Çelpica

Familja Çelpica ( چلپیچا ) nganjëherë shkruhej edhe Celpica, ishte një nga familjet kryesore të fisnikërisë shqiptare në krahinën e Durrësit^[1] gjatë epokës osmane, duke filluar nga shekulli i 17-të deri në fillim të shekullit të 20-të^[2].

Etimologjia

Emri i tyre rrjedh nga shkurtesa e fjalës turko-osmane "Çelebizade" (djali i Çelebiut), dhe i referohet faktit që familja ishte pronar^[3] tokash dhe për rrjedhojë timariot^[4]. Një teori tjetër thotë se ajo rrjedh nga Celep^[5] i cili është rritës dhe tregtar i deleve, dhive, bagëtive për Pallatin e Sulltanit të Kostandinopojës që i përket Esnaf (esnafit) të Celepkeşanit^[6].

Histori

Rruga Çelpiceve në Seferaj.

Pas pushtimit osman të asaj që sot është Shqipëria gjatë shekullit të 15-të, familja Çelpica ishte ndër ato që u ngritën në fisnikëri lokale nga osmanët, të cilët synonin të krijonin një hierarki lokale për të kontrolluar më mirë territoret e pushtuara^[7].

Çifli i Seferajve.

Ata themeluan mëhallën e Seferajt, në vitin 1400, e vendosur në rrafshnaltën Manesato (nga emri i familjes fisnike Maneshi), në gjysmë të rrugës midis Pashallëku i Kavajë dhe qytetit të Durrësit, kryeqyteti i Sanxhaku, me kalimin e kohës familje të tjera u vendosën atje si Çopa (me prejardhje Vllahe, emri vjen nga çoban), Ajazi (Ayaz^[8]), Bodlli (?), Xhafer (Jafar), kjo kontribuoi në rritjen demografike të fshatit, etimologjia e fshatit përbëhet nga emri. Turqishtja Sefer, duke iu referuar themeluesit të qytetit dhe "aj" që është deklinsion dialektor që do të thotë "pasardhës/banor i".

Emri i fshatit nuk është i shënuar në defterët osmanë, por shfaqet vetëm në vitin 1870 në disa harta austriake me emrin Teferitschi^[9].

Në një hartë ushtarake të Austro-Hungarisë, Shqipërisë osmane të vitit 1887 shkruhet “Sebferaj”^[10]. Filologu gjerman Friedrich Kraner fut një koment të njohur në librin "Commentarii de bello civili"^[11], të Caius Julius Caesar mbi frazën "pauloque citra eum locum"^[12], afër fshatit aktual kishte një kala romake dhe pati një betejë, midis legjionit të nëntë të Cezarit dhe legjionarëve të Pompeit.

Në një hartë të vitit 1887, që ruhet në Muzeun Teknik në Pragë (Narooni technickë muzeum), shkruhet Sefferej dhe është shënuar në lartësinë 756 metra mbi nivelin e detit dhe me 3 zjarre.

Përshkrim hipotetik i Huseyin Paşa bin Shejfullah Effendiut

Xhamia e sapondërtuar është shumë e thjeshtë, regjimi komunist i Hoxhës kërkoi mbylljen e saj në vitin 1967, si të tjerat. Vetëm në mars të vitit 1968 u krye Kurban Bajrami i fundit nga predikuesi dhe myftiu i nderuar Ferik Ajazi. Ndërsa imam dhe hatib ishte hogia Huyseni. Në Bajramin e fundit disa ditë pas të premtes së fundit, ata faleshin të rrethuar nga forcat e sigurimit të shtetit dhe policia që mbyllën xhaminë, edhe kur ajo ishte e mbyllur, njerëzit mblidheshin për të falur Taravīhin.

Konstatohet ekzistenca e një vakëfi të menaxhuar nga Çelpicasit. Edhe nëse nuk ka dokumentacion të shkruar, mund të jetë vetë prania e xhamisë që ndodhet pranë varrezave historike.

