Jump to content

Goce Dellçev

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
(Përcjellë nga Goce Delçev)
Georgi Nikolov Delçev
Георги Николов Делчев
Potreti i Goce Delçevit
U lind në4 Shkurt 1872
Kilkis, Vilajeti i Selanikut, Perandoria Osmane (tani Greqi)
Vdiq4 Maj 1903 (31 vjeç)
Banitsa, Vilajeti i Selanikut, Perandoria Osmane (tani Greqi)
ShtetësiaOsmane
OrganizataOrganizata e Brendshme Revolucionare Maqedonase [1] (më vonë SMARO, IMARO, IMRO)

Georgi Nikolov Delçev (Bullgarisht: Георги Николов Делчев), i njohur si Goce Dellçev, gjithashtu shkruar Goce Delčev, Shkimi Cirilik: Гоце Делчев, i shkruar në ortografinë e vjetër bullgare fillimisht: Гоце Дѣлчевъ; (4 shkurt 1872 - 4 maj 1903) ishte një figurë e rëndësishme revolucionare Bullgare[2] në Maqedoninë dhe Trakën e sunduar Osmane në fillim të shekullit të 20-të. Ai ishte udhëheqësi më i shquar i asaj që sot njihet si Organizata e Brendshme Revolucionare Maqedonase (IMRO), një organizatë paraushtarake aktive në territoret osmane në Ballkan, në fund të shekullit 19 dhe fillimit të shekullit të 20-të.[3]

I lindur në Kilkis, pastaj në Vilajetin e Salanikut të Perandorisë Osmane, në rininë e tij u frymëzua nga idealet e revolucionarëve Bullgarë si Vasil Levski dhe Hristo Botev,[4] i cili parashikoi krijimin e një Republike Bullgare të barazisë etnike dhe fetare, si pjesë e një Federate Ballkanike të imagjinuar.[5] Delçevi përfundoi shkollën e mesme në Shkollën e Lartë Bullgare të Selanikut dhe hyri në Sofje në Shkollën Ushtarake të Lartmadhërisë së Tij, por u largua nga atje, për shkak të bindjeve të tij të majta politike. Pastaj ai u kthye në Maqedoninë Osmane si një mësues i gjuhës Bullgare dhe menjëherë u bë një aktivist i lëvizjes revolucionare të sapo gjetur, në vitin 1894.[6]

Megjithëse e konsideronte veten si trashëgimtarë të traditave revolucionare Bullgare, si republikan i përkushtuar u zhgënjye nga realiteti në monarkinë Bullgare pas çlirimit.[7] Gjithashtu nga ai, si nga shumë bullgarë maqedonas, me origjinë nga një zonë me popullsi të përzier,[8] ideja për të qenë 'maqedonas' fitoi rëndësinë e një besnikërie të caktuar vendase, që ndërtoi një frymë specifike të "patriotizmit lokal"[9][10] dhe "rajonalizëm multietnik".[11][12] Ai mbante sloganin e promovuar nga William Ewart Gladstone, "Maqedonia për maqedonasit", duke përfshirë edhe kombësitë e ndryshme që banonin në këtë zonë.[13][14] Në këtë mënyrë, pikëpamja e tij përfshinte një gamë të gjerë idesh të tilla të ndryshme, si patriotizmi bullgar, regjionalizmi maqedonas, antinacionalizmi dhe socializmi fillestar.[15]

Si rezultat, agjenda e tij politike u bë krijimi nëpërmjet revolucionit të një shteti sovranacional të Maqedonisë-Adrianopolit të pavarur në kuadrin e Perandorisë Osmane,[16] si një prelud për përfshirjen e saj në një Federatë të ardhshme Ballkanike.[17] Ai rishikoi programin e Organizatës, duke theksuar rëndësinë e bashkëpunimit midis të gjitha grupeve etnike në territoret në fjalë në mënyrë që të fitonte autonominë politike. Delçev gjithashtu filloi krijimin e një rrjeti të fshehtë revolucionar, që do të përgatisë popullatën për një kryengritje të armatosur kundër sundimit osman.[18] Megjithatë, ai kundërshtoi planin e Komitetit Qendror të IMRO-së për një kryengritje masive në verën e vitit 1903, duke favorizuar taktikat terroriste dhe guerile. Megjithatë, ai u vra nga njësia osmane në maj. Kështu lëvizja çlirimtare humbi organizatorin e saj më të rëndësishëm, në prag të kryengritjes Ilinden-Preobrazhenie.

Sot Goce Delçev konsiderohet si një hero kombëtar në Bullgari,[19] si dhe në Maqedonisë së Veriut, ku thuhet se ai ishte ndër themeluesit e lëvizjes kombëtare maqedonase.[20] Përkundër interpretimeve të tilla historike maqedonase, Delçevi kishte identitetin kombëtar Bullgar[21][22] dhe i shihte bashkatdhetarët e tij si Bullgarë.[23] Përcaktimi maqedonas sipas terminologjisë etnike të përdorur më parë përfshinte Shqiptarët, Bullgarët, Grekët, Turqit, Vllehët dhe Serbët,[24][25] dhe kur zbatohej për sllavët vendas, do të thoshte një identitet rajonal Bullgar.[26] Megjithatë, në kundërshtim me pohimet bullgare, idetë e tij autonome të një entiteti politik Maqedonas (dhe Adrianopolitan), kanë stimuluar zhvillimin e mëvonshëm të nationalityalizmit maqedonas.[27]

Biografia

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Delchev (djathtas) dhe ish-shokun e tij të klasës nga Kukush (Kilkis), Imov si kadetë në Sofje.

