [[Khaxhuraho]], Modhera, [[Bhubaneshvari|Bhubaneshvar]] dhe [[Konarka]]. Pjesa e mesme e portës kryesore hyrëse përmban imazhin e Shivës me katër krahë që qëndron mbi doriun e tij Nandi (demi). Ky tempull më së pari paraqet të gjitha karakteristikat e rëndësishme dhe mitet e lidhura me Shivën, por mbizotëron ndikimi tantrik. Duke ndjekur traditën e stilit Pancayatana të Vanarasit, në shenjtëroren e brendshme janë vendosur gjithashtu hyjnesha, Surya, Vishnu dhe Ganesha.

Tempulli Samrajeshvara dhe shtëpia e bashkangjitur e qëndrimit të pelegrinëve ([[Dharamshala]]) i përkasin Guthi Samsthan-it të [[Nepali]]t, që gjatë tre viteve të fundit e mbrojti dhe ruajti tempullit dhe shtëpinë e qëndrimit në një mënyrë të mirë. Ky projekt u sponsorizua nga Departamenti i Arkeologjisë së Qeverisë së Nepalit, nën mbikëqyrjen e Dr. Rishikeshav Regmit. Shumë nga drurët e prishur janë zëvendësuar dhe të vjetrit janë ruajtur të bashkangjitur me verandën. Zëvendësimi i arkitekturës së drurit nuk ka qenë në cilësinë dhe madhështinë e të vjetrës. Për më tepër, në mjaft vende stili është ndryshuar.

===== Tempulli Panchakroshi =====
Tempulli Panchakroshi gjendet në koordinatat {{coord|25|18.791|N|83|00.833|E|display=inline}} pranë rrugicës Bhikharidas te Gola Gali. Kompleksi tempullor shtrihet në një sipërfaqe prej 106.25 m<sup>2</sup> ose 0.0106 ha me përmasat 8.5m x 12.5m.

Tempulli zotëron 107 imazhe të itinerarit të pelegrinazhit Panchakroshi përveç 194 imazheve të tjerë të lidhur me itinerare të tjerë pelegrinazhi në Varanasi. Këto miniatura si nike guri (përmasat mesatare të tyre janë rreth 30 X 45&nbsp;cm.) në mure dhe në portën ballore përmbajnë forma të gdhendura të emrave të tyre, ku disa prej tyre tani janë të rrënuara dhe të keq-riparuara me çimento. Studiuesi i arkitekturës dhe pelegrinazhit Niels Gutschow thekson se "pasi i iniciuari mund të kryej yatran brenda trupit të tij, Mandiri Panchakroshi shërben si mjet: 301 perënditë dhe perëndeshat, [[ghatet]], pellgjet dhe puset janë vizualizuar, adhuruar dhe kaluar në circumambulacion ritual në një veprim të vetëm lëvizjeje. Muret e tempullit shndërrohen në një skenë të madhe të shenjtë".<ref>{{cite journal|last=Gutschow|first=Niels |date=shtator 1994|title=Varanasi/Benares: the centre of Hinduism|language=en|journal=Erdkunde, Archiv für Wissenschaftliche Geographie|volume=48|page=200}}</ref> Në shenjtëroren e brendshme Dvadasheshvara lingami i Shivës përbëhet nga baza prej guri mbi të cilën qëndrojnë 12 kristale që përbëjnë lingamin.

E ardhmja e këtij tempulli është në rrezik. Tashmë nga 273 mbishkrimet në bazën e nikeve, 30 janë të padeshifrueshme dhe 19 janë gjithashtu të dëmtuara pjesërisht. Përdorimi i shtresave të bojërave, smaltit në ngjyrë okre dhe të kuqe si dhe çimentos për riparime, së bashku e kanë përshpejtuar degradimin. Me mbështetjen e banorëve vendorë, në emër të detyrës fetare, janë bërë megjithatë disa restaurime.

;Historia:
I ndërtuar në fillim dhe në mes të shekullit të XIX, ky tempull përfaqëson “një Kashi mikro-kozmik” nëpërmjet paraqitjes së 321 imazheve hyjnore të itinerareve të ndryshëm të pelegrinazhit në qytet, duke përfshirë 107 imazhe në itinerarin e jashtëm që paraqesin kufirin kozmik (Panchakroshi). Prej këtej dhe ka rrjedhur emri i Tempullit Panchakroshi. Këtu janë portretizuar 12 format e Shivës dhe 56 format e Ganeshës, fillimisht të vendosura në vende të ndryshme të Indisë si dhe të përfaqësuara në Varanasi.

Dizajni arkitekturor është një vepër unike që paraqet një proces të shfaqjes hapësinore nëpërmjet të cilit India përfaqësohet në artin tempullor. Me kryerjen e pelegrinazhit në këtë tempull, pelegrinët ndjejnë se ata kanë qenë në të gjithë Varanasin dhe madje edhe në të gjithë Indinë.

==== Vishnu dhe format e tij ====
===== Kompleksi tempullor Jagannath, Assi =====
Kompleksi tempullar Jagannath në Assi gjendet në kordinatat {{coord|25|17.591|N|83|00.746|E|display=inline}} në  Ghatin Asi, në drejtim të Nagawas. Kompleksi ka një sipërfaqe prej 7.87 hektarësh 35m X 225m, ku shtrirja e tempullit kryesor të kompleksit është 35m X 44m. Zona e kompleksit tempullor simbolizon Puri Kshetran e [[Orissa]]s. Tempulli në nder të Jagannathas u ndërtua në vitin 1802 si kopje e [[Tempulli Jagannatha në Puri|Tempullit të famshëm Jagannatha]] në Puri të [[Orissa]]s.

;Përshkrimi:
Imazhet në tempull janë të Jagannathit, vëllait të tij Balarama dhe motrës së tyre Subhadra. Në dhomën e mbrapme, bashkangjitur me murin është një imazh 4 metra i lartë i Pracanda Narasimhas, një statujë e stërmadhe mbi një pllakë druri; në afërsi me të është imazhi i të përkushtuarit Prahalada. Kompleksi është i ndarë në tre pjesë të lidhura me porta. Tempulli kryesor është në pjesën jugore, pjesa e fundit. Kufiri ballor është i zbukuruar nga gurë të kuq ranorë në formë rrjetore. Jashtë tempullit kryesor, në qiell të hapur është Garuda i drejtuar nga Jagannatha. Në të katërt këndet e kompleksit të brendshëm ndodhen imazhe të hyjnive vaishnavite, si Rama Pancayatana, Lakshminarayana, Krishna dhe forma Kaliyamardan e Krishnës. Mbi platformën me bazë katrore planimetria e tempullit është në formë të parregullt. [[Gopurami|Kulla kryesore]] është 16 metra e lartë.
Kompleksi i stërmadh me rëndësi të madhe trashëgimore, me rrugica pelegrinazhi, kopshte lulesh dhe pellgje të shenjta në fillim të shekullit të XX tani është i rrezikuar. Ndërtimet e paligjshme dhe për më tepër krijimi i një hoteli të madh brenda vetë kompleksit janë dëmtuesit kryesorë.

===== Mandiri Gopal =====
Mandiri Gopal gjendet në koordinatat {{coord|25|18.728|N|83|00.703|E|display=inline}} pranë Chowkhambhas i shtrirë në një sipërfaqe prej 0.13 hektarësh. Tempulli i kushtohet Krishnës, mishërimit të 8-të të Vishnut. Tempulli administrohet dhe menaxhohet nga Trusti i Mandirit Gopal, që përbëhet nga familje priftërinjsh, ndjekës, manastiri dhe qytetarë të shquar të Varanasit.
Drejtuar nga tempulli kryesor janë tempujt e Ranachoda-Jit, Baladeo-Jit dhe Dau-Jit. Tempuj të tjerë të në afërsi janë ata kushtuar Siddhda Durgas dhe Vindu Madhavas.

;Historia:
Një tempull të vogël kushtuar Krishnës e ndërtoi Vallabhacharya, Gjatë Periudhës së hershme Mogule poeti-shenjt që drejtonte Krishna Bhaktin ishte Vallabhacharya (1479-1531), që në moshën 11 vjeçare erdhi në Varanasi për të studiuar. Më vonë pas përfundimit të pelegrinazhit në të gjithë vendet e rëndësishme në Indi, ai më në fund u vendos në Varanasi. Ndërsa jetonte në Varanasi në zonën Jatanbar ai parashtroi filozofinë e Shuddhadvaitas dhe shkroi rreth 84 libra. Ai ishte martuar në vitin 1504 dhe djali i tij Vitthalanatha lindi në 1515 në Varanasi. Tempulli u rikonstruktua dhe zgjerua në vitin 1730 nga një nga shenjtët e mëdhenj të të njëjtës linjë, Sri Gopal-Ji. Struktura e tanishme e tempullit u ndërtua në vitin 1777 dhe u emërtua Mandiri Gopala. Duke qëndruar në zonën Chaukhambha, Mandiri Gopala është selia qendrore e Grupit të Ndjekësve Vallabha.

===== Tempulli Adi Keshava =====
Tempulli Adi Keshava, pranë vend-bashkimit të lumit Varana me Gangun në Fortesën Rajghat, A-37/51. Ai ka një domethënie shumë të vjetër, pasi sipas legjendës Vishnu këtu u shfaq për herë të parë kur erdhi për të marr qytetin nga mbreti Divodas për Shivën. Fatkeqësisht, për shkak të largësisë së tij nga tempujt e tjerë dhe pasi njerëzit po e harrojnë rëndësinë e tij, e vizitojnë vetëm pak pelegrinë nga jashtë Varanasit.
Tempulli Bindu Madhava, bashkë me Tempullin Adi Keshava, janë vendet ku qëndroi dhe u predikoi banorëve duke kënduar dhe kërcyer gjatë vizitës së tij në Varanasi Sri Chaitanya Mahaprabhu. Kashi Khanda, në kapitullin 69 përmend forma të ndryshme të Keshavës (Vishnu) në Varanasi. Një besimtar që e adhuron Vishnun në formën e Adi Keshavës besohet se i largohen brengat dhe do të gëzoi vetëm lumturi, duke arritur muktin.

===== Tempulli Bindu Madhava =====
Tempulli Bindu Madhava është një nga tempujt më të rëndësishëm të Krishnës në Varanasi. Në altar ndodhet një statujë e bukur e Krishnës dhe statujat më të vogla të hyjnive Sita-Rama dhe Lakshmi-Narayana. Dhoma e tempullit është disi e vogël, me mure të përbërë nga dritare. Më parë ishte një tempull madhështor dhe shumë i që gjatë shekullit të XII deri në të XVI-in u shkatërrua dhe rindërtua mjaft herë. Perandori mogul Aurangzeb e shkatërroi dhe në vend të tij ndërtoi një xhami, që sot dominon panoramën, por nuk përdoret më. Në pjesën e mbrapme të xhamisë mund të shihen akoma mbetjet e Tempullit të vjetër Bindu Madhava që u përdorën për të ndërtuar xhaminë.

[[File:Assi ghat banaras mandiro ka seher.jpg|thumb|369px|Tempulli Lakshminarayana në Ghatin Assi]]
===== Tempulli Lakshminarayana dhe Sangameshvara, Assi =====
Tempulli Lakshminarayana Pancaratna dhe Asi Sangameshvara gjenden në koordinatat {{coord|25|17.358|N|83|00.356|E|display=inline}}. duke ngjitur rreth 20 shkallë në Ghatin Asi në të djathtë është Tempulli Lakshminarayana dhe duke u kthyer majtas në rrugicë gjendet Asi Sangameshvara te Ashrami Hariharbaba. Siparfaqja e Tempullit Lakshminarayana është 0.01 hektarë, ndërsa ajo e Tempullit Asi Sangameshvara është 0.006 hektarë.

;Tempulli Lakshminarayana Pancharatna
Mandiri Lakshminarayana Pancharatna u ndërtua në fillim të shekullit të XX nga mbretëresha Dulari Radhakunvar e Surasandit në Bihar, pranë Ghatit Asi, pronë e mbretëreshës, që e bleu në vitin 1902 nga mbreti i atëhershëm i Banarasit, Prabhunarayan Singh. Ky tempull vaishnavit me pesë kulla është ndërtuar mbi një platformë 4 metra të lartë dhe konsiston në një tempull me pesë kulla. Tempulli kryesor përbëhet nga një [[mandapa]] (pavjon) dhe një gjysmë-mandapa. Shenjtërorja e brendshme është në formë drejtkëndore dhe ka tre porta. Porta kryesore është e drejtuar nga lindja. Në hyrje në pjesën e sipërme ndodhet një imazh i Ganeshës. Në shenjtëroren e brendshme ndodhet një imazh prej tetë metalesh i Lakshinayayanas dhe në katër këndet e saj janë imazhet e Shivës, Radha-Krishnës, Rama-Sitas dhe Lakshmanas. Ndodhet gjithashtu edhe një imazh i Mayureshvara Shivas. Në periudhën mesjetare, në shekujt e XI-XII u zhvillua një traditë e stilit Pancayatan të shenjtërores së brendshme; sipas saj aty duhet të ndodheshin imazhet e [[Surya]]s (perëndia-diell), Ganeshës, hyjneshës Parvati, Vishnut dhe në qendër Shiva. Megjithatë në këtë tempull, ky rregull nuk është zbatuar. Sipas një legjende, përpara përurimit të majëzës, mbretëresha vdiq (27 qershor 1927) dhe kështu kalasha (majëza) nuk u vendos.

==== Faltoret Diellore të Adityas ====
Tashmë adhurimi i [[Dielli]]t nuk është aq i rëndësishëm në panoramën rituale të Varanasit. Megjithatë, dëshmitë historike tregojnë se gjatë Periudhës Gupta, midis shekullit të IV-V të e.s., adhurimi i diellit ishte i zakonshëm dhe me fillimin e shekullit të XII ishte i mirë-përcaktuar. Kashi Khanda, një tekst i shekullit të XIV, përmend 14 imazhe dhe faltore të diellit (Adityas) në Varanasi, me cilësi dhe kuptime të shumëfishta. Të tëra këto ekzistojnë edhe sot si pjesë e panoramës rituale. Këto faltore u rrafshuan bashkë me të tjerët në fundin e shekullit të XII nga pushtuesit myslimanë. Hapësira e shenjtë e lidhur me perëndinë e diellit dhe faltoret e tij i referohet një forme të 'arkeo-astronomisë jo-shkatërruese'.

Nga Adityat, 10 qëndrojnë afërsisht përgjatë trekëndëshave dybrinjëshëm të formuar nga Uttararka (nr. 14), Karna (nr. 3 ) dhe Khakhola Aditya (nr. 11). Brinja më e gjatë është e vendosur nga Karna dhe dielli verior, Uttararka; kjo linjë përfaqëson veriun kozmik me pak shmangie prej vetëm 1.14º në lindje, që është e papërfillshme. Dy sitet ballore të trekëndëshit kanë brinjë prej 2001 metrash dhe 1997 metrash, përkatësisht, me 0.2% ndryshim, që është e krahasueshme me saktësinë e të dhënave të GPS-it.<ref>{{cite journal|title=Cosmic Order and Cityscape of Varanasi (Kashi): The Sun Images and Cultural Astronomy|language=en|author1=Rana P. B. Singh|author2=John McKim Malville|journal=National Geographical Journal of India|date=mars 1995|page=71}}</ref> Faltorja e Madhyameshvaras qëndron brenda trekëndëshit, thjesht 45 metra larg nga qendra e faqes veri-jug 2.5-km të gjatë. Vendndodhja e Madhyameshvaras pranë qendrës së trekëndëshit Aditya është domethënëse; përpara pushtimit mysliman Madhyameshvara ishte një nga tempujt më të vjetër dhe më të mëdhenj të Varanasit si siti i Zotit të Qendrës. Madhyameshvara ishte qendra fillestare e qytetit, që do të ketë qenë simbolikisht e rrethuar dhe mbrojtur nga drita e Adityas. Qendra e tanishme e Varanasit është në një vend të ndryshëm, d.m.th. në Jnanavapi, një pus i shenjtë pranë Tempullit Vishvanatha. Rregullsia gjeometrike e Adityas e kombinuar me zbulimin se qendra e trekëndëshit të Adityas të inkurajon të besosh se janë zbuluar sitet e tempujve origjinalë të diellit.<ref>{{cite journal|title=Khajuraho, India: A Search in Landscape Geometry and Cosmo-Vision|language=en|author1=Rana P. B. Singh|author2=John McKim Malville|journal=The Ley Hunter|year=1998|pages=15-8}}</ref>

Një numër i Adityave janë lidhur me ngjarje specifike astronomike dhe simbolizmin diellor. Khakhola Aditya (nr. 11) është i lidhur me një histori mahnitëse që përfshin dy motra, Vinitan, nënën e shpendëve dhe Kadrun, nënën e gjarpërinjve. Si rezultat i konkurrencës, Kadru dërgoi gjarprinj të zinj të mbledhur në dy sipërfaqe të diellit. Kur ata ikën nga dielli për shkak të veprimit të Vinitas, gjarpërinjtë morën flakë. Historia mund ti referohet dy ngjarjeve të rëndësishme astronomike që ndodhën në fundin e shekullit të XI: një shpërthim i vendeve diellore duke filluar rreth vitit 1077 dhe rënie të pazakonta meteorësh në vitet 1060-1090.<ref>{{cite journal|title=Visual astronomy in the mythology and ritual of India: the Sun temples of Varanasi|author1=Rana P. B. Singh|author2=John McKim Malville|journal=Vistas in Astronomy|language=en|volume=39 (4)|pages=431-49}}</ref> Më në jug, Mayukha Aditya (nr. 9) që përshkruan një ngjarje kur dielli la qiellin, vetëm me rrezet e tij, mund të lidhet me eklipsin e plotë diellor që ishte i dukshëm në Varanasi në vitin 1054. Skaji jugor i trekëndëshit, Karnaditya është i lidhur me Karnan, një figurë e rëndësishme e [[Mahabharata]]s, që ishte djali i [[Surya]]s (perëndia e diellit) dhe Kuntin. Ai ishte i dalluar nga një bujari e jashtëzakonshme, duke dhënë çfarëdo që ti kërkohej. Karnaditya simbolizon bujarinë e diellit, që ofron energji të pakufizuar për tokën dhe krijesat e saj, duke mos kërkuar asgjë në shkëmbim. Më jugorja e Adityave, Lolarka, është një nga vendet më të lashta të shenjta në Varanasi dhe vendndodhja e festës së madhe të Lolarka Shashthit, kur çiftet vijnë për tu larë në mënyrë që të ngjizin një djalë, kohë në të cilën shfaqet plotësisht kuptimi i diellit si burim i pjellorisë njerëzore.

