Jeruzalemi

Jeruzalemi hebraisht Jeruschalajim ירושלים arabisht al-Quds ‏القدس (″e shenjta″)
— Qytet —
Njohur si	″E Shenjta″, ″Qyteti i Paqesë″ ose ″Qyteti i Shenjtë″
Pamje e qytetit të vjetër me Kupolën e Shkëmbit
Administrimi
Shteti	Izraeli
Komuna	Jeruzalem
Distrikti	Jeruzalem
Kryetari i Bashkisë	Nir Barkat (i pavarur)
Sipërfaqja dhe popullsia
Sipërfaqja	125,156 km2
•  aglomerati	652 km2
Lartësia	754 m (m.n.d.)
Popullsia	890.428 banorë
•  aglomerati	1.029.300 banorë
Të dhëna të tjera
Vendasit	Jeruzalemase/Jeruzalemas
Zona Kohore	UTC+2
Verore	UTC+3
Kodi Postal	91000-91999
Prefiksi	(+972) 02
Aeroporti	Aeroporti Ben Gurion
Faqja Zyrtare www.jerusalem.muni.il

Jeruzalemi ose Kudys (hebraisht ירושלים Jeruschalajim, arabisht ‏القدس al-Quds, greqisht e lashtë Ierosólyma Ἱεροσόλυμα, latinisht Hierosolyma, turqisht Kudüs) është një qytet i lashtë në Lindjen e Mesme midis Detit Mesdhe dhe Detit të Vdekur në një lartësi prej 650-840 m mbi nivelin e detit. Gjendet në lindje të Tel Avivit, në jug të Ramallahut, në perëndim të Jerikosë dhe veri të Betlehemit. Jeruzalemi është kryeqyteti i Izraelit, megjithëse ky emërtim dhe aneksimi i pjesës lindore te qytetit nga Izraeli janë çështje te grindjeve ndërkombëtare.

Lagjet

Në vazhdim janë lagjet e Jeruzalemit të listuara:

Abu Tor At-Tur Atarot Bab a-Zahara Baka Bayit VeGan Beit HaKerem En Kerem French Hill (ose Giv'at Shapira) Gilo Giva Ram Har Choma Mea Shearim

Mishkenot Sha’ananim Nof Zion Pisgat Ze`ev Qyteti i Vjetër Ramat Eshkol Ramat Rachel Rehavia Sheik Xharrah Silwan Talpiot Talpiot Lindje Umm Tuba Yemin Moshe

Historia

Historia e Jeruzalemit është shumë e vjetër. Ai është një nga qytetet më të lashtë të botës dhe ndoshta qysh prej 5000 vjetësh i banuar vazhdimisht. Të gjeturat arkeologjike tregojnë ekzistencën e një ngulimi në Jeruzalem në mijëvjeçarin e 3-të p.e.s. Përmendja e parë e qytetit nga burime historike nis në mijëvjeçarin e 2-të p.e.s.

Jeruzalemi u ndërtua dhe u themelua ne fillim nga kananasit (u pushtua nga jebuzasit gjatë Kohës së Bronzit të vonë), dhe u bë kryeqytet i mbretërisë çifute të Izraelit dhe Judesë në periudhat e Tempullit të Parë dhe Tempullit të Dytë. Qyteti quhej para Mbretit David Ievus, e shfaq vetveten si një përzierje fantastike të përmendorëve historike, kulturave dhe popujve me një sasi të panumërt vendesh të denja për t´u parë. Jeruzalemi është Toka e Shenjtë, "qendër e tre feve": Islamit, Jehudizmit dhe Krishterimit.

Nga viti 1948 deri 1967, pjesa perëndimore e Jeruzalemit qeverisej nga Izraeli si kryeqytet i tij, ndërsa Jeruzalemi Lindor qeverisej nga Jordania. Qyteti u ribashkua me fitoren e izraelitëve në Luftën Gjashtëditore, megjithatë statusi i tij mbetet i diskutueshëm. Një ligj i nxjerrë nga izraelitët në vitin 1980 e shpall Jeruzalemin kryeqytetin "e amshuar, të pandashëm" të Izraelit, kurse Jeruzalemi Lindor besohet të jetë menduar kryeqytet i shtetit Palestinez të ardhshëm. Statusi i vendeve të shenjta të Jeruzalemit është poashtu i diskutueshëm.

Jeruzalemi ka një popullsi prej 890.428 banorësh (nga statistikat e vitit 2013). Ai është një qytet i përbërë (heterogjen), dhe përfaqëson shumë kombësi, fe, dhe grupe ekonomiko-shoqërore. Pjesa e quajtur "Qyteti i Vjetër" është i rrethuar nga mure dhe përbehet nga : lagjia myslimane, lagjia armene, lagjia hebreje dhe lagjia e krishterë.

Feja

Në Jeruzalem, një numër i madh fesh dhe besimesh është i pranishëm. Grupimi më i rëndësishëm i qytetit janë çifutët. Dhe në krahasim me pjesët e tjera izraelite, çifutët ultra-ortodoksë jo-zionistë dhe çifutët ortodoksë zionistë janë në qytet më tepër të përfaqësuar.

Ekziston poashtu një komunitet i vogël i druzëve. Të fesë islame ka synitë, shiitë dhe alevitë. Krishterimit i përkasin disa kisha: Kisha Ortodokse Greke, Kisha Ortodokse Ruse, Kisha Ortodokse Gjeorgjane, Kisha Ortodokse Siriane, Kisha Katolike Greke, Katholikët e Vjetër, Kisha Katolike Romake, Luteranët, Anglikanët, Kisha Ortodokse Armene dhe Kisha Ortodokose Etiopiane.

Edukata

Jeruealemi është një qendër e rëndësishme arsimore e Izraelit. Në qytet e kanë selinë ndër të tjera Universiteti Hebraik i Jeruealemit (e themeluar më 1918), Akademia Izraelite (e themeluar më 1959), planetari, Arkiva Qendrore Zioniste, Biblioteka Gulbenkian dhe Biblioteka Kombëtare dhe Universitare Çifute.

Lidhje të jashtme

• Faqja zyrtare e Komunës së Jerusalemit (në hebraisht, arabisht dhe anglisht)