Jump to content

Çernozmet

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Çernozem
Dheu çernozemik
Mollisol (USDA-NRCS)
Përdorur nëWRB, Të tjerë
Kodi WRBCH
ProfiliAhBC
Materiali prindërorLoess
KlimaKlima e lagësht kontinentale

Chernozem (from rusisht: чернозём ),[1]e quajtur edhe tokë e zezë, është një tokë me ngjyrë të zezë që përmban një përqindje të lartë humusi (4% deri në 16%) dhe përqindje të larta, të përbërjeve të fosforit dhe amoniakut. Çhernozemi është tokë shumë pjellore dhe mund të prodhojë rendimente të larta bujqësore me kapacitetin e saj të lartë të ruajtjes së lagështisë. Çernozemët janë një grup tokësor referues i bazës botërore të referencës për burimet e tokës (WRB)

Shpërndarja

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Shpërndarja e dherave chernozem sipas klasifikimit të bazës botërore të referencës për burimet e tokës :
  Dominante (më shumë se 50% e mbulesës së tokës)
  Kodominant (25-50%)
  Të lidhur(5-25%)

Emri vjen nga termat ruse për të zezën dhe dheun, tokën ( chorny + zemlya ). [2] [3] Toka, e pasur me lëndë organike që paraqet një ngjyrë të zezë, u identifikua për herë të parë nga gjeologu rus Vasily Dokuchaev në 1883 në stepën me bar të gjatë ose preri të Ukrainës Lindore dhe Rusisë Perëndimore .

Çhernozem mbulon rreth 230 milion hektarë tokë. Në botë ekzistojnë dy "rripa chernozem". Njëra është stepa euroaziatike e cila shtrihet nga Kroacia lindore ( Sllavonia ), përgjatë Danubit ( Serbia veriore, Bullgaria veriore ( Rrafshi Danubian ), Rumania jugore dhe lindore ( Rrafshi Vllahian dhe Rrafshina Moldaviane ) dhe Moldavia, në verilindje të Ukrainës përgjatë Zi Qendrore. Rajoni i Tokës i Rusisë Qendrore dhe Jugore në Siberi . Tjetra shtrihet nga Preritë Kanadeze në Manitoba përmes Rrafshinave të Mëdha të SHBA-së deri në jug deri në Kansas. [4] Trashësia e shtresës së Çhernozemit mund të ndryshojë shumë, nga disa centimetra deri në 1.5 metra (60 inç) në Ukrainë, [5] si dhe në rajonin e Luginës së Lumit të Kuq në SHBA Veriore dhe Kanada (vendndodhja e liqenit prehistorik Agassiz ).

Terreni mund të gjendet në sasi të vogla edhe gjetkë (për shembull, në 1% të Polonisë), Hungari dhe Teksas. Ekziston edhe në Kinën Verilindore, pranë Harbinit . I vetmi çernozem i vërtetë në Australi ndodhet rreth Nimmitabel, disa nga tokat më të pasura në kontinent. [6]

Më parë, kishte një treg të zi për tokën në Ukrainë. Shitja e tokës bujqësore ka qenë e paligjshme në Ukrainë që nga viti 1992 derisa ndalimi u hoq në vitin 2020, [7] por toka, e transportuar me kamion, mund të tregtohej legalisht. Sipas OJQ-së Green Front me bazë në Kharkiv, tregu i zi për çernozemin e blerë ilegalisht në Ukrainë parashikohej të arrinte afërsisht 900 milionë dollarë në vit në vitin 2011. [8]

Klasifikimi i tokës në Kanada dhe Shtetet e Bashkuara

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Tokat çernozemike janë një lloj toke në sistemin kanadez të klasifikimit të tokës dhe në bazën botërore të referencës për burimet e tokës (WRB).

"Ekuivalentët" e tipit çernozemik të tokës në sistemin kanadez, WRB dhe taksonominë e tokës së Departamentit të Bujqësisë të SHBA :

Kanadeze WRB Shba
Çernozemik Kastanozem, Chernozem, Phaeozem Mollisol
Chernozem Kafe Kastanozem (Aridik) Nëngrupet Aridic Mollisol (Xerolls dhe Ustolls)
Chernozem kafe e errët Haplic Kastanozem Nëngrupe tipike Mollisol
Çernozem i zi Çernozem Nëngrupet Udic Mollisol
Çernozem gri e errët Feozemi gri Nëngrupet Boralfic Mollisol, Albolls
Burimi: Pedosphere.com Arkivuar 14 mars 2016 tek Wayback Machine.

