Sulltanati i Rumit

Sulltanati i Rumit
*Anadolu Selçuklu Devleti*
سلجوقیان روم
Saljūqiyān-i Rūm
Sulltanati i Rumit Anadolu Selçuklu Devleti; سلجوقیان روم; Saljūqiyān-i Rūm
1077–1308
	Shqiponja dykrenare e përdorur nga Selxhukët Rum Luani dhe Dielli e adoptuar nga Kaihusrev II
	Zgjerimi i Sulltanatit rreth. 1100–1240
Gjendja	Sulltanati
Kryeqyteti	Nicaea (İznik); (1077–1096); Iconium (Konja); (1096–1308); Sebastia (Sivas); (1211–1220);
Gjuhët e zakonshme	Arabisht (fe); Persisht (zyrtar, gjykatë, letërsi); Turqishtja e vjetër anadolliane (e flur); Greqishtja bizantine (kancelari)
Besimi	Islami Synit (zyrtar), Kisha Ortodokse Greke (subjektet)
Qeveria
Sulltani
• 1077–1086	Suleiman ibn Kutalmish
• 1220–1237	Kaikubad I
• 1303–1308	Mesud II
Historia
• Ndarja nga Perandoria Selxhuke	1077
• Beteja e Köse Dağ	1243
• Vdekja e Mesud II	1308
• Pushtimi i Karamanidëve	1328
Të dhëna të tjera

Sulltanati i Rum-it ose Sulltanati Selxhuk Rum (Persisht: سلجوقیان روم, i romanizuar: Saljuqiyān-e Rum, lit. 'Selxhukët e Romës') ishte një shtet i sunduar nga myslimanët sunni turko-persian, i krijuar mbi territoret dhe popujt bizantinë të pushtuar (Rûm) të Anadollit nga turqit selxhukë pas hyrjes së tyre në Anadoll pas Betejës së Manzikertit (1071). Emri Rûm ishte një sinonim i Perandorisë Mesjetare Romake Lindore (Bizantine) dhe popujve të saj, siç mbetet në turqishten e sotme. Ajo rrjedh nga emri arab për Romën e lashtë, الرُّومُ ar-Rūm nëpërmjet një huaje nga greqishtja Koine Ῥωμαῖοι, "Romakët, qytetarë të Perandorisë Romake Lindore".

Sulltanati i Rumit u shkëput nga Perandoria e Madhe Selxhuke nën Sulejman ibn Kutalmish në vitin 1077, vetëm gjashtë vjet pasi krahinat bizantine të Anadollit qendror u pushtuan në Betejën e Mansikertit (1071). Ai e kishte kryeqytetin e tij fillimisht në İznik dhe më pas në Konia. Ai arriti kulmin e fuqisë së tij gjatë fundit të shekullit të 12-të dhe fillimit të shekullit të 13-të, kur arriti të merrte portet kryesore bizantine në brigjet e Mesdheut dhe Detit të Zi. Në lindje, sulltanati arriti në liqenin Van. Tregtia përmes Anadollit nga Irani dhe Azia Qendrore u zhvillua nga një sistem karvanserai. Lidhjet veçanërisht të forta tregtare me gjenoezët u formuan gjatë kësaj periudhe. Pasuria e shtuar i lejoi sulltanatit të thithë shtetet e tjera turke që ishin krijuar pas pushtimit të Anadollit Bizantin: Danishmendidët, Shtëpia e Menguxhek, Saltukidët dhe Artukidët.

Sulltanët selxhukë bartën barrën më të madhe të kryqëzatave dhe përfundimisht iu nënshtruan pushtimit mongol në Betejën e Kös Dağ në vitin 1243. Për pjesën e mbetur të shekullit të 13-të, selxhukët vepruan si vasalë të Ilhanatit.^[5] Fuqia e tyre u shpërbë gjatë gjysmës së dytë të shekullit të 13-të. I fundit nga sulltanët vasalë selxhukë të Ilhanatit, Mesud II, u vra në vitin 1308. Shpërbërja e shtetit selxhuk la pas vetes shumë bejlikë të vegjël anadollianë (principatat turke), mes tyre edhe atë të dinastisë osmane, e cila përfundimisht pushtoi pjesën tjetër dhe ribashkoi Anadollin për t'u bërë Perandoria Osmane.

Referime

^ Grousset, Rene, The Empire of the Steppes: A History of Central Asia, (Rutgers University Press, 2002), 157; "...the Seljuk court at Konya adopted Persian as its official language."
^ Bernard Lewis, Istanbul and the Civilization of the Ottoman Empire, (University of Oklahoma Press, 1963), 29; "The literature of Seljuk Anatolia was almost entirely in Persian...".
^ Mehmed Fuad Koprulu (2006). Early Mystics in Turkish Literature (në anglisht). fq. 207.
^ Andrew Peacock and Sara Nur Yildiz, The Seljuks of Anatolia: Court and Society in the Medieval Middle East, (I.B. Tauris, 2013), 132; "The official use of the Greek language by the Seljuk chancery is well known".
^ John Joseph Saunders, The History of the Mongol Conquests, (University of Pennsylvania Press, 1971), 79.

[1] Grousset, Rene, The Empire of the Steppes: A History of Central Asia, (Rutgers University Press, 2002), 157; "...the Seljuk court at Konya adopted Persian as its official language."

[2] Bernard Lewis, Istanbul and the Civilization of the Ottoman Empire, (University of Oklahoma Press, 1963), 29; "The literature of Seljuk Anatolia was almost entirely in Persian...".

[3] Mehmed Fuad Koprulu (2006). Early Mystics in Turkish Literature (në anglisht). fq. 207.

[4] Andrew Peacock and Sara Nur Yildiz, The Seljuks of Anatolia: Court and Society in the Medieval Middle East, (I.B. Tauris, 2013), 132; "The official use of the Greek language by the Seljuk chancery is well known".

[John_Joseph_Saunders_1971-5] John Joseph Saunders, The History of the Mongol Conquests, (University of Pennsylvania Press, 1971), 79.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]