Shevqet Turgut Pasha
Shefqet Turgut Pasha (turqisht: Şevket Turgut Paşa, 1857–1924) ishte një gjeneral i ushtrisë osmane me gradën mirliva ("gjeneral major"), [1] i cili mbante gjithashtu titullin qeveritar pasha.
Biografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shefqet Turgut Pasha shkoi në shkollën ushtarake prusiane.[2]
Revolta shqiptare e vitit 1910
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gjatë revoltës shqiptare të vitit 1910, qeveria osmane zëvendësoi Xhavid Pashën dhe dërgoi Turgut Pashën së bashku me 16.000 këmbësorë, disa kalorës dhe artileri për të shuar revoltën e kryengritësve shqiptarë.[3] [4] Gjatë gjithë fushatës së tij ushtarake në Kosovë, Turguti vendosi mbi popullsinë masa të ashpra për çarmatimin dhe kontrollin e tyre. [5] Më 10 prill, deputetët shqiptarë në parlamentin osman shprehën shqetësimet e tyre duke i quajtur veprimet e Turgut një "përparim barbar", ndërsa një raport që i referohej ngjarjeve në Shqipëri iu dha Vezirit të Madh nga një pjesë e elitës shqiptare në Stamboll.[5] Në parlament qeveria osmane nuk pranoi të jepte përgjigje dhe deklaroi se nuk kishte nevojë të dërgohej një komision hetimor në Shqipëri.[5] Si i tillë Turgut u fuqizua dhe zbatoi "ligjin për bandat" në Shqipëri.[5]
Pas çarmatimit të Kosovës, Turguti vazhdoi drejt Shkodrës dhe gjatë udhëtimit luftoi Malësorët shqiptarë katolikë, zhvilluan veçanërisht një betejë kundër forcave të Mehmet Shpendit, bajraktarit (kryetarit) të fisit të Shalës.[5][6] Më 26 korrik Turguti arriti në Shkodër, dha urdhër që popullsia të dorëzonte armët dhe bëri thirrje për regjistrimin e popullsisë me rekrutim ushtarak të të rinjve të moshës 18–26 vjeç.[5][6] Masat e Turgutit nuk u pëlqyen nga banorët vendas dhe ai qëndroi në qytet deri më 22 gusht.[5][6] Përveç maleve veriperëndimore dhe veriore, ushtritë osmane të udhëhequra nga Turgut kontrollonin Shqipërinë e veriut.[5] Më 22 gusht 1910, Turguti u largua nga Shkodra për në Selanik (Saloniki i sotëm) pas përfundimit të synimeve ushtarake të fushatës që zgjati pesë muaj. [5] Gjatë rrugës duke udhëtuar nëpër Mirditë Turguti dha urdhër që ushtarët e tij të merrnin Dibrën (Debarin e sotme) dhe të çarmatosnin banorët e saj. [5] I ndihmuar me një ferman (dekret) perandorake, Turguti në Shqipërinë qendrore dhe jugore mbylli shkollat shqipe dhe arsimi në gjuhën shqipe pësoi një pengesë.[7]
Revolta shqiptare e vitit 1911
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Revolta shqiptare e vitit 1911 u zhvillua në prill dhe Turguti së bashku me 8000 ushtarë u kthyen në rajon për të përballuar situatën.[8][9] Në Shkodër më 11 maj 1911, Turgut bëri një njoftim zyrtar dhe shpalli gjendjen ushtarake me një ofertë për amnisti për rebelët nëse ata ktheheshin shpejt në shtëpitë e tyre.[8][9] Një falje nuk iu ofrua prijësve të Malisorit dhe si udhëheqës të kryengritjes ata do të duhej të gjykoheshin përmes një gjykate ushtarake (Divani Harb).[8][9] Nga Podgorica, krerët shqiptarë iu përgjigjën Turgutit më 18 maj 1911.[9] Nënshkruar nga 60 prijës, mesazhi thoshte se në vitin 1910 ata u çarmatosën për shkak të premtimeve të Turgut për të drejtat kushtetuese dhe ato angazhime nuk u mbajtën pasi qeveria osmane mbylli shkollat shqipe, rriti taksat, burgosi njerëz dhe kreu masa të tjera të rënda.[10] Krerët akuzuan gjithashtu qeverinë osmane për provokimin e konfliktit të përbashkët midis shqiptarëve myslimanë dhe të krishterë dhe deklaruan se kthimi i tyre si nënshtetas besnikë varet nga respektimi i kushtetutës.[11]
Turgut shpalli një dekret perandorak që ofronte amnisti për banorët më 18 qershor 1911.[12] Kushtet e përshkruara që rebelët të kthehen brenda dhjetë ditësh për të dorëzuar armët e tyre dhe një dhuratë personale prej 10,000 lirash do të jepej nga sulltani për kompensimin e dëmeve.[13] Për pronat e shkatërruara ose të humbura të Malisorëve, qeveria do të jepte dëmshpërblim.[13] Krerët e Malisorëve dhe familjet e tyre ishin strehuar në Mal të Zi për të shmangur Turgutin dhe u vizituan nga Ismail Qemali.[13] Në një tubim të Malisorëve dhe Qemalit ata shkruan Memorandumin e Greçës që kërkon autonomi shqiptare, të drejta etno-gjuhësore dhe masa të tjera.[13] Nënshkruar nga delegatët shqiptarë, memorandumi i referohej edhe shkatërrimit të bërë nga Turgut në veri të Shqipërisë dhe dokumenti ishte një përgjigje ndaj dekretit të gjeneralit për amnisti.[13] Sulltan Mehmeti V nënshkroi një dekret amnistie më 3 korrik 1911 dhe rebelët refuzuan të ktheheshin për shkak të mospëlqimit të Turgut.[14] Rebelët mbanin përgjegjës Turgut personalisht dhe jo qeverinë osmane për atë që ndodhi në Shqipëri.[14] Qeveria osmane e tërhoqi Turgut në Stamboll. [14] Shqiptarët ishin të kënaqur me largimin e Turgut duke e konsideruar atë si një poshtërim për gjeneralin që ishte dekoruar për fushatën e tij ushtarake kundër rebelimit shqiptar nga sulltani dhe ambasadorët e huaj.[14] Turgut u zëvendësua nga Abdullah Pasha . [14]
Shih edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Literatura
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Fevzi Kurtoğlu (1935). Turgut Paşa. Sebat Matbaası.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Kemal Çiçek; Ercüment Kuran; Nejat Göyünç; İlber Ortaylı (2000). Great Ottoman Turkish civilization. Yeni Türkiye.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Kristo Frashëri (1964). The History of Albania: A Brief Survey. fq. 167.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Skendi 1967, p. 405.
- ^ Gawrych 2006, p. 177.
- ^ a b c d e f g h i j Skendi 1967, p. 406.
- ^ a b c Gawrych 2006
- ^ Gawrych 2006
- ^ a b c Gawrych, George (2006). The Crescent and the Eagle: Ottoman rule, Islam and the Albanians, 1874–1913. London: IB Tauris. fq. 186. ISBN 9781845112875.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c d Skendi 1967
- ^ Skendi 1967
- ^ Skendi 1967
- ^ Skendi 1967
- ^ a b c d e Skendi 1967
- ^ a b c d e Skendi, Stavro (1967). The Albanian National Awakening. Princeton: Princeton University Press. fq. 419. ISBN 9781400847761.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)