Historia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Teoritë e origjinës së Çernozemit:

Siç shihet në listën e mësipërme, diskutimet e shekullit të 19-të dhe të 20-të mbi pedogjenezën e Chernozemit fillimisht erdhën nga kushtet klimatike që nga Holoceni i hershëm deri në afërsisht 5500 pes. Megjithatë, asnjë rindërtim i vetëm paleo-klimatik nuk mund të shpjegojë me saktësi variacionet gjeokimike të gjetura në Chernozems në të gjithë Evropën Qendrore. Dëshmia e origjinës antropomorfike të karbonit të qëndrueshëm pirogjen në Chernozem çoi në përmirësimin e teorive të formimit. [18] Djegia e bimësisë mund të shpjegojë ndjeshmërinë e lartë magnetike të Chernozemit, [19] më e larta nga llojet kryesore të tokës. [20] Magnetizmi i tokës rritet kur mineralet e tokës goetit dhe ferrihidrit shndërrohen në maghemite në ekspozim ndaj nxehtësisë. [21] Temperaturat e mjaftueshme për të ngritur maghemitin në një shkallë peizazhi tregojnë ndikimin e zjarrit. Duke pasur parasysh rrallësinë e një fenomeni të tillë natyror në ditët moderne, ndjeshmëria magnetike në Chernozem ka të ngjarë të lidhet me kontrollin e zjarrit nga njerëzit e hershëm . [20]

Humifikimi mund të errësojë tokat ( melanizimi ) në mungesë të një përbërësi pirogjen të karbonit. Duke pasur parasysh simfoninë e proceseve pedogjene që kontribuojnë në formimin e tokës së errët, termi Chernozem përmbledh lloje të ndryshme të dherave të zeza me të njëjtën pamje, por histori të ndryshme formimi.