Jeta e hershme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Goce Dellçev lindi më 4 shkurt 1872 (23 janar sipas kalendarit Julian) në Kukush, (atëherë pjesë e Perandorisë Osmane, sot Greqi), në një familje të madhe. Nga mesi i shekullit XIX Kukushi ishte populluar kryesisht me Maqedono-Bullgarë[28][29][30][31] dhe u bë një nga qendrat e Ringjalljes Kombëtare Bullgare[32][33] Gjatë viteve 1860 dhe 1870, ajo ishte nën juridiksionin e Kishës Uniate Bullgare[34][35] por pas vitit 1884, pjesa më e madhe e popullsisë së saj u bashkua gradualisht me Eksarkinë Bullgare.[36][37] Si student, Delçevi filloi të studionte së pari në shkollën fillore të Bullgarisë Uniate dhe pastaj në shkollën e mesme të Eksarkisë bullgare.[38] Ai gjithashtu lexoi gjerësisht në chitalishten e qytetit, ku ai u impresionua nga libra revolucionarë, që ushqyen Delçevin me mendimet për çlirimin e Bullgarisë.[39] Më 1888, familja e tij e dërgoi atë në Shkollën e Lartë të Burrave të Selanikut, ku ai organizoi dhe udhëhoqi një vëllazëri të fshehtë revolucionare.[40] Delçevi gjithashtu shpërndante literaturë revolucionare, të cilën e mori në kohën e studimit në Bullgari. Diplomimi nga një shkollë e mesme e përballi me disa perspektiva karriere, dhe Delçevi vendosi të ndiqte rrugën e ish-bashkëkombasit të tij Boris Sarafov, duke hyrë në shkollën ushtarake në Sofje më 1891. Ai në fillim u ndesh me Bullgarinë e sapo pavarur plot idealizëm dhe përkushtim, por më vonë u zhgënjye me jetën komerciale të shoqërisë dhe me politikën autoritare të diktatorit Stefan Stambolov. Delçevi i kaloi vitet në shoqërinë e emigrantëve nga Maqedonia. Pjesa më e madhe e tyre i përkisnin Shoqërisë të Rinjve Letrarë Maqedonase. Një nga miqtë e tij ishte Vasil Glavinov, një udhëheqës i fraksionit maqedonas-adrianopojë të Partisë së Punëtorëve Socialdemokrate bullgare. Nëpërmjet Glavinovit dhe shokëve të tij, ai erdhi në kontakt me njerëz të tjerë, të cilët i ofruan mendime për forma të reja të luftës sociale. Në qershor të 1892, Delçevi dhe gazetari Kosta Shahov, një kryetar i Shoqërisë letrare të Maqedonisë, u takuan në Sofje me librashitësin nga Selaniku, Ivan Hadzhinikolov. Hadzhinikolov zbuloi në këtë takim planet e tij për të krijuar një organizatë revolucionare në Maqedoninë osmane. Ata diskutuan së bashku parimet bazë dhe u pajtuan plotësisht për të gjitha rezultatet. Delçevi shpjegoi se ai nuk kishte ndër mend të mbetej oficer ushtrie dhe premtoi se pas diplomimit nga shkolla ushtarake, ai do të kthehej në Maqedoni për t'iu bashkuar organizatës.[41] Në shtator 1894, vetëm një muaj para diplomimit, ai u përjashtua nga aktiviteti i tij politik si anëtar i një rrethi të paligjshëm socialist.[42] Atij iu dha një mundësi për të hyrë sërish në ushtri përmes ri-aplikimit nga një komision, por ai nuk pranoi. Më pas, ai u kthye në Turqinë Evropiane për të punuar atje si mësues, duke shpresuar që të organizojë një lëvizje çlirimtare kombëtare nëpërmjet rrjetit arsimor të Eksarkatit bullgar.

Mësues dhe revolucionist

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Diploma e Dellçevit nga diplomimi i tij në Shkollën Ushtarake në Sofje.[43]
Diplomë nga shkolla e ekzarkutit bullgar në Shtip, nënshkruar nga Delçevi si mësues.

Ndërkohë, në Selanikun Osman, një organizatë revolucionare u themelua në vitin 1893, nga një grup i vogël revolucionarësh maqedono-bullgarë anti-osmanë, ku ishte përfshirë edhe Hadzhinikolovi. Në këtë kohë emri i organizatës ishte Komiteti Revolucionar Bullgaro-Maqedonase Adrianople (KRBMA), dhe në vitin 1902 u ndryshua në Organizata Revolucionare Sekrete Maqedonase-Adrianople (ORSMA) [44] U vendos në një takim në Resnjë, në gusht 1894, që të mundësohej rekrutimi i mësuesve nga shkollat bullgare si anëtarë të komitetit.[45] Në vjeshtën e vitit 1894, Delçev u bë mësues në një shkollë Eksarkiste në Shtip, ku takoi një mësues tjetër: Dame Gruevin, i cili ishte gjithashtu një lider i komitetit lokal të sapoformuar të KRBMA.[46] Si rezultat i miqësisë së ngushtë midis dyve, Delçev u bashkua me organizatën menjëherë, dhe gradualisht u bë një nga drejtuesit kryesorë të saj. Pas kësaj, si Gruevi, ashtu dhe Delçevi, punuan së bashku në Shtip dhe rrethinat e tij. Në të njëjtën kohë Organizata u zhvillua shpejt dhe kishte arritur të fillonte krijimin e një rrjeti të organizatave lokale në të gjithë Maqedoninë dhe Vilajetit të Adrianoplit, zakonisht përqendruar rreth shkollave Eksarkiste Bullgare.[47] Zgjerimi i KRMBA në atë kohë ishte i konsiderueshëm, veçanërisht pasi Gruevi u vendos në Selanik gjatë viteve 1895-1897, në cilësinë e një inspektori bullgar të shkollës. Nën drejtimin e tij, Delçevi udhëtoi gjatë pushimeve në të gjithë Maqedoninë dhe krijoi komitete të organizuara në fshatra dhe qytete. Delçev gjithashtu krijoi kontakte me disa udhëheqës të Komitetit Suprem Maqedonas-Adrianopolas (KSMA). Deklarata e saj zyrtare ishte një luftë për autonomi të Maqedonisë dhe Trakisë.[48] Megjithatë, si rregull, shumica e udhëheqësve të KSMA ishin oficerë me lidhje më të forta me qeveritë, duke bërë luftë terroriste kundër osmanëve me shpresën për të provokuar një luftë dhe arritur kështu aneksimin bullgar të të dyja zonave. Ai arriti në mënyrë të paligjshme në kryeqytetin e Bullgarisë dhe u përpoq të merrte mbështetje nga udhëheqja e KRSMA. Delçevi pati një numër takimesh me Danail Nikolaevin, Yosif Kovachevin, Toma Karayovovin, Andrey Lyapchevin dhe të tjerë, por shpesh u mërzit nga pikëpamjet e tyre. Si tërësi, Delçevi kishte një qëndrim negativ ndaj aktiviteteve të tyre. Pasi kaloi vitin e ardhshëm shkollor (1895/1896) si mësues në qytetin Bansko, në maj 1896 ai u arrestua nga autoritetet osmane si person i dyshuar në veprimtari revolucionare dhe kaloi rreth një muaj në burg. Më vonë Delçevi mori pjesë në Kongresin e Selanikut të KRBMA në verë. Më pas Delçev dha dorëheqjen si mësues dhe në vjeshtën e vitit 1896 u kthye në Bullgari, ku, së bashku me Gyorche Petrov, shërbeu si përfaqësues i huaj i organizatës në Sofje.[49] Në atë kohë organizata ishte kryesisht e varur nga ndihma e shtetit dhe e ushtrisë bullgare, e cila ishte ndërmjetësuar nga përfaqësuesit e huaj.

