Ille-et-Vilaine

Ilë-dhe-Vilenë

Il-ha-Gwilen (Bretonisht)
Ille-et-Vilaine (Frëngjisht)
Ilë-dhe-Vilenë Il-ha-Gwilen (Bretonisht); Ille-et-Vilaine (Frëngjisht)
Departament
	Lumi Vilaine duke rrjedhur nëpër Rennes
	Flamuri Stema
	Vendndodhja e Ille-et-Vilaine në Francë
Shteti	Franca
Rajoni	Brittany
Prefektura	Rennes
Nënprefekturat	Fougères; Redon; Saint-Malo
Sipërfaqja
• Gjithsej	6.775 km2 (2,616 sq mi)
Popullsia (Janar 2020)
• Gjithsej	1.088.855
• Dendësia	160/km2 (420/sq mi)
Zona kohore	UTC+1 (CET)
• Verës (DST)	UTC+2 (CEST)
Numri i departamentit	35
Qarqet	4
Kantonet	27
Komunat	333

Ille-et-Vilaine ( shqiptimi frëngjisht: [il e vilɛn] ( dëgjoni); Breton: Il-ha-Gwilen ; Shqip: Ilë-dhe-Vilenë) është një departament i Francës, i vendosur në rajonin e Britanisë në veriperëndim të vendit. Është emërtuar sipas dy lumenjve Ille dhe Vilaine . Kishte një popullsi prej 1,079,498 banorësh në 2019. ^[1]

Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ila-dhe-Vilena është një nga 83 departamentet origjinale të krijuara gjatë Revolucionit Francez më 4 mars 1790. Ajo u krijua nga një pjesë e provincës së Britanisë.

Gjeografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ila-dhe-Vilena është një pjesë e rajonit të Bretanjës dhe kufizohet me departamentet: Manche në veri-lindje, Mayenne në lindje, Maine-et-Loire në jug-lindje, Loire-Atlantique në në jug, Morbihan në jug-perëndim dhe Côtes-d'Armor në perëndim dhe në veri-perëndim - kufiri më i shkurtër i departamentit administrativ të Francës (rreth 19 metra), megjithëse ky nuk ishte rasti me kufirin e departamentit. Gjithashtu Kanali anglez ( la Manche në frëngjisht) kufizohet me departamentin në veri.

Departamenti është emërtuar sipas dy lumenjve të tij kryesorë, Ille dhe Vilaine, bashkimi i të cilëve ndodh në Rennes, kryeqyteti i departamentit dhe i rajonit. Lumenj të tjerë të rëndësishëm përfshijnë:

Rance, që e kufizon departamentin në veri-perëndim dhe rrjedh në veri, duke krijuar një fjord të thellë përpara se të arrijë në Kanalin Anglez në pjesën perëndimore të bregut (i quajtur Côte d'Émeraude ) midis qyteteve Dinard dhe Saint-Malo ); lumi Rance lidhet nga perëndimi i departamentit me lumin Ille në periferinë veri-perëndimore të Rennes me një kanal të lundrueshëm (më pas lumi Ille kanalizohet për t'u bashkuar me Vilaine deri në qendër të qytetit të Rennes);
dhe Couesnon që kufizohet me pjesën lindore të departamentit dhe që arrin në pjesën lindore të bregut të Kanalit Anglez, në gjirin e sheshtë të Mont Saint-Michel .

Departamenti ka me shumë kodra; megjithatë pjesa qendrore ka një rrjet të dendur me shumë degë të Ilës ose Vilenës nga i gjithë pellgu i madh i Rennes. Kodrat e ngritura në kufi me këtë pellg mbulohen nga disa pyje të vjetra tanimë shfrytëzuara nga njerëzit për prodhimin e drurit. Vetë pellgu është një zonë e pasur bujqësore, si dhe në veri-perëndim të departamentit pranë Rance.