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • IUSS Working Group WRB: World Reference Base for Soil Resources, fourth edition. International Union of Soil Sciences, Vienna 2022. ISBN 979-8-9862451-1-9 ([1]).
  1. ^ "chernozem | Etymology, origin and meaning of chernozem by etymonline". www.etymonline.com (në anglisht). Marrë më 5 tetor 2022.
  2. ^ "chernozem | Etymology, origin and meaning of chernozem by etymonline". www.etymonline.com (në anglisht). Marrë më 5 tetor 2022.
  3. ^ "Chernozem". Merriam-Webster Online Dictionary (në anglisht). 2008. Marrë më 7 korrik 2008.
  4. ^ Ecology of Arable Land – Perspectives and Challenges by M. Clarholm and L. Bergström ISBN 978-94-010-6950-2
  5. ^ Ukraine: Soils in Encyclopædia Britannica
  6. ^ KG McQueen. "The Tertiary Geology And Geomorphology Of The Monaro: The Perspective In 1994" Centre For Australian Regolith Studies, Canberra 1994
  7. ^ "Ukraine lifts ban on sale of farmland in bid to receive international funds". Euronews (në anglisht). 31 mars 2020.
  8. ^ Black market for rich black earth, Kyiv Post (9 November 2011)
  9. ^ Wallerius J. G. Agriculturae fundamenta chemica, åkerbrukets chemiska grunder. Upsaliae, 1761. 8, 4, 322 p.; The natural and chemical elements of agriculture. London, York: Bell, Etherington, 1770. 198 p.
  10. ^ 'Lomonosov M. V. § 125. // On the strata of the Earth: a translation of "O sloiakh zemnykh" (1763) / translated by S. M. Rowland, S. Korolev. Boulder: Geological Soc. of America, 2012. 41 p. (Special paper; 485) "And so, there is no doubt that black soil is not primordial matter, but that it has been produced by the decomposition of animal and plant bodies over time"
  11. ^ a b Geikie, A. (1875), Life of Sir Roderick I, Murchison (në anglisht), vëll. 1, ASIN B0095632AU
  12. ^ Fedotova, Anastasia A. (gusht 2010), "The Origins of the Russian Chernozem Soil (Black Earth): Franz Joseph Ruprecht's 'Geo-Botanical Researches into the Chernozem' of 1866", Environment and History (në anglisht), vëll. 16 no. 3, fq. 271–293, doi:10.3197/096734010x519762, JSTOR 20723789
  13. ^ Dokoutchaief B. Tchernozème (terre noire) de la Russie d'Europe. St.-Ptb.: Soc. Imp. libre économ., 1879. 66 p. (Comptes-rendus Soc. Imp. libre économ. T. 4).
  14. ^ Dokuchaev V. V. Russian Chernozem (1883) // Israel Program for Scientific Translations Ltd. (for USDA-NSF), S. Monson, Jerusalem, 1967. (Translated from Russian into English by N. Kaner)
  15. ^ Eckmeier, Eileen; Gerlach, Renate; Gehrt, Ernst; Schmidt, Michael W.I. (2007), "Pedogenesis of Chernozems in Central Europe—A review" (PDF), Geoderma (në anglisht), vëll. 139 no. 3–4, fq. 288–299, Bibcode:2007Geode.139..288E, doi:10.1016/j.geoderma.2007.01.009, arkivuar nga origjinali (PDF) më 8 mars 2016
  16. ^ Schmidt, M.W.I.; Skjemstad, J.O.; Jäger, C. (2002), "Carbon isotope geochemistry and nanomorphology of soil black carbon: Black chernozemic soils in central Europe originate from ancient biomass burning", Global Biogeochemical Cycles (në anglisht), vëll. 16 no. 4, fq. 70–1–70–8, Bibcode:2002GBioC..16.1123S, doi:10.1029/2002GB001939, These data challenge the common paradigm that chernozems are zonal soils with climate, parent material and bioturbation dominating soil formation, and introduce fire as a novel, important factor in the formation of these soils
  17. ^ Eckmeier, E. (2007), Detecting prehistoric fire-based farming using biogeochemical markers (Dissertation) (në anglisht), University of Zurich, Faculty of Science., doi:10.5167/uzh-3752, It is now an open question as to whether Neolithic settlers did indeed prefer to grow crops where Chernozems occurred or if Neolithic burning formed the chernozemic soils.
  18. ^ Eckmeier, Eileen; Gerlach, Renate; Gehrt, Ernst; Schmidt, Michael W.I. (2007), "Pedogenesis of Chernozems in Central Europe—A review" (PDF), Geoderma (në anglisht), vëll. 139 no. 3–4, fq. 288–299, Bibcode:2007Geode.139..288E, doi:10.1016/j.geoderma.2007.01.009, arkivuar nga origjinali (PDF) më 8 mars 2016
  19. ^ Eckmeier, Eileen; Gerlach, Renate; Gehrt, Ernst; Schmidt, Michael W.I. (2007), "Pedogenesis of Chernozems in Central Europe—A review" (PDF), Geoderma (në anglisht), vëll. 139 no. 3–4, fq. 288–299, Bibcode:2007Geode.139..288E, doi:10.1016/j.geoderma.2007.01.009, arkivuar nga origjinali (PDF) më 8 mars 2016, magnetic susceptibility of soil material may reflect past fires
  20. ^ a b Jordanova, Neli, red. (2017). "Chapter 8 - The discriminating power of soil magnetism for the characterization of different soil types". Soil Magnetism (në anglisht). Academic Press. fq. 349–365. doi:10.1016/B978-0-12-809239-2.00008-5. ISBN 978-0-12-809239-2. Chernozem soils exhibit similar features worldwide and are generally characterized by significant magnetic enhancement in the upper soil horizons.
  21. ^ Nørnberg, P.; Schwertmann, U.; Stanjek, H.; Andersen, T.; Gunnlaugsson, H.P. (2004). "Mineralogy of a burned soil compared with four anomalously red Quaternary deposits in Denmark". Clay Minerals (në anglisht). 39 (1): 85–98. Bibcode:2004ClMin..39...85N. doi:10.1180/0009855043910122.

Lexo më shumë

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  • W. Zech, P. Schad, G. Hintermaier-Erhard: Soils of the World. Springer, Berlin 2022, Chapter 5.3.2. ISBN 978-3-540-30460-9

Linqe të jashtme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Wikimedia Commons has media related to Chernozem.

Definimi i chernozem tek WikiFjalori

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Çernozmet&oldid=2624704"