Riprodhimi aseksual
Riprodhimi aseksual është një lloj riprodhimi që nuk përfshin shkrirjen e gameteve ose ndryshimin e numrit të kromozomeve . Pasardhësit që lindin nga riprodhimi aseksual ose nga organizmat njëqelizorë ose shumëqelizorë trashëgojnë grupin e plotë të gjeneve të prindit të tyre të vetëm dhe kështu individi i sapokrijuar është gjenetikisht dhe fizikisht i ngjashëm me prindin ose një klon i saktë i prindit. Riprodhimi aseksual është forma kryesore e riprodhimit për organizmat njëqelizore si arkeat dhe bakteret . Shumë organizma eukariote duke përfshirë bimët, kafshët dhe kërpudhat gjithashtu mund të riprodhohen në mënyrë aseksuale. [1] Tek vertebrorët, forma më e zakonshme e riprodhimit aseksual është partenogjeneza, e cila zakonisht përdoret si një alternativë ndaj riprodhimit seksual në kohët kur mundësitë riprodhuese janë të kufizuara. Dragonjtë Komodo dhe disa hardhuca monitoruese mund të riprodhohen në mënyrë aseksuale. [2]
Ndërsa të gjithë prokariotët riprodhohen pa formimin dhe shkrirje të gameteve, mekanizmat për transferimin e gjeneve anësore si konjugimi, transformimi dhe transduksioni mund të krahasohen me riprodhimin seksual në kuptimin e rikombinimit gjenetik në mejozë . [3] [4]
Llojet e riprodhimit aseksual
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ndarja binare/Fizioni
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Prokariotët ( Archaea dhe Bakteret ) riprodhohen në mënyrë aseksuale përmes ndarjes binare, në të cilën organizmi prind ndahet në dysh për të prodhuar dy organizma bija gjenetikisht identike. Eukariotët (të tilla si protistët dhe kërpudhat njëqelizore) mund të riprodhohen në një mënyrë funksionalisht të ngjashme me mitozë ; shumica e tyre janë gjithashtu të afta për riprodhim seksual.
Ndarja e shumëfishtë në nivel qelizor ndodh te shumë protistë, p.sh. sporozoanët dhe algat . Bërthama e qelizës mëmë ndahet disa herë me mitozë, duke prodhuar disa bërthama. Citoplazma më pas ndahet, duke krijuar qeliza të shumta bijë . [5] [6]
Lulëzimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Disa qeliza ndahen duke lulëzuar (për shembull majaja e bukës ), duke rezultuar në një qelizë "nënë" dhe një "bijë" që fillimisht është më e vogël se prindi. Lulëzimi është i njohur gjithashtu në një nivel shumëqelizor; një shembull i kafshëve është hidra, [7] e cila riprodhohet duke lulëzuar. Sythat rriten në individë të pjekur plotësisht, të cilët përfundimisht shkëputen nga organizmi mëmë.
Shumimi vegjetativ
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Formimi i spores
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Fragmentimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Fragmentimi është një formë e riprodhimit aseksual ku një organizëm i ri rritet nga një fragment i prindit. Çdo fragment zhvillohet në një individ të pjekur, plotësisht të rritur. Fragmentimi shihet në shumë organizma. Kafshët që riprodhohen në mënyrë aseksuale përfshijnë planarianët, shumë krimba anelidë duke përfshirë polikaetët [8] dhe disa oligoketë, [9] turbelarët dhe yjet e detit . Shumë kërpudha dhe bimë riprodhohen në mënyrë aseksuale. Disa bimë kanë struktura të specializuara për riprodhim nëpërmjet fragmentimit, si p.sh. gemmae në myshqe dhe vorce të mëlçisë . Shumica e likeneve, të cilat janë një bashkim simbiotik i një myku dhe algave fotosintetike ose cianobaktereve, riprodhohen përmes fragmentimit për të siguruar që individët e rinj të përmbajnë të dy simbionet. Këto fragmente mund të marrin formën e soredisë, grimcave të ngjashme me pluhurin që përbëhen nga hifa kërpudhore të mbështjella rreth qelizave fotobiont.
Partenogjeneza
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Androgjeneza
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Engelstädter, Jan (qershor 2017). "Asexual but Not Clonal: Evolutionary Processes in Automictic Populations". Genetics. 206 (2): 993–1009. doi:10.1534/genetics.116.196873. PMC 5499200. PMID 28381586.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Dudgeon, Christine L.; Coulton, Laura; Bone, Ren; Ovenden, Jennifer R.; Thomas, Severine (16 janar 2017). "Switch from sexual to parthenogenetic reproduction in a zebra shark". Scientific Reports. 7 (1): 40537. Bibcode:2017NatSR...740537D. doi:10.1038/srep40537. PMC 5238396. PMID 28091617.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Narra, H. P.; Ochman, H. (2006). "Of what use is sex to bacteria?". Current Biology. 16 (17): R705–710. Bibcode:2006CBio...16.R705N. doi:10.1016/j.cub.2006.08.024. PMID 16950097.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bryner, Jeanna (20 dhjetor 2006). "Female Komodo Dragon Has Virgin Births". Live Science.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Britannica Educational Publishing (2011). Fungi, Algae, and Protists. The Rosen Publishing Group. ISBN 978-1-61530-463-9.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ P.Puranik; Asha Bhate (2007). Animal Forms And Functions: Invertebrata. Sarup & Sons. ISBN 978-81-7625-791-6.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Leeuwenhoek, Antoni Van (shkurt 1703). "IV. Part of a letter from Mr Antony van Leeuwenhoek, F. R. S. concerning green weeds growing in water, and some animalcula found about them". Philosophical Transactions of the Royal Society of London. 23 (283): 1304–1311. doi:10.1098/rstl.1702.0042.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ruppert, E. E.; Fox, R. S.; Barnes, R. D. (2004). "Annelida". Invertebrate Zoology (bot. 7). Brooks / Cole. fq. 434–441. ISBN 978-0-03-025982-1.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Ruppert, E.E.; Fox, R.S. & Barnes, R.D. (2004). "Annelida". Invertebrate Zoology (bot. 7). Brooks / Cole. fq. 466–469. ISBN 978-0-03-025982-1.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)