Abetarja
Abetarja (anglisht: Alphabet book, Libër alfabeti) është një libër i hartuar kryesisht për mësimin e shkrimit dhe leximit nga ana e fëmijëve të vegjël. Abetarja paraqet shkronjat e alfabetit të shoqëruara me fjalë dhe/ose imazhe përkatëse.
Përmbledhje
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shumica e abetareve përmbajnë forma të shkronjave të mëdha dhe shkronjave të vogla, të shkrimit dhe të shtypit, fjalë kyçe që fillojnë me shkronja të veçanta ose ilustrime të fjalëve kyçe. Abetaret (Librat e alfabetit) mund të përbëhen nga fjali, paragrafë ose faqe të tëra që theksojnë shkronja dhe fjalë kyçe përkatëse në një larmi formatesh krijuese dhe imagjinative. [1]
Libri i parë dhe më i vjetër i alfabetit është abetarja me titull, "The BAC Bothe in Latyn and in Englysshe" nga viti 1538, përgatitur nga Thomas Pety në gjuhët: Latyn dhe në Englysshe. Libri i parë i alfabetit i shoqëruar me fotografi është abetarja me titull, "A Methode; or, Comfortable Beginning for All Unlearned (Një Metodë;Fillim i rehatshëm për të gjithë të pa mësuarit" botuar në vitin 1570 nga John Hart.[2] Në gjuhën shqipe abetarja e parë konsiderohet Ëvetari i shkruar nga Naum Veqilharxhi.
Sot ka shumë lloje të ndryshme të abetareve (librave të alfabetit) të cilët magjepsin interesin e një lexuesi fillestarë përmes aliterimit, onomatopesë, rrëfimeve krijuese, poezive të të gjitha llojeve, iluzioneve të ndryshme tredimensionale, humorit dhe kuriozitetit. Tashmë në treg janë edhe librat elektronikë të alfabetit të cilat dallohen me animacione dhe veçori të ndryshme audio-vizuale. Megjithatë, edukatorët dhe pedagogët kanë kritikuar disa nga librat bashkëkohore të alfabetit për fokusimin në mësimin e emrave të shkronjave, të cilët shpesh tingëllojnë ndryshe nga tingujt që prodhojnë në realitet, e gjithashtu edhe si ndërhyrës në procesin e mësimit të leximit dhe shkrimit (shkim-leximit).[2]
Një dimension tjetër mjaft të rëndësishëm të abetareve (librave të alfabetit) paraqet edhe aparatura didaktike, metodike, profesionale dhe shkencore e saj.[1]
Qëllimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Librat e alfabetit prezantojnë tingujt dhe shkronjat e alfabetit të renditur. Këta libra ofrojnë një zhanër jo kërcënues, në të cilin fëmijët përfshihen në një sërë tekstesh artistike dhe jotrilluese. Librat e alfabetit ofrojnë mundësi për:
- Zhvillimi i bisedave dhe aftësive në gjuhën e folur
- Rritjen e vetëdijes fonemike
- Mësimi i fonikës
- Krijimi i lidhjeve të tekstit (Aktivizimi i njohurive paraprake)
- Parashikimi (Bisedë me tekst)
- Ndërtimi i fjalorit
- Përfundimi / nxjerrja e përfundimeve
- Sekuencat
- Identifikimi i elementeve të strukturës së tregimit
- Njohja e këndvështrimit
- Vizualizimi i cilësimit (Koha, vendi dhe atmosfera)
- Shfaqja e dialogut (Shfaqjet dhe Teatri i Lexuesve)
- Rileximi për rrjedhshmëria
- Ritregimi për kontrollet e të kuptuarit
- Angazhimi i inteligjencave të shumëfishta përmes shkrimit, muzikës, artit, vallëzimit [3]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Ëvetari
- Alfabeti
- Shkrim-leximi
- Abetare shqip
- Abetarja e mirë
- Abetarja shqipe
- Abetare (Kolë Xhumari)
- Abetare e gjuhësë shqip
- Abetare - Shkronjë pas shkronje
- Abetare për fëmijët e kopshteve
- Lista e abetareve të gjuhës shqipe
- Abetare : për klasën e parë të arsimit fillor : (abetare e përbashkët Shqipëri-Kosovë)
- Abetare pune : për klasën e 1-rë të arsimit fillor : (abetare e përbashkët Shqipëri-Kosovë)
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b Bunyan, John. (1686) A Book for Boys and Girls, or Country Rhymes for Children., London, Printed for N. P. [Nathaniel Ponder].
- ^ a b "ABC Books or Alphabet Books". Oxford Reference (në anglisht). doi:10.1093/acref/9780195146561.001.0001/acref-9780195146561-e-0005. Marrë më 2018-07-10.
- ^ What is an alphabet book at sil.org accessed 9 September 2007