Gia
Gia (anglisht: Ghee) është një lloj gjalpi i kulluar, me origjinë nga nënkontinenti Indian . Zakonisht përdoret për gatim, si ilaç tradicional dhe për rituale fetare.
Përshkrim[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ghee zakonisht përgatitet duke zier gjalpin, i cili nxirret në dybek nga kremi, duke hequr papastërtitë nga sipërfaqja, më pas duke derdhur dhe duke mbajtur yndyrën e lëngshme të pastër, ndërsa hedhin mbetjet e ngurta që janë vendosur në fund. Erëzat mund të shtohen për aromë. Cilësia, ngjyra dhe shija e gisë varen nga cilësia e gjalpit, qumështi i përdorur në proces dhe kohëzgjatja e zierjes.
Në hinduizëm[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Tradicionalisht, gia bëhet nga qumështi i gjedhit, qoftë lopë ose buall i ujit. Gia është përdorur në rituale që nga periudha Vedike dhe është një kërkesë e shenjtë në yajña dhe homa (ritualet e zjarrit) Vedike, me anë të Agnit (zjarrit) për të ofruar oferta për hyjnitë e ndryshme (Shih: Yajurveda ).
Ritualet e zjarrit përdoren për ceremoni të tilla si martesa dhe funeralet. Gia kërkohet në adhurimin Vedik të mūrti-ve (hyjnive hyjnore), me aarti (ofrimi i llambës gi) të quajtur diyā ose dīpa dhe për Pañcāmṛta ( Panchamruta ) ku gia së bashku me mishri, mjaltë, qumësht dhe dahi (gjizë) përdoret për larje. hyjnitë në ditën e shfaqjes së Krishnës në Janmashtami, Śiva ( Shiva ) në Mahā-śivarātrī ( Maha Shivaratri ). Ka një himn për ginë. [1] Në Mahabharata, kaurava-t lindën nga tenxhere me gi. [2]
Gjetja e gisë mjaftueshëm të pastër për t'u përdorur për qëllime të shenjta është një problem këto ditë për hindutë e devotshëm, pasi shumë prodhues në shkallë të gjerë i shtojnë kripë produktit të tyre. [ Citimi i nevojshëm ] Gia përdoret gjithashtu në bhang për të ngrohur kanabisin për të shkaktuar dekarboksilim, duke e bërë pijen psikoaktive . [3] [4]
Përdorime në kuzhinë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Gia është një yndyrë ideale për tiganisje të thellë sepse pika e tij e tymit (ku molekulat e tij fillojnë të shpërbëhen) është 250 °C (482 °F), e cila është shumë më e lartë se temperaturat tipike të gatimit prej rreth 200 °C (392 °F) dhe mbi atë të shumicës së vajrave bimore. [5]
Shije[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Përbërësit kryesorë të shijes së gisë janë karbonilet, acidet yndyrore të lira, laktonet dhe alkoolet . [6] Së bashku me aromën e yndyrës së qumështit, në aromën ndikon edhe pjekja e gjalpit dhe temperatura në të cilën ai kthjellohet . Për shembull, ghee e prodhuar nga pastrimi i gjalpit në 100 °C (212 °F) ose më pak rezulton në një shije të pasur dhe të butë, ndërsa grumbujt e prodhuar në 120 °C (248 °F) prodhojnë një aromë të fortë. [6]
Dallimet nga gjalpi i kulluar[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Gia ndryshon pak në prodhimin e tij nga ai i gjalpit të kulluar . Procesi i krijimit të gjalpit të kulluar përfundon pasi uji të avullojë dhe yndyra (gjalpi i kulluar) të ndahet nga lëndët e ngurta të qumështit . Megjithatë, prodhimi i gisë përfshin zierjen e gjalpit, gjë që e bën atë të shijshëm dhe aromatik. [7]
Një recetë tradicionale Ajurvedike për ginë është të zieni qumështin e papërpunuar, ta lini të ftohet në 43 °C (109 °F) . Pasi e lini të mbuluar në temperaturën e dhomës për rreth 12 orë, shtoni pak dahi (kos) dhe lëreni gjatë gjithë natës. Kjo jep më shumë kos. Më pas përzieni me ujë, për të marrë gjalpë të kultivuar, i cili përdoret për të zier në gi. [8]
Të ushqyerit dhe shëndeti[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ashtu si çdo gjalpë i kthjelluar, gia përbëhet pothuajse tërësisht nga yndyra, 62% e së cilës përbëhet nga yndyrna të ngopura . [9] Shumica e preparateve tregtare në Indi u zbuluan gjithashtu se përmbajnë sasi të konsiderueshme të yndyrave trans . [10] Ka sasi të papërfillshme të laktozës dhe kazeinës dhe për këtë arsye është i pranueshëm për shumicën e njerëzve që kanë intolerancë ndaj laktozës ose alergji ndaj qumështit. [11]
Konsumimi i gisë është shoqëruar me një rrezik në rritje të sëmundjeve kardiovaskulare . [12][ më mirë burimi Nevojitet ] Shoqata Britanike e Dietetikës, Fondacioni Britanik i Ushqyerjes, Shërbimi Kombëtar i Shëndetit, Fondacioni për Zemrën dhe Stroke të Kanadasë dhe Organizata Botërore e Shëndetësisë këshillojnë njerëzit të kufizojnë konsumin e ghee për shkak të përmbajtjes së lartë të yndyrës së ngopur. [13] [14] [15] [16] [17]
Metodat e përgatitjes[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ekzistojnë pesë metoda të zakonshme përmes të cilave përgatitet ginë. Përgatitja industriale nga ana tjetër bëhet duke përdorur "gjalpë të bardhë", zakonisht me burim nga baxho dhe kontraktorë të tjerë. [18]
Gjalpë qumështi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Qumështi i papërpunuar i thartë përzihet në gjalpë . Gjalpi zihet në një tigan të hapur që uji të avullojë. Gia e nxehtë transferohet dhe ruhet.