Aktivitet revolucionare si pjesë e udhëheqjes së Organizatës

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Sultana Delçeva – Nëna e Goce's
Babai i Delçevit – Nikola

Përfshirja e Delçev në KRBMA ishte një moment i rëndësishëm në historinë e lëvizjes çlirimtare Maqedonase-Adrianopoljane.[50] Vitet midis fundit të vitit 1896, kur ai u largua nga sistemi arsimor i Exarkatit dhe 1903 kur vdiq, përfaqësonte fazën revolucionare përfundimtare dhe më efektive të jetës së tij të shkurtër. Në periudhën 1897-1902 ai ishte përfaqësues i Komitetit të Jashtëm të KRBMA në Sofje. Përsëri në Sofje, duke negociuar me politikanë të dyshimtë dhe tregtarët e armëve, Delçevi pa më shumë fytyrën e pakëndshme të Principatës dhe u bë edhe më I zhgënjyer me sistemin e saj politik. Më 1897, së bashku me Gyorche Petrov, shkruajti statutin e organizatës së re, e cila ndau zonat e Maqedonisë dhe Adrianopesë në shtatë rajone, secila me një strukturë rajonale dhe policinë sekrete, pas shembullit të Organizatës së Brendshme Revolucionare. Më poshtë komiteteT rajonale ishin rrethe.[51] Komiteti Qendror u vendos në Selanik. Në 1898 Delçev vendosi të krijohej një grup i armatosur i përhershëm (çetë) në çdo rreth. Nga 1902 deri në vdekjen e tij ai ishte udhëheqës i çetave, dmth instituti ushtarak i Organizatës sepse, ai kishte njohuri të konsiderueshme në fushën e aftësive ushtarake.[52] Delçev siguroi funksionimin e vendkalimeve kufitare nëntokësore të organizatës dhe depot e armëve që u shtuan atyre, së bashku me kufirin e atëhershëm bullgaro-osman.

Korrespondenca e tij me anëtarë të tjerë të KRBMA / ORSMA mbulon të dhëna të gjera për furnizimet, transportin dhe ruajtjen e armëve dhe municioneve në Maqedoni. Delçevi parashikoi prodhimin e pavarur të armëve dhe udhëtoi në Odesë në 1897, ku u takua me revolucionarët armenë për të shkëmbyer shkathtësitë terroriste dhe veçanërisht bërjen e bombave.[53] Kjo rezultoi në krijimin e një fabrike të prodhimit të bombave në fshatin Sabler pranë Kyustendil në Bullgari. Bombat më pas u kontrabanduan në të gjithë kufirin osman në Maqedoni.[54] Gotse Delçevi ishte i pari që organizonte dhe drejtonte një grup në Maqedoni me qëllim të plaçkitjes ose rrëmbimit të turqve të pasur. Përvojat e tij tregojnë dobësitë dhe vështirësitë që Organizata ballafaqoi në vitet e para të saj.[55] Më vonë ai ishte një nga organizatorët e Çështjes së Miss Stone. Ai bëri dy vizita të shkurtra në zonën Adrianopojë të Trakës në 1896 dhe 1898.[56] Në dimrin e vitit 1900 ai qëndroi për një kohë në Burgas, ku Delçev organizoi një fabrikë tjetër për prodhimin e bombave, dinamiti i të cilit u përdor më vonë në shpërthimet e Selanikut.[57] Në vitin 1900 ai inspektoi përsëri detashmentet e KRBMA në Trakën Lindore, duke synuar një koordinim më të mirë midis komiteteve revolucionare maqedonase dhe trake. Që nga vjeshta e vitit 1901 deri në fillim të pranverës së vitit 1902, ai bëri një inspektim të rëndësishëm në Maqedoni, duke vizituar të gjitha rrethet revolucionare atje. Ai udhëhoqi edhe kongresin e rrethit revolucionar të Adrianopesë që u mbajt në Plovdiv në prill të vitit 1902. Pas kësaj, Delçevi inspektoi strukturat e KRBMA në Rodopet qendrore. Përfshirja e zonave rurale në rrethet organizative kontribuoi në zgjerimin e organizatës dhe në rritjen e anëtarësisë së saj, duke siguruar parakushte thelbësore për formimin e fuqisë ushtarake të organizatës, në të njëjtën kohë duke pasur Dellçevin si këshilltar ushtarak të saj (inspektor) dhe shef i të gjitha grupeve të brendshme revolucionare.[58]

Pas vitit 1897 pati një rritje të shpejtë të vëllazërimeve të Zyrtarëve të fshehtë, anëtarët e së cilës deri në vitin 1900 ishin rreth një mijë.[59] Pjesa më e madhe e aktivistëve të Vëllazërinjve ishin të përfshirë në aktivitetin revolucionar të KRBMA.[60] Ndër mbështetësit kryesorë të aktiviteteve të tyre ishte Gotse Dellçev.[61] Delçev kishte për qëllim edhe koordinimin më të mirë midis KRBMA dhe Komitetit të Lartë Maqedonas-Adrianopol. Për një kohë të shkurtër në fund të viteve 1890, nënkoloneli Boris Sarafov, i cili ishte ish-bashkëshort i Delçev u bë udhëheqës i saj. Në atë periudhë përfaqësuesit e huaj Delçev dhe Petrov u bënë nga anëtarët e të drejtave të udhëheqjes së Komitetit Suprem dhe kështu KRBMA madje arriti të fitojë kontrollin de facto të ORSMA'së.[62] Megjithatë, ajo së shpejti u nda në dy fraksione: një besnik ndaj KRBMA dhe një udhëhequr nga disa oficerë afër princit bullgar. Delçevi kundërshtoi përpjekjet këmbëngulëse të këtyre oficerëve për të fituar kontroll mbi veprimtarinë e KRBMA'së.[63] Ndonjëherë ORSM u përleshej ushtarakisht me grupet lokale të ORSMA si në vjeshtën e vitit 1902. Pastaj Komiteti i Lartë Maqedonas-Adrianopoljan organizoi një kryengritje të dështuar në Pirin të Maqedonisë (Blagoevgrad), e cila thjesht shërbeu për të provokuar shtypjet osmane dhe për të penguar punën e rrjetit nëntokësor e ORSMA'së.

