Zebra
- Për përdorime të tjera të kësaj fjale, shiko Zebra (kthjellim).
| Zebra Vargu kohor: Neogeni–tani
| |
|---|---|
| |
| Një tufë me zebrën e fushës (Equus quagga) | |
| Klasifikimi shkencor | |
| Mbretëria: | |
| Filumi: | |
| Klasa: | |
| Rendi: | |
| Familja: | |
| Gjinia: | |
| Nëngjinia: | Hippotigris dhe
Dolichohippus |
| Speciet | |
| |
Zebrat[1] janë disa specie të familjes së kuajve Afrikanë të bashkuar nga gëzofi i tyre i dallueshëm bardhë e zi me shirita. Shiritat e tyre vijojnë në forma të ndryshme, unike për secilin individ. Ata janë në përgjithësi kafshë shoqërore që jetojnë në tufa të vogla duke vijuar në tufa të mëdhaja. Ndryshe nga të afërmit e tyre më të afërt, kuajt dhe gomerët, zebrat nuk janë zbutur akoma.
Ekzistojnë tre lloje të zebrave: zebra e fushës, zebra malore dhe zebra e Grevit. Zebra e fushës dhe ajo malore i përkasin nëngjenisë Hippotigris, por zebra e Grevit është specia e vetme e nëngjenisë Dolichohippus. Ky i fundit i ngjan një gomari, në të cilën zebrat janë të lidhura ngushtë, ndërsa dy të parat duken më shumë si kali. Të tre i përkasin gjenisë Equus.
Shiritat unike të zebrave, i bëjnë ato një nga kafshët më të njohura për njerëzit. Ato ndodhin në një shumëllojshmëri të habitateve, si fusha, pyje, savana, male dhe kodrat bregdetare. Megjithatë, faktorë të ndryshëm antropogjene kanë pasur një ndikim të rëndë në popullatat e zebrave, veçanërisht në gjueti për gëzofin e tyre dhe shkatërrimin e habitatit. Zebra e Grevit dhe zebra malore janë të rrezikuara. Ndërsa zebrat e fushave janë shumë më të bollshme.
Etimologjia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Emri "zebra" në anglisht daton në v. 1600, nga gjuha italiane, ndoshta nga portugezja,[2] e cila nga ana e tij thuhet të jetë kongolez (siç thuhet në fjalorin anglez të anglishtes). Fjalori Enkarta thotë se origjina e tij përfundimtare është e pasigurt, por ndoshta kjo mund të vijë nga ekuatori Latin që do të thotë "kalë i egër"; nga equus ("kali") dhe ferus ("i egër, i pastër"). Fjala u tradhtua tradicionalisht me një zanore të gjatë fillestare, por gjatë rrjedhës së shekullit të 20-të, shqiptimi me zanor fillestar u bë i zakonshëm në Britaninë të Madhe.[3] Shqiptimi me një zanore të gjatë fillestare mbetet standard në Shtetet e Bashkuara.
Një grup i zebrave quhet tufë.[4]
Taksonomia dhe evulucioni
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Zebra ka evoluar në mesin e kuajve të Botës së Vjetër brenda 4 milion viteve të fundit. Është sugjeruar se zebrat janë paraphyletic dhe që ekuidët me shirita kanë evoluar më shumë se një herë. Vargjet e gjera janë të vendosura për të qenë pak të përdorura për peshkatarët që jetojnë në dendësi të ulët në shkretëtira (si gomerët dhe disa kuaj) ose ato që jetojnë në klimat e ftohta me shtresa të ashpra dhe shirita vjetore (si disa kuaj).[5] Megjithatë, provat molekulare mbështesin zebrat si një linje monophyte.[6][7][8] Zebrat ka midis 32 dhe 46 kromozome, në varësi të specieve.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Zebra" (në anglisht). Online Etymology Dictionary. Arkivuar nga origjinali më 2015-03-04. Marrë më 2011-12-10.
- ^ Adalberto Alves (14 shkurt 2014). Dicionário de Arabismos da Língua Portuguesa (në anglisht). INCM. fq. 877. ISBN 978-972-27-2179-0.
- ^ Wells, John (1997). "Our changing pronunciation". Transactions of the Yorkshire Dialect Society (në anglisht): xix.42–48. Arkivuar nga origjinali më 2014-10-07. Marrë më 2014-02-06.
- ^ "Animal Collectives". Columbia Journalism Review (në anglisht). Marrë më 14 gusht 2018.
- ^ Prothero D.R.; Schoch R. M. (2003). Horns, Tusks, and Flippers: The Evolution of Hoofed Mammals (në anglisht). Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0801871351.
- ^ Vilstrup, Julia T.; etj. (2013). "Mitochondrial Phylogenomics of Modern and Ancient Equids". PLOS ONE (në anglisht). 8 (2): e55950. Bibcode:2013PLoSO...855950V. doi:10.1371/journal.pone.0055950. PMC 3577844. PMID 23437078.
{{cite journal}}: Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja) - ^ Forstén, Ann (1992). "Mitochondrial‐DNA timetable and the evolution of Equus: of molecular and paleontological evidence" (PDF). Annales Zoologici Fennici (në anglisht). 28: 301–309.
- ^ Ryder, O. A.; George, M. (1986). "Mitochondrial DNA evolution in the genus Equus" (PDF). Molecular Biology and Evolution (në anglisht). 3 (6): 535–546. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 28 maj 2016. Marrë më 4 shtator 2018.