Rystem Pasha
Rystem Pasha | |
|---|---|
 | |
| Veziri i 32-të i Perandorisë Osmane | |
| Në detyrë 28 nëntor 1544 – 6 tetor 1553 | |
| Monarku | Sulejman I |
| Paraprirë nga | Hadım Süleyman Pasha |
| Pasuar nga | Kara Ahmed Pasha |
| Në detyrë 29 shtator 1555 – 10 korrik 1561 | |
| Monarku | Sulejman I |
| Paraprirë nga | Kara Ahmed Pasha |
| Pasuar nga | Semiz Ali Pasha |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | rr. 1505 Skradin[1] ose Sarajevë[2] ose Makarska ose tjetërkund[3] |
| Vdiq më | 10 korrik 1561 (55–56 vjet) Kostandinopojë, Perandoria Osmane (tani Stamboll, Turqi) |
| Vendi i prehjes | Xhamia Şehzade |
| Bashkëshortja/et | Mihrimah Sultan (m. 1539) |
| Marrëdhëniet | Sinan Pasha (vëlla) |
| Fëmijët | Ayşe Hümaşah Sultan Sultanzade Osman Bey |
Rrystem Pasha (shqiptimi turk: [ɾysˈtem paˈʃa]; turqishtja osmane: رستم پاشا Rüstem Paşa; rreth 1505 – 10 korrik 1561) ishte një burrë shteti osman që shërbeu si vezir i madh i Sulltan Sulejmanit të Madhërishëm. Rystem Pasha njihet edhe si Damat Rustem Pasha (epiteti damat që do të thotë 'dhëndër') si rezultat i martesës së tij me vajzën e sulltanit, Mihrimah Sultan, në vitin 1539. Ai konsiderohet si një nga vezirët e mëdhenj më me ndikim dhe të suksesshëm të Perandorisë Osmane.
Rystem Pasha u çua si fëmijë në Kostandinopojë (Stambolli i sotëm), ku ndërtoi një karrierë ushtarake dhe burokratike. Më 26 nëntor 1539, ai u martua me Mihrimah Sultan, vajzën e Sulltan Sulejmanit I dhe gruan e tij Hurrem Sultan. Vëllai i tij Sinan Pasha ishte një admiral i madh osman.
Jeta e hershme
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Rustemi përmendet si boshnjak nga Tayib Osman-zade Ahmed, autor i 'Hadikatul vuzara' dhe enciklopedisë turke Kamus-ul-alam. Ai përmendet gjithashtu si boshnjak nga historiografi turk Mustafa Âlî, megjithëse burime të tjera sugjerojnë vendlindje të ndryshme kroate, boshnjake ose serbe.[3]
Kudo që lindi, Rystem Pasha ishte një njeri me origjinë shumë modeste. Ai u rekrutua me forcë përmes sistemit Devşirme nga prindër të krishterë në Ballkan dhe u soll në Kostandinopojë si fëmijë. Atje studioi në Enderun, një institut për edukimin/indoktrinimin e djemve të talentuar. Në kohën kur u diplomuan, djemtë ishin në gjendje të flisnin, lexonin dhe shkruanin të paktën tre gjuhë, ishin në gjendje të kuptonin zhvillimet më të fundit në shkencë dhe financa dhe ishin në gjendje të shkëlqenin në udhëheqjen ushtarake, si dhe në aftësitë luftarake të ngushta. Ishte një fillim i përsosur për një karrierë në ushtri apo zyrtarë.
Një burrë jashtëzakonisht ambicioz, Rystem ia detyronte suksesin e karrierës së tij mbështetjes së Hurrem Sultan, gruas së Sulltan Sulejmanit të Madhërishëm. Në vitin 1526, ai mori pjesë në Betejën e Mohács si silahdar (armëmbajtës në një divizion elitar kalorësie të ushtrisë osmane). Disa vjet më vonë ai përparoi në mirahur-i evvel ağa (kryembikëqyrësi i stallave të sulltanit) dhe më pas rikab-dar (mbajtësja e trazit kur sulltani hipi në kalin e tij). Mirahori e shoqëroi Sulltanin gjatë udhëtimeve të tij, kështu që Sulejmani e njihte Rystemin për një kohë të gjatë përpara se ta emëronte - ndoshta i frymëzuar nga Hyrrem - si mësues për djemtë e tij. Në marrjen e këtij vendimi, ai me siguri është ndikuar nga karakteri