Ishulli i Manit
Ishulli i Manit | |
|---|---|
| Mannin, Ellan Vannin (Manx) | |
 Ishulli i parë nga hapësira | |
 Flamuri  Stema | |
 Vendndodhja e ishullit të Njeriut në Evropë | |
| Kontrolli skocez | 2 Korrik 1266 |
| Kontrolli anglez | 1399 |
| Ripërfshirja nën kurorën angleze | 10 Maj 1765 |
Ishulli i Manit ( Manx: Mannin [ˈmanɪnʲ], gjithashtu Ellan Vannin [ˈɛlʲan ˈvanɪnʲ] ), i njohur gjithashtu si Mann ose Man, [1] është një varësi vetëqeverisëse e Kurorës Britanike në Detin Irlandez midis Britanisë së Madhe dhe Irlandës . Si kreu i shtetit, Charles III mban titullin Lord i Manit dhe përfaqësohet nga një guvernator nëntoger . Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar është përgjegjëse për mbrojtjen ushtarake të ishullit dhe e përfaqëson atë jashtë vendit.
Njerëzit kanë jetuar në ishull që para vitit 6500 para Krishtit. Ndikimi kulturor gal filloi në shekullin e 5-të pas Krishtit, kur misionarët irlandezë që ndiqnin mësimet e Shën Patrikut filluan të vendoseshin në ishull, [2] dhe u shfaq gjuha manx, një degë e gjuhëve goidelike . Në 627, Mbreti Edwin i Northumbrias pushtoi Ishullin e Manit së bashku me pjesën më të madhe të mbretërisë së Mercias . Në shekullin e 9-të, skandinavët themeluan Mbretërinë thalasokratike të Ishujve, e cila përfshinte Ishullin e Manit. Magnus III, Mbreti i Norvegjisë nga viti 1093 deri në 1103, mbretëroi si Mbreti i Manit dhe Ishujve midis viteve 1099 dhe 1103. [3]
Në 1266, Mbreti Magnus VI i Norvegjisë ia shiti sundimin e tij mbi Man Mbretit Aleksandër III të Skocisë sipas Traktatit të Perthit . [4] Pas një periudhe sundimi të alternuar nga Mbretërit e Skocisë dhe Anglisë, ishulli ra nën sundimin feudal të Kurorës Angleze në 1399. Sundimi iu rikthye Kurorës Britanike në 1765, por ishulli nuk u bë pjesë e Mbretërisë së Britanisë së Madhe të shekullit të 18-të, as e pasardhësve të saj, Mbretërisë së Bashkuar të Britanisë së Madhe dhe Irlandës dhe versionit të sotëm të Mbretërisë së Bashkuar të Britanisë së Madhe dhe Irlandës së Veriut. Ishulli ka ruajtur gjithmonë vetëqeverisjen e tij të brendshme. Në 1881, Parlamenti i Ishullit të Manit, Tynwald, u bë organi i parë legjislativ kombëtar në botë që u dha grave të drejtën për të votuar në zgjedhjet e përgjithshme, megjithëse kjo përjashtonte gratë e martuara. [5] [a]
Ekonomia e Njeriut forcohet nga statusi i saj si një parajsë fiskale dhe destinacion bankar tejbrigjeve . [6] [7] [8] Sigurimet dhe lojërat e fatit në internet gjenerojnë secila 17% të GNP-së, të ndjekura nga teknologjia e informacionit dhe komunikimit dhe bankat me 9% secila. [9] Ky status ka sjellë edhe problemet e pastrimit të parave, krimit financiar dhe financimit të terrorizmit. [10]
Ndërkombëtarisht, Ishulli i Manit është i njohur për Garat e Motoçikletave TT, [11] dhe macen Manx, një racë macesh me bisht të shkurtër ose pa bisht. [12] Në vitin 2016, UNESCO i dha Ishullit të Manit statusin e rezervës së biosferës. [13]
- ^ "Manx National Heritage". Marrë më 18 prill 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Isle of Man". Britannica Online. 3 janar 2023.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Magnus 3 Olavsson Berrføtt – Norsk biografisk leksikon". Store norske leksikon (në norvegjisht). 28 shtator 2014. Arkivuar nga origjinali më 15 maj 2013. Marrë më 15 gusht 2019.
- ^ "Treaty of Perth: Overview of Treaty of Perth". Scottish-places.info. Marrë më 26 shkurt 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Tynwald, the parliament of the Isle of Man: Adult suffrage". Tynwald.org.im. 2017. Arkivuar nga origjinali më 26 prill 2021. Marrë më 2 dhjetor 2017.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Matthew Collin (5 maj 2021). "The hacker, the tax haven, and what $200 million in offshore deposits can tell us about the fight against illicit wealth". Brookings.edu. Marrë më 15 mars 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Isle of Man Guide | Britain Visitor – Travel Guide To Britain". Britain Visitor. Marrë më 15 mars 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Garside, Juliette (7 nëntor 2017). "UK is subsidising Isle of Man to be tax haven, say campaigners | Isle of Man". London. Marrë më 15 mars 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Isle of Man: National Income Report" (PDF). gov.im. Isle of Man government. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 4 dhjetor 2017. Marrë më 3 dhjetor 2017.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Isle of Man needs to take more measures to prevent money laundering". Isle of Man. 28 nëntor 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Williams, David (3 tetor 2017). "Great British drives: Isle of Man". The Telegraph (në anglishte britanike). ISSN 0307-1235. Arkivuar nga origjinali më 9 shkurt 2019. Marrë më 15 gusht 2019.
The Isle of Man is best known, of course, for its famous race, the annual Tourist Trophy, or 'TT'.
- ^ Long, Peter (1998). "Isle of Man". The Hidden Places of England. Hidden Places - National Guides (bot. 4). Aldermaston: Travel Publishing Ltd (publikuar 2004). fq. 281. ISBN 9781904434122. Arkivuar nga origjinali më 3 gusht 2020. Marrë më 9 mars 2020.
Best known for its motorcycle races, its tailless cats and its kippers [...].
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "UNESCO: Isle of Man biosphere reserve". Arkivuar nga origjinali më 3 dhjetor 2017. Marrë më 2 dhjetor 2017.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>