Kampionati Botëror i Shahut
.jpg)
Kampionati Botëror i Shahut (World Chess Championship ose WCC) luhet për të përcaktuar kampionin e botës në shah. Kampioni aktual i botës është Gukesh Dommaraju, i cili mundi kundërshtarin e tij Ding Liren në Kampionatin Botëror të Shahut 2024.
Kampionati botëror zyrtarisht mendohet të ketë filluar në vitin 1886, kur të dy lojtarët kryesor në Evropë dhe në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Johann Zukertort dhe Wilhelm Steinitz respektivisht, janë përballur në një lojë. Nga viti 1886 deri më 1946, kampioni i vendoste kushtet, që i kërkohej çdo sfidanti të kishte mbështetje të konsiderueshme dhe të mposhte kampionin në një ndeshje në mënyrë që të bëhej kampioni i ri botëror. Nga 1948 deri në vitin 1993, kampionati është administruar nga FIDE, Federata Botërore e Shahut. Në vitin 1993, kampion në fuqi (Geri Kasparov), u shkëput nga FIDE, e cila çoi në krijimin kampionati rival në shah Professional Chess Association. Titujt u bashkuan në Kampionatin Botëror të Shahut 2006.
Ndonëse kampionati botëror është i hapur për të gjithë lojtarët, ka kampionate të veçanta për femra, nën 20 vjeç dhe grupmosha më të ulëta, si dhe për të moshuarit. Ka gjithashtu kampionate botërore të shahut në të shpejtë, blitz, korrespondencë, zgjidhje problemesh, shah të rastësishëm Fischer dhe shah kompjuterik.
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Koncepti i një kampionati botëror të shahut filloi të falë në gjysmën e parë të shekullit të XIX, dhe fraza "kampioni i botës" u shfaq në vitin 1845. Nga kjo kohë e tutje lojtarë të ndryshëm u vlerësua si botë e kampionëve, por konkursi i parë që përcaktoi paraprakisht si të qënurit kampionat botëror ishte ndeshja midis Steinitz dhe Zukertort në vitin 1886. Deri në vitin 1948 garat e kampionatit botëror dhe ndeshjet rregulloheshin privatisht mes lojtarëve. Si rezultat, lojtarët gjithashtu ishin të detyruar ta financojnë, në formën e aksioneve të dhënë nga entuziastët që dëshironin të vinin baste për njërin nga lojtarët. Në fillim të shekullit të XX, ndonjëherë kjo ka qenë një pengesë për të penguar ose vonuar sfidat për titullin.
Kampionët e Botës
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kampionët e botës para-FIDE (1886–1946)
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]| # | Emri | Vendi | Vitet | |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Wilhelm Steinitz | Stampa:Country data Austro-Hungaria Shtetet e Bashkuara |
1886–1894 | |
| 2 | Emanuel Lasker | Stampa:Country data Perandoria Gjermane Perandoria Gjermane Stampa:Country data Republika e Vajmarit Republika Gjermane |
1894–1921 | |
| 3 | José Raúl Capablanca |  Kuba |
1921–1927 | |
| 4 | Alexander Alekhine |  Franca |
1927–1935 | |
| 5 | Max Euwe |  Holanda |
1935–1937 | |
| (4) | Alexander Alekhine | Franca |
1937–1946 | |
| Interregnum | ||||
Kampionët e botës FIDE (1948–1993)
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]| # | Emri | Vendi | Vitet |
|---|---|---|---|
| 6 | Mikhail Botvinnik |  Bashkimi Sovjetik |
1948–1957 |
| 7 | Vasily Smyslov | 1957–1958 | |