Pyetja kryesore lidhur me kohën e kryengritjes në Maqedoni dhe në Trakë ka implikuar një mosmarrëveshje të dukshme jo vetëm midis ORSM dhe ORSMA, por edhe në mesin e udhëheqjes së ORSMA'së. Në Kongresin e Selanikut të janarit 1903, ku Delçevi nuk mori pjesë, u debatua një kryengritje e hershme dhe u vendos të nisej në pranverën e vitit 1903. Kjo çoi në debate të ashpra midis përfaqësuesve në Konferencën e Sofjes së ORSMA's në mars 1903. Nga atë kohë dy tendecies fortë kishte kristalizuar brenda ORSMA's. Shumica e krahut të djathtë ishte e bindur se nëse Organizata do të lëshonte një kryengritje të përgjithshme, Bullgaria do të nxitej të shpallte luftë osmanëve dhe pas ndërhyrjes pasuese të Fuqive të Mëdha që do të shkatërrohej Perandoria.[64]

Nga ana tjetër, fraksioni i krahut të majtë i udhëhequr nga Delçevi, paralajmëroi kundër rreziqeve të këtyre planeve joreale, duke kundërshtuar kryengritjen si të papërshtatshme si taktika dhe të parakohshme me kalimin e kohës.[65] Deltchev, i cili ishte nën ndikimin e anarkistëve kryesorë bullgarë si Mihail Gerdzhikov dhe Varban Kilifarski personalisht mbështetën taktikat e sulmeve terroriste si shpërthimet e Selanikut të vitit 1903.[66] Përfundimisht, ai nuk kishte zgjedhje, por binte dakord për atë rrugë veprimi, të paktën duke arritur të vononte fillimin e saj nga maji deri në gusht. Delçev gjithashtu e bindi udhëheqjen e ORSMA që të transformonte idenë e një rritjeje masive që përfshinte popullsinë civile në një ngritje të bazuar në luftën guerile. Në fund të marsit 1903 Gotse me shkëputjen e tij shkatërroi urën hekurudhore mbi lumin Angista, duke synuar testimin e taktikave të reja guerile. Pas kësaj ai u nis për në Selanik për t'u takuar me Dame Gruevin pas lirimit të tij nga burgu në mars 1903. Dame Gruev u takua me Delçevin në fund të prillit dhe ata diskutuan vendimin për fillimin e kryengritjes. Më pas ata negociuan me disa prej sulmuesve të Selanikut për t'u kërkuar atyre që t'i dorëzonin sulmet si të rrezikshme për lëvizjen çlirimtare, ose të paktën të prisnin kryengritjen e afërt.[67] Më pas, Delçevi u takua edhe me Ivan Garvanov, i cili ishte në atë kohë udhëheqësi i ORSMA's.[68] Pas këtyre takimeve, Delçev u nis për në malin Ali Botush, ku pritej të takohej me përfaqësuesit e distancave të Rrethit Revolucionar të Seres dhe të kontrollonte përgatitjen e tyre ushtarake. Por ai kurrë nuk e bëri atë.

Vdekja dhe pasojat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Telegrami nga autoritetet osmane në ambasadën e tyre në Sofje duke informuar, Delçev, një nga udhëheqësit e komisioneve bullgare, u vra.
Rrënojat e Kilkis pas Luftës së Dytë Ballkanike.
Harta e Turqisë Evropiane. Maqedonia dhe Adrianopoja, të cilat u kthyen nga Bullgaria tek osmanët sipas Traktatit të Berlinit, tregohen me kufij të gjelbër.
Libri i parë biografik për Dellçevin, i publikuar në vitin 1904 nga autori bullgar Peyo Yavorov.
Kartolina bullgare (1904) që përfaqëson Delchev dhe një kuti IMARO. Mbishkrimi i mësipërm thotë: "Delçevi i pavdekshëm."