[[File:Lolarkund Assi Ghat, Varanasi.JPG|thumb|280px|Lolarkunda, Ghati Assi, Varanasi]]
===== Tempulli Lolarkeshvara dhe Lolarka Kunda =====
Tempulli Lolarkeshvara dhe Lolarka Kunda gjenden në koordinatat {{coord|25|17.474|N|83|00.356|E|display=inline}} (Tempulli Lolarkeshvara) dhe {{coord|25|17.480|N|83|00.355|E|display=inline}} (qendra e Lolarka Kundas), pranë Tulasi Ghatit, në pjesën e sipërme në pellgun ujor dhe tempullin e mirënjohur. Sipërfaqja e tyre arrin në 0.08 hektarë.

Në pjesën e sipërme të hapësirës nën pemën e fikusit të shenjtë ndodhen imazhet e perëndisë së Diellit, njëri i ri dhe tjetri kopje e vjetër. Në pjesën jugore qëndron faltorja e Bhadreshvara Shivas, gjithashtu i njohur si Lolarkeshvara, një linga e madhe si Svayambhu (“e vetë-shfaqur”). Duke kaluar 150 metra përgjatë një rrugice të ngushtë në veri-perëndim, është një faltore e dy hyjneshave vendore, që mbrojnë qytetin nga jugu, të emërtuara Carmamunda, ‘hyjnesha kokë-lëkurë’ dhe Maharunda, ‘hyjnesha e gjymtuar’ (bashkangjitur me shtëpinë e Munnar Pandas). Rreth 21 m. në lindje është një faltore e Svapaneshvarit (e quajtur vendorisht Mahisasuramardini). Në tekstet puranike, ajo quhet Camunda, një nga tetë hyjneshat nëna (matrika), që mbajnë varëse kafkash dhe lëvdohen si vrasëset e dy vëllezërve demonë të quajtur Canda dhe Munda.
Kompleksi ka mjaft ndërtime të shëmtuara, plehra të shpërndara në afërsi, drurë gjysmë-të djegur, të përdorur nga pelegrinët dhe skena të ngjashme të pakëndshme.

;Përshkrimi:
[[File:Vertigo View At Varanasi Lolark Kund (243970515).jpeg|thumb|left|369px|Pamje nga lart e Lolarka Kundës]]
Lolarka (“Dielli Fërgëllues”) është midis dy siteve më të vjetra të përmendura te Mahabharata (rreth 1500 p.e.s.) dhe është mes dymbëdhjetë perëndive diellore. Sipas Skanda Puranas, uji i lumit (përroit) Asi dhe fuqia e zjarrit të perëndisë së diellit Lolarka veprojnë bashkë për të shkatërruar çdo mëkat. Lolarka Kunda (pellgu i shenjtë i ujit), bashkë me shkallët, është në formë trekëndore, me përmasa 23 metra nga veriu në jug dhe 15 metra nga lindja në perëndim. Tre shkallë të gjata zbresin në Kunda në perëndim, veri dhe jug. Pas 35 shkallëve të rrëpirta arrihet në pishinën (pellgun) 17 metra poshtë. Në krahun lindor është një mur, që është i degëzuar nga një prerje e gjerë që e lejon ujin të rrjedh nga Kunda në pusin e afërt në lindje dhe më pas në lumin Gang. Arkitektura me gurë të kuq në të verdhë e pusit është vepër e Rani Ahilyabait, mbretit të Cooch Biharit dhe Amrit Raos, që bëri riparimet dhe zgjerimet në periudha të ndryshme gjatë fundit të shekullit të XVIII. Në niken e shkallëve është disku i [[dielli]]t. Në platformën e afërt në këndin veri-perëndimor ndodhet një statujë në këmbë e Ganeshës.

==== Shenjtët hindu ====
===== Tempulli i Tulsi Manas =====
[[File:TULSI MANDIR BANARAS, UTTAR PRADESH.jpg|thumb|369px|Tempulli i Tulsi Manas]]
'''Tempulli Tulsi Manas''' ({{lang-hi|तुलसी मानस मंदिर}}, Tulsi Manas Mandir), i njohur edhe si Tempulli Birla i Tulsi Manas është një tempull me mjaft rëndësi historike dhe kulturore në Varanasi, pasi në këtë vend shenjti-poet, reformatori dhe filozofi Goswami Tulsidas (1532–1623) në shekullin e XVI shkroi eposin hindu Ramcharitmanas.<ref name="Tulsi Manas Mandir">{{cite web|title=Tulsi Manas Mandir|publisher=Varanasi.org|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://www.varanasi.org.in/tulsi-manas-mandir-temple-Varanasi}}</ref><ref name="jindal1955">{{Citation|title=A History of Hindi Literature|author=K. B. Jindal|year=1955|language=en|url=https://books.google.com/books?id=IkA9AAAAIAAJ|quote=... Libri njihet në mënyrë popullore si ''Ramayana'', por vetë poeti e quajti ''Ramcharitmanas'' d.m.th. 'Liqeni i Veprave të Ramës'}}</ref> Tempulli i është kushtuar Ramës, heroit të eposit të Ramajanës, që tregon historinë e jetës së tij.<ref name="History bharatonline">{{cite web|title=History |publisher=bharatonline.com|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://www.bharatonline.com/uttar-pradesh/travel/varanasi/tulsi-manas-mandir.html}}</ref><ref name="Golgman1">Valmiki, Robert P. Goldman: The Rāmāyaṇa of Vālmīki: An Epic of Ancient India; volumi 1, 1990, fq. 14-5</ref><ref name="Tulsi Manas Temple">{{cite web|title=Tulsi Manas Temple|publisher=Varanasi City website|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://www.varanasicity.com/temples/tulsi-manas-mandir.html}}</ref>

Tempulli i Tulsi Manas gjendet në rrugën Sankat Mochan në zonën e Bhelupurit, në koordinatat {{coord|25.287206|N|83.000417|E|display=inline}}, rreth 7&nbsp;km larg stacionit hekurudhor të Varanasit, 1.3&nbsp;km në veri të Banaras Hindu University, 250 metra në jug të Durga Kundit, pranë [[Mandiri i Durgës në Varanasi|Tempulli i Durgës]], dhe 700 metra në veri-lindje të Tempullit Sankat Mochan Hanuman, që duke parë se është ndërtuar nga vetë Goswami Tulsidasi është një tempull mjaft i vjetër.<ref name="Location Tulsi">{{cite news|title=Location of Tulsi Manas Mandir|publisher=Google Maps|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=https://www.google.co.uk/maps/dir//Shri+Satya+Narayan+Tulsi+Manas+Mandir,+Durga+Kund+Sankat+Mochan+Rd,+Near+Jalan,+Durga+Kund,+Tulsi+Manas+Mandir+Colony,+Naria,+Varanasi,+Uttar+Pradesh+221005,+India/@25.2799202,83.0002224,14z/data=!4m9!4m8!1m0!1m5!1m1!1s0x398e31f3a5a3f463:0xd69495ede9e8c29f!2m2!1d83.000395!2d25.28722!3e0}}</ref>

Tempulli Tulsi Manas u ndërtua në vitin 1964 nga Familja Birla duke skalitur skena nga vargjet e Ramcharitmanas-it në muret prej mermeri të bardhë.<ref name="Tulsi Manas Mandir"/><ref name="Tulsi Manas Temple"/>. Tempulli me kopshtin e bukur duket shumë tërheqës dhe tashmë është bërë pikë referimi për turistët në Varanasi. Secila anë e tempullit ka statuja të ndryshme që tregojnë skena të ndryshme të eposit hindu si të Ramës, Sitas, Lakshhmanës, Hanumanit etj. Porta kryesore e tempullit shkruan Shri Tulsi Manas Mandir Haridwar. Në anën e djathtë të portës hyrëse, ndodhet një Kopësht tërheqës Tulsi që ka një ajri shumë të qetë dhe të pastër. Në anën e majtë të tempullit kryesor ndodhet një pellg i bukur që ka katër shkallë. Shkallët veriore të pellgut kanë statujën e Shri Kakbhushundi ji-së, bregu jugor ka statujën e Shri Yagywalkaji Maharaj-it, bregu lindor ka statujën e Shri Ashuthosh Shankar-it dhe bregu perëndimor ka statujën e Goswami Tulsidas Ji-së. Qendra e tempullit ka Ram Darbarin me Shivën dhe Mata Parvatin. Në tempull janë të pranishme statujat e të gjithë zotave të përshkruar në epos. Muri i tempullit është bërë me tipe të ndryshme chaupayi, doha, chhanda dhe soratha.
Kati i dytë i tempullit ka statuja dhe skena të legjendave të rëndësishme hindu nga [[Ramajana]] dhe [[Mahabharata]]. Tempulli është emërtuar sipas Tulsidasit, shenjtit hindu të shekullit të XVI.

===== Tempulli Agastyeshvara (Agastakunda) =====
Tempulli Agastyeshvara gjendet në koordinatat {{coord|25|18.511|N|83|00.418|E|display=inline}} pranë Godaulias i shtrirë në një sipërfaqe prej 0.02 hektarësh të ndarë në tre prona. Agastyeshvara linga thuhet se është vendosur nga i dituri vedik Agastya. Në literaturën e hershme puranike Agastya është përmendur sikur i kishte bërë malet Vindhya të përkuleshin para tij, kur u përpoqën të ngrihen më lartë për të zënë diskun e diellit dhe errësonin rrugën e tij. Ky mit mendohet se përfaqëson përparimin e arjanëve drejt jugut në pushtimin e qytetërimit të Indisë.

Ky tempull paraqet linga të rëndësishme të Varanasit, që përfaqësojnë mikrokozmosin e qytetit. Shenjtërorja e brendshme është e rrethuar nga një verandë për ecje rituale qarkore më të gjerë, që është e bllokuar në jug nga një Ficus religiosa, trungu i poshtëm dhe rrënjët e të cilit janë përhapur në një mënyrë që dëmtojnë ndërtesën kryesore. Figura qendrore e shenjtërores së brendshme është Agastyeshvara, në jug të të cilit në një pllakë guri është imazhi i Lopamudras, gruas së tij. Në lindje janë Kedareshvara, Visveshvara dhe Dattatreya. Në verandën perëndimore është linga me një gojë, Sutikshana, e emërtuar sipas njërit prej studentëve të Agastyas. Imazhet e tjerë të pranishëm në tempull janë ata të Narasimhas, Parvatit, Hanumanit, Ganeshës, nava grahave (nëntë planeteve) dhe Kalit, ashtu si dhe rreth shtatëdhjetë linga përkushtimore të vendosura nga besimtarët që bëjnë një betim që pas përfundimit të pelegrinazhit dhe dëshirës do të vendosin një lingë. Në murin lindor drejt verandës cirkumambulatore është një disk diellor i madh. Prania e Dattatreyas në dy vende tregon ndikimin e Tantrizmit. Kjo është e dukshme nga mbizotërimi i lingave përkushtimore, që në të kaluarën ishin shumë popullore mes besimtarëve hindu të jugut, veçanërisht në [[Maharashtra]] dhe [[Guxharat]].

===== Tempulli i Vyasas në Ramnagar =====
Tempulli i Vyasas gjendet në Ramnagar, në bregun përkundrejt Varanasit të Gangut. Ky tempull i është kushtuar Veda Vyasas, që është i njohur si autori i eposit Mahabarata. Tempulli i Vyasas në Ramnagar, është i drejtuar 19&nbsp;km larg Varanasit në anën tjetër të Gangut, që dikur ishte e mbuluar e gjitha me pyje xinxifeje.

Vyasa është një i ditur tepër i respektuar në traditën hindu, sipas të cilës besohet se ai ishte një mishërim tokësor i Vishnut. Ai quhet gjithashtu Veda Vyasa pasi besohet se ai, bashkë me një grup studiuesish ka klasifikuar Vedat në katër pjesë. Veda Vyasa është personazh ashtu si dhe autor i eposit të rëndësishëm fetar të Mahabaratës. Ai është gjithashtu hartues i Vedanta Sutrave, ashtu siç konsiderohet një nga shtatë të urtët jetëgjatë.

Guru Purnima, e njohur edhe si Vyasa Purnima është festa e madhe hindu kushtuar Vyasas, që mendohet se përfaqëson ditëlindjen si dhe ditën kur ai klasifikoi Vedat. Ai ka lindur në ishullin e Lumit Yamuna prandaj është quajtur Dvaipayana (që d.t.th. i lindur në ishull), që është quajtur Vedvyas, sipas tij. Emri modern i atij vendi është Kalpi dhe ndodhet në distriktin Jalaun të Uttar Pradeshit. Kauravat dhe Pandavat ishin nipër të tij dhe Dhritarashtras dhe Pandu-të ishin bijtë e tij. Bijtë e tij u adoptuan si bijtë e Vichitraviryas së familjes mbretërore.

Sipas tregimeve puranike, Shiva e dëboi Vyasan nga Varanasi për shkak të zemërimit të tij të shpejtë dhe prandaj Vyasas iu desh të qëndronte në anën tjetër të Gangut, dmth. në Ramnagar. Që nga ajo kohë Vyasa nuk u lejua të kthehej në Varanasi, por jetoi në Ramnagar, në bregun tjetër të Gangut, ku krijoi dhe një ashram. Sipas legjendës bijtë e tij, gjatë periudhës së ekzilit të tyre shkuan ta vizitonin në Vedhagiri për tu këshilluar me të. Mbetjet e [[ashrami]]t ndodhen akoma në krye të kodrës Vedhagiri.

==== Tempuj të tjerë hindu ====
===== Sekti Aghori =====
[[File:Aghori de Benarés.jpg|thumb|left|248px|Aghori i lyer me hirin e kremimit në Varanasi]]
'''Baba Keenaram Sthali''' ose '''Baba Keenaram Sthal-Kreem Kundi''' është një qendër me famë botërore pelegrinazhi dhe selia e sektit Aghora. Është i vendosur në Ravindrapuri të distriktit të Varanasit në Uttar Pradesh. Krim-Kundi (Baba Keenaram Sthali) besohet se është terreni i pikëtakimit të dy rrymave të mendimit, traditës Kailashi dhe Girnari dhe konsiderohet si bashkuese e sekteve të Shavizmit, Vaishnavizmit dhe Shaktizmit.

Siti është vendndodhja e varrit , të njohur si samadhi, të Baba Keenaram Ji. Megjithëse siti është i njohur si vendi i veprimtarisë së shenjtit të madh Baba Keenaram (të lindur në vititin 1601), besohet se është mijëra vjeçar. Konsiderohet si qendra e pelegrinazhit dhe selia e ndjekësve të sektit Aghora. Respektohet nga hindut që besojnë se Baba Keenarami ishte një nga mishërimet e Shivës. Pithadhishwer-i (kryemurgu) i tanishëm i Baba Keenaram Sthalit, që nga viti 1978, është Baba Siddharth Gautam Ram.

[[File:A Sadhu in Varanasi (cropped).jpg|thumb|258px|Një sadhu aghori në Varanasi]]
Aghor Pitha: Me ardhjen e shenjtit të madh të shekullit të XX, Parampujya Aghoreshwar Bhagwan Ramji, tradita aghori u integrua në shoqëri. Ai i përdori aftësitë e tij shpirtërore për mirëqenien publike dhe çrrënjosjen e të keqes nga shoqëria. Ai më 21 shtator 1961 themeloi Sri Sarveshwari Samooh, objektivat e të cilit janë shërbimi publik, vendosja e paqes botërore dhe mbajtja e harmonisë mes besimeve.
Parampujya Aghoreshwar Bhagwan Ramji themeloi gjithashtu [[ashrami]]n “Awadhoot Bhagwan Ram Kusta Sewa” për trajtimin e pacientëve me lebrozë. Ky institucion ka qenë përfshirë dhe certifikuar nga Limca Book of Records dhe Guinness Book of World Records si spitali që ka kuruar plotësisht më shumë pacientë në botë.