Krem direkt[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Kremi i freskët, kremi i kultivuar ose i larë konvertohet drejtpërdrejt në gi. Kjo metodë kërkon një kohë të gjatë ngrohjeje dhe prodhon një aromë të karamelizuar.
Gjalpë kremoz[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Qumështi ndahet në krem i cili më pas kthehet tek dybeku në gjalpë. Gjalpi i nënshtrohet pastrimit të nxehtësisë për të prodhuar gi.
Parashtresimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Kjo metodë është e përshtatshme për sasi të mëdha gjalpi. Gjalpi shkrihet në 80–85 °C (176–185 °F) për 30 minuta. Shtresat e grimcave të proteinave, yndyrave dhe dhallës induktohen. Dhalla kullohet. Shtresat e mbetura të yndyrës nxehen në një temperaturë prej 110 °C (230 °F) për të hequr lagështinë dhe për të zhvilluar aromën. [19]
- ^ Language and Style of the Vedic Rsis, Tatyana Jakovlevna Elizarenkova (C) 1995, p. 18.
- ^ Fitzgerald, James L.; Adrianus, Johannes; Buitenen, Bernardus (2003-02-15). The Mahabharata, Volume 7: Book 11: The Book of the Women Book 12 ..., Part 1. fq. 613. ISBN 9780226252506.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Gottlieb, Adam (1993). Cooking with Cannabis: The Most Effective Methods of Preparing Food and Drink with Marijuana, Hashish, and Hash Oil. Ronin Publishing. fq. 7. ISBN 978-0-914171-55-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Drake, Bill (2002). The Marijuana Food Handbook. Ronin Publishing. fq. 18. ISBN 978-0-914171-99-7.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "What are the advantages and disadvantages of butter and ghee when it comes to cooking?". whfoods.com. Arkivuar nga origjinali më 4 prill 2015. Marrë më 11 maj 2015.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Rama Murthy, M.K. (1980). "Factors Affecting the Composition, Flavour and Textural Properties of Ghee" (PDF). Indian Dairyman. 32: 765–768.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Landis, Denise (2003). All About Ghee New York Times - Food Chain
- ^ Joshi, KS (2014). "Docosahexaenoic acid content is significantly higher in ghrita prepared by traditional Ayurvedic method". J Ayurveda Integr Med. 5 (2): 85–88. doi:10.4103/0975-9476.131730. PMC 4061595. PMID 24948858.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja) - ^ "Nutrition data for Butter oil, anhydrous (ghee) per 100 gram reference amount". US Department of Agriculture, National Nutrient Database. maj 2016. Marrë më 12 mars 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Mahapatra, Deepti (18 tetor 2010). "Evaluation of trans fatty acids contents in commercial brands of ghee available at Indian markets". Scientific Research and Essays. 5 (20): 3193–3200.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Abarbanel, Aliza (5 prill 2018). "What Is Ghee, the Clarified Butter We Could Eat by the Spoon?". Bon Appétit. Marrë më 10 prill 2021.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Ghee from Maharishi Ayur-Ved". quackwatch.org. Retrieved 25 September 2023.
- ^ "Top tips for good heart health". nutrition.org.uk. Retrieved 22 October 2023.
- ^ "Prevention". nhs.uk. Retrieved 22 October 2023.
- ^ "Heart Health". bda.uk.com. Retrieved 22 October 2023.
- ^ "Dietary fats, oils and cholesterol". heartandstroke.ca. Retrieved 22 October 2023.
- ^ "Limit fat, salt and sugar intake". emro.who.int. Retrieved 22 October 2023.
- ^ Narain, Priyanka Pathak (2017). Godman To Tycoon: The untold story of Baba Ramdev (bot. 2). New Delhi: Juggernaut Publications. ISBN 978-9386228383.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ L. Sserunjogi, Mohammed; Abrahamsen, Roger; Narvhus, Judith (1998-08-01). "A Review Paper: Current Knowledge of Ghee and Related Products". International Dairy Journal. 8 (8): 677–688. doi:10.1016/S0958-6946(98)00106-X.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)