Xhamia e Veli Pashës
Xhamia e Veli Pashës (turqisht: Veli Paşa Camii) është një ndërtesë shqiptare osmane e vendosur në qytetin e Janinës, në rajonin veriperëndimor të Epirit në Greqi. Xhamia u rinovua në fund të shekullit të 19-të nga Veli Pasha i Janinës dhe formoi një kompleks të përbërë veçanërisht nga një medrese dhe kuzhina. Sot ajo nuk është më e hapur për ushtrimin e besimit.
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Xhamia u ndërtua fillimisht si një xhami e vogël për lutjen e përditshme (mesxhid) në vendin e një kishe bizantine kushtuar Shën Stefanit,[1][2] në jug-perëndim të kodrës së Litharitsia, [3] rreth 500 metra nga Kalaja e Janinës. Data e ndërtimit të kësaj ndërtese është e pasigurt, por burimet sugjerojnë fillimin e viteve 1600,[4] pak pas vitit 1617[2] ose në fund të shekullit të shtatëmbëdhjetë.[5] Sipas dokumenteve të vitit 1670, xhamia atëherë mbante emrin e themeluesit të saj, Bali Kethuda. Më pas u quajt "Xhamia Tsiekour".[1]
Ali Pashë Tepelena, sundimtari gjysmë autonom i rajonit të Epirit në fund të shekullit të 19-të, ndërtoi seragji në zonën e xhamisë për dy djemtë e tij të parë, Muhtarin dhe Veliun. Ky i fundit, i cili kishte dhe rolin e bejlerbeut të Rumelisë[6] dhe guvernator i Moresë, [7] [8] themeloi një institucion fetar atje në një vakëf që daton në vitin 1804. [7] Si një pronar i madh tokash, [9] ai kishte gjithashtu në shërbim të tij një xhami, një medrese, kuzhinën dhe ndërtesat ndihmëse të ndërtuara rreth xhamisë, të cilat strehonin një bibliotekë dhe një han.[7] [10][11]
Pas largimit të pushtetit osman në 1913 dhe pas aneksimit nga Greqia të Janinës dhe rajonit më të madh të Epirit në Luftën e Parë Ballkanike, xhamia u shndërrua në një kazermë dhe minareja e saj u shkatërrua rreth vitit 1930, [5] përpara se të merrej në administrim nga Ministria greke e Kulturës dhe Sportit. Sot, objekti i është kthyer bashkisë së Janinës dhe është restauruar në vitet 1978-1979 dhe 1983.[1] [12] Medreseja e Xhamisë strehonte Muzeun e Rezistencës Kombëtare të qytetit, por ai u mbyll në vitin 2021, kur ndërtesa ishte planifikuar për restaurim nën kujdesin e Bashkisë së Janinës.[12]
Arkitektura
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Xhamia ka një sallë lutjesh prej 6 × 6,5 m., [13] e mbivendosur nga një kube, daullja tetëkëndëshe e së cilës mbështetet në katër gjilpëra. Në veri ndodhet një hajat që fillimisht ka qenë i hapur dhe i kurorëzuar me tre kupola të vogla, i cili ndoshta është murosur pas ndërtimit të objektit. Minareja, nga e cila sot ka mbetur vetëm baza, është vendosur në fasadën perëndimore ndërmjet hajatit dhe dhomës së lutjeve. Muratura karakterizohet nga një aparat pseudo-izodom në gur të latuar, ndërsa kupola kryesore dhe çatia e hajatit janë të mbuluara me rrasa.[1] [10]
Në brendësi ruhen elemente të një mihrabi të pasur prej mermeri.[1] [10] Ndërtesa e kuzhinës dhe medreseja mbeten sot në veri të xhamisë. Shkolla e vjetër Kur'anore strehon Muzeun e Mbrojtjes Kombëtare të Janinës.[2]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b c d e Ministry of Culture and Sports. "Το τζαμί του Βελή πασά" [Mosque of Veli Pasha]. www.odysseus.culture.gr (në greqisht). Arkivuar nga origjinali më 23 maj 2022. Marrë më 14 mars 2022.
- ^ a b c Tassi 2017.
- ^ Demetracopoulou 2009.
- ^ Pantazis, Georgios; Lambrou, Evangelia (2009). "Investigating the orientation of eleven mosques in Greece". Journal of Astronomical History and Heritage. 12: 159–166. Bibcode:2009JAHH...12..159P. ISSN 1440-2807.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Vrakas 2007.
- ^ Michael, Michael N.; Gavriel, Eutychios; Kappler, Matthias (2009). Ottoman Cyprus: A Collection of Studies on History and Culture. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. fq. 175. ISBN 978-3447058995.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Neumeier 2017.
- ^ Davenport, Richard Alfred (1837). The Life of Ali Pasha, of Tepeleni, vizier of Epirus, surnamed Aslan, or the Lion. London: T. Tegg and Son. fq. 194. ISBN 978-5-87444-417-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Holland, Henry (1815). Travels in the Ionian Isles, Albania, Thessaly, Macedonia, etc. During the Years 1812 and 1913. London: Longman. fq. 262.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Mikropoulos 2008.
- ^ Neumeier, Mary. The Architectural Transformation Of The Ottoman Provinces Under Tepedelenli Ali Pasha, 1788-1822 (Tezë). Universiteti i Pensilvanisë.
{{cite thesis}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Halatsi, Georgia (27 maj 2021). "Προς παραχώρηση στον δήμο Ιωαννιτών το Βελή Τζαμί" (në greqisht). Ipeirotikos Agon. Marrë më 22 dhjetor 2022.
- ^ Smyris 2000.