Gjuha megleno-rumune
| Megleno-rumanishtja | |
|---|---|
Folës amtare | 5,000 (2002)[1] |
Familje gjuhësore | Indo-evropian
|
Format e hershme | |
| Kodet gjuhësore | |
| ISO 639-3 | ruq |
| Glottolog | megl1237 |
| ELP | Megleno-Romanian |
| Linguasphere | 51-AAD-bb |
Megleno-rumunishtja (e njohur si vlăhește nga folësit e saj dhe megleno-rumune ose meglenitisht dhe nganjëherë moglenitisht ose meglinitisht nga gjuhëtarët) është një gjuhë romane ballkanike, e ngjashme me arumunishten.[2] Flitet nga megleno-rumunët në disa fshatra në rajonin e Moglenës që përshkon kufirin midis rajonit grek të Maqedonisë dhe Maqedonisë së Veriut. Flitet gjithashtu nga emigrantët nga këto fshatra dhe pasardhësit e tyre në Rumani, në Turqi nga një grup i vogël musliman dhe në Serbi. Ajo konsiderohet një gjuhë e rrezikuar.
Klasifikimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Megleno-rumunishtja është anëtare e familjes së gjuhëve romane. Më konkretisht, është një gjuhë romane lindore, një gjuhë e formuar pas tërheqjes së Perandorisë Romake nga Ballkani. Për shkak të faktit se ajo flitet nga shumë pak njerëz dhe për shkak të ngjashmërive të saj me gjuhët arumune, rumanisht moderne dhe [[Gjuha istro-rumune|istro-rumune], disa gjuhëtarë e konsiderojnë atë si një ndërmjetës midis rumanishtes dhe arumunishtes, duke u konsideruar shpesh ose një dialekt i rumanishtes, një dialekt i arumunishtes, ose një gjuhë e pavarur. Është më afër rumanishtes standarde sesa arumune, duke sugjeruar që ajo u nda nga rumanishtja e rëndomtë më vonë se arumune. Megleno-rumunishtja është ndikuar fuqishëm nga varietetet fqinje sllave të jugut.
Shpërndarja gjeografike
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Megleno-rumunishtja flitet në disa fshatra në njësitë rajonale Pella dhe Kilkis të Maqedonisë, Greqisë, si dhe në një pjesë të vogël të fshatrave përtej kufirit në Maqedoninë e Veriut. Në një fshat, Huma, gjuha flitet ende nga shumica e banorëve. Disa njerëz me prejardhje megleno-rumune që jetojnë në qytetet e Gjevgjelisë dhe të Shkupit kanë ruajtur gjuhën e tyre amtare. Pas Luftës së Parë Botërore, disa megleno-rumunë u shpërngulën në Rumani, në Dobruja Jugore, por u zhvendosën në fshatin Cerna në Qarkun Tulcea (Dobruja Veriore) pas shkëmbimit të popullsisë midis Bullgarisë dhe Rumanisë. Në Cerna, rreth 1200 njerëz vazhdojnë të flasin megleno-rumune. Në vitin 1940, rreth 30 familje u shpërngulën nga Cerna në rajonin e Banatit të Rumanisë në fshatrat Variaş, Biled dhe Jimbolia. Disa folës që u identifikuan si muslimanë, nga fshati Nânti (Nótia), u zhvendosën në Turqi nga Greqia si pjesë e shkëmbimit të popullsisë mes tyre të viteve 1920. Disa jetojnë edhe në Serbi, veçanërisht në fshatin Guduricë.
Fjalori
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Pjesa më e madhe e fjalorit është me prejardhje latine dhe pjesa më e madhe e fonetikës dhe semantikës së tij ndahet me arumunishten dhe rumanishten: (n.b.: MR=megleno-rumune, DR=dako-rumune, d.m.th. rumanisht)
- basilica > MR bisearică, DR biserică (kisha, fillimisht "bazilika")
- lumen > MR lumi, DR lume (bota, fillimisht "drita")
- monumentum > MR murmint, DR mormânt (varri, fillimisht "monumenti")
- strigis > MR strig, DR strig (Unë bërtas, fillimisht "huti")
- draco > MR drac, DR drac (djalli, fillimisht "dragoi")
Megleno-rumunishtja përmban edhe disa fjalë që kanë lidhje me shqipen. Këto fjalë janë të pranishme edhe në dako-rumune:
- MR brad; DR brad; cf. shqip. bredh
- MR monz; DR mânz; cf. shqip. mës
- MR bucuros; DR bucuros; (i lumrur) cf. shqip bukur