Jump to content

Fashizmi dhe ideologjia

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Një poster propagandistik fashist që shfaq Benito Musolinin, Duçen e Italisë

Historia e ideologjisë fashiste është e gjatë dhe bazohet në shumë burime. Fashistët morën frymëzim nga burime të lashta si spartanët për fokusin e tyre në pastërtinë racore dhe theksin e tyre në sundimin nga një pakicë elitare. Fashizmi ka qenë gjithashtu i lidhur me idealet e Platonit, megjithëse ka dallime kryesore midis të dyve. Fashizmi u vetëquajt si pasardhësi ideologjik i Romës, veçanërisht i Perandorisë Romake. Nga e njëjta epokë, këndvështrimi i Georg Vilhelm Fridrih Hegelit mbi autoritetin absolut të shtetit ndikoi gjithashtu fuqishëm në të menduarit fashist. Revolucioni Francez ishte një ndikim i madh deri aq sa nazistët e panë veten se ishin duke luftuar kundër shumë prej ideve që solli në pah, veçanërisht liberalizmin, demokracinë liberale dhe barazinë racore, ndërsa nga ana tjetër, fashizmi tërhoqi shumë mbi idealin revolucionar të nacionalizmit. Paragjykimi i një kulture "të lartë dhe fisnike" ariane në krahasim me një kulturë semite "parazitare" ishte thelbi i pikëpamjeve racore naziste, ndërsa format e tjera të hershme të fashizmit u morën me konceptet joraciale të kombit.

Temat e zakonshme midis lëvizjeve fashiste përfshijnë: autoritarizmin, nacionalizmin (duke përfshirë nacionalizmin racor dhe nacionalizmin fetar), hierarkinë dhe elitizmin dhe militarizmin. Aspekte të tjera të fashizmit si perceptimi i dekadencës, antibarazitarizmi dhe totalitarizmi mund të shihet se burojnë nga këto ide. Roxher Grifini ka propozuar se fashizmi është një sintezë e totalitarizmit dhe ultranacionalizmit të shenjtëruar përmes një miti të rilindjes dhe rigjenerimit kombëtar, të cilin ai e quan "ultranacionalizëm palingjenetik".

Marrëdhënia e fashizmit me ideologjitë e tjera të kohës së tij ka qenë komplekse. Ai shpesh i konsideronte ato ideologji kundërshtare të tij, por në të njëjtën kohë ishte gjithashtu i fokusuar në kooptimin e aspekteve të tyre më popullore. Fashizmi mbështeti të drejtat e pronës private – me përjashtim të grupeve që ai përndiqte – dhe motivin e fitimit të kapitalizmit, por ai u përpoq të eliminonte autonominë e kapitalizmit në shkallë të gjerë nga shteti. Fashistët ndanin shumë nga synimet e konservatorëve të kohës së tyre dhe ata shpesh u bashkuan me ta duke tërhequr rekrutë nga radhët e pakënaqur konservatore, por ata e paraqitën veten si mbajtës të një ideologjie më moderne, me më pak fokus në gjëra të tilla si feja tradicionale, dhe u përpoqën të të riformësojnë rrënjësisht shoqërinë përmes veprimeve revolucionare në vend që të ruajnin status quo-në. Fashizmi kundërshtoi luftën e klasave dhe karakterin barazitar dhe ndërkombëtar të socializmit. Ai kundërshtoi fuqishëm liberalizmin, komunizmin, anarkizmin dhe socializmin demokratik.