Mërkur Bua
Maurikios[2] ose Murrik Bua, pasi u zhvendos në Venedik dhe u bë i famshëm, u njoh si Mërkur Bua, kont i Aquino-s dhe Roccasecca-s (it. Mercurio Bua, gr. Μερκούριος Μπούας; Nafplion, 1478 – Treviso, 1542) ka qenë fisnik arbër, condottiero dhe kapiten zëmadh stradiotësh i ushtrive frënge, habsburge e venedikase.[3] Ndër të parët krerë stradiotë që shtriu veprimtarinë në Evropën Veriore dhe ndër të paktët që vdiq nga mosha dhe jo rreziku i profesionit.[3]
Biografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Lindi në Nafplion të Moresë, anëtar i familjeve arbërore Bua dhe Arianiti. Mendohet se i ati ishte Pjetër Bua[4] ose Teodor Bua, stradiot dhe bashkëluftëtar me Krokodeilos Kladas. I afërm i Kostantin Arianitit,[5] regjent i Montferratit nga francezët dhe po ashtu prej tyre iu hoq ky titull,[6] më pas mëkëmbës i përgjithshëm i Papa Julit II në Romanja, qeveritar i Fanos dhe pasi u dërgua si emisar,[7] më 1507 Perandori Maksimilian I i dha feud kështjellën e Belgradit.[8]
Bua "u pagëzua" në luftë më 1495 në betejën e Fornovos në krahun e venedikasve, po me të cilët, pas tre vjetëve në krye të 300 stradiotëve luftoi në Pisa kundër fiorentinasve. Pas një oferte joshëse nga Ludoviku 'i Murrmë' Sforza, rreshtohet me forcat milaneze dhe më 1500 u shqua kundër francezëve. Më tej i shërbeu francezëve dhe më 1507 mori pjesë në shtypjen e rebelimit të Gjenovas, ku ekzekutoi dozhin Paolo da Novi.[4] Shërbim për të cilin iu dhanë feudet e Aquino-s dhe Roccasecca-s më 1504.[2] Më 1508 u vu në shërbim të Maksimilianit I të Habsburgëve, dhe i shërbeu Perandorisë Habsburge në Flandër, Bavari dhe së fundi në Itali ku më 1509 luftoi kundër Venedikut. Me gjasë, pas këtyre shërbimeve perandori e bëri kont të Soave-s dhe Ilazi-t në viset e Trevisos.[4]
Më 1513 u rikthye përfundimisht në shërbim të Venedikut; Republika i dha Mërkurit, në sajë të famës që kishte korrur në çdo teatër lufte në Evropë, kullundrisjen direkte të të gjithë stradiotëve nga rekrutimi dhe deri tek luftëbërja.[4] Më 1513 u caktua që të mbronte Padovën e rrethuar dhe veproi në territorin mes Padovës e Mantovës në krye të 600 stradiotëve.[2] Nuk hezitoi asnjëherë të përballej me ballin e luftës, e me kalorësit e tij më 1515 u mbush me lavdi kur, në betejën e Marinjanos (it. Marignano) venedikasit dhe frëngjt i mposhtën zviceranët e pajtuar nga Perandoria e Shenjtë Romake: Mërkur Bua me kalorësit e tij i shpëtoi jetën mbretit të Francës, Françesku I.[4]
Xhelozia e krerëve të tjerë stradiotë nuk e pengoi Venedikun ta emëronte kont dhe kalorës të Shën Markut. Duke shtuar radhët e veta me 100 ushta dhe 300 kalorës të lehtë sipas Grammaticopolo,[4] e sipas enciklopedisë Treccani në krye të 2,000 stradiotëve,[2] korri fitore të tjera kundër trupave të kalorësisë spanjolle mes Lombardisë dhe Venedikut deri më 1517 si pasojë e Lidhjes së Kambrait.[4]
Më 1521 me shërbim në Emilia, u thye nga kondotieri Giovanni de Medici. U tërhoq deri në Bergamo dhe më pas në Milano, e rrethuar nga perandorakët. Pasi qyteti u thye, njësia e Buas u thye dhe ai u mor peng nga atëhere markezi i Mantovës, Federiko Gonxaga, i cili e liroi pa mëtuar shpërblim.
Më 1532 pas disa ndodhive, u tërhoq në Treviso, ku kishte marrë lejen të ndërtonte një shtëpi në truallin që i kishte mundësuar e Fortkthjellta. Nuk lëvizi prej Trevisos, edhe pse u vetëofrua të shërbente pasi Sulltan Sulejmani sulmoi vendlindjen e tij në More. Me sa dihet, ndërroi jetë më 1542 dhe u varros në Kishën e Madhe të Shën Marisë po në Treviso.[4]
Familja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Trashëgimia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Më 1519 një bashkëluftëtar nga Zante, stradioti Tzane Koroneos i thuri një poemë epike titulluar Ανδραγαθήματα Μερκούριου Μπούα (Bëmat e Mërkur Buas).[10]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Fossi, Gloria; Bussagli, Marco; Reiche, Mattia (2000). Italian art: painting, sculpture, architecture from the origins to the present day. Giunti Editore Firenze Italy. ISBN 88-09-01771-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c d "Bua, Mercurio". treccani.it. Marrë më 10 shtator 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Muhaj, Ardian (2016). Roli dhe prania e luftëtarëve shqiptarë në Europën Veriore në shek. XVI. Vëll. 1–2. Tiranë: Studime historike. fq. 84.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c d e f g h Gramaticopolo, Andrea (2016). Stradioti: alba, fortuna e tramonto dei mercenari greco-albanesi al servizio della Serenissima. Soldiershop Publishing. ISBN 9788893270489.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Römische historische Mitteilungen. Vëll. 27. Wien: Österreichisches Kulturinstitut in Rom. Abteilung für Historische Studien, Österreichische Akademie der Wissenschaften. 1985. fq. 226.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Setton, Kenneth Meyer (1976). The Papacy and the Levant, 1204-1571. American Philosophical Society. fq. 43. ISBN 9780871691613.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Nadin, Lucia (2008). Shqiptarët në Venedik: Mërgim e integrim 1479-1552. Përkthyer nga Pëllumb Xhufi. Tiranë: 55. fq. 94–95. ISBN 978-99943-56-41-6.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Nadin 2008, p. 164.
- ^ K.N., Hellenika Anekdota, Athens, 1867, vol. 1, Original in a manuscript written by Ioannes (Tzanes) Coroneos, contemporary of M. Bua. It was studied and copied at the library of the King of Italy between 1856-1861 by various Greek researchers and published by K. N. Sathas in 1867.
- ^ Theotokis, Georgios; Yıldız, Aysel (2018). A Military History of the Mediterranean Sea: Aspects of War, Diplomacy and Military Elites. Brill. fq. 339. ISBN 9789004362048.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)