Ndërkohë, më 28 prill, anëtarët e rrethit Gemidzii filluan sulme terroriste në Selanik. Si pasojë, u shpall ligji i luftës në qytet dhe shumë ushtarë dhe "bashibozukë" turq u përqëndruan në Vilajetin e Selanikut. Kjo çoi përfundimisht në përcjelljen e çetave të Delçevit dhe vdekjen e tij pasuese.[69] Ai vdiq më 4 maj 1903, në një konflikt me policinë turke pranë fshatit Banitsa, ndoshta pas tradhtisë nga fshatarët lokalë, siç thanë thashethemet gjatë përgatitjes së kryengritjes së Ilinden-Preobrazhenies.[70] Pasi u identifikuan nga autoritetet lokale në Seres, trupat e Dellçevit dhe shokut të tij, Dimitar Gushtanov, u varrosën në një varr të përbashkët në Banitsa. Menjëherë pas kësaj, ORSMA, me ndihmën e ORSM organizoi kryengritjen kundër osmanëve, e cila pas sukseseve fillestare u shtyp me shumë humbje të jetëve.[71] Dy nga vëllezërit e tij, Mitso Dellçev dhe Milan Delçev u vranë gjithashtu duke luftuar kundër osmanëve si militantë në Çeta të ORSMA's të voivodave bullgare Hristo Chernopeev dhe Krstjo Asenov në 1901 dhe 1903 respektivisht. Në vitin 1914, me një dekret mbretëror të Car Ferdinandit I, një pension për jetën i ishte dhënë babait të tyre Nikolla Delçev, për shkak të kontributit të bijve të tij në lirinë e Maqedonisë.[72] Gjatë Luftës së Dytë Ballkanike të vitit 1913, Kilkis, e cila ishte aneksuar nga Bullgaria në Luftën e Parë Ballkanike, u mor nga grekët. Pothuajse të gjitha 7,000 banorët e para të luftës, përfshirë familjen e Dellçevit, u dëbuan nga Bullgaria nga ushtria greke.[73] E njëjta gjë ndodhi edhe me popullsinë e Banitsës, fshatit ku u varros Delçevi.[74] Gjatë Luftës së Parë Botërore, kur Bullgaria ishte përkohësisht në kontroll të zonës, mbetjet e Delçev u transferuan në Ksanthi, pastaj në Bullgari. Pasi Trakja Perëndimore iu cedua Greqisë në vitin 1919, relikti u soll në Plovdiv dhe në vitin 1923 në Sofje, ku qëndroi deri pas Luftës së Dytë Botërore.[75] Gjatë Luftës së Dytë Botërore, zona u morr përsëri nga Bullgarët dhe varri i Dellçevit pranë Banitsës u rivendos.[76] Në maj 1943, me rastin e 40 vjetorit të vdekjes së tij, u vendos një pllakë përkujtimore në Banitsa, në prani të motrave të tij dhe figurave të tjera publike.[77][78] Deri atëherë Delçevi konsiderohej si një prej Bullgarëve më të mëdhenj nga Maqedonia.[79]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Poulton, Hugh (2000). Who are the Macedonians? [shqip (Kush janë Maqedonasit)]. C. Hurst & Co. fq. 53. ISBN 978-1-85065-534-3. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ Letër nga Goce Dellçev për Nikola Maleshevskin në vitin 1899, në të cilin ai deklaron veten si Bullgar: Është vërtet e trishtuar, por çfarë mund të bëjmë kur jemi bullgarë dhe të gjithë vuajmë nga e njëjta sëmundje!
  3. ^ Bechev, Dimitar (2009). Historical Dictionary of the Republic of Macedonia [shqip (Fjalori Historik i Republikës së Maqedonisë)]. Scarecrow Press. fq. 55–56. ISBN 978-0-8108-6295-1. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Todorova, Maria N. Bones of Contention: The Living Archive of Vasil Levski and the Making of Bulgaria's National Hero [shqip (Arkivi i Gjallë i Vasil Levskit dhe Marrja e Heroit Kombëtar të Bullgarisë)], Central European University Press, 2009, ISBN 9639776246, f. 76.
  5. ^ Jelavich, Charles. The Establishment of the Balkan National States, [shqip (Themelimi i Shteteve Kombëtare Ballkanike)] 1804-1920, University of Washington Press, 1986, ISBN 0295803606, ff. 137-138.
  6. ^ Raymond Detrez Detrez, Raymond. The A to Z of Bulgaria, Scarecrow Press, 2010,ISBN 0810872021, f. 135.
  7. ^ Jonathan Bousfield; Dan Richardson; Richard Watkins (2002). The Rough Guide to Bulgaria. Rough Guides. ff. 449–450. ISBN 1858288827. Marrë 2012-08-25.
  8. ^ "Francezët i referoheshin 'Macedoine' si një zonë e racave të përziera - dhe e quajtën një sallatë pas saj. Një dyshim se Goce Delçevi miratoi këtë qasje përshkruese, por të parëndësishme." Johnson, Wes. Balkan inferno: betrayal, war and intervention, 1990-2005, Enigma Books, 2007, ISBN 1929631634, f. 80.
  9. ^ "Historianët bullgarë, si Veselin Angelov, Nikola Achkov dhe Kosta Tzarnushanov vazhdojnë të publikojnë hulumtimet e tyre të mbështetura me shumë burime kryesore për të provuar se termi 'maqedonas' kur aplikohet për sllavët gjithmonë ka nënkuptuar vetëm një identitet rajonal të bullgarëve. Contested Ethnic Identity: The Case of Macedonian Immigrants in Toronto, 1900-1996, Chris Kostov, Peter Lang, 2010,ISBN 3034301960, f. 112.
  10. ^ "Gotse Dellçev mund të thotë, siç pohojnë historianët maqedonas, që" objektivisht "t'i shërbejnë çështjes së pavarësisë maqedonase, por në letrat e tij ai e quajti veten bullgar. Me fjalë të tjera nuk është e qartë se ndjenja e identitetit sllav në kohën e Delçevi u zhvillua në përgjithësi. "Moulakis, Athanasios. "The Controversial Ethnogenesis of Macedonia", European Political Science (2010) 9,ISSN 1680-4333. f. 497.
  11. ^ "Intelektualët sllavë maqedonas ndjenin besnikëri ndaj Maqedonisë si një rajon apo territor pa pretenduar ndonjë përkatësi etnike maqedonase. Qëllimi kryesor i këtij regjionalizmi maqedonas ishte një aleancë multietnike kundër sundimit osman." Ethnologia Balkanica, vol. 10-11, Shoqata për Antropologji Ballkanike, Universiteti i Prishtinës, Aleksandër Maxwell, 2006, f. 133.
  12. ^ "Besnikët bullgarë të udhëheqjes së IMRO-së, megjithatë, bashkëjetuan me dëshirën për Maqedoninë multietnike që të gëzonin autonominë administrative. Kur Delçev u zgjodh në Komitetin Qendror të IMRO-së në 1896, ai hapi anëtarësimin në IMRO për të gjithë banorët e Turqisë Europiane qëkur qëllimi ishte për të mbledhur të gjitha elementet e pakënaqur në rajonet e Maqedonisë dhe Adrianopojë pavarësisht nga përkatësia etnike apo fetare, në mënyrë që të fitojë nëpërmjet revolucionit autonominë e plotë për të dy rajonet ". Region, Regional Identity and Regionalism in Southeastern Europe, Klaus Roth, Ulf Brunnbauer, LIT Verlag Münster, 2009,ISBN 3825813878, f. 136.