Pasi Aghoreshwar Bhagwan Ramji ndërroi jetë më 29 nëntor 1992, drejtimin e organizatës e mori presidenti i tanishëm Parampujya Baba Gurupad Sambhava Ramji, që themeloi Mahavibhuti Sthalin (samadhi) e Aghoreshwar Bhagwan Ramjit në bregun e Gangut. Ky vend është një shembull i pakrahasueshëm i arkitekturës dhe skulpturës. Në bregun e Gangut Departamenti i Turizmit të Uttar Pradeshit ka ndërtuar gjithashtu edhe “Ghati Aghoreshwar Bhagwan Ram”.

===== Bharat Mata =====
[[File:Bharat Mata Mandir Varanasi India - panoramio (3).jpg|thumb|left|358px|Pamje e Mandirit Bharat Mata]]
'''Mandiri Bharat Mata''' (në [[gjuha hindi|gjuhën hindi]]: भारत माता मंदिर, "Tempulli i Nënës Indi") është i vendosur në kampusin e Mahatma Gandhi Kashi Vidyapith në Varanasi {{coord|25.317209|N|82.989291|E|display=inline}}. Në vend të statujave tradicionale të hyjnive, ky tempull ka një hartë të stërmadhe të Indisë të skalitur në mermer. Tempulli i është kushtohet Bharat Matas dhe konsiderohet si i vetmi në llojin e tij në botë.<ref name="Bharat Mata Mandir">{{cite web|title=Bharat Mata Mandir|publisher=varanasi.org|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://www.varanasi.org.in/bharat-mata-mandir-temple-Varanasi}}</ref><ref name="Bharat Mata">{{cite web|title=Bharat Mata|publisher=varanasicity.com|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://www.varanasicity.com/temples/bharatmata-mandir.html}}</ref><ref name="LP">{{cite web|title=Bharat Mata Temple, LP|publisher=Lonely Planet|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://www.lonelyplanet.com/india/uttar-pradesh/varanasi/sights/other/bharat-mata-temple}}</ref><ref name="Temple news">{{cite news|title=Temple news|publisher=The Times of India|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/Bharat-Mata-temple-stands-tall-amidst-garbage/articleshow/40256055.cms}}</ref><ref name="Coordinates">{{cite web |title=Coordinates|publisher=latlong.net|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://www.latlong.net/|archive-date=7 gusht 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170807151635/http://www.latlong.net/|url-status=dead}}</ref>

Mandiri Bharat Mata gjendet 1.5&nbsp;km në jug të Nyjes Hekurudhore të Varanasit dhe 6&nbsp;km në veri të Benaras Hindu University.<ref name="Location Bharat">{{cite web|title=Location|publisher=Google Maps|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=https://www.google.co.uk/maps/place/Bharat+Mata+Mandir/@25.317209,82.989291,17z/data=!3m1!4b1!4m2!3m1!1s0x398e2dfca37c5b4f:0x8c660c7cc61a3955}}</ref><ref name="Elevation Bharat">{{cite web|title=Elevation|publisher=Free Map tools|language=en|accessdate=1 mars 2015|url=http://www.freemaptools.com/elevation-finder.htm}}</ref>

Mandiri Bharat Mata u ndërtua në vitin 1936 nga veprimtari i lirisë Babu Shiv Prasad Gupta dhe u përurua nga [[Mahatma Gandi]] në kampusin e Mahatma Gandhi Kashi Vidyapith.<ref name="Bharat Mata Mandir"/><ref name="Bharat Mata"/>
Tempulli Bharat Mata u dhurua nga atdhetarët Babu Shiv Prasad Gupta (Barat Ratana) dhe Durga Prasad Khatri, numizmatë dhe antikuarianë të shquar. Ai është një lloj vendi adhurimi për të gjithë ata që morën pjesë në formimin e Indisë përpara ndarjes së saj. Festat të rëndësishme që zhvillohen në këtë tempull janë Dita e Pavarësisë së Indisë dhe Dita e Republikës.

===== Dhanvantari - "Kashiraj Divodas"- perëndia e mjekësisë =====
Tempulli i Divodasit ose Dhanvantarit gjendet në Varanaseya Sanskrit Vishwavidyalaya, në muzeun universitar të Varanasit. Statuja gurëzezë e drejtuar nga jugu e Divodasit sipas një legjende u shfaq në mënyrë të mrekullueshme poshtë territorit të një familje brahmine në Zonën Chowk të Varanasit kur po ndërtohej. Ky tempull, sipas besimit popullor thuhet se i kuron sëmundjet e atyre që adhurojnë me gjithë zemër.

Rrëfenja e mbretit Divodas i përket periudhës së vedave, por që me kalimin e kohës u modifikua në literaturën puranike për t’ju përshtatur traditave dhe sunduesve vendorë. Te vedat një mbret i quajtur Divodas është përmendur në lidhje me shkatërrimin nga Indra të njëqind qyteteve,<ref>Rig Veda Samhita; redakutuar nga Shripad Sharma; Svadhyayamandala, Anudha, 1940, 4.30.20</ref> por është e vështirë që kjo figurë të pranohet si mbret i Varanasit.<ref>Diana L. Eck: Banaras. City of Light; 1982, Alfred Knopf, New York, fq. 387</ref> Te Mahabharata Divodasi është përshkruar si fortifikuesi i qytetit të Varanasit si dhe rrëmbyesi i zjarrit flijues të armiqve të tij.<ref>Mahabharata; redaktimi kritik nga V.S. Sukthankar (& tj.); 1933-1959, 12.31.26-28</ref> Akt që çoi në përplasje me Shivën që dëshironte të ngulitej aty.<ref>Mahabharata; redaktimi kritik nga V.S. Sukthankar (& tj.); 1933-1959, 12.97.20</ref><ref>David Shulman: Tamil Temple Myths; 1980; fq. 77</ref>

[[File:Sankat Mochan temple entrance, Varanasi - IRCTC 2017 (2).jpg|thumb|296px|Hyrja e Tempullit Sankat Mochan Hanuman]]
===== Tempulli Sankat Mochan Hanuman =====
'''Tempulli Sankat Mochan Hanuman''' është një tempull kushtuar Hanumanit (zoti majmun). Ai është i vendosur në pjesën jugore të qytetit, afër përroit Assi, pranë Mandirit të Durgës, Tempullit të Ri Vishwanath dhe pranë kampusit të Banaras Hindu University, rreth 11&nbsp;km nga stacioni hekurudhor i Varanasit dhe po aq nga vendqëndrimi i autobusëve.<ref>{{cite web|url=http://varanasi.nic.in/temple/temple.htm|title=Temples of Varnasi|publisher=Varanasi Official website|language=en|accessdate=23 dhjetor 2016}}</ref> ''Sankat Mochan'' është një epitet i Hanumanit që do të thotë lehtësues nga telashet ('sankat' hindi d.t.th. 'problem' ndërsa 'mochan' d.t.th. lehtësues). ''Hanuman Jayanti'', ditëlindja e Hanumanit, festohet me fanfarë nëpërmjet një procesioni të veçantë të quajtur ''shobha yatra'', duke filluar nga Durgakunda në afërsi të Mandirit historik të Durgës deri te Sankat Mochani.<ref>{{cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/Varanasi/Sankat-Mochan-Sangeet-Samaroh-from-April-13/articleshow/4375831.cms|title=Sankat Mochan Sangeet Samaroh from April 13|date=8 prill 2009|work=The Times of India|language=en}}</ref>
Ky tempull quhet edhe Tempulli i Majmunëve për shkak të pranisë së mjaft majmunëve brenda kompleksit. Ai është vendi kryesor për organizimin jo vetëm të aktiviteteve fetare të lidhura me Hanumanin por edhe për veprimtari kulturore në Varanasi.

;Historia
Tempulli Sankat Mochan u themelua në shekullin e XVI nga shenjti Goswami Tulsidas, që është autori i ''Ramacharitamanasas-it'', që është versioni në dialektin avadhi të gjuhës hindi i eposit hindu Ramajana që u shkrua nga Valmiki. Besohet se tempulli ka qenë ndërtuar saktësisht në vendin ku shenjti hindu Goswami Tulsidas pati një vizion të Hanumanit.<ref>Winand M. Callewaert: [https://books.google.com/books?id=RyTeRVRLiOYC&pg=PA90 Banaras: Vision of A Living Ancient Tradition]; 2000, fq. 90</ref> Fillimisht tempulli ishte mjaft i vogël dhe u zgjerua në strukturën e tanishme në fillim të viteve 1900 nga arsimtari i lëvizjes indiane për pavarësi, Madan Mohan Malviya, themeluesi i Banaras Hindu University.<ref>{{cite news|url=http://www.indianexpress.com/oldStory/89192/|title=Blasts in Sankatmochan temple and railway station kill dozen, several injured|date=8 mars 2006|work=Indian Express|language=en}}</ref>

;Domethënia
Tempulli Sankat Mochan konsiderohet si një nga tre tempujt më të rëndësishëm për banorët e Varanasit, i renditur mbrapa vetëm Tempullit Kashi Vishwanth dhe Anapurna. Pas sulmit terrorist të vitit 2007, brenda tempullit u vendos një postë policore e përhershme.<ref>{{cite news|url=http://www.indianexpress.com/news/varanasi-temple-gets-permanent-police-post/396/|title=Varanasi temple gets permanent police post|language=en|date=14 mars 2006|work=Indian Express}}</ref>

=== Xhamitë ===
==== Xhamia Alamgir ====
[[File:Alamgir Mosque by the Ganges ghats, Varanasi.jpg|thumb|left|339px|Xhamia Alamgir pranë Ghatit Panchaganga]]
[[Xhamia Alamgir në Varanasi|Xhamia Alamgir]], {{coord|25|18|39.6|N|83|0|36|E|display=inline}}, e njohur edhe si '''Beni Madhav Ka Darera''', Xhamia Dharhara dhe '''Xhamia e Aurangzebit''', u ndërtua nga Aurangzebi në shekullin e XVII mbi rrënojat e një tempulli hindu në Varanasi.<ref name="Crowther Raj Wheeler">Crowther, Raj & Wheeler: [https://books.google.com/books?id=7-EvAQAAIAAJ India, A Travel Survival Kit]; 1984</ref><ref>Shobhna Gupta: [https://books.google.com/books?id=W4r5iLMVGkAC&pg=PA38 Monuments of India]; 2003, fq. 38</ref> [[Xhamia Alamgir në Varanasi|Xhamia Alamgir]] është struktura më e madhe në brigjet e Gangut në Varanasi. Ajo është një amalgamë e ndjesive fetare hindu-myslimane, pasi e gjithë pjesa e poshtme e saj mbahet si një tempull hindu. Xhamia gjendet në një pozicion të shquar mbi Ghatin Panchaganga.<ref name=Hussain342>Ansar Hussain: [https://books.google.com/books?id=XRpFol4AnO0C&pg=PA342 Rediscovery of India, The: A New Subcontinent]; 1999, fq. 342</ref> Xhamia shtrihet në një sipërfaqe prej 0.108 hektarësh.

[[File:Ganga bird 07.jpg|thumb|396px|Xhamia Alamgir]]
Xhamia gjendet në anën e majtë të lumit të shenjtë të Gangut. Dharhara Masjid në Ghatin Panchaganga mund të arrihet lehtësisht nga bregu i lumit me varkë nga Ghati Dashashvamedha. Pranë rrugës që shkon nga ana perëndimore e xhamisë ndodhet një mur i lartë, që vijon përreth këndit veri-lindor. Në murin verior një derë të fut në rrethim, në pjesën ballore të xhamisë; kjo e fundit e vendosur në anën e saj jugore. Nga ana lindore fillojnë shkallët e gjata që zbresin buzë lumit.

Xhamia është një përzierje e bukur e [[Arkitektura e tempujve hindu|Arkitekturës hindu]] dhe [[Arkitektura Perse|Perse]], apo [[Arkitektura Mogule|Mogule]], veçanërisht pasi pjesa e poshtme e mureve të xhamisë është ndërtuar plotësisht me mbetjet e tempullit hindu.<ref name=Kumar90/> Thuhet se themelet e kësaj ndërtese janë po aq të thellë sa lartësia e saj.<ref name=asisarnath-dharhara>{{cito web|url=http://www.asisarnathcircle.org/|title=Dharahra Masjid|work=ASI, Sarnath Circle|language=en|accessdate=24 dhjetor 2016}}</ref> Xhamia ka kube dhe minare të larta, që konsiderohen si kryevepra arkitekturore.<ref name=varanasionline-mosques/><ref name=Shetty73>Rekha Shetty: [https://books.google.com/books?id=a6JQAwAAQBAJ&pg=PT73 Innovation Sutra: The Secret of Good Business and a Good Life]; 2014, fq. 73</ref><ref name="Betts McCulloch213"/> Dy nga minaret e saj 64 m të larta janë të dëmtuara; një minare është rrëzuar duke vrarë disa njerëz ndërsa tjetra u rrëzua qëllimisht për shkak të mungesës së qëndrueshmërisë.<ref name="Betts McCulloch213"/>

Jo-[[myslimanët]] nuk lejohet të hyjnë në xhami.<ref>Fodor's essential India: with Delhi, Rajasthan, Mumbai & Kerala; 2015, Fodor's, New York, isbn 9781101878682</ref> Xhamia ka një kordon sigurie të ruajtur nga forcat e policisë.<ref name=Vit-Suzan11>Dr. Ilan Vit-Suzan: [https://books.google.com/books?id=TKv8AgAAQBAJ&pg=PR11 Architectural Heritage Revisited: A Holistic Engagement of its Tangible and Intangible Constituents]; 2014, fq. 11</ref>

;Historia:
[[File:Varanasi Aurangzeb Mosque.jpg|thumb|left|369px|Xhamia e Aurangzebit, Varanasi]]
Xhamia Alamgir, ashtu si [[Xhamia Gyanvapi]], ka një histori kontroverse. Xhamia u ndërtua në vitin 1673 në vendin e një tempulli të Krishnas, të njohur si Vishnu Madhava,<ref name=asisarnath-dharhara/>  pasi në vitin 1669 perandori fanatik mogul Aurangzeb urdhëroi shkatërrimin e të gjithë tempujve hindu në Varanasi.<ref name=varanasionline-mosques>{{cito web|url=http://www.varanasionline.in/city-guide/mosques-in-varanasi|title=Mosques in Varanasi|work=varanasionline.in|language=en|accessdate=31 janar 2017}}</ref><ref name="Dunlop Sykes Jackson135">Dunlop, Sykes & Jackson: [https://books.google.com/books?id=AnLWgVtbJpoC Fodor's Exploring India]; 2001, fq. 135</ref> Xhamia u emërtua Xhamia Alamagir, sipas titullit honorifik të Aurangzebit, "Alamgir".<ref name=Kumar90>Brajesh Kumar: [https://books.google.com/books?id=Qqei_Wo1qXwC&pg=PA90 Pilgrimage Centres of India]; 2003, fq. 90</ref><ref name="Betts McCulloch213">Betts & McCulloch: [https://books.google.com/books?id=y-pUBAAAQBAJ India – The North: Forts, Palaces, the Himalaya Dream Trip]; 2013, fq. 213</ref>

Perandori Shah Alam (1707-1712) e përfundoi strukturën e tanishme nën mbikëqyrjen e Ali Ibrahim Khan-it, një ushtarak i Varanasit.<ref name=asisarnath-dharhara/> Në vitin 1868 Sherring shkruante se: “Vetë xhamia nuk paraqet asgjë mbresëlënëse dhe në fakt, vështirë se mund të quhet e bukur. Ajo është e thjeshtë dhe e zakonshme; dhe, po mos të ishte për minaret që ngrihen mbi të, ajo nuk do të llogaritej fare si një objekt i dallueshën në Banaras”.<ref>Matthew Atmore Sherring: [https://books.google.al/books?id=2udTAAAAcAAJ&pg=PA111&source=gbs_toc_r&cad=3#v=onepage&q&f=false The Sacred City of the Hindus: An Account of Benares in Ancient and Modern Times]; 1868, fq. 111</ref> Një nga minaret u rrëzua në vitin 1948 dhe tjetra pësoi plasaritje që bëri që të hiqej në vitin 1954. Kjo datë e fundit duket e mbështetur, megjithatë Eric Newby, në librin e tij "Slowly doën the Ganges" pohon se gjatë vizitës së tij në Varanasi në dimrin mids viteve 1963-4, minarja e lartë e mbetur e xhamisë ishte akoma aty.<ref>Eric Newby: Slowly Down the Ganges; 1966, fq. 216</ref>

[[File:Gyanvapi_Mosque.jpg|thumb|369px|Xhamia Gyanvapi]]
==== Xhamia Gyanvapi ====
'''[[Xhamia Gyanvapi]]''' në Varanasi është ndërtuar nga perandori mogul Aurangzeb, mbi sitin e tempullit të shkatërruar [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Kashi Vishvanatha]].<ref name=Desai23>Madhuri Desai: [http://iaste.berkeley.edu/pdfs/15.1c-Fall03desai-sml.pdf "Mosques, Temples, and Orientalists: Hegemonic Imaginations in Banaras"]; 2003, fq. 23</ref>  Është e vendosur në veri të Ghatit Dashashvamedha, pranë Ghatit Lalita përgjatë lumit Gang. Është një xhami publike në zemër të qytetit të Varanasit,<ref name="DianeSarah2002">D. P. Mines & S. Lamb: [https://books.google.com/books?id=QFhYnt2rL6YC&pg=PA344 Everyday Life in South Asia]; 2002, fq. 344–</ref> i administruar nga Anjuman Inthazamiya Masajid (AIM).<ref>{{cite journal|journal=Frontline|language=en|url=https://books.google.com/books?id=IqhKAQAAIAAJ|title=VHP game in Benares, with official blessings|year=1995|publisher=S. Rangarajan for Kasturi & Sons|volume=12|issue=14-19|page=14}}</ref>

[[Xhamia Gyanvapi]] ose Xhnanavapi gjendet në koordinatat {{coord|25.311229|N|83.010461|E|display=inline}} e shtrirë në një sipërfaqe prej 0.07 hektarësh. Ajo është 30 metra në veri të Tempullit të tanishëm Vishvanatha. Ajo mund të arrihet si nga zona Dashashvamedha duke ndjekur rrugicën Vishvanatha ashtu dhe nga Bansphatak-u gjatë rrugës Godaulia-Chauk. Çdo të premte këtu mblidhet një numër i konsiderueshëm myslimanësh për tu lutur (namaz).