Në jugun ekstrem të departamentit, Vilena kalon nëpër një ulje më të ngadaltë të lartësisë në një korridor të vogël në zonën e qytetit Redon ; në këtë zonë, Vilena është i njohur për përmbytjet e tij të shpeshta gjatë historisë së tij të fundit, shpesh për shkak të kullimit tepër intensiv të zonave bujqësore përreth Rennes (disa përmbytje prekën gjithashtu disa pjesë të Rennes deri në vitet 1980 për shkak të menaxhimit të gabuar të pajisjeve të vjetra të kanalit të Ille-et-Rance). Për të shmangur këto rreziqe brenda qyteteve të banuara, disa fusha natyrore në kufi me Vilenën në jug të departamentit tanimë janë lënë të përmbytura dhe janë bërë punime për rregullimin e nivelit duke përfshirë, liqene të vegjël artificialë me kanale derivimi, rimbjelljen e pemëve në pellg, më mirë. menaxhimi i pyjeve dhe rregullimi i kullimeve artificiale të bëra për bujqësi.

Qytetet kryesore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Komuna më e populluar është Rennes, prefektura. Që nga viti 2019, ka 6 komuna me më shumë se 15,000 banorë: ^[1]

Komuna	Emri në shqip	Popullsia (2019)
Rennes	Rena	220,488
Saint-Malo	Shën-Malo	46803
Fougères	Fugjerae	20,595
Bruz	Bruzi	18,905
Vitre	Vitra	18,487
Cesson-Sévigné	Çeshë-Sevinja	17,082

Demografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Popullsia është rritur me shpejtësi gjatë dekadave të fundit dhe u vlerësua në 1,051,779 banorë në janar 2016.

Zhvillimi i popullsisë që nga viti 1801:

Popullsia në vite
Viti	Pop.	±%
1801	488,846	—
1821	533,207	+9.1%
1831	547,052	+2.6%
1841	549,217	+0.4%
1851	574,618	+4.6%
1861	584,93	+1.8%
1876	602,712	+3.0%
1881	615,48	+2.1%
1891	626,875	+1.9%
1901	614	−2.1%
1921	558,574	−9.0%
1936	566	+1.3%
1946	578,246	+2.2%
1954	586,812	+1.5%
1962	614,268	+4.7%
1968	653	+6.3%
1975	702,199	+7.5%
1982	748,272	+6.6%
1990	797,785	+6.6%
1999	866,111	+8.6%
2006	945,497	+9.2%
2011	996,439	+5.4%
2016	1,051,779	—

Gjuhët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gallo është një gjuhë historike e pakicës që flitet në Bretanjën lindore. Gallo dhe Breton studiohen të dyja në Universitetin e Rennes .

Gjuha Bretone[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Historikisht, gjuha bretone flitej pak në pjesën lindore të Bretanjës dhe ky ishte një nga rajonet e para ku gjuha u zhduk dhe për pasojë bretonishtja nuk u fol për shumë shekuj.

Sot, bretonishtja flitet përsëri për shkak të shkollave që mësojnë bretonisht, dhe për shkak të një imigrimi të vogël nga Bretanja Perëndimore në Bretanjën Lindore, ku ka më shumë qytete me industri në rritje dhe investime të jashtme dhe për këtë arsye më shumë punë. Një studim i fundit ^[2] tregon se folësit bretonë në këtë rajon përfaqësojnë 3.3% të numrit të përgjithshëm të folësve të kësaj gjuhe. Folësit bretonë të moshës 18-30 vjeç në këtë rajon përfaqësojnë 12,7% të numrit të përgjithshëm të folësve bretonisht të asaj grupmoshe. Kjo është për shkak se ka relativisht pak folës të moshuar, por shumë njerëz po mësojnë gjuhën. Studimi thotë se rreth 1800 njerëz po e mësojnë atë (kjo përfshin një shkollë Diwan në Rennes, disa shkolla dygjuhëshe publike dhe katolike dhe kurse në mbrëmje).