Vidovdan
| Vidovdan | |
|---|---|
 Festimi i Vidovdanit në monumentin e Gazimestanit (2009) | |
| Vëzhguar nga | Serbët (Ortodoksët Serbë) |
| Respektimet | Ditë feste |
| Data | 28 qershor (kalendari gregorian) 15 qershor (kalendari julian) |
| Frekenca | Vjetor |
| E lidhje me | Slava |
Vidovdani (Serbisht: Видовдан Vidovdan) është festë fetare serbe që festohet më 28 qershor (sipas kalendarit gregorian) ose më 15 qershor (sipas kalendarit julian) në përdorim nga ortodoksët serb për të nderuar Shën Vitusin. Kisha serbe e cilëson atë si një ditë përkujtimore për Shën Princ Lazarin dhe dëshmorët e shenjtë të Serbisë, të cilët gjatë luftës epike të Kosovës kundër Perandorisë Osmane, më 15 qershor 1389 (sipas kalendarit Julian).
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Vidovdan (Dita e Shën Vitusit) festohet më 28 qershor dhe konsiderohet një festë e shenjtë për serbët pasi disa ngjarje të rëndësishme janë të lidhura me këtë datë.[1]
Dita u vlerësua shumë nga serbët pas shekullit të katërmbëdhjetë kur u zhvillua Beteja e Kosovës në Ditën e Shën Vitusit në vitin 1389.[2] Një koalicion i krishterë i udhëhequr nga serbët nga Princi Llazar luftoi ushtrinë osmane në fushën e Kosovës.[3] Edhe pse vetë beteja nuk ishte përfundimtare, dhe Sulltan Murati dhe Princi Llazar u vranë, ajo çoi në pushtimin osman të principatave serbe.[4] Pas shpërnguljeve të mëdha të serbëve në vitin 1690, Vidovdani u bë ditë për nder të atyre që luftuan në betejë dhe ranë “për besimin dhe atdheun e tyre”.[5] Festa u institucionalizua nga kisha në vitin 1849 dhe u festua politikisht dhe publikisht për herë të parë në vitin 1851 si një përfaqësim i luftës për lirinë serbe nga nënshtrimi osman[5] Ngadalë arriti popullaritet me rritjen e identiteteve kombëtare në Evropë në shekullin e nëntëmbëdhjetë dhe u bë e njohur si një ditë kujtimi për ngjarje të tjera të rëndësishme, të cilat rastësisht ose qëllimisht ndodhën më 28 qershor:[6]
- Shpallja e luftës serbe kundër Perandorisë Osmane më 1876
- Nënshkrimi i Aleancës Austro-Serbe të vitit 1881
- Vrasja e princit të kurorës austro-hungarez, Franz Ferdinand nga Gavrilo Princip në vitin 1914 që shkaktoi Luftën e Parë Botërore
- Nënshkrimi i Traktatit të Versajës më 1919
- Shpallja e mbretit serb Aleksandër I për kushtetutën e re të Mbretërisë së Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve të vitit 1921, e njohur më pas si Kushtetuta e Vidovdanit (Vidovdanski ustav).
- Kominformi botohet në vitin 1948, me iniciativën e delegatëve të saj sovjetikë
Pas vitit 1918, qeveria jugosllave e caktoi Vidovdanin si ditë përkujtimi për të nderuar të gjithë ata që vdiqën në luftë, veçanërisht ata të Luftërave Ballkanike dhe Luftës së Parë Botërore.[1][7] Në 600 vjetorin e Betejës së Kosovës, udhëheqësi serb Sllobodan Millosheviq mbajti fjalimin e Gazimestanit në vendin e betejës. Kjo ishte festa e parë publike e Vidovdanit që nga koha e komunizmit jugosllav.[6]
Duke filluar nga fundi i shekullit të 19-të, botimet serbe filluan të shfaqen në literaturën serbe duke promovuar idenë se festa e kishte prejardhjen nga perëndia sllave Svetovit. I pari që parashtroi një pikëpamje të tillë ishte Natko Nodilo, i cili ia atribuoi kultin e Svetovit të gjithë sllavëve, adhurimi i të cilëve në Serbi më vonë u zëvendësua qëllimisht nga ai i një shenjtori me një emër të ngjashëm. Kjo pikëpamje u mbështet nga disa studiues të mëvonshëm. Megjithatë, përgjithësisht besohet se kulti i Svetovit ekzistonte vetëm në mesin e sllavëve polabianë dhe se Vidovdan nuk ka asnjë lidhje me këtë zot, dhe se lidhja e hyjnisë me festën është një krijim romanticizmi.[8][9]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b Bokovoy, Melissa (2001). Bucur, Maria; Meriwether Wingfield, Nancy (red.). Staging the Past: The Politics of Commemoration in Habsburg Central Europe, 1848 to the Present (në anglisht). Purdue University Press. fq. 253. ISBN 9781557531612.
- ^ Banac, Ivo (1988). The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics (në anglisht) (bot. Second). Cornell University Press. fq. 403. ISBN 9780801494932.
- ^ Norris, David A. (2009). Belgrade: A Cultural History (në anglisht). Oxford University Press. fq. 9. ISBN 9780195376081.
- ^ Trbovich, Ana S. (2008). A Legal Geography of Yugoslavia's Disintegration (në anglisht). Oxford University Press. fq. 70. ISBN 9780195333435.
- ^ a b Velikonja 2003, f. 99.
- ^ a b Kühle, Lene; Lausten, Carsten Bagge (2006). Kosovo between War and Peace: Nationalism, Peacebuilding and International Trusteeship (në anglisht). Routledge. fq. 24–26. ISBN 9780415459587.
- ^ Boeckh, Katrin; Rutar, Sabine, red. (2017). The Balkan Wars from Contemporary Perception to Historic Memory (në anglisht). Springer. fq. 263. ISBN 9783319446424.
- ^ Miodrag 2007, f. 47-49.
- ^ Katičić 2010.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Katičić, Radoslav (2010). "Vidova gora in sveti Vid". Studia mythologica Slavica (në kroatisht). 13: 15–32. doi:10.3986/sms.v13i0.1637. ISSN 1581-128X.
- Miodrag, Marković (2007). "Култ светог Вита (Вида) код Срба у средњем веку". Зограф: часопис за средњовековну уметност (në serbisht). Belgrad: Филозофски факултет Институт за историју уметности. 31: 35–50. ISSN 0350-1361.
- Šijaković, Bogoljub. "The Great War, ethics of Vidovdan, memory." Zbornik Matice srpske za drustvene nauke 150 (2015): 1–42.
- Rakočević, Novica (1997). Crna Gora u prvom svjetskom ratu, 1914–1918 (në kroatisht). Unireks. ISBN 9788642705835.
- Velikonja, Mittja (2003). Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia-Herzegovina (në anglisht). Texas A&M University Press. ISBN 978-1-60344-724-9.