  13. ^ Lieberman, Benjamin. Terrible Fate: Ethnic Cleansing in the Making of Modern Europe. Rowman & Littlefield. fq. 56. ISBN 978-1-4422-3038-5. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Në një artikull të quajtur "separatizmi politik", i botuar më 7 qershor 1902, në gazetën "Pravo", që ishte tribuna jozyrtare e IMRO-s, revolucionarët nxitën si një parullë themelore shprehjen William Gladstone "Maqedonia për maqedonasit" parimi i autonomisë dhe i "separatizmit politik". Për më shumë shih: Tchavdar Marinov, Ne, maqedonasit, shtigjet e supra-nacionalizmit maqedonas (1878-1912) në: Mishkova Diana ed., 2009, Ne, populli: Politika e veçantisë kombëtare në Evropën Juglindore, Universiteti i Evropës Qendrore, ISBN 9639776289, faqet. 117-120.
  15. ^ Vasiliadis, Peter (1989). Whose are you? identity and ethnicity among the Toronto Macedonians. [shqip (Cilin jeni? identitetin dhe etnicitetin midis maqedonasve të Torontos.)]. AMS Press. fq. 77. ISBN 0404194680. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Dokumenti më i hershëm që flet për autonominë e Maqedonisë dhe Trakës në Perandorinë Osmane është zgjidhja e Kongresit të Parë të Komitetit Suprem të Maqedonisë, i mbajtur në Sofje në vitin 1895. От София до Костур -освободителните борби на българите от Македония в спомени на дейци от Върховния македоно-одрински комитет, Ива Бурилкова, Цочо Билярски - съставители,ISBN 9549983234, Синева, 2003, стр. 6.
  17. ^ Björn, Opfer (2005). Im Schatten des Krieges: Besatzung oder Anschluss - Befreiung oder Unterdrückung? ; eine komparative Untersuchung über die bulgarische Herrschaft in Vardar-Makedonien 1915-1918 und 1941-1944. LIT Verlag Münster. fq. 27–28. ISBN 978-3-8258-7997-6. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  18. ^ Detrez, Raymond. Historical Dictionary of Bulgaria, Scarecrow Press, 2006,ISBN 0810849011, f. 135.
  19. ^ "Një nga liderët e IMRO-s, Gotsé Delchev, i cili ka qenë Ahil (Ahil), konsiderohet si maqedonas dhe bullgarë si hero kombëtar. Ai duket se e ka identifikuar veten si bullgar dhe ka konsideruar sllavët e Maqedonisë si bullgarë . " Encyclopædia Britannica online, artikull Republika e Maqedonisë, seksioni: Historia, nënseksioni: Lëvizja e pavarësisë
  20. ^ "Një hero kombëtar më modern është Gotse Delçev, kreu i Organizatës së Brendshme Revolucionare Maqedonase (IMRO), e cila ishte në të vërtetë një organizatë pro-bullgare, por është pohuar si lëvizja kombëtare maqedonase kombëtare." Kaufman, Stuart J. Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War. Cornell University Press, 2001, ISBN 0801487366, p. 193.
  21. ^ Danforth, Loring M. (1997). The Macedonian conflict: ethnic nationalism in a transnational world. Princeton University Press. p. 64.ISBN 0691043566. Krerët politikë dhe ushtarakë të sllavëve të Maqedonisë në fillim të shekullit duket se nuk e kanë dëgjuar thirrjen e Misirkov për një identitet kombëtar të veçantë maqedonas; ata vazhduan të identifikoheshin në kuptimin kombëtar si bullgarë sesa maqedonas ... [...] Pavarësisht nga këto dallime politike, të dy grupet, duke përfshirë ata që avokonin një shtet të pavarur maqedonas dhe kundërshtuan idenë e një Bullgari më të madhe, kurrë nuk duket se kanë dyshuar "karakterin mbizotërues bullgar të popullatës maqedonase" [...] Edhe Gotse Dellçev, udhëheqësi i famshëm revolucionar maqedonas, i cili ka qenë Ahil (Ahil), i referohet "sllavëve të Maqedonisë si" bullgarë "në një mënyrë të hapur, pa treguar se një përcaktim i tillë ishte një pikë grindjeje "(Perry 1988: 23). Në korrespondencën e tij Gotse Dellçev shpesh thotë qartë dhe thjesht, "Ne jemi bullgarë" (Mac Dermott 1978: 273).
  22. ^ Selcuk Aksin, Somel (2010). The A to Z of the Ottoman Empire. Scarecrow Press. fq. 168. ISBN 978-1-4617-3176-4. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  23. ^ Në korrespondencën e tij Gotse Dellçev shpesh thotë qartë dhe thjesht: "Ne jemi bullgarë" (MacDermott 1978: 192, 273).
  24. ^ Roumen Daskalov, Diana Mishkova. Entangled Histories of the Balkans Volume Two. BRILL, 2013, ISBN 9004261915, f. 503.
  25. ^ "Aktivistët e IMARO-së e shihnin Maqedoninë e ardhshme autonome si një qeveri shumëkombëshe dhe nuk e ndoqën vetëvendosjen e sllavëve maqedonas si një përkatësi etnike të veçantë, prandaj Maqedonia ishte një term ombrellë që mbulonte Bullgarët, Turqit, Grekët, Vllehët, Shqiptarët, Serbët, Hebrenjve dhe kështu me radhë. " Bechev, Dimitar. Historical Dictionary of the Republic of Macedonia, Historical Dictionaries of Europe, Scarecrow Press, 2009, ISBN 0810862956, Introduction.
  26. ^ Gjatë shekullit të 20-të, ndjesia kombëtare sllavo-maqedonase u zhvendos. Në fillim të shekullit të 20-të, patriotët sllavë në Maqedoni ndjenin një lidhje të fortë me Maqedoninë si një atdhe multietnike ... Shumica e këtyre sllavëve maqedonas e shihnin veten si bullgarë. Nga mesi i 20-të. por patriotët maqedonas filluan të shihnin besnikëri maqedonase dhe bullgare si ekskluzive reciprokisht. Nacionalizmi rajonal maqedonas ishte bërë nacionalizëm etnik maqedon ... Kjo transformim tregon se përmbajtja e besnikërisë kolektive mund të zhvendoset. Klaus Roth, Ulf Brunnbauer. Region, Regional Identity and Regionalism in Southeastern Europe, Ethnologia Balkanica Series. LIT Verlag Münster, 2010, ISBN 3825813878, p. 127.
  27. ^ Roumen Dontchev Daskalov, Tchavdar Marinov.Histories of the Balkans: Volume One: National Ideologies and Language Policies. Balkan Studies Library, BRILL, 2013, ISBN 900425076X. pp. 300-303.