| (6) | Mikhail Botvinnik | 1958–1960 | |
| 8 | Mikhail Tal | 1960–1961 | |
| (6) | Mikhail Botvinnik | 1961–1963 | |
| 9 | Tigran Petrosian | 1963–1969 | |
| 10 | Boris Spassky | 1969–1972 | |
| 11 | Bobby Fischer |  Shtetet e Bashkuara |
1972–1975 |
| 12 | Anatoly Karpov | Bashkimi Sovjetik |
1975–1985 |
| 13 | Garry Kasparov | Bashkimi Sovjetik
|
1985–1993 |
 Rusia
|
Kampionët e botës klasik (PCA/Braingames) (1993–2006)
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]| # | Emri | Vendi | Vitet |
|---|---|---|---|
| 13 | Garry Kasparov |  Rusia |
1993–2000 |
| 14 | Vladimir Kramnik | 2000–2006 |
Kampionët e botës FIDE (1993–2006)
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]| Emri | Vendi | Vitet |
|---|---|---|
| Anatoly Karpov | Rusia |
1993–1999 |
| Alexander Khalifman | 1999–2000 | |
| Viswanathan Anand |  India |
2000–2002 |
| Ruslan Ponomariov |  Ukraina |
2002–2004 |
| Rustam Kasimdzhanov |  Uzbekistan |
2004–2005 |
| Veselin Topalov |  Bullgaria |
2005–2006 |
Kampionët e botës FIDE (ribashkuar) (2006–tani)
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]| # | Name | Country | Years |
|---|---|---|---|
| 14 | Vladimir Kramnik | Rusia |
2006–2007 |
| 15 | Viswanathan Anand | India |
2007–2013 |
| 16 | Magnus Carlsen |  Norvegjia |
2013–2023 |
| 17 | Ding Liren |  Kina |
2023–2024 |
| 18 | Gukesh Dommaraju | India |
2024–tani |
Kampionët e Botës sipas titujve të fituar
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]| Kampion | Gjithsej | I padiskutueshëm | FIDE | Klasik | Vite si kampion | Vite si kampion i padiskutueshëm! |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Emanuel Lasker | 6 | 6 | 27 | 27 | ||
| Garry Kasparov | 6 | 4 | 2 | 15 | 8 | |
| Anatoly Karpov | 6 | 3 | 3 | 16 | 10 | |
| Mikhail Botvinnik | 5 | 5 | 13 | 13 | ||
| Viswanathan Anand | 5 | 4 | 1 | 8 | 6 | |
| Alexander Alekhine | 4 | 4 | 17 | 17 | ||
| Wilhelm Steinitz | 4 | 4 | 8 | 8 | ||
| Vladimir Kramnik | 3 | 1 | 2 | 7 | 1 | |
| Tigran Petrosian | 2 | 2 | 6 | 6 | ||
| Magnus Carlsen | 2 | 2 | 3 | 3 | ||
| José Raúl Capablanca | 1 | 1 | 6 | 6 | ||
| Boris Spassky | 1 | 1 | 3 | 3 | ||
| Bobby Fischer | 1 | 1 | 3 | 3 | ||
| Max Euwe | 1 | 1 | 2 | 2 | ||
| Vasily Smyslov | 1 | 1 | 1 | 1 | ||
| Mikhail Tal | 1 | 1 | 1 | 1 | ||
| Ding Liren | 1 | 1 | 1 | 1 | ||
| Gukesh Dommaraju | 1 | 1 | 0 | 0 | ||
| Ruslan Ponomariov | 1 | 1 | 2 | 0 | ||
| Alexander Khalifman | 1 | 1 | 1 | 0 | ||
| Rustam Kasimdzhanov | 1 | 1 | 1 | 0 | ||
| Veselin Topalov | 1 | 1 | 1 | 0 |
Lidhje të jashtme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- chessgraphs.com - compare FIDE rating histories of chess World Champions
- Mark Weeks' pages on the championships – Contains all results and games
- Graeme Cree's World Chess Championship Page (archived) – Contains the results, and also some commentary by an amateur chess historian
- Kramnik Interview: From Steinitz to Kasparov – Kramnik shares his views on the first 13 World Chess Champions.
- Chessgames guide to the World Championship
- History of the World Championship.