''Gyan Vapi'' (në sanskritisht "pusi i diturisë"), emri i xhamisë, ka rrjedhur nga një pus me të njejtin emër i vendosur pranë xhamisë.<ref name=Limited95>[https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC&pg=PA95+ Good Earth Varanasi City Guide]; 2002, fq. 95</ref> Mbetjet e një tempulli të mëparshëm mund të shihen në themele, kolona dhe në pjesën e mbrapme të xhamisë.<ref name=Betts-McCulloch108>Betts & McCulloch: [https://books.google.com/books?id=y-pUBAAAQBAJ&pg=PA108 India – The North: Forts, Palaces, the Himalaya Dream Trip]; 2013, fq. 108</ref> Façata e xhamisë është modeluar pjesërisht sipas hyrjes së [[Taxh Mahali]]t.<ref name=Asher278>Catherine Blanshard Asher: [https://books.google.com/books?id=3ctLNvx68hIC&pg=PA278 Architecture of Mughal India]; 1992, fq. 278</ref>

;Historia:
Xhamia u ndërtua nga perandori mogul Aurangzeb, pas shkatërrimit të tempullit të tretë Vishvanatha, në vitin 1669, duke e lënë pjesën e mbrapme të tij si paralajmërim kërcënues.<ref name="Madhuri_2007_1">{{cite thesis |last=Desai|first=Madhuri|date=2007|title=Resurrecting Banaras: Urban space, architecture and religious boundaries |url=https://www.proquest.com/openview/ce5e74a62b4c5ca47130b36147e83687/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750|degree=Ph.D.| publisher=University of California, Berkeley ProQuest Dissertations Publishing|language=en|page=1|access-date=19 dhjetor 2016}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.thehindu.com/news/national/force-of-faith-trumps-law-and-reason-in-ayodhya-case/article805124.ece|title=Force of faith trumps law and reason in Ayodhya case|newspaper=The Hindu|language=en|date=11 nëntor 2011|author=Siddharth Varadarajan}}</ref>

Xhamia është emërtuar sipas pusit ''Gyan Vapi'' ("Pusi i diturisë"), që gjendet midis territorit të xhamisë dhe Tempullit Kashi Vishvanatha. Legjendat hindu përmendin se lingami i tempullit zanafillor ishte i fshehur në këtë pus, kur tempulli u shkatërrua.<ref name="Madhuri_2007_5">{{cite thesis|last=Desai|first=Madhuri|date=2007|title=Resurrecting Banaras: Urban space, architecture and religious boundaries |url=https://www.proquest.com/openview/ce5e74a62b4c5ca47130b36147e83687/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750|degree=Ph.D.| publisher=University of California, Berkeley ProQuest Dissertations Publishing|language=en|page=5|access-date=19 dhjetor 2016}}</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC&pg=PA95 Good Earth Varanasi City Guide]; 2002, fq. 95</ref>

Në vitin 1742, sunduesi i Marathas, Malhar Rao Holkari bëri një plan për të shkatërruar xhaminë dhe për të rindërtuar Tempullin e Vishweshwarit në sitin e tij të mëparshëm. Megjithatë, plani i tij nuk u sendërtua, pjesërisht për shkak të ndërhyrjes nga Nawabët e [[Laknau]]t, që kontrollonin territorin. Më vonë, në vitin 1780, nusja e djalit të tij, Ahilyabai Holkari ndërtoi [[Tempulli Kashi Vishvanatha|Tempullin Kashi Vishvanatha]] të tanishëm pranë xhamisë.<ref name="Madhuri_2007_2">{{cite thesis|last=Desai|first=Madhuri|date=2007|title=Resurrecting Banaras: Urban space, architecture and religious boundaries|url=https://www.proquest.com/openview/ce5e74a62b4c5ca47130b36147e83687/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750|degree= Ph.D.|publisher=University of California, Berkeley ProQuest Dissertations Publishing|language=en|page=2|access-date=19 dhjetor 2016}}</ref>

Gjatë Periudhës Britanike, Pusi Gyan Vapi ishte një destiancion i rregullt në itinerarin e pelegrinazhit hindu në qytet.<ref name="Madhuri_2007_5"/> Reginald Heber, që e vizitoin sitin në vitin 1824, përmendte se uji i Gyan Vapit — i prurë nga një kanal nëntokësor i Gangut — konsiderohej më i shenjtë se vetë Gangu nga hindut.<ref name="Reginald_1829">Reginald Heber: [https://archive.org/stream/narrativeofjourn01hebe#page/258/mode/2up Narrative of A Journey Through the Upper Provinces of India]; 1829, fq. 257–8</ref> M. A. Sherring, në librin e tij të vitit 1868 ''The Sacred City of the Hindus'', përmend se njerëzit e vizitonin Gyan Vapin "në mizëri" dhe hidhnin oferta që e kishin ndotur pusin. Sherring përmend se hindut i lejonin pa dëshirë myslimanët të mbanin xhaminë por pretendonin oborrin dhe muret. Myslimanët duhet të përdornin hyrjen anësore, pasi hindut nuk do ti lejonin ata të përdornin hyrjen ballore përmes oborrit.<ref name="MASherring_1868"/>

Gjatë përleshjeve mes hinduve dhe myslimanëve të vitit 1809, një turmë myslimane vrau një lopë (e shenjtë për hindut) në atë  vend dhe e përhapën gjakun e saj në ujin e shenjtë të pusit. Si hakmarrje, hindutë hodhën copa mishi derri (''harram'' për myslimanët) në dritaret e mjaft xhamive. Për rrjedhojë, të dy krahët morën armët, duke çuar në mjaft të vdekur, përpara se administrata britanike ta shuante përleshjen.<ref name="Reginald_1829"/><ref name="Madhuri_2007_33">{{cite thesis|last=Desai|first=Madhuri|date=2007|title=Resurrecting Banaras: Urban space, architecture and religious boundaries|url=https://www.proquest.com/openview/ce5e74a62b4c5ca47130b36147e83687/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750|degree=Ph.D.|publisher=University of California, Berkeley ProQuest Dissertations Publishing|language=en|page=33|access-date=19 dhjetor 2016}}</ref><ref name="Edwin_1909">Edwin Greaves: [https://archive.org/stream/kashicityillustr00grea#page/80/mode/2up/search/gyan Kashi The City Illustrious, or Benares]; 1909, fq. 80–2</ref>

Në vitet 1990, [[Vishva Hindu Parishad|Vishwa Hindu Parishad]] (VHP) ndërmori një fushatë për të rimarr sitet e xhamive të ndërtuara pas shkatërrimit të tempujve hindu. Pas shkatërrimit të [[Xhamia Babri|Xhamisë Babri]] në dhjetor 1992, rreth një mijë policë u vendosën për të parandaluar një incident të ngjashëm në sitin e Xhamisë Gyanvapi.<ref name="BBC_cracking_2004">{{cite news|title=Cracking India's Muslim vote|author=Sanjoy Majumder|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/3564693.stm|publisher=BBC News|language=en|location=Uttar Pradesh|date=25 mars 2004}}</ref> Prijësit e [[Partia Bharatiya Janata|Partisë Bharatiya Janata]], që përkrahnin kërkesën e rimarrjes së Xhamisë Babri, kundërshtuan kërkesën e VHP-së për Gyanvapin, në terrenin e të cilës ishte një xhami e përdorur në mënyrë aktive.<ref name="Katju2003">Manjari Katju: [https://books.google.com/books?id=b70nKb-8YuMC&pg=PA113 Vishva Hindu Parishad and Indian Politics]; 2003, fq. 113–4</ref>

Xhamia tashmë është nën mbrojtjen e Aktit të vitit 1991 për mbrojtjen e Vendeve të adhurimit.<ref>{{cite news|title=Mosques will not be surrendered, says Babri panel|language=en |url=http://expressindia.indianexpress.com/ie/daily/19990915/ige15008.html|agency=Press Trust Of India|newspaper=Indian Express|location=New Delhi|date=15 shtator 1999|access-date=11 shkurt 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520040348/http://expressindia.indianexpress.com/ie/daily/19990915/ige15008.html|archive-date=20 maj 2014|url-status=dead}}</ref> Hyrja në terrenin e xhamisë është e kufizuar dhe ndalohet fotografimi i pamjes së jashtme të xhamisë.<ref name="Madhuri_2003"/>

;Arkitektura:
[[File:Kashi-gyanvapi (1).jpg|thumb|left|389px|Xhamia Gyan Vapi]]
Xhamia është ndërtuar sipas [[Arkitektura Mogule|Arkitekturës Mogule]], ku façata është modeluar pjesërisht sipas hyrjes së [[Taxh Mahali]]t.<ref name="Catherine1992">Catherine B. Asher: [https://books.google.com/books?id=3ctLNvx68hIC&pg=PA278 Architecture of Mughal India]; 1992, fq. 278–9</ref> Xhamia është mbi një platformë të ngritur me dy minare të larta tetëkëndore në të dy krahët. M. A. Sherring e përshkruan xhaminë (pa mbetjet e tempullit) si të thjeshtë, me pak skalitje. Muret e saj ishin "lyer me një një gëlqere të pisët, përzier me pak bojë". Mbetjet e tempullit të mëparshëm mund të shihen te themelet, kolonat dhe pjesa e mbrapme e xhamisë.<ref name="Vanessa2013">V. Betts & V. McCulloch: [https://books.google.com/books?id=acT9AgAAQBAJ&pg=PA108 Delhi to Kolkata Footprint Focus Guide]; 2013, fq. 108–</ref>

Veçoria më e spikatur e xhamisë është një radhë kolonash hindu me skalitje të bukura arkitekturore. Kjo u kujton vizitorëve madhështinë, përmasat e mëdha dhe punimin mjeshtëror të tempullit origjinal hindu. Kolonat e larta, për më tepër në faqen e saj veriore, janë zhvendosur nga i njëjti tempull. James Prinsep (1831) rindërtoi projektin e [[Tempulli hindu|tempullit hindu]] dhe duke mbivendosur përmasat e themeleve të xhamisë së tanishme, shpjegoi strukturën tetëkëndore me 9 dhoma të tempullit. Disa studiues myslimanë mendojnë se kjo u ndërtua fillimisht mbi një manastir të rrënuar budist dhe e shpallën atë si qendër të Din-e-Ilahi-t, një ide fetare e universalitetit të frymëzuar nga perandori mogul [[Akbar]] (1556-1605). Ajo u përdor si vend lutjesh nga perandorët e mëvonshëm.

Në murin e mbrapëm të xhamisë mund të shihet një strukturë tempullore, që besohet se i përket Tempullit të mëparshëm Kashi Vishvanatha. Në vitin 1822, James Prinsep në librin e tij ''Benares Illustrated'' një ilustrim të murit të mbrapëm e titulloi "Tempulli i Vishveshvurit". Hindutë i adhuronin plintat e xhamisë si plinatat e Tempullit të vjetër Kashi Vishvanatha.<ref name="books.google.ca"/><ref name="Madhuri_2003">{{cite journal|url=http://iaste.berkeley.edu/pdfs/15.1c-Fall03desai-sml.pdf|title=Mosques, Temples, and Orientalists: Hegemonic Imaginations in Banaras|journal=Traditional Dwellings and Settlements|author=Madhuri Desai|language=en|volume=XV|issue=1|year=2003|pages=23–37}}</ref>

Matthew Atmore Sherring (1868) shkroi se struktura e mbetur e tempullit përkrah elementeve hindu kishte edhe elemente xhainiste dhe budiste.<ref name="MASherring_1868">Matthew Atmore Sherring: [https://books.google.ca/books?id=HlQOAAAAQAAJ&pg=PA55 The Sacred City of the Hindus: An Account of Benares in Ancient and Modern Times]; 1868, fq. 55–6</ref>

Sherring shkruan gjithashtu se myslimanët kishin ndërtuar një portik në mes të platformës përballë xhamisë, por nuk lejoheshin ta përdornin atë nga hindut. Dhuna u parandalua nga ndërhyrja e drejtuesit britanik të Benaresit. Ai pohon se hindut adhuronin një pemë pipali që rrinte mbi portik dhe se ata nuk i lejonin myslimanët të "këputnin asnjë gjethe të vetme nga ajo".<ref name="MASherring_1868"/>

==== Xhamia Razia Bibi ====
Xhamia Razia Bibi gjendet në rrugën Godaulia-Chauk në Bansphatak në koordianatat {{coord|25|18.695|N|83|00.658|E|display=inline}} dhe shtrihet në një sipërfaqe prej 0.06 hektarësh. Zona administrohet po ashtu nga Bordi Suni i Vakëfeve që përfaqësohet nga një mutawalli.

Tempulli i parë Vishveshvara ose Vishvanatha pranohet se u. Xhamia Razia Bibi u ndërtua gjatë mbretërimit të Razia Sultanas (1236-1240) mbi rrënojat e Tempullit origjinal Kashi Vishvanatha, të shkatërruar në vitin 1194 nga Qutb-ud-din Aibak-u. Në vitin 1448 Muhmud Shah Sharqui shkatërroi mbetjet e atyshme dhe e zgjeroi Xhaminë Razia Bibi. Xhamia gjendet mbi një kodrinë të ngritur. Çdo të premte këtu mblidhen mjaft myslimanë për të kryer namaz.

Kodrina mbi të cilën qëndron Xhamia Razia Bibi është e rrethuar nga shtëpi, kështu që oborri i xhamisë është praktikisht në të njëjtin nivel me tarracat e shtëpive. Megjithatë muri i vjetër rrethues me një kontrafortë të rrumbullakët në krye është akoma i dukshëm në krahun perëndimor.

Salla e lutjeve në Xhaminë Razia Bibi është e pazakontë, mesi i façatës shtyhet drejt portës qendrore me tre arkada anësore në të gjitha anët. Brendësia është e ndarë nga një mur i trash me hapje të mundësuara nga tre arkada. Dy sallat, e formuara kështu janë ndërtuar prej trarëve dhe qemerëve të kolonave të bëra me gurë të marr nga një ndërtesë që daton përpara vitit 1000. Fillimisht, muri verior hapej drejtpërdrejt në një kopësht, nuk kishte mur të ndërmjetëm, por vetëm dy kolona të dyfishta që mbajnë trarët në lindje. Kjo ishte murosur në mënyrë jo të rafinuar në kohë relativisht të vona. Është e qartë nga studimi i afërt i dizajnit dhe planit arkitekturor se xhamia nuk u përfundua dhe se muri jugor mendohej të ishte në qendër.

Struktura e sallës jugore është e shekullit të XIII (Razia Sultana) dhe zgjatja e planifikuar është me gjasa e shekullit të XV (Mahmud Shah Sharqui). Kjo mund të konfirmohet nga stili i zgjatjes së mbrapme të murit të kiblës (drejtuesja nga [[Meka]]) dhe niket në murin verior.

==== Xhamia Adhai Kangra ====
Adhai Kangra Masjid është një xhami e rëndësishme në Varanasi, e vendosur në anën jugore të sheshit përballë Stacionit Hekurudhor të Kashit në Varanasi. Xhamia Kangra Masjid është një ndër xhamitë e ndërtuara në periudhën e hershme të sundimit mysliman në Azinë Jugore. Besohet se ajo u ndërtua në fundin e shekullit të XII dhe fillimi i të XIII, kur sundimi mysliman po përpiqej të krijonte një bazë të fortë në vendet e Azisë Jug-lindore.