  28. ^ Robert D. Kaplan, Balkan ghosts: a journey through history, Vintage books, 1994, ISBN 0-679-74981-0, p. 58.
  29. ^ Vacalopoulos, Apostolos. Modern history of Macedonia (1830-1912), From the birth of the Greek state until the Liberation. Thessaloniki: Barbounakis, 1989, pp. 61-62
  30. ^ Një studim osman, i vitit 1873, i botuar në vitin 1878 si "Etnografia e Vilajetit të Andrinopolit, të Manastirit dhe Selanikut", arrinte në përfundimin se popullsia e Kilkisit përbëhej nga 1,170 familje prej të cilave 5,235 ishin bullgarë, 155 myslymanë dhe 40 romë. "Македония и Одринско. Статистика на населението от 1873 г." Macedonian Scientific Institute, Sofia, 1995, pp.160-161.
  31. ^ Një studim Vasil Kançovit, i vitit 1900, numëronte 7,000 banorë bullgarë dhe 750 banorë turq në qytet. Maqedoni. Etnografia dhe Statistikat. Sofje, 1900, f. 164.
  32. ^ Aarbakke, Vemund. Ethnic rivalry and the quest for Macedonia, 1870-1913. East European Monographs, 2003, ISBN 0-88033-527-0, p. 132.
  33. ^ Khristov, Khristo Dechkov. The Bulgarian Nation During the National Revival Period. Institut za istoria, Izd-vo na Bŭlgarskata akademia na naukite, 1980, str. 293.
  34. ^ R. J. Crampton (2007). Bulgaria. Oxford History of Modern Europe. Oxford University Press. fq. 74–77. ISBN 0198205147. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  35. ^ Në një periudhë pesëvjeçare, kishte 57 fshatra katolikë në zonë, ndërsa shkollat uniate bullgare në Vilajetin e Selanikut arritën në 64. Gounaris, Basil C. Kërkesat Kombëtare, Konfliktet dhe Zhvillimet në Maqedoni, 1870-191, f. 186.
  36. ^ Lëvizja bullgare për bashkimin me Romën fitoi fillimisht rreth 60.000 pasues, por si rezultat i themelimit në vitin 1870 të Ekzakatit të Bullgarisë, të paktën tre të katërtat e tyre u kthyen në ortodoksë deri në fund të shekullit. Kryepeshkopi i të gjithë bullgarëve uniatë, Nil Izvorov, u konvertua në 1884 në Kishën Ortodokse Bullgare. Ndërrimet e shumta të klerit ishin simptomatike të lojës së Fuqive të Mëdha ku edhe kleri u përfshi pas Traktatit të Berlinit të vitit 1878, i cili largoi Maqedoninë dhe Trakinë nga Perandorisë Osmane, pasi u ishte dhënë Bullgarisë me Traktatin e San Stefanit të 1878-ës.
  37. ^ Një studim i vitit 1905 krijoi praninë e 9.712 ekzarkistëve, 40 patriarkistëve, 592 bullgarë Uniates dhe 16 protestantëve. "La Macédoine et sa Popullsia Chrétienne". D.M. Brancoff, Paris, 1905, f.98-99.
  38. ^ Л. Чопова-Юрукова, Спомени за семейството на Гоце Делчев, сп. Септември, кн. 5, 1953, стр. 72; Ст. Стаматов, Спомени за Гоце Делчев и Борис Дрангов, София, 1935, стр. 15.
  39. ^ Susan K. Kinnell, People in World History: A-M, ABC-CLIO, 1989, ISBN 0874365503, p. 157.
  40. ^ Brooks, Julian Allan. December 2005. "'Shoot the Teacher!' Education and the Roots of the Macedonian Struggle". Thesis (M.A.) – Department of History – Simon Fraser University, pp. 133–134.
  41. ^ "Илюстрация Илинден", София, 1936 г., кн. 1, стр. 4–5; (Magazine Ilustratsia Ilinden), Sofia, 1936, book I, pp. 4–5; the original is in Bulgarian.
  42. ^ MacDermott, Mercia. For freedom and perfection: the Life of Yané Sandansky. Journeyman, London, 1988. p. 44.
  43. ^ Më poshtë është një deklaratë që kadeti u dëbua nga shkolla në bazë të një memorandumi të një oficeri, për shkak të sjelljes së keqe të dukshme, por shkolla i lejon atij të ri-aplikojë në një Komision për rimarrjen e statusit të tij.
  44. ^ Carl Cavanagh Hodge (30 nëntor 2007). Encyclopedia of the Age of Imperialism, 1800–1914. Greenwood Publishing Group. fq. 442. ISBN 0313334048. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  45. ^ Aarbakke, Vemund. Ethnic rivalry and the quest for Macedonia, 1870–1913, East European Monographs, 2003, ISBN 0880335270, p. 92.
  46. ^ MacDermott, Mercia. . Freedom or Death: The Life of Delchev. Journeyman Press, London and West Nyack, 1978. 405 pp. ISBN 0-904526-32-1. Translated in Bulgarian: Макдермот, Мерсия. Свобода или смърт. Биография на Гоце Делчев, София 1979, с. 86–94.
  47. ^ Banac, Ivo. "The Macedoine". In The National Question in Yugoslavia. Origins, History, Politics, Cornell University Press, 1984. pp. 307–328.
  48. ^ Елдъров, Светлозар. "Върховният македоно-одрински комитет и Македоно-одринската организация в България (1895–1903)", Иврай, София, 2003, ISBN 9549121062, стр. 6.
  49. ^ Пейо Яворов, "Събрани съчинения", Том втори, "Гоце Делчев", Издателство "Български писател", София, 1977, стр. 30. në Shqip:Peyo Yavorov, "Punime të plota", Vëllimi 2, biografi "Dellçev", Shtëpia botuese "Shkrimtare bullgare", Sofje, 1977, f. 30.
  50. ^ Балканските държави и Македонския въпрос, Антони Гиза, превод от полски – Димитър Димитров, Македонски Научен Институт София, 2001; in English: Giza, Anthoni: The Balkan states and the Macedonian question. Macedonian Scientific Institute, Sofia. 2001, translation from Polish: Dimitar Dimitrov.
  51. ^ Hugh Poulton (2000). Who are the Macedonians?. C. Hurst & Co. fq. 54–55. ISBN 1850655340. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  52. ^ Vladimir Ortakovski. Minorities in the Balkans Transnational Publishers, 2000, ISBN 1571051295, p. 43.
  53. ^ Loyal Unto Death: Trust and Terror in Revolutionary Macedonia, Keith Brown, Indiana University Press, 2013, ISBN 0253008476, p. 62.
  54. ^ Пейо Яворов, "Събрани съчинения", Том втори, "Гоце Делчев", Издателство "Български писател", София, 1977, стр. 32–33. In English: Peyo Yavorov, "Complete Works", Volume 2, biography Delchev, Publishing house "Bulgarian writer", Sofia, 1977, pp. 32–33.
  55. ^ Fires on the mountain: the Macedonian revolutionary movement and the kidnapping of Ellen Stone Volume, Laura Beth Sherman, East European Monographs, 1980, ISBN 0914710559, p. 15.
