Politika e Serbisë

Politika e Serbisë përcaktohet nga një kornizë unike parlamentare e përcaktuar me Kushtetutën e Serbisë në të cilën presidenti, aktualisht Aleksandar Vuçiq, është kreu i shtetit, ndërsa kryeministrja, aktualisht Ana Brnabiq, është kryetare e qeverisë. Pushteti ekzekutiv ushtrohet nga qeveria serbe dhe presidenti i Serbisë. Pushteti legjislativ i është dhënë Asamblesë Kombëtare njëdhomëshe e cila përbëhet nga 250 deputetë të zgjedhur në mënyrë proporcionale. Gjyqësori është i pavarur dhe drejtohet nga Gjykata Supreme e Kasacionit, e cila është edhe gjykata më e lartë në Serbi.

Sistemi politik serb përdor një sistem shumëpartiak. Partitë dhe organizatat e para politike u krijuan në gjysmën e parë të shekullit të 19-të, por ato u regjistruan zyrtarisht si parti politike në vitin 1881. Partia Radikale Popullore (NRS) dominoi politikën serbe dhe jugosllave nga fundi i viteve 1880 deri në vitin 1928. Serbia ishte pjesë e Mbretërisë së Serbëve, Kroatëve dhe Sllove (Mbretërisë së Jugosllavisë) deri në vitin 1941. Gjatë periudhës së pushtimit gjerman, qeveria ishte e pavarur dhe drejtohej kryesisht nga personel ushtarak, politikanë të krahut të djathtë dhe ish anëtarë të Lëvizjes Kombëtare Fashiste Jugosllave (ZBOR). Pas Luftës së Dytë Botërore, Serbia u rivendos si një shtet njëpartiak dhe si një nga republikat përbërëse të Jugosllavisë komuniste, e cila drejtohej nga Lidhja e Komunistëve të Serbisë (SKS). Pas shpërbërjes së RSF Jugosllavisë në vitin 1992, Serbia u bë pjesë e Republikës Federale të Jugosllavisë dhe deri në vitin 2000 ishte nën sundimin dominues të Partisë Socialiste të Serbisë (SPS). Që nga viti 2012, Partia Progresive Serbe (SNS) ka qenë partia populiste në pushtet e Serbisë dhe ajo vendosi pushtetin dominues në politikën serbe duke përfshirë kalimin në autoritarizëm dhe shtypjen e opozitës serbe.

Presidenti i Republikës përveç që është kreu i shtetit është edhe komandanti i përgjithshëm i forcave të armatosura serbe dhe zgjidhet drejtpërdrejt në bazë të votës popullore për të shërbyer një mandat pesëvjeçar, por kushtetuesisht presidenti ka pak fuqi qeverisëse dhe është kryesisht një post ceremonial. Presidenti aktual Aleksandar Vuçiq shërben de fakto sipas një sistemi gjysmë-presidencial. Qeveria e cila drejtohet nga kryeministri dhe aktualisht ka katër zëvendëskryeministra gjithsej duke përfshirë postin e parë të zëvendëskryeministrit që aktualisht është i zënë nga Ivica Daçiq. Asambleja Kombëtare me një dhomë ka gjithsej 250 vende dhe anëtarët e parlamentit zgjidhen me votë popullore për të shërbyer për një mandat katërvjeçar. Një parti duhet të marrë të paktën 3% të votave popullore në të gjithë vendin për t'u kualifikuar për çdo mandat, përveç partive të pakicës që duhet të arrijnë vetëm 0.4% të votave popullore. Koalicioni qeverisës i udhëhequr nga SNS ka 106 vende në parlament, ndërsa partitë qeveritare në total kanë 155 vende, gjë që e lë opozitën me 90 vende. Përveç zgjedhjeve parlamentare dhe presidenciale, Serbia mban edhe zgjedhje lokale, rajonale dhe provinciale.

Partia Progresive Serbe (SNS) fitoi në zgjedhjet e vitit 2014 dhe lideri i SNS Aleksandar Vuçiq u bë kryeministër. Tre vjet më vonë ai kaloi në presidencë. Ana Bërnabiq ka qenë kryeministre që nga viti 2017, por presidenti Vuçiq e ka mbajtur fort pushtetin ekzekutiv.^[1]

Në qershor 2020, Partia Progresive (SNS) në pushtet e Serbisë fitoi një fitore dërrmuese në zgjedhjet parlamentare. Grupet kryesore të opozitës bojkotuan votimin. Sipas opozitës kushtet nuk ishin të lira dhe të drejta. Njësia e Inteligjencës Economist e vlerësoi Serbinë një "demokraci me të meta" në vitin 2022.^[2]

Në prill 2022, presidenti Aleksandar Vuçiq u rizgjodh dhe koalicioni i udhëhequr nga SNS ruajti pluralitetin parlamentar, por nuk e ka më shumicën më vete.^[3] Kabineti i tretë i Ana Brnabić u formua më 26 tetor 2022 dhe përmban 29 anëtarë, duke përfshirë ministrat pa portofol, zëvendëskryeministrat dhe kryeministrin.