Megjithëse ‘adhai kangra’ do të thotë dy kube e gjysëm, kjo xhami ka vetëm një kube të përfunduar me një tambur të madh. Përveç kubesë, një tjetër aspekt interesant i arkitekturës së saj është porta mbresëlënëse lindore që i drejton besimtarët në sallën kryesore të lutjeve. Dhomat që shtrihen në veri dhe jug të sallës kryesore të lutjeve kanë kolona të stilit të [[arkitektura e tempujve hindu|tempullit hindu]]. Adhai Kangra Masjid është simboli i përsosur i bashkimit të Hinduizmit dhe Islamit, pasi thuhet se muret e saj janë të skalitur me mbishkrime hindu. Xhamia vijon të përdoret për lutje nga myslimanët e qytetit dhe është e mbajtur mirë.<ref name=varanasionline-mosques/>

==== Xhamia Ganje Shahida ====
'''Xhamia Ganje Shahida''' (në gjuhën urdu: گنج شهيداں مسجد) besohet se është ndërtuar në fund të shekullit të XIII në kohën kur Sulltanati i Delhit po përpiqej të zgjeronte territorin dhe pushtetin e tij.. Ajo është e vendosur në perëndim të Stacionit Hekurudhor të Kashit pranë Ghatit Raj në koordinatat {{coord|25|19.463|N|83|01.622|E|display=inline}} në zonën e fortesës së vjetër. Sipas arkeologëve, muret e xhamisë janë ndërtuar tërësisht nga gurë të marrë nga tempuj dhe ka pësuar faza të ndryshme zhvillimi me ndryshime të shumta të kolonave dhe pllakatave. Në shekullin e XIX u zbulua se Ganje Shahida në fakt ishin dy xhami. Salla e dyfishtë e xhamisë ka formë gjatësore dhe xhamia nuk ka kube. Aktualisht, xhamia menaxhohet nga Bordi i Vakëfeve Suni.<ref name=varanasionline-mosques/>

Kompleksi i xhamisë shtrihet në një sipërfaqe prej 0.03 hektarësh. Zona administrohet dhe menaxhohet nga Bordi i Vakëfeve Synite, një shoqëri bamirëse dhe e përfaqësuar nga mutawalli, që shërben si administrator dhe kryerës i riteve fetare.
Gjatë periudhës së Sulltanatit të Delhit, mesazhi i Islamit u përhap nga mesazherët dhe maulvët, që ishin gjithmonë gati për tu flijuar për çështjen e besimit, prandaj quheshin shahida (martirë). Qyteti i Varanasit është plot me shahidë të tillë. Këto vende i vizitojnë ata që kërkojnë shërimin shpirtëror, pavarësisht kastës, pikëpamjeve ose fesë, ku rreth 40 % e vizitorëve janë nga bashkësia hindu. Xhamia Ganje-Shahida ëshë një nga këta shembuj. Që nga gjysma e dytë e shekullit të XIX, është provuar tashmë se kjo xhami ishte zhvilluar në faza të ndryshme me mjaft ndryshime, duke përdorur kolona, shtylla dhe pllaka guri të një tempulli të vjetër.

Xhamia Ganje-Shahida u ndërtua tërësisht nga gurët e marr nga tempujt e shkatërruar. Në vitin 1857 ishte e braktisur, por që atëherë është restauruar dhe rikthyer në funksionin e saj fetar. Në fakt, ajo është një çift xhamish, njëra më në jug që ka një tavan më të lartë dhe një minbar. Është e mundur të gjendet se kush është më e vjetër nga një shqyrtim i asaj që tani është e dukshme.

Salloni i dyfishtë është gjatësor me tre galeri që shtrihen paralele me façatën, që është e drejtuar nga lindja dhe është më e gjatë se anët; Struktura është me kolona mbajtëse, arkitrarë dhe pllaka. Dy mehrabë, një për çdo xhami, janë prerë në murin e kiblës dhe nuk janë prej guri ranor me faqen e jashtme shumë më të gjatë se sa të lartë.

Rrënojat e mbetura në shekullin e XIX kanë qenë restauruar në mënyrë të dobët. E tërë ndërtesa ësthë mbuluar me një tarracë që arrihet nëpërmjet shkallëve të shtuara në murin e krahut jugor dhe nuk ka kube. Hyrja, larëset dhe muri rrethues janë shtuar së fundmi.
Në afërsi të Xhamisë Ganje-Shahida, është mazari (varri) i Hazret [[Shehu|Shejh]] Shah Dainas, që erdhi këtu për të mësuar vëllazërinë islame në shekullin e XVIII.

==== Xhamia Chaukhamba ====
'''Xhamia Chaukhamba''' (në gjuhën urdu: چوکھمبا مسجد) është një xhami e shekullit të XIV në Varanasi. Ajo është në rrënoja dhe përdoret si një vend pelegrinazhi nga myslimanët. ''Chau'' do të thotë ''katër'', ndërsa ''khamba'' d.t.th. ''shtyllë'' pasi kjo xhami në skajin e saj veri-lindor ka katër kolona. Është ndërtuar gjatë mbretërimit të Sulltanit të Delhit Feroz Shah Tughlaq (1351–1388).<ref>Martin Gaenszle & Jörg Gengnagel: [https://books.google.com/books?id=cMJMNvvpEuYC&pg=PA112&lpg=PA112&dq=Chaukhamba+Mosque+Varanasi&source=bl&ots=_llZPDngCM&sig=-IruzS_zYsuCMjBFYZVdkbHupTg&hl=en&sa=X&ei=8l9lUP3cDoL3rQfJqYBI&ved=0CDMQ6AEwAQ#v=onepage&q=Chaukhamba%20Mosque%20Varanasi&f=false Visualizing Space in Banaras]; 2006, fq. 112</ref>

[[File:Anauthorized Constructions, Scindia Ghat Varanasi.jpg|thumb|264px|Ndërtime të paligjshme në anën veriore të Sidheswari Chowk]]

== Kërcënimet rreth trashëgimisë së Varanasit ==
Si shumica e zonave urbane në Indi, Varanasi po ashtu përballet me trysninë e fortë të zhvillimit. Ndikimi i kësaj trysnie është më e rëndë në qendrën e qytetit të vjetër, ku është ndërtuar çdo centimetër dhe dendësia e popullsisë është tepër e lartë (400 deri në 500 banorë për hektarë). Trysnitë e zhvillimit mund të klasifikohen si në vijim: popullsia në rritje, ngushtimi i hapsirave, hapësirat e modifikuara urbane, trafiku në rritje, trysnitë e turizmit dhe pelegrinazhit, trysnitë mjedisore dhe kërcënimi i lumit Gang.

=== Ngushtimi i hapësirave ===
[[File:Varanasi, Gopal Govardhan Puja Sansthan, Raj Ghat (2013).jpg|thumb|left|339px|Ghati Raxha. Ndërtese e paligjshme, ndërtuar pranë lumit pas vitit 2000 dhe brenda 100 metrave të një monumenti të mbrojtur nga ASI (LalKhan ka Roza/Maqbara)]]
Me rrigjen e popullsisë, është duke u rritur kërkesa për përdorimin e çdo cm. të hapësirës së lirë. Kjo është duke krijuar trysni për zëvendësimin e formave ekzistuese arkitekturore të bollshme me plane për përdorimin optimal të hapsirës. Parqet janë duke u bërë më të vegjël dhe po i hapin rrugë strukturave rezidenciale dhe komerciale prej betoni. Pemët janë duke u pakësuar gjithmonë e më shumë duke rrezikuar edhe disa që janë monumente natyrore madje. Legjislacioni në fuqi është i paaftë të parandaloi zënien e hapësirave të lira madje edhe brenda komplekseve tempullore, nga që janë vendosur pranë strukturave rezidenciale dhe komerciale, shpesh të nxitura për të plotësuar kërkesat e turizmit. Këto ndërtime gjithmonë e më shumë janë duke ja zën frymën një zonë tashmë të populluar dhe ndërtuar dendur. Legjislacioni është gjithashtu i paaftë për pengimin e vendeve ose ndërtesave për publike për qëndrimin e pelegrinëve, të quajtura “[[dharamshala]]”, nga shndërrimi në ndërtesa banimi. Këta trende janë duke shqetësuar dhe shkatërruar gjithmonë e më shumë bukurinë dhe harmoninë ekzistuese arkitekturore të trashëgimisë ndërtimore.

[[File:Darbhanga place in Varanasi - before demolition (2002), after new construction (2011).jpg|thumb|Pjesa e mbrapme e Pallatit Darbhanga - përpara dëmtimit (2 kate), gjatë ndërtimit (vitet 2004-2012) dhe pas ndërtimit të ri (4 kate)]]
=== Hapësirat e modifikuara urbane ===
Modifikimi i hapësirave urbane në qytetin e vjetër të Varanasit mund të ndryshoi negativisht edhe jetën kulturore dhe fetare, për të cilën qyteti është i shenjtë dhe të shkatërroi destinacionet turistike – që janë burimet kryesore të të ardhurave për popullsinë e tij. Shumë nga këto janë ndërtesa të mundshme të trashëgimisë. Ato janë gjithashtu pjesë e një pronësie kolektive (si [[tempulli hindu|tempujt]], [[ashrami|ashramët]], [[matha]]t etj.) ose janë të zëna nga qeramarrësit, duke e bërë kështu të vështirë mirëmbajtjen ose restaurimin e tyre. Në fakt, kur pjesë të këtyre ndërtesave rrëzohen, ato shpesh zëvendësohen me të ndërtime të reja, të lira dhe të ndryshme nga origjinali. Dhe shpesh këto përdoren si bujtina ose struktura të tjera turizmi që janë të papërshtatshme me nevojat fetare të qytetit dhe kapacitetin urban të një qendre të ngarkuar dhe kështu të destinuara të kenë një ndikim të rëndë në qëndrueshmërinë afat-gjatë të aseteve kulturore të qytetit. Kjo prirje, përgjatë viteve të ardhshëm, mund të kontribuoi në një shkatërrim të ngadaltë të ndërtesave të trashëgimisë së qytetit, duke çuar në një transformim të pamjes arkitekturore të qytetit të vjetër, dhe duke prekur harmoninë estetike dhe fetare të ghateve. Qyteti është me fat që shumë nga modifikimet e bëra përreth dhe brenda zonave të trashëgimisë nuk janë gjithëmonë të pakthyeshme, por disa raste të veçanta shkatërrimi, ose të ashtu quajturat “ri-ndërtime”, janë të pakthyeshme.

Një rast i till është një pallat i vjetër në një nga ghatet më të fotografuara dhe të rëndësishme të qytetit. Ky pallat u shit në një zinxhir hotelesh dhe u shkatërra në mënyrë që të bëhej një hotel me pesë yje. Veprimtaria shkatërruese nuk mund të ndalohej pasi më parë nuk kërkoheshin leje për shkatërrimin e ndonjë ndërtese që zotërohej, dhe prone të veçuar të trashëgimisë. Autoriteti i Zhvillimit të Varanasit, me ankesën e një OJQ-je vendore dhe provat pasuese të sjella nga ajo, së fundmi ka ndërmarr një hap pozitiv në drejtim të ruajtjes së trashëgimisë arkitekturore të qytetit. Autoriteti e ka bërë të vështirë për zotëruesit e ndërtesave të trashëgimisë të kenë leje të veçanta për shkatërrimin e përpara modifikimit të ndonjë pjese të strukturës ekzistuese. Kjo ka penguar më tepër mundësin e shkatërrimit të pallatit dhe ka anulluar lejen e mëparshme të ndërtimit.

=== Popullsia në rritje ===
Sipas censusit të vitit 2001, popullsia e qytetit ishte rreth 1.5 milionë. Censusi i parë i bërë në vitet 1828-29 nga James Prinsep regjistronte një tërësi prej 181,482 banorësh. Që nga viti 1921 qyteti ka regjistruar një rritje të vazhdueshme të popullsisë. Ndikimi i rëndë i migrimit nga zonat rurale në ato urbane në kërkim të jetesës më të mirë e ka mbajtur nivelin e rritjes së popullsisë të lartë, duke arritur në rreth 32.5% në vitet 1991-2001. Popullsia e qytetit që nga viti 2021 i kaloi 2 milionë banorët.

Për më tepër, ka një rrjedhje të përditshme të vlerësuar prej 30,000 banorësh në qytet. Bregu i lumit dhe zona e trashëgimisë së qytetit të vjetër është e populluar mjaft dendur (mbi 500 banorwha) dhe është këtu që trysnia e zhvillimit është duke ndryshuar në mënyrë të pakthyeshme panoramët shoqëroro-kulturore të trashëgimisë së qytetit. Trashëgimia ndërtimore e qytetit, që është një burim i i paçmueshëm dhe i pa-zëvendësueshëm, sot është seriozish e kërcënuar. Administrata shtetërore dhe bashkiake kanë nisur përpjekjet për mbrojtjen dhe menaxhimin e zonave të trashëgimisë dhe po mendojnë të bëjnë disa kufizime në ndalimin e shkatërrimit të këtyre zonave, por është akoma larg nga ndalimi i degradimit të kësaj trashëgimie.

=== Trafiku në rritje ===
Popullsia në rritje ka çuar në bllokimin e trafikut, jo vetëm në orët e pikut, por në shumicën e orëve të ditës. Kjo ka rritur ndotjen akustike dhe smogun. Pasi rrugët në qytetin e vjetër nuk mund të zgjerohen, është e rëndësishme që shumë nga rrugët në qendrën e qytetit të bëhen shëtitore dhe zona këmbësorësh. Një pjesë e trafikut është shndërruar në qarkullim një drejtimësh, por më shumë rrugë kanë nevojë të bëhen një drejtimshe, në mënyrë që ta bëjë trafikun të të qarkulloi më lehtësisht.

Këto prirje dhe ngjarje janë tregues të fortë se nëse nuk ndëryhet urgjentisht në legjislacion, duke monitoruar dhe vlerësuar ndikimin, prirjet e tanishme të degradimit arkitekturor do të bëhen të pakthyeshme. Synimi i emërimit të zonave të trashëgimisë së qytetit në [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Listën e Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s]] është një hap i parë pozitiv në këtë drejtim.

=== Trysnitë e turizmit dhe pelegrinazhit ===
Varanasi ka qenë gjithmonë destinacioni më i rëndësishëm i turizmit kombëtar fetar, por trysnitë e turizmit të paqëndrueshëm nuk nuk burojnë nga ky segment i turizmit, përveç popullsisë në rritje që ai sjell. çdo vit më shumë se një milionë pelegrinë vijnë në këtë qytet dhe të gjithë lahen në lumin Gang, pasuar nga adhurimi në tempuj të ndryshëm. Turizmi dhe veprimtaritë e ndërlidhura janë një burim i rëndësishëm i të ardhurave për banorët, por është e rëndësishme të mbahet një zhvillim i turizmit të qëndrueshëm që është në harmon me atmosferën ekzistuese kulturore dhe fetare të qyteti. Disa përpjekje për ta ndalur këtë janë marrë nga autoritetet e shqetësuara nëpërmjet llojeve të përcaktuara të veprimtarive dhe organizimeve të promovuara dhe rivitalizimi i festave fetare.

Qyteti i Varanasit dhe rajoni rreth tij (Kashi Kshetra) vizitohet nga mijëra hindu, budistë, xhainistë, shenjtë sufi dhe vizitorë të huaj çdo ditë. I njohur në botë si "qyteti i shenjtë" dhe "qyteti më i lashtë i banuar vazhdimisht", Varanasi dhe rajoni i tij është i pasur në trashëgimi arkitekturore dhe kulturore (që përfshin tempuj, faltore, pallate, [[matha]], xhami, [[ashrami|ashramë]], dhe panaire, festa, performanca muzikore, tradita luftimi, artizanate, endjen e mëndafshit, sarit, Rama Lilat etj.), bukuritë natyrore. Jeta vendore kulturore dhe fetare e Varanasit bashkë me trashëgiminë arkitekturore dhe panoramën natyrore të lumit Gang përbëjnë një burim të pamat për turizmin e qëndrueshëm, si për të vetë indianëve ashtu dhe vizitorëve të huaj. Gjashtë muajt, nga tetori deri në mars, ka qenë gjithmonë stina kryesore për turizmin ndërkombëtar, por prirjet e fundit tregojnë një model të vazhdueshëm përgjatë gjithë vitit. Në fakt, trashëgimia fetare, kulturore, natyrore, arkitekturore dhe artizanale e Varanasit dhe veprimtaritë e lidhura ekonomike si pelegrinazhi, ritualet dhe mësimet fetare, arti, muzika, turizmi, strukturat mikëpritëse, endja e mëndafshit dhe tapeteve, punimi i metaleve, shkollat dhe universitetet etj. formojnë bazën e ekonomisë së qytetit të Varanasit.

Midis turistëve ndërkombëtar që vizitojnë Varanasin, më shumë se 40% i përkasin katër vendeve, [[Japonia|Japonisë]], [[Franca|Francës]], Britanisë dhe [[Gjermania|Gjermanisë]]. Ndërsa japonezët e vizitojnë qytetin kryesisht për shkak të lidhjes së tij me Budën, që në vitin 528 p.e.s. bëri predikimin e tij të parë në [[Sarnathi|Sarnath]], britanikët janë të tërhequr kryesisht nga historitë koloniale të Indisë, gjermanët ndjekin perceptimin e tyre indologjik dhe francezët udhëhiqen nga aspektet estetike që zgjedhin këtë qytet si destinacion të tyre. Ka pasur një shtim të turistëve nga [[Australia]], [[Italia]] dhe [[Zvicra]]. Turizmi i huaj është më së shumti stinor duke u përqëndruar në muajt korrik-shtator dhe pastaj përgjatë muajve të dimrit nga nëntori deri në mars. Ka gjithashtu shumë të huaj që janë vizitorët të rregullt çdo vit, që qëndrojnë për një periudhë të caktuar prej katër deri në gjashtë muaj çdo dimër. Llojet e turizmit ose studentëve të huaj që qëndrojnë në shtëpi qëndrimi të përhapura në të gjithë qytetin, zakonisht duan të mësojnë kulturën vendore dhe të përpiqen të integrohen me popullsinë vendore. Këta turistë janë aveturierë dhe gati për tu përshtatur me zakonet vendore. Ata zakonisht vijnë për të jetuar dhe përjetuar ajrinë kulturore të Varanasit ose për të mësuar muzikë, kërcim, yoga, ayurveda etj. Ky turizëm është një turizëm me ndikim të butë dhe shpesh në harmoni me shoqërinë, kulturën dhe mjedisin duke qenë i qëndrueshëm.

Masa e turizmit ndikim-rëndë i qëndrimit dy ditor të luksit, që e shikojnë kulturën vendore si në muze, është kërcënimi i ri kryesor për mjedisin vendor urban dhe kulturor që është tërheqja e njëmendtë turistike. Trysnia për zhvillimin e këtij lloji të turizmit në qytetin e vjetër është e pamatë. Pasi zonat e trashëgimisë janë tërheqje e natyrshme për turistët, ka një prirje në rritje në qytet për ti përdorur pasuritë e trashëgimisë për mikëpritjen dhe qëllime komerciale që synojnë të kënaqin vetëm kërkesat e turistëve të huaj. Kur pasuritë e trashëgimisë janë në zona të gjera, veprimtari të tilla janë në harmoni me mjedisin e tyre. Ndikimi negativ i këtij turizmi mbi kulturën dhe ekonominë vendore shumëfishohet kru struktura të tilla mikëpritëse janë brenda zonave të trashëgimisë të populluara dendur, si ghatet, ku ata janë në mospërputhje me ajrinë shpirtërore dhe fetare të vendit dhe ku ato e mbingarkojnë kapacitetin e mjedisit urban dhe kulturor, burimet ujore, sistemin e kanalizimeve etj. Ky lloj turizmi nuk sjell përfitime ekonomike për qytetin, por vetëm për strukturat e pritjes së luksit. Meqë ky lloj turizmi sjell përfitime më të mëdha ekonomike për zotëruesit e këtyre strukturave, ata priren ta rrisin përdorimin e strukturave të trashëgimisë për ti përshtatur me këtë turizëm.

=== Trysnitë mjedisore ===
Argjila e pasur dhe me shumicë e ka mbajtur eko-sistemin e lumit akoma të paprekur, por rritja e trysnisë urbane dhe ndotja bujqësore kanë nisur ta ngushtojnë shtrirjen e përballueshme të sistemit lumor në minimum. Eko-sistemi lumor është duke u përballur me trysnitë e popullsisë në rritje në zonën e trashëgimisë buzë lumit dhe gjithashtu nga pjesë të tjera të qytetit, ujërat e zeza të të cilit derdhen drejtpërdrejt në lum. Është duke u përballur edhe nga ndotësit bujqësor nga fshatrat rreth qytetit. Megjithatë, afërsisht 80% e ndotjes së lumit Gang në Varanasi janë mbetjet urbane. Lumi dhe uji nëntokësor janë gjithashtu një burim i ujit të pijshëm për popullsinë që jeton në zonat e trashëgimisë. Lumi përballet me trysni shtesë gjatë ditëve të festave fetare kur miliona besimtarë lahen në të. Përkrahë kësaj, përdorimi në rritje i plastikës dhe materialeve të pashpërbëshme bllokojnë kanalizimet dhe ndotin ujin e tij. Në mënyrë që këto probleme të përballohen, kërkohen nisma politike me bazë të gjerë dhe duhet të zbatohen në mënyrë të përpiktë, duke monitoruar dhe vlerësuar ndikimin e legjislacionit mjedisor.

Megjithëse në Indi ka mjaft ligje mjedisore, në të gjitha nivelet, si kombëtare ashtu dhe shtetërore, zbatimi i tyre racional është një çështje thelbësore. Aktet në nivel qendror përfshijnë marrjen me ndotjen e ujit, të detit, mbetjet e rrezikshme, rrezatimet, pesticidet ruajtjen e pyjeve dhe jetës së egër. Shteti i Uttar Preadeshit tashmë ka nxierë disa akte, por asgjë të lidhur drejtpërdrejt me çështjet kryesore mjedisore. Rreth 60% e gjithë ndotjes përqendrohet në bregun e lumit dhe zonën e afërt të qytetit të vjetër të Varanasit. Dendësia e popullsisë në këtë zonë është më shumë se 500 banorë për hektarë dhe numri i banorëve për shtëpi është rreth 10. Kjo zonë është pothuajse e zhveshur nga parqet dhe hapësirat e lira. Hedhja e mbetjeve të ngurta në çdo kënd rrugor i jep një pamje të padurueshme. Në qytet haset akoma përdorimi i qymyrit dhe drurit përveç djegjes së kufomave në zonat e dy ghateve të kremimit. Për shkak të ndotjes së ujit, në këtë zonë janë të zakonshme sëmundjet e lidhura me ujin.
 
=== Kërcënimi i Lumit Gang ===
Standarti i pastërtisë i vendosur për Gangun nga ministria e mjedisit të Indisë është një maksimum oksigjenit biokimik është 3 miligramë për litër. Testet e zhvilluar gjatë Gangut tregojnë një nivel prej mbi 5.5 miligram për litër dhe fekalet llogariten në 5,000 deri në 10,000 për 100 litra ujë, ndërsa kufiri për këtë të fundit është vetëm 3,000 për 100 litra ujë. Në disa pika të derdhjes së ujërave të zeza fekalet e kalojnë nivelin 100,000 për 100 litra.

Në vitin 1986 u krijua Autoriteti Qendror i Gangut (AQG) dhe paraqiti një master plan për pastrimin me Planin e Veprimit të Gangut tepër të përkrahur me një buxhet prej 293 milionë rupish (i barasvlefshëm me 18.5 milionë dollarë) për pesë vitet e para. Ai nisit funksionimin e tij në vitin 1988. Faza e dytë u planifikua për periudhën e viteve 1994-99 me një buxhet prej 491 milionë rupish (16.5 milionë dollarë), por nuk është zbatuar ndonjëherë. Faza e tretë, që përfshin edhe buxhetin e fazës së dytë, është një proces me një buxhet prej 2.080 miliardë rupish (45.2 milionë dollarë) që pritej që nga fundi i vitit 2000 të zbatohej. Masat përfshinin parandalimin e ndotjes, kontrollimin dhe shmangjen e derdhjeve, rritjen e kapacitetit të impianteve të trajtimit dhe mbi 30 skema të lidhura. Limitet kohore kanë kaluar tashmë dhe Gangu është akoma duke pritur që të pastrohet.

OJQ-ja The Swatcha Ganga Campaign (SGC) në vitin 1982 duke u marr me ‘lëvizjen e pastrimit të Gangut, është një institucion gjerësisht i promovuar në këtë zonë. Në masa të ndryshme, këto agjensi duket se shqetësohen më shumë me krijimin e reputacionit në nivel vendor, kombëtar dhe ndërkombëtar sesa me duke ndërmarr veprime vendimtare për të pastruar lumin. Është e dukshme se mbi bazën e burimeve dhe informacionit të dorës së parë që rreth një e katërta e fondeve të dhuruara u përdor ndërsa pjesa tjetër ka shkuar në xhepat e zyrtarëve. Ka një mungesë të pjesëmarrjes publike dhe mungesës së ndërgjegjësimit për problemet e lumit. Në të njëjtën kohë kanë dështuar edhe përpjekjet për të rigjallëruar etikën e vjetër teologjike të harmonisë me natyrën dhe shpirtin e vetë-mjaftueshmërisë. Zgjidhja e vetme është nëpërmjet ndërgjegjësimit publik të sensit qytetar dhe krijimit të karakterit moral në përpjekje për të shpëtuar simbolin kulturor të lumit Gang.

Ndikimi në rritje i ndotjes dhe zvogëlimi i prurjeve të ujit në Gang së bashku e kanë shumëfishuar efektin në Varanasi. Nga fundi i marsit rritja e një ishulli të stërmadh rëre dhe zvogëlimi i menjëhershëm i nivelit të Gangut do të dalë shpejt si një kërcënim për ekzistencën e ghateve. Rreth një dekadë më parë gjerësia e lumit ishte 225–250 m., megjithatë ai arriti në rreth 60–70 m. Rrjedha kryesore ka humbur shpejtësinë e rrjedhës për shkak të volumit më të vogël dhe trysnisë së ujit. Thellësia e shtratit ka rënë pre në mënyrë drastike e depozitimeve. Kapaciteti natyror i lumit për të mbajtur shpejtësinë e rrjedhjes e kontrolluar rezulton se pranë Ghatit Asi, ghatit të parë, lumi tashmë e ka lënë bregun rreth 7–8 m. Prania e ghateve në Varanasi është në rrezik për shkak se vetë ekzistenca e Gangut është në rrezik.

==Shiko edhe==
* [[Sapta Puri]]
* [[Vende Pelegrinazhi Hindu në Indi]]
* [[Arkitektura e Uttar Pradeshit]]
* [[Feja në Varanasi]]
* [[Ghatet në Varanasi]]
* [[Tempujt hindu në Varanasi]]
* [[Laknau]]
* [[Sarnathi]]

== Referime ==
{{Reflist|30em}}

==Bibliografia==
{{refbegin}}
{{div col}}
* {{cite book|title=The stone-tipped arrow: late stoneage hunters of the tropical old world|author=Bridget Allchin|url=https://books.google.al/books?id=JnMKAQAAIAAJ |publisher=Phoenix House|year=1966|language=en|id=ASIN B0000CN8P3}}
* {{cite book|first=Anant Sadashiv|last=Altekar|title=History of Benares: from the the earliest times down to 1937|publisher=The Culture Publication House, Benares Hindu University|language=en|year=1937}}
* {{cite book|last=Arnett|first=Robert A.|title=India Unveiled|url=https://archive.org/details/indiaunveiled0000arne_e5e3|publisher=Atman Press|year=2006|ISBN=0-9652900-4-2|language=en}}
* {{cite book|author=P. Arundhati|title=Annapurna: A Bunch of Flowers of Indian Culture|url=https://books.google.com/books?id=cfK2LoH_j54C|accessdate=19 nëntor 2012|date=1 janar 2001|publisher=Concept Publishing Company|language=en|isbn=978-81-7022-897-4}}
* {{cite book|author=Catherine B. Asher|title=Architecture of Mughal India|language=en |url=https://books.google.com/books?id=3ctLNvx68hIC|date=24 shtator 1992|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-26728-1}}
* {{cite book|author=Akhil Bakshi|title=Between heaven and hell: travels through Sri Lanka, Bangladesh, Bhutan, Nepal, and India: an account of the expedition hands across the borders |url=https://books.google.com/books?id=l_1tAAAAMAAJ|year=2004|language=en|publisher=Odyssey Books}}
* {{cite book|last=Bansal|first=Sunita Pant|title=Hindu Pilgrimage. Teertha|url=https://books.google.com/?id=F303Zb7EC0kC|publisher=Pustak Mahal|year=2008|language=en|isbn=9788122309973}}
* {{cite book|last=Berwick|first=Dennison|title=A Walk Along The Ganges |url=https://books.google.com/books?id=JTJszmJc2oUC|year=1986|publisher=Dennison Berwick|language=en|isbn=978-0-7137-1968-0}}
* {{cite book|author1=Vanessa Betts|author2=Victoria McCulloch|title=Delhi to Kolkata Footprint Focus Guide|url=https://books.google.com/books?id=acT9AgAAQBAJ|date=30 tetor 2013|publisher=Footprint Travel Guides|language=en|isbn=978-1-909268-40-1}}
* {{cite book|author1=Vanessa Betts|author2=Victoria McCulloch|title=India – The North: Forts, Palaces, the Himalaya Dream Trip|url=https://books.google.com/books?id=y-pUBAAAQBAJ|publisher=Footprint Travel Guides|language=en|date=27 shtator 2013|isbn=978-1-907263-74-3}}
* {{cite book|last1=Bindloss|first1=Joe|last2=Brown|first2=Lindsay|last3=Elliott|first3=Mark|title=Northeast India|url=https://books.google.com/books?id=QmR5p1tb5mcC|year=2007|publisher=Lonely Planet|language=en|isbn=978-1-74179-095-5}}
* {{cite book|last=Bradnock|first=Robert W.|title=Footprint India |url=https://archive.org/details/footprintindia0000brad|publisher=Footprint Travel Guides|year=2004|ISBN=1-904777-00-7|language=en}}
* {{cite book|last1=Broughton|first1=Simon|last2=Ellingham|first2=Mark|title=World Music: Latin and North America, Caribbean, India, Asia and Pacific|language=en |url=https://books.google.com/books?id=QzX8THIgRjUC|year=2000|publisher=Rough Guides|isbn=978-1-85828-636-5}}
* {{cite book|last1=Bruyn|first1=Pippa de|last2=Bain|first2=Keith|last3=Allardice|first3=David |title=Frommer's India|url=https://books.google.com/books?id=qG-9cwHOcCIC|date=18 shkurt 2010|publisher=John Wiley & Sons|language=en|isbn=978-0-470-64580-2}}
* {{cite book|author=C. MacKenzie Brown|title=The Devi Gita: The Song of the Goddess |url=https://books.google.com/books?id=OxayHczql9EC|accessdate=19 nëntor 2012|year=1998|publisher=SUNY Press|language=en|isbn=978-0-7914-3940-1}}
* {{cite book|first=Winand M.|last=Callewaert|title=Banaras: Vision of A Living Ancient Tradition|url=https://books.google.com/books?id=RyTeRVRLiOYC|year=2000|publisher=Hemkunt Press|language=en|isbn=81-7010-302-9}}
* {{Cite book|first=Mahadev|last=Chakravarti|year=1994|title=The Concept of Rudra-Śiva Through The Ages| place=Delhi|publisher=Motilal Banarsidass|edition=botimi i dytë i përmirësuar|language=en|isbn=81-208-0053-2}}
* {{Cite book|first=B. K.|last=Chaturvedi|year=2006|title=Shiv Purana|place=New Delhi|publisher=Diamond Pocket Books (P) Ltd|edition=First|language=en|isbn=81-7182-721-7|url=https://books.google.com/books?id=bchgql0em9YC&pg=PA58&dq=jyotirlinga&hl=en&sa=X&ei=tatJT_lXtIayAvm-2OoI&ved=0CEEQ6AEwAw#v=onepage&q&f=false}}
* {{cite book|author=William Crooke|title=The Popular Religion and Folklore of Northern India|url=https://archive.org/details/popularreligionf0000croo|origyear=1896|edition=botimi i 2-të i përmirësuar|publisher=Munshiram Manoharlal|location=Delhi|language=en|date=mars 1968}}
* {{cite book|title=Sir Banister Fletcher's a History of Architecture |url=https://archive.org/details/sirbanisterfletc0000flet_c4l9|edition=botimi i njëzetë|editor=Dan Cruickshank (redaktor)|publisher=Architectural Press|year=1996|ISBN=0-7506-2267-9|language=en}}
*{{Cite book|author1=Alexander Cunningham|author2=Surendranath Majumdar Sastri|year=2002|origyear=1924|title=Ancient Geography of India|publisher=Munshiram Manoharlal|language=en|ISBN=81-215-1064-3}}
* {{cite book|author1=Geoff Crowther|author2=Prakash A. Raj|author3=Tony Wheeler |url=https://books.google.com/books?id=7-EvAQAAIAAJ|title=India, A Travel Survival Kit|publisher=Lonely Planet|language=en|year=1984}}
* {{cite book|last=Das|first=G. N.|title=Couplets from Kabīr|language=en |url=https://books.google.com/books?id=bNc2VfJiQW4C|year=1991|publisher=Motilal Banarsidass Publ.|isbn=978-81-208-0935-2}}
* {{cite book|author=Madhuri Desai|url=http://iaste.berkeley.edu/pdfs/15.1c-Fall03desai-sml.pdf|format=pdf|title="Mosques, Temples, and Orientalists: Hegemonic Imaginations in Banaras"|language=en|year=2003}}
* {{cite thesis|last=Desai|first=Madhuri|year=2007|title=Resurrecting Banaras: Urban space, architecture and religious boundaries |url=https://www.proquest.com/openview/ce5e74a62b4c5ca47130b36147e83687/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750|degree=Ph.D.|publisher=University of California, Berkeley ProQuest Dissertations Publishing|language=en|access-date=19 dhjetor 2016}}
* Rajendra Kumar Dube: ‘Banarasi Sari Industry: Issue of Its Dignity’, SANMARG, Varanasi Visheshankm (në hindi), redaktor K. K. Mishra, Varanasi, 1986.
* {{cite book|author1=Fiona Dunlop|author2=Carol Sykes|author3=Felicity Jackson|title=Fodor's Exploring India|url=https://books.google.com/books?id=AnLWgVtbJpoC|year=2001 |publisher=Fodor's Travel Publications|language=en|isbn=978-0-679-00707-4}}
* {{cite book|last=Eck|first=Diana L.|title=Banaras, City of Light|language=en |url=https://books.google.com/books?id=J57C4d8Bv6UC|year=1982|publisher=Columbia University Press|isbn=978-0-231-11447-9}}
* Mircea Eliade: The Sacred and the Profane; 1991, Princeton University Press, Princeton. Org. 1959.
* Gavin Flood: ''Rites of Passage''; te Paul Bowen: ''[http://books.google.com/books?id=_bjmiUSDRkAC Themes and issues in Hinduism]''; 1998, Cassell, London, ISBN 0-304-33851-6.
* {{cite book|author=Sandria B. Freitag (red.)|title=Culture and Power in Banaras|publisher=Berkeley: University of California Press|language=en|year=1989}}
* Marc Gaborieau: “The cult of saint among the Muslims of Nepal and North India”; Saints and their Cults: Studies in Religious Sociology, Folklore and History; red. S. Wilson, Cambridge: Cambridge University Press, 1983.
* {{cite book|last=Gandhi|first=Surjit Singh|title=History of Sikh Gurus Retold: 1469–1606 C.E|url=https://books.google.com/books?id=qw7-kUkHA_0C&pg=PA90|year=2007 |publisher=Atlantic Publishers & Dist|language=en|isbn=978-81-269-0857-8}}
* Th. H. Gastner: Myth and Story; 1954, Numen, nr. 1, fq. 184-212.
* {{cite book|title=Visualizing Space in Banaras|author=Martin Gaenszle|author2=Jörg Gengnagel|publisher=Otto Harrassowitz Verlag|year=2006|isbn=3447051876|language=en |url=https://books.google.com/books?id=cMJMNvvpEuYC}}
* {{cite book|url=https://archive.org/stream/kashicityillustr00grea|title=Kashi the city illustrious, or Benares|language=en|year=1909|author=Edwin Greaves|publisher=Indian Press|location=Allahabad}}
* {{Cite book|last=Gwynne|first=Paul|title=World Religions in Practice: A Comparative Introduction|year=2009|language=en|publisher=Blackwell Publication|location=Oxford |isbn=978-1-4051-6702-4|url=https://books.google.com/books?id=tdsRKc_knZoC}}
* {{cite book|first=Amita|last=Gupta|title=Early Childhood Education, Postcolonial Theory, and Teaching Practices in India: Balancing Vygotsky and the Veda|language=en|url=https://books.google.com/books?id=qi2EAXesijkC|year=2006|publisher=Macmillan|isbn=978-1-4039-7114-2}}
* {{cite book|first=Shobhna|last=Gupta|title=Monuments of India|url=https://books.google.com/books?id=W4r5iLMVGkAC|year=2003|publisher=Har-Anand Publications|language=en|isbn=978-81-241-0926-7}}
* {{cite journal|last1=Hamner|first1=Steve|last2=Tripathi|first2=Anshuman|last3=Mishra |first3=Rajesh Kumar|last4=Bouskill|first4=Nik|last5=Broadaway|first5=Susan C.|last6=Pyle |first6=Barry H.|last7=Ford|first7=Timothy E.|title=The role of water use patterns and sewage pollution in incidence of water-borne enteric diseases along the Ganges river in Varanasi, India|journal=International Journal of Environmental Health Research|language=en|volume=16|issue=2|year=2006|pages=113-32|issn=0960-3123|doi=10.1080/09603120500538226|pmid=16546805}}
* {{Cite book|last=Harding|first=Elizabeth U.|title=Kali: The Black Goddess of Dakshineswar|chapter=God, the Father|publisher=Motilal Banarsidass|year=1998|language=en|isbn=978-81-208-1450-9}}
* {{cite book|author=Ernest Binfield Havell|title=Benares: The Sacred City; Sketches of Hindu Life and Religion|url=https://books.google.al/books?id=XvcRAAAAYAAJ|publisher=Blackie & Son|language=en|year=1905}}
* {{cite book|url=https://archive.org/stream/narrativeofjourn01hebe|title=Narrative of a journey through the upper provinces of India, from Calcutta to Bombay, 1824-1825|author=Reginald Heber|year=1829|language=en|publisher=Philadelphia, Carey, Lea & Carey}}
* {{cite book|last=Herman|first=A. L.|title=Community, Violence, and Peace: Aldo Leopold, Mohandas K. Gandhi, Martin Luther King, Jr., and Gautama the Buddha in the Twenty-First Century|url=https://books.google.com/books?id=3Kp333dcCpAC|year=1999|publisher=SUNY Press|language=en|isbn=978-0-7914-3983-8}}
* {{cite book|first=James|last=Heitzman|title=The City in South Asia|language=en |url=https://books.google.com/books?id=c2p0kqUqfQ4C&pg=PA54|publisher=Psychology Press|year=2008|isbn=9780415343558}}
* {{cite book|author=Ansar Hussain|url=https://books.google.com/books?id=XRpFol4AnO0C |title=The Rediscovery of India: A New Subcontinent|publisher=Orient Blackswan|date=1 janar 1999|language=en|ISBN=978-81-250-1595-6}}
* {{cite book|first=Knut A.|last=Jacobsen|title=Pilgrimage in the Hindu Tradition: Salvific Space|url=https://books.google.com/books?id=Kn6_3oBFAqIC|year=2013|publisher=Routledge|language=en|isbn=978-0-415-59038-9}}
* {{cite book|last=Jayaswal|first=Vidula|title=Ancient Varanasi: an archaeological perspective (excavations at Aktha)|year=2009|publisher=Aryan Books International|language=en|isbn=978-81-7305-355-9}}
* {{Citation|title=A History of Hindi Literature|author=K. B. Jindal|year=1955|publisher=Kitab Mahal|language=en|url=https://books.google.com/books?id=IkA9AAAAIAAJ}}
* {{cite book|first1=Constance|last1=Jones|last2=Ryan|first2=James D.|title=Encyclopedia of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=OgMmceadQ3gC|language=en|accessdate=14 nëntor 2012|year=2007|publisher=Infobase Publishing|isbn=9780816075645}}
* {{cite book|last=Kasbekar|first=Asha|title=Pop Culture India!: Media, Arts, And Lifestyle|url=https://books.google.com/books?id=Sv7Uk0UcdM8C|year=2006|publisher=ABC-CLIO|language=en|isbn=978-1-85109-636-7}}
* Kashi Khanda (e Skanda Puranas). Gurumandala Granthamalaya No.XX vol.IV, Kalkuta, 1961. (shkruar midis shekullit të XI dhe XIII).
* Kashi Rahasya (shtojcw e Brahmavaivarta Puranas), 1957. Gurumandala Granthamalaya, No. XIV, vol. III, Kalkuta. Shkruar nw shekullin e XVI.
* {{cite book|author=Manjari Katju|title=Vishva Hindu Parishad and Indian Politics |url=https://books.google.com/books?id=b70nKb-8YuMC|date=1 janar 2003|publisher=Orient Blacksw/an|language=en|isbn=978-81-250-2476-7}}
* {{cite book|author1=Suvir Kaul|title=The Partitions of Memory: The Afterlife of the Division of India|publisher=C. Hurst & Co. Publishers|language=en|isbn=9781850655831}}
* {{cite book|last=Kishore|first=Kaushal|title=Holy Ganga|url=https://books.google.com/books?id=mbGeAwAAQBAJ|year=2008|publisher=Rupa Publications|language=en|isbn=978-81-291-3328-1}}
* {{cite book|last=Kochhar|first=Atul|title=Benares: Michelin Starred Cooking|url=https://books.google.com/books?id=Pu3sCAAAQBAJ|date=4 qershor 2015|publisher=Bloomsbury Publishing|language=en|isbn=978-1-4729-2078-2}}
* {{cite book|last=Kramrisch|first=Stella|origyear=1946|title=The Hindu Temple|url=https://books.google.com/books?id=NNcXrBlI9S0C|publisher=Motilal Banaridass|location=Delhi|language=en|year=1999}}
* {{cite book|author=Brajesh Kumar|url=https://books.google.com/books?id=Qqei_Wo1qXwC|title=Pilgrimage Centres of India|publisher=Diamond Pocket Books|year=2003|language=en|ISBN=978-81-7182-185-3}}
* Nita Kumar: ‘The Mazars of Banaras: A New Perspective on the City’s Sacred Geography’, Trends in the Geography of Belief Systems; redaktorë: R.L. Singh & Rana P.B. Singh, (Varanasi: National Geographical Society of India, Pub. 34, 1987).
* Nita Kumar: The Artisan of Banaras: Popular Culture and Identity, 1880-1986; Princeton NJ: Princeton University Press, 1988.
* {{cite book|author=Sudarshan Lal|title=Fairs and Festivals of Varanasi|publisher=Jnana Pravaha|language=en|year=2003}}
* Richard Lannoy: The Speaking Tree: A study of Indian Culture and Society; 1971, Oxford University Press, Londër dhe New/ York.
*Lawlor, Robert 1982. Sacred Geometry. Thames & Hudson, London.
* Vera Lazzaretti: Constructing the eternal city of light through history and society: evolution of the image of Kashi in the 18th - 20th centuries “picture maps”; Cracow/ Indological Studies 2012, nr 14: History and Society as Depicted in Indian Literature and Art. Part I. DRSYA. Visual and Performing Arts. Institute of Oriental Studies, Jagiellonian University, Cracow; ISSN 1732-0917.
*Lipner. J. Hindus-Their Religious Beliefs and Practices. London: Routledge. 1991
* {{Cite book|last=Lochtefeld|first=James G.|title=The Illustrated Encyclopedia of Hinduism: A-M|year=2002|publisher=Rosen Publishing Group|isbn=0-8239-3179-X|language=en|url=https://books.google.com/books?id=5kl0DYIjUPgC}}
*Malville, J.McKim and Singh, Rana P.B. 1998. Pilgrimage mandalas of the Gangetic plains. A paper presented at the 14th I.C.A.E.S., July 26-Aug.1, Session on “Pilgrimage: Text and Context”, W/illiamsburg, VA, U.S.A.
*Malville, John McKim 1985. Sun w/orship in contemporary India. Man in India (Ranchi), 63 (3): 207-221-233.
*Malville, John McKim. 1992. Cosmogonic Motifs in Indian Temples. In, Sacred Architecture and Traditions of India, China, Judaism and Islam, ed. Emily Lyle. Edinburgh University Press, Edinburgh: 25-39.
*Malville, John McKim. 1994. Astronomy at Vijayanagara: Sacred Geography confronts the cosmos. National Geographical Journal of India, 40: 171-188; also in, The Spirit and Pow/er of Place: Human Environment & Sacrality, ed. Rana P. B. Singh. National Geographical Society of India, Pub. 41, Varanasi.
*Margold, H. 1991. The Alchemist’s Almanach. Bear & Co., Santa Fe, NM.
*{{cite book|title=Matsya Purana|url=https://books.google.al/books?id=KUIYFxbng1YC|publisher=Diamond Pocket Books|author=Vinay|id=ISBN 81-288-0678-5, 9788128806780|language=sa}}
* {{cite book|author=Medhasananda|title=Varanasi at the crossroads: a panoramic view of early modern Varanasi and the story of its transition|url=https://books.google.com/books?id=K4MMAQAAMAAJ|year=2002|publisher=Ramakrishna Mission, Institute of Culture|language=en|isbn=978-81-87332-18-3}}
* {{cite book|first1=Ronald|last1=Mellor|first2=Amanda H.|last2=Podany|title=The World in Ancient Times: Primary Sources and Reference Volume|url=https://books.google.com/books?id=l8MqX3QAmIkC|year=2005|publisher=Oxford University Press|language=en|isbn=978-0-19-522220-3}}
* {{cite book|last=Melton|first=J. Gordon|title=The Encyclopedia of Religious Phenomena|url=https://books.google.com/books?id=n2LTTK5B_OMC&pg=PA29|date=1 janar 2007|publisher=Visible Ink Press|language=en|isbn=978-1-57859-209-8}}
* {{cite book|author=Merriam-Webster|title=Merriam-Webster's Encyclopedia of World Religions|url=https://books.google.com/books?id=ZP_f9icf2roC|year=1999|publisher=Merriam-Webster|language=en|isbn=978-0-87779-044-0}}
* {{cite book|author1=Diane P. Mines|author2=Sarah Lamb|title=Everyday Life in South Asia|url=https://books.google.com/books?id=QFhYnt2rL6YC|year=2002|publisher=Indiana University Press|language=en|isbn=0-253-34080-2}}
* {{cite book|last=Misra|first=Jaishree|title=Rani|language=en |url=https://books.google.com/books?id=vwITlHzYxnoC|year=2007|publisher=Penguin Books India|isbn=978-0-14-310210-6}}
* {{cite book|first=Swati|last=Mitra|title=Good Earth Varanasi City Guide |url=https://books.google.com/books?id=NviJaunGDJMC|year=2002|publisher=Eicher Goodearth Limited|language=en|isbn=978-81-87780-04-5}}
* {{cite book|last=Mohanty|first=Bidyut|title=Urbanisation in Developing Countries: Basic Services and Community Participation|url=https://books.google.com/books?id=88_4KESo8d0C |year=1993|publisher=Concept Publishing Company|language=en|isbn=978-81-7022-475-4}}
* {{cite book|translator=F. Max Muller|title=The Upanishads, Vol. I|date=1 qershor 2004|publisher=Kessinger Publishing, LLC|language=en|ISBN=1419186418}}
* {{cite book|translator=F. Max Muller|title=The Upanishads Part II: The Sacred Books of the East Part Fifteen|date=26 korrik 2004|publisher=Kessinger Publishing, LLC|language=en|ISBN=1417930160}}
* {{cite book|title=Slowly Down the Ganges|author=Eric Newby|year=1966|publisher=Hodder & Stoughton|language=en|location=Londër}}
* {{cite book|author=Abdus Salam Nomani|title=Tarikh Asar-e-Banaras|language=ur|publisher=Banaras: Maktabe Nadawatal Maurrif|year=1968}}
*{{cite book|title=Padma Purana|url=https://books.google.al/books?id=QI4wPwAACAAJ|publisher=Diamond Pocket Books|author=B. K. Chaturvedi Vinay|year=2008|id=ISBN 81-288-1748-5, 9788128817489|language=sa}}
* {{cite book|last=Pandey|first=K. N.|title=Adoption of Agricultural Innovations: A Study of Small and Marginal Farmers of Varanasi, U.P.|url=https://books.google.com/books?id=NLk3-qPOBrEC|year=1989|publisher=Northern Book Centre|language=en|isbn=978-81-85119-68-7}}
* {{cite book|first=Tracy|last=Pintchman|title=Guests at God's Wedding: Celebrating Kartik among the Women of Benares|url=https://books.google.com/books?id=W-9Hq-DOXnEC|year=2005|publisher=SUNY Press|language=en|isbn=978-0-7914-8256-8}}
* {{cite book|last=Pletcher|first=Kenneth|title=The Geography of India: Sacred and Historic Places|url=https://books.google.com/books?id=Mjr0X-8jrLAC&pg=PA159|year=2010 |publisher=The Rosen Publishing Group|language=en|isbn=978-1-61530-142-3}}
* {{cite book|last1=Possehl|first1=Gregory L.|title=The Indus Civilization: A Contemporary Perspective|year=2010|publisher=AltaMira|isbn=978-075-910-172-2|url=http://books.google.co.uk/books?id=pmAuAsi4ePIC|language=en}}
* {{cite book|last=Prakash|first=Satya|title=Cultural Contours of India: Dr. Satya Prakash Felicitation Volume|url=https://books.google.com/books?id=nKJiBUFrmfoC|year=1981|publisher=Abhinav Publications|language=en|isbn=978-0-391-02358-1}}
* {{cite book|url=https://books.google.ca/books?id=0uA_AQAAMAAJ|title=Benares Illustrated in a Series of Drawings|author=James Prinsep|language=en|isbn=9788171241767}}
* {{cite book|first=Satyajit|last=Ray|title=Adventures of Feluda: Mystery of the El|url=https://books.google.com/books?id=RKjNXSvBrz8C|year=2003|publisher=Penguin Books India|language=en|isbn=978-0-14-333574-0}}
* {{cite book|title=Rig Veda Samhita|editor=Shripad Sharma (redaktor)|publisher=Svadhyayamandala|location=Anudha|language=en|year=1940}}
* {{cite book|author=Dane Rudhyar|year=1983|title=Rhythm of Wholeness|publisher=Quest Books, Theosophical Publ. House|language=en|location=Wheaten}}
* {{cite book|author=Swami Satyananda|title=Devi Gita|language=en|url=https://books.google.com/books?id=TqeK1wVsiTIC|accessdate=19 nëntor 2012|date=1 korrik 1996|publisher=Devi Mandir|isbn=978-1-877795-13-8}}
* {{cite book|last=Schreitmüller|first=Karen|title=Baedeker India|language=en|url=https://books.google.com/books?id=bGgf_LkeG2kC|year=2012|publisher=Baedeker|isbn=978-3-8297-6622-7}}
* {{Cite book|last=Sen|first=Sailendra|title=A Textbook of Medieval Indian History|publisher=Primus Books|year=2013|language=en|isbn=978-9-38060-734-4}}
* {{cite book|last=Sharma|first=Virendra Nath|title=Sawai Jai Singh And His Astronomy |language=en|url=https://books.google.com/books?id=QRA2mgZnXXMC|year=1995|publisher=Motilal Banarsidass Publ.|isbn=978-81-208-1256-7}}
* {{cite book|last1=Sharma|first1=Urmila|last2=Sharma|first2=S.K.|title=Indian Political Thought|url=https://books.google.com/books?id=BX3wIjJ9mvMC|year=2001|publisher=Atlantic Publishers & Dist|language=en|isbn=978-81-7156-678-5}}
* Kerrin Graefin V. Schwerin: ‘Saint Worship in Indian Islam: the legend of the Martyr Salar Masud Ghazi’; Ritual and Religion among Muslims in India; red. Imtiaz Ahmad, Delhi: Manohar, 1981.
*Mahesh Senagala: Circuits, Death And Sacred Fiction: The City Of Banaras.
* {{cite book|first=Myra|last=Shackley|title=Managing Sacred Sites: Service Provision and Visitor Experience|url=https://books.google.com/books?id=F18-QxgyHIEC|year=2001 |publisher=Cengage Learning EMEA|language=en|isbn=978-1-84480-107-7}}
* {{cite book|author=Matthew Atmore Sherring|title=The Sacred City of the Hindus: An Account of Benares in Ancient and Modern Times|url=https://books.google.al/books?id=2udTAAAAcAAJ|publisher=Trübner & Co.|year=1868|language=en|location=Londër}}
* {{cite book|author=Rekha Shetty|url=https://books.google.com/books?id=a6JQAwAAQBAJ|title=Innovation Sutra: The Secret of Good Business and a Good Life|publisher=Penguin Books Limited|date=1 maj 2014|language=en|ISBN=978-93-5118-696-0}}
* {{cite book|author=David Shulman|title=Tamil Temple Myths|year=1980|publisher=Princeton University Press|language=en|location=Princeton}}
* {{cite book|last=Singh|first=Ram Bali|title=Rajput Clan-settlements in Varanasi District|year=1975|publisher=National Geographical Society of India|language=en|oclc=4702795}}
* Singh, Rana P. B. 1987. The Pilgrimage Mandala of Varanasi (Kashi): A Study in Sacred Geography. National Geographical Journal of India, nr. 33 (4): fq. 493-524.
* Singh, Rana P. B. 1988. The Image of Varanasi: Sacrality and perceptual world. National Geographical Journal of India, nr. 34 (1): fq. 1-32.
* Singh, Rana P.B., 1991. Panchakroshi Yatra, Varanasi: Sacred Journey, Ecology of Place & Faithscape. Tara Book Agency, Varanasi.
* Singh, Rana P. B. 1993. Cosmic layout of Hindus’ Sacred City, Varanasi (Benares). Architecture & Behaviour (Lausanne, Switzerland), nr. 9 (2): fq. 239-249.
* Singh, Rana P. B. 1993. Ed. Banaras (Varanasi): Cosmic Order, Sacred City and Hindu Traditions. Tara Book Agency, Varanasi.
* Singh, Rana P.B. 1994. Sacred Geometry of India’s Holy City, Varanasi: Kashi as Cosmogram. National Geographical Journal of India, nr. 40, fq. 189-216.
* Singh, Rana P.B.; 2002. Towards the Pilgrimage Archetype. The Panchakroshi Yatra of Banaras. Indica Books, Banaras.
* Rana P.B. Singh, 2009, Identity of 'India' & 'Indianness', and Geography in India: Sensitive Appraisal from the past and move to 21st Century; in, Singh, Ravi S. (red.) Indian Geography: Perspectives, Concerns and Issues. Rawat Publications, Jaipur & New Delhi, ISBN 81-316-0228-1.
* {{cite book|author=Rana P.B. Singh|language=en|url=https://books.google.com/books?id=JwMaBwAAQBAJ|title=Banaras: Making of India’s Heritage City|publisher=Cambridge Scholars Publishing|date=2 tetor 2009|ISBN=978-1-4438-1579-6}}
* {{cite book|author=Rana P.B. Singh|title=Cosmic Order and Cultural Astronomy: Sacred Cities of India|date=1 nëntor 2009|publisher=Cambridge Scholars Publishing|language=en|ISBN=978-1-4438-1417-1}}
* Rana P.B. Singh, referimi: ''Muslim Shrines and Multi-Religious visitations in Hindus' city of Banaras, India: Co-existential Scenario''; 2013, konferenca 'Compostela International Studies in Pilgrimage History and Culture'; Antón M. Pazos (redaktor), volumi 4, publikuar në librin: 'Pilgrims and Pilgrimages as Peacemakers in Christianity, Judaism and Islam'; fq. 127-59.
* {{cite book|author1=Rana P.B. Singh|author2=Pravin S. Rana|title=Banaras Region: Spiritual and Cultural Guide, Pilgrimage & Cosmology Series|location=Varanasi|publisher=Indica Books|language=en|year=2006}}
* {{cite book|editor=Rana P.B. Singh|title=Heritagescapes and Cultural Landscapes|year=2011|chapter=kapitulli 10 - Varanasi, India’s Cultural Heritage City: Contestation, Conservation & Planning|series=Planet Earth & Cultural Understanding, Series Pub. 6|publisher=Shubhi Publications|location=Nju Delhi|language=en|ISBN=978-81-8290-226-8}}
* Rana P.B. Singh, 2015, Banaras: Visioning Cultural Heritage & Planning. SANDHI, A Journal of Interfacing Science-Heritage and Technology-Tradition of India [IIT Kharagpur, India], vol. 1 (no. 1), shkurt: fq. 100-22. ISBN 978-93-80813-32-5.
* {{cite journal|title=Cosmic order and Cityscape of Varanasi (Kashi): The Sun images and cultural astronomy|author1=Rana P. B. Singh|author2=John McKim Malville|journal=National Geographical Journal of India|language=en|ISSN=0027-9374|volume=41|date=mars 1995}}
* {{cite journal|title=Khajuraho, India: A Search in Landscape Geometry and Cosmo-Vision|author1=Rana P. B. Singh|author2=John McKim Malville|journal=The Ley Hunter|location=Stroud, B.M.| language=en|issue=132|year=1998}}
* {{cite journal|title=Visual astronomy in the mythology and ritual of India: the Sun temples of Varanasi|author1=Rana P. B. Singh|author2=John McKim Malville|publisher=Vistas in Astronomy.|journal=An International Review Journal|location=Elsevier Oxford, UK|language=en|volume=39 (4)|pages=431-49|id=doi:10.1016/0083-6656(95)00004-6}}
* {{cite book|last1=Singh|first2=Pravin S.|last2=Rana|title=Banaras region: a spiritual & cultural guide|year=2002|publisher=Indica Books|language=en|isbn=9788186569245}}
* {{cite book|author1=Rana P.B. Singh|author2=Neelam Pal|year=2012|chapter=kapitulli 7, "Varanasi: Master Plans and Perspectives of Heritagescapes"|title=Holistic Development: A Regional Perspective|editor1=K.N. Singh|editor2=N.K. Rana|publisher=Radha Publications|location=New Delhi|language=en|ISBN=81-7487-784-3}}
* {{cite book|last=Sircar|first=Dines Chandra|title=The Shakta Pithas|language=en |url=https://books.google.com/books?id=I969qn5fpvcC|accessdate=14 nëntor 2012|year=1998|publisher=Motilal Banarsidass Publ.|isbn=9788120808799}}
* {{cite book|author=V. K. Subramanian|title=Art Shrines of Ancient India|language=en |url=https://books.google.com/books?id=LcMhnC9sYS8C&|accessdate=20 nëntor 2012|date=1 janar 2003|publisher=Abhinav Publications|isbn=978-81-7017-431-8}}
* {{cite book|title=Mahabharata|editor=V.S. Sukthankar etj. (redaktim kritik)|publisher=Bhandarkar Oriental Research Institute|location=Baroda|language=sa|date=1933–1959}}
*{{cite book|first=Kuber Nath|last=Sukul|title=Varanasi Down The Ages|language=en |url=http://books.groogle.com/books?id=Y2LUAAAAMAAJ|year=1974|publisher=Kameshwar Nath Sukul|access-date=11 shkurt 2017|archive-date=26 dhjetor 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226115034/http://books.groogle.com/BOOKS?ID=Y2LUAAAAMAAJ|url-status=dead}}
* {{cite book|last=Tavernier|first=Jean-Baptiste|origyear=1889|title=Travels in India|translator=V. Ball|edition=botimi i III|editor=William Crooke|publisher=Macmillan|location=New Delhi|year=1977|language=en}}
* {{cite book|last=Tiwari|first=Reena|title=Space-Body-Ritual: Performativity in the City |url=https://books.google.com/books?id=P7W1I4j75E8C|year=2010|publisher=Lexington Books|language=en|isbn=978-0-7391-2857-2}}
* {{cite book|editor=Karunapati Tripathi|title=Kashi Khanda|script-title=hi:संस्कृत एवं हिन्दी अनुवाद|date=1991–1998|publisher=Sampurnananda Sanskrit Vishvavidyalaya|location=Varanasi|origyear=shek. i XII-XIV|language=sa}}
* {{cite book|last=Twain|first=Mark|title=Following the Equator: A journey around the world|url=http://www.literaturecollection.com/a/twain/following-equator/|year=1897 |publisher=Hartford, Connecticut, American Pub. Co.|language=en|isbn=0-404-01577-8|oclc=577051|chapter=L|chapter-url=http://www.literaturecollection.com/a/twain/following-equator/51/|accessdate=11 shkurt 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080228225229/http://www.literaturecollection.com/a/twain/following-equator/|archivedate=28 shkurt 2008|url-status=dead}}
* {{cite book|author=S. P. Udayakumar|title=Presenting the Past: Anxious History and Ancient Future in Hindutva India|url=https://books.google.com/books?id=XjkEERJrRdwC|date=1 janar 2005|publisher=Greenwood Publishing Group|language=en|isbn=978-0-275-97209-7}}
* {{cite book|last=Warikoo|first=K.|title=Religion and Security in South and Central Asia|url=https://books.google.com/books?id=0zRZBwAAQBAJ|date=1 nëntor 2010|publisher=Routledge|language=en|isbn=978-1-136-89020-8}}
* {{cite book|author=Shrikala Warrier|title=Kamandalu: The Seven Sacred Rivers of Hinduism|url=https://books.google.com/books?id=qNhiCAAAQBAJ|date=dhjetor 2014|publisher=MAYUR University|language=en|isbn=978-0-9535679-7-3}}
* {{cite book|first1=Annelies|last1=Wilder-Smith|first2=Marc|last2=Shaw|first3=Eli |last3=Schwartz|title=Travel Medicine: Tales Behind the Science|language=en|url=https://books.google.com/books?id=itegkZspCgUC|year=2012|publisher=Routledge|isbn=978-0-08-045359-0}}
* {{cite encyclopedia|last=Wood|first=Jolie M. F.|title=Contentious politics and civil society in Varanasi|encyclopedia=Re-framing Democracy and Agency at India: Interrogating Political Society|url=https://books.google.com/books?id=9Fq4eUi_3oMC|year=2011|publisher=Anthem Press|isbn=9780857283504|language=en|editor=Ajay Gudavarthy}}
* {{cite book|author=Valmiki|translator=Robert P. Goldman|title=The Rāmāyaṇa of Vālmīki: An Epic of Ancient India|volume=1|publisher=Princeton University Press|year=1990|language=en|isbn=0-691-01485-X}}
* {{cite book|last=Vanamali|first=Diana L.|title=Shakti: Realm of the Divine Mother |url=https://books.google.com/books?id=N5Ju3nWR52UC&pg=PA143|accessdate=14 nëntor 2012|year=2008|publisher=Inner Traditions / Bear & Co.|isbn=9781594771996|language=en}}
* {{Cite book|first=R.|last=Venugopalam|year=2003|title=Meditation: Any Time Any Where|place=Delhi|publisher=B. Jain Publishers (P) Ltd.|edition=i parë|isbn=81-8056-373-1|language=en|url=https://books.google.com/books?id=ZtnNw_hiA9oC}}
* {{cite book|first=Zak|last=Vera|title=Invisible River: Sir Richard's Last Mission |url=https://books.google.com/books?id=8HhVcspIBU4C|year=2010|publisher=AuthorHouse|language=en|ISBN=978-1-4389-0020-9}}
* {{cite book|author=Lalita Prasad Vidyarthi|title=The Sacred Complex of Kashi: A Microcosm of Indian Civilization|url=https://books.google.ca/books?id=yOR1hvfH8s8C|publisher=Concept Publishing Company|language=en|year=1979}}
* {{cite book|first=Dr. Ilan|last=Vit-Suzan|title=Architectural Heritage Revisited: A Holistic Engagement of its Tangible and Intangible Constituents|language=en |url=https://books.google.com/books?id=TKv8AgAAQBAJ|date=28 mars 2014|publisher=Ashgate Publishing|isbn=978-1-4724-2064-0}}
* {{cite book|last=Vivekananda|first=Swami|title=The Complete Works of Swami Vivekananda|chapter=The Paris Congress of the History of Religions|chapter-url=http://www.ramakrishnavivekananda.info/vivekananda/volume_4/translation_prose/the_paris_congress.htm|language=en|volume=4}}
* {{cite book|last=Volwahsen|first=Andreas|year=1969|title=Living Architecture: Indien|publisher=Oxford & IBH Co.|location=Kalkuta|translator=Anne E. Keep|language=en}}
*Ghats of Varanasi on the Ganga in India - The Cultural Landscape Reclaimed - Varanasi Site W/orkshop, 2014. Department of Landscape Architecture University of Illinois at Urbana Champaign, USA and Bhanubhen Nanavati College of Architecture for W/omen (BNCA), Pune, India
*Cross Currents: Trans-Cultural Architecture Education and Urbanism. ACSA 2000 International Conference – Hong Kong China. Reena Tiwari: City's Spatial Structure: A Concretization of Myth and Ritual. fq. 300-304.
* {{cite book|title=Fodor's India, 5th Edition|url=https://books.google.com/books?id=eM-wM2K5mgYC|publisher=Random House Digital, Inc|language=en|year=2004}}
* {{cite book|title=Fodor's Essential India: with Delhi, Rajasthan, Mumbai & Kerala.|year=2015|publisher=Fodor's|location=New York|language=en|isbn=9781101878682}}
*{{cite book|title=Students' Britannica India|language=en |url=https://books.google.com/books?id=DPP7O3nb3g0C&pg=PA202|year=2000|publisher=Popular Prakashan|isbn=978-0-85229-760-5}}
* {{cite book|title=Sāmarasya: Studies in Indian Art, Philosophy, and Interreligious Dialogue: In Honour of Bettina Bäumer|url=https://books.google.com/books?id=MZ3WAAAAMAAJ |publisher=D.K. Printworld|language=en|accessdate=7 nëntor 2012|year=2006|isbn=9788124603383}}
* [https://books.google.al/books?id=CUZpPim5nnQC&pg=PA259 Time Out India: Perfect Places to Stay, Eat and Explore]; Time Out Guides, 2010; ISBN 1-84670-164-3, 9781846701641.
* {{cite book|title=Indian Culture: Tradition & Continuity|year=2002|publisher=Department of Culture, Ministry of Tourism and Culture of India|location=New Delhi|isbn=9788187614081|url=https://books.google.com/books?id=9vptAAAAMAAJ&q|language=en|edition=bot. i parë}}
* {{cite book|title=Dr. Rajendra Prasad, Correspondence and Select Documents: Volume Seventeen. Presidency Period January 1954 to December 1955|language=en |url=https://books.google.com/books?id=uBSEJznCfJkC|year=1984|publisher=Allied Publishers|isbn=978-81-7023-002-1}}
*{{cite book|title=Uttar Pradesh district gazetteers|url=https://books.google.com/books?id=Dg9uAAAAMAAJ|year=1965|language=en|publisher=Qeveria e Uttar Pradeshit}}
* {{cite book|author=Students' Academy|title=Banaras (Varanasi) – The City of Gods |url=https://books.google.com/books?id=sHc3AgAAQBAJ|publisher=Lulu.com|language=en|isbn=978-0-557-91475-3}}
* {{cite book|title=Real Corp: CORP 007 Proceedings|url=https://books.google.com/books?id=iGT03xAcFQIC|year=2007|publisher=Lulu.com|language=en|isbn=978-3-9502139-3-5}}
* {{cite book|title=City Development Plan for Varanasi|language=en |url=http://gangapedia.iitk.ac.in/sites/default/files/CDP_Varanasi.pdf|year=2006|publisher=Jawaharlal Nehru National Urban Renewal Mission|accessdate=11 shkurt 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140223090737/http://gangapedia.iitk.ac.in/sites/default/files/CDP_Varanasi.pdf|archivedate=23 shkurt 2014|url-status=dead}}
* {{cite book|title=Indian History|date=2010|publisher=Allied Publishers|language=en|isbn=978-81-8424-568-4}}
{{div col end}}
{{refend}}

==Lidhje të jashtme==
{{Commons category|Varanasi}}
* [http://varanasi.nic.in/ Official website of Varanasi District]
* [https://nnvns.org.in:449/nnvns/index.php?lang=en Varanasi Nagar Nigam (Municipal Corporation of Varanasi)]
* [https://web.archive.org/web/20090908004947/http://www.up-tourism.com/destination/varanasi/varanasi.htm State Government Tourism Website]

[[Kategoria:Qytete në Indi]]
[[Kategoria:Hinduizëm]]
[[Kategoria:Historia Indiane]]