  56. ^ Memoirs of Georgi Vasilev. Prinosi kam istoriyata na Makedono-odrinskoto revolyutsionno dvizhenie. Vol IV, p. 8, 9. From the memoirs of Petar Kiprilov, priest in the village of Pirok. Opus cit. p. 157.
  57. ^ Иван Карайотов, Стоян Райчевски, Митко Иванов: История на Бургас. От древността до средата на ХХ век, Печат Тафпринт ООД, Пловдив, 2011, ISBN 978-954-92689-1-1, стр. 192–193.
  58. ^ Пейо Яворов, "Събрани съчинения", Том втори, "Гоце Делчев", Издателство "Български писател", София, 1977, стр. 39. In English:Peyo Yavorov, "Complete Works", Volume 2, biography Delchev, Publishing house "Bulgarian writer", Sofia, 1977, p. 39.
  59. ^ Modern history abstracts, 1450–1914, Volume 48, Issue 1–, American Bibliographical Center, Eric H. Boehm, ABC-Clio, 1997, p. 657.
  60. ^ История на Българите: Военна история на българите от древността до наши дни, том 5, Georgi Bakalov, TRUD Publishers, 2007, p. 397. Google Books. ISBN 9546212350. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  61. ^ Елдъров, Светозар. Тайните офицерски братства в освободителните борби на Македония и Одринско 1897–1912, Военно издателство, София, 2002, стр.11–30.
  62. ^ Vassil Karloukovski. "Димо Хаджидимов. Живот и дело. Боян Кастелов (Изд. на Отечествения Фронт, София, 1985) стр. 60". Kroraina.com. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  63. ^ For example in a speech, addressed to the VIII extraordinary congress of the Bulgarian promilitary Supreme Macedono-Adrianopolitan Organisation in Sofia on April 7, 1901: "Само ако тукашната организация одобрява духът на вътрешната организация и не се стреми да й дава импулс, въздействие, т. е. не й се бърка в нейните работи, само в такъв случай може да съществува връзка между тия две организации.", НБКМ – БИА, ф. 224, а. е. 8, л. 602, in English: "Only if the external organization approves the spirit of the internal organisation /IMRO, editor's note/ and doesn't aspire to give it impulse, influence, i.e., it doesn't meddle in its affairs, only in such case relation between these two organisations could exist."; the document is kept in the SS. Cyril and Methodius National Library, the Bulgarian Historical Archive department, fund 224, archive unit 8, page 602.
  64. ^ Socialism and nationalism in the Ottoman Empire, 1876–1923, Mete Tunçay, Erik Jan Zürcher, British Academic Press, Amsterdam, 1994, ISBN 1850437874, p. 36.
  65. ^ Пейо Яворов, "Събрани съчинения", Том втори, "Гоце Делчев", Издателство "Български писател", София, 1977, стр. 62–66. Stampa:Bg icon In English: Peyo Yavorov, "Complete Works", Volume 2, biography Delchev, Publishing house "Bulgarian writer", Sofia, 1977, pp. 62–66.
  66. ^ Das makedonische Jahrhundert: von den Anfängen der nationalrevolutionären Bewegung zum Abkommen von Ohrid 1893–2001 ; ausgewählte Aufsätze, Stefan Troebst, Oldenbourg Wissenschaftsverlag, 2007, s. 54–57. Google Books. ISBN 3486580507. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  67. ^ "50-те най-големи атентата в българската история. Крум Благов, # 2. Солунските атентати". Krumblagov.com. Arkivuar nga origjinali më 4 maj 2015. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  68. ^ "Гоце Делчев, праведникът с кама в пояса, Цочо Билярски". Exartonline.com. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)[lidhje e vdekur]
  69. ^ Khristo Angelov Khistov (1983). Lindensko-Preobrazhenskoto vŭstanie ot 1903 godina. Institut za istoria (Bŭlgarska akademia na naukite). fq. 123. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  70. ^ Пейо Яворов, "Събрани съчинения", Том втори, "Гоце Делчев", Издателство "Български писател", София, 1977, стр. 69. Në Shqip: Peyo Yavorov, "Punime të plota", Vëllimi 2, biografia Delçev, Shtëpia botuese "Shkrimtare bullgare", Sofje, 1977, f. 69.
  71. ^ R. J. Crampton (1997). A concise history of Bulgaria, Cambridge concise histories. Cambridge University Press. fq. 131–132. ISBN 0521561833. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  72. ^ Държавен вестник, бр. 282, 4.ХІІ.1914, стр. 1.
  73. ^ Elisabeth Kontogiorgi (2006). Population exchange in Greek Macedonia: the rural settlement of refugees 1922–1930. Oxford University Press. fq. 204. ISBN 0199278962. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  74. ^ "Към Бяло море по стъпките на Гоце". Arkivuar nga origjinali më 3 maj 2009. Marrë më 26 maj 2018. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  75. ^ "Прибиране костите на великия революционер апостола Гоце Делчев, Михаил Чаков, списание "Македония", 1998 г". Webcitation.org. Arkivuar nga origjinali më 25 tetor 2009. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  76. ^ Ivo Dimitrov (6 maj 2003). "И брястът е изсъхнал край гроба на Гоце, Владимир Смеонов – наш пратеник в Серес". Standart News. Arkivuar nga origjinali më 29 gusht 2011. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  77. ^ Në pllakë ishte ky mbishkrim: Në kujtim të çetnikëve të rënë në fshatin Banicë më 4 maj 1903 për bashkimin e Maqedonisë në vendin amë Bullgarinë dhe kujtimin e përjetshëm të brezave: Goce Dellçevi nga Kilkis, apostull dhe udhëheqës , Dimitar Gushtanov nga Krushova, Stefan Duhov nga fshati Tarlis, Stojan Zahariev nga fshati Banica, Dimitar Palyankov nga fshati Gorno Brodi. Besëlidhja e tyre ishte Liria ose Vdekja. "Pllaka u hodh në erë nga grekët në vitin 1946. - сп. Илюстрация Илинден, 1943, бр.145-146, стр.13.
  78. ^ Снимка на паметника на първия гроб на Гоце Делчев край село Баница, Серско, открит на 3 май 1943 г., 14 март 2012, Агенция "Фокус.
  79. ^ R. H. Markham (2005). Tito's Imperial Communism. Kessinger Publishing. fq. 222–223. ISBN 1419162063. Marrë më 20 nëntor 2011. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Goce_Dellçev&oldid=2473582"