Ata u bënë shpejt ndër pronarët kryesorë të zonës dhe mbetën të tillë deri në mesin e shekullit të njëzetë, me zotërimet e tyre. Ata humbën shumicën e pasurive të tyre gjatë rënies së Perandorisë Osmane dhe lindjes së Republikës së Shqipërisë. Pastaj ishte pushtimi italian dhe përmbysja e monarkisë. Si rezultat i ardhjes së komunistëve në pushtet nëpërmjet luftës partizane, ata rifituan prestigjin dhe fuqinë e tyre.

Aktualisht Seferaj që është një pjesë e qytetit të shtypur të Golemit, dhe ka një rrugë me emrin e tyre dhe ajo që e bën unik këtë mbiemër është mungesa në rajone të tjera në Shqipëri.

Familja deri më sot jeton në Itali pas eksodit të famshëm të viteve 1991 dhe 1994, ajo është integruar në mënyrë të përkryer me strukturën shoqërore italiane dhe disa anëtarë drejtojnë aktivitete të ndryshme në ndërtim, çerdhe lulesh apo si punëtorë, por pa harruar kurrë historinë e tyre.

Përshkrim hipotetik i Ahmed Beut

Anëtarë të shquar

Anëtarët më të shquar të familjes Çelpica mund të gjenden në varrezat aktuale dhe përfshijnë:

Sefer Shejfullah Effendit; …- rreth vitit 1400 ishte një ajan shqiptar i konvertuar në Islam dhe themelues i Seferajt;

Huseyin Paşa bin Shejfullah Effendit; vdiq në vitin 1500 ishte një timariot;

Ahmed bej Çelpica (…- 1846 ) i biri i Sulejman beut i cili ishte timariot që jetoi rreth viteve 1700, mori pjesë në luftërat kundër Austrisë në Bosnje;

Jakub Çelpica beu ka jetuar në vitin 1900 si bujk i lirë (sipas ligjit të iltizamit) dhe tregtar frutash;

Shefik Çelpica i lindur më 3 janar 1930 vdiq më 5 mars 2021, jetim u rrit nga daja i tij Mustafa Çelpica, u bë partizan i Batalionit "Maliq Muço", çeta e Grupit të Pezës, pas luftës u emërua vigjilent i vendi, vrau një armik të popullit dhe u dekorua me Urdhrin e Trim pas rënies së regjimit, familja mundi të blinte disa toka që ishin shpronësuar nga qeveria.

Note

^ Gino Macchioro, Il Sangiaccato di Durazzo, in Bollettino del Ministero degli affari esteri parte amministrativa, 18, Roma, Tip. del Ministero degli affari esteri, gennaio 1903, pp. 967-1036 (në italisht).
^ A Biographical Dictionary of Albanian History (në anglisht). {{cite book}}: |first= i mungon |last= (Ndihmë!)
^ "Nella Fletorja Zyrtare (Gazzetta Ufficiale) del 30 dicembre 2019 vengono citati come Possidenti (Bashkëpronësi)" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 8 prill 2023. Marrë më 22 gusht 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Halil Inalcik. An Economic and Social History of the Ottoman Empire Volume 1 (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 409.
^ "Celep". {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Bistra Cvetkova. Les Celep et leur Rôle dans la Vie Economique des Balkans a l'Epoque Ottomane (XV°-XVIII°s.) - Studies in the Economic History of the Middle di M. A. Cook (në frëngjisht).
^ Gawrych, George (2006-10-27). The Crescent and the Eagle: Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874-1913 (në anglisht). Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-84511-287-5.
^ "ayaz - Wiktionary, the free dictionary". en.wiktionary.org (në anglisht). Marrë më 2023-08-22.
^ "General-Karte von der Europäischen Türkei 10" (në gjermanisht).
^ "3rd Military Mapping Survey of Austria-Hungary - Durazzo" (në gjermanisht).
^ "pauloque citra eum locum: auf den Höhen von Sebferaj , 1/2 km östlich von Tilaj" (në gjermanisht).
^ "Milites legionis VIIII subito conspirati pila coniecerunt et ex inferiore loco adversus clivum incitati cursu praecipites Pompeianos egerunt et terga vertere coegerunt; quibus ad recipiendum crates deiectae longuriique obiecti et institutae fossae magno impedimento fuerunt. Nostri vero, qui satis habebant sine detrimento discedere, compluribus interfectis V omnino suorum amissis quietissime se receperunt pauloque citra eum locum aliis comprehensis collibus munitiones perfecerunt. ITA: I soldati della nona legione, ritrovata d'un tratto l'intesa, scagliarono dardi e, con una corsa veloce risalito il pendio dalla posizione più bassa, respinsero a precipizio i Pompeiani costringendoli alla fuga. Mai graticci rovesciati, i pali nascosti e le fosse scavate furono di grande impedimento alla loro ritirata. I nostri invero, ai quali bastava ripiegare senza danno, dopo avere ucciso molti nemici e perduti soltanto cinque uomini, si ritirarono in tutta tranquillità e, occupate altre colline un poco al di qua di quel luogo, condussero a compimento i lavori di fortificazione" (në latinisht).

Portale

	Arti & Kultura: Animim · Film · Letërsi · Muzikë · Serial · Strip		Biologjia: Mjekësi
	Gjeografia: Gjeografi · Kosovë · ShBA · Shqipëri · Maqedoni · Greqi		Sporti: Sport
	Teknologjia: Informatikë · Elektronikë · Teknologji		Shkenca: Fizikë, Matematikë redakto

[1] Gino Macchioro, Il Sangiaccato di Durazzo, in Bollettino del Ministero degli affari esteri parte amministrativa, 18, Roma, Tip. del Ministero degli affari esteri, gennaio 1903, pp. 967-1036 (në italisht).

[2] A Biographical Dictionary of Albanian History (në anglisht). {{cite book}}: |first= i mungon |last= (Ndihmë!)

[3] "Nella Fletorja Zyrtare (Gazzetta Ufficiale) del 30 dicembre 2019 vengono citati come Possidenti (Bashkëpronësi)" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 8 prill 2023. Marrë më 22 gusht 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[4] Halil Inalcik. An Economic and Social History of the Ottoman Empire Volume 1 (në anglisht). Cambridge University Press. fq. 409.

[5] "Celep". {{cite journal}}: Burimi journal ka nevojë për |journal= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[6] Bistra Cvetkova. Les Celep et leur Rôle dans la Vie Economique des Balkans a l'Epoque Ottomane (XV°-XVIII°s.) - Studies in the Economic History of the Middle di M. A. Cook (në frëngjisht).

[7] Gawrych, George (2006-10-27). The Crescent and the Eagle: Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874-1913 (në anglisht). Bloomsbury Academic. ISBN 978-1-84511-287-5.

[8] "ayaz - Wiktionary, the free dictionary". en.wiktionary.org (në anglisht). Marrë më 2023-08-22.

[9] "General-Karte von der Europäischen Türkei 10" (në gjermanisht).

[10] "3rd Military Mapping Survey of Austria-Hungary - Durazzo" (në gjermanisht).

[11] "pauloque citra eum locum: auf den Höhen von Sebferaj , 1/2 km östlich von Tilaj" (në gjermanisht).

[12] "Milites legionis VIIII subito conspirati pila coniecerunt et ex inferiore loco adversus clivum incitati cursu praecipites Pompeianos egerunt et terga vertere coegerunt; quibus ad recipiendum crates deiectae longuriique obiecti et institutae fossae magno impedimento fuerunt. Nostri vero, qui satis habebant sine detrimento discedere, compluribus interfectis V omnino suorum amissis quietissime se receperunt pauloque citra eum locum aliis comprehensis collibus munitiones perfecerunt. ITA: I soldati della nona legione, ritrovata d'un tratto l'intesa, scagliarono dardi e, con una corsa veloce risalito il pendio dalla posizione più bassa, respinsero a precipizio i Pompeiani costringendoli alla fuga. Mai graticci rovesciati, i pali nascosti e le fosse scavate furono di grande impedimento alla loro ritirata. I nostri invero, ai quali bastava ripiegare senza danno, dopo avere ucciso molti nemici e perduti soltanto cinque uomini, si ritirarono in tutta tranquillità e, occupate altre colline un poco al di qua di quel luogo, condussero a compimento i lavori di fortificazione" (në latinisht).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]