Yndyra e ngopur
Një yndyrë e ngopur është një lloj yndyre në të cilën zinxhirët e acideve yndyrore kanë të gjitha lidhje të vetme . Një yndyrë e njohur si glicerid përbëhet nga dy lloje molekulash më të vogla: një shtyllë e shkurtër gliceroli dhe acide yndyrore ku secila përmban një zinxhir të gjatë linear ose të degëzuar të atomeve të karbonit (C). Përgjatë zinxhirit, disa atome karboni janë të lidhur me lidhje të vetme (-CC-) dhe të tjerët janë të lidhur me lidhje dyfishe (-C=C-). [1] Një lidhje e dyfishtë përgjatë zinxhirit të karbonit mund të reagojë me një palë atome hidrogjeni për t'u shndërruar në një lidhje të vetme -CC-, me çdo atom H të lidhur tani me një nga dy atomet C. Yndyrnat gliceride pa asnjë lidhje të dyfishtë me zinxhir karboni quhen të ngopura sepse ato janë "të ngopura" me atome hidrogjeni, duke mos pasur lidhje dyfishe në gatishmëri për të reaguar me më shumë hidrogjen.
Shumica e yndyrave shtazore janë të ngopura. Yndyrnat e bimëve dhe peshqve janë përgjithësisht të pangopura. [1] Ushqime të ndryshme përmbajnë përmasa të ndryshme të yndyrave të ngopura dhe të pangopura . Shumë ushqime të përpunuara, si ushqimet e skuqura në vaj të hidrogjenizuar dhe salçiçet, kanë përmbajtje të lartë të yndyrës së ngopur. Disa produkte të pjekura të blera në dyqan janë gjithashtu, veçanërisht ato që përmbajnë vajra pjesërisht të hidrogjenizuar . [2] [3] [4] Shembuj të tjerë të ushqimeve që përmbajnë një përqindje të lartë të yndyrës së ngopur dhe kolesterolit dietik përfshijnë produkte me yndyrë shtazore, mishrat me yndyrë dhe produkte qumështi të bëra me qumësht të plotë ose me pak yndyrë si kos, akullore, djathë dhe gjalpë . [5] Disa produkte bimore kanë përmbajtje të lartë të yndyrës së ngopur, si vaji i kokosit dhe vaji i bërthamës së palmës . [6]
Udhëzimet e lëshuara nga shumë organizata mjekësore, përfshirë Organizatën Botërore të Shëndetësisë, kanë mbrojtur idenë e zvogëlimit e marrjes së yndyrave të ngopura për të promovuar shëndetin dhe për të zvogëluar rrezikun nga sëmundjet kardiovaskulare.
Profilet e yndyrave
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ndërsa etiketat ushqyese i kombinojnë rregullisht ato, acidet yndyrore të ngopura shfaqen në përpjestime të ndryshme midis grupeve ushqimore . Acidet laurike dhe miristike gjenden më së shpeshti në vajrat "tropikale" (p.sh. bërthama e palmës, kokosi ) dhe produktet e qumështit. Yndyrnat e ngopura në mish, vezë, kakao dhe arra janë kryesisht trigliceridet e acidit palmitik dhe stearik .
| Ushqimi | Acidi laurik | Acidi miristik | Acidi palmitik | Acid stearik |
|---|---|---|---|---|
| Vaj kokosi | 47% | 18% | 9% | 3% |
| Vaji i bërthamës së palmës | 48% | 1% | 44% | 5% |
| Gjalpë | 3% | 11% | 29% | 13% |
| Mish viçi i grirë | 0% | 4% | 26% | 15% |
| Salmon | 0% | 1% | 29% | 3% |
| Të verdhat e vezëve | 0% | 0.3% | 27% | 10% |
| Shqeme | 2% | 1% | 10% | 7% |
| Vaji i sojës | 0% | 0% | 11% | 4% |
| Gjalpi i kakaos [8] | 1% | 0-4% | 24,5-33,7% | 33,7-40,2% |
Stampa:Vegetable oils, composition
- ^ a b Reece, Jane; Campbell, Neil (2002). Biology. San Francisco: Benjamin Cummings. fq. 69–70. ISBN 978-0-8053-6624-2.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Saturated fats". American Heart Association. 2014. Marrë më 1 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Top food sources of saturated fat in the US". Harvard University School of Public Health. 2014. Marrë më 1 mars 2014.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Saturated, Unsaturated, and Trans Fats". choosemyplate.gov. 2020. Arkivuar nga origjinali më 15 tetor 2020. Marrë më 25 nëntor 2023.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Saturated Fat". American Heart Association. 2020.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "What are "oils"?". ChooseMyPlate.gov, US Department of Agriculture. 2015. Arkivuar nga origjinali më 9 qershor 2015. Marrë më 13 qershor 2015.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 20". United States Department of Agriculture. 2007. Arkivuar nga origjinali më 2012-06-04.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Kumar, Vijay (2014). "Cocoa Butter and its Alternatives". Journal of Bioresource Engineering and Technology. 1: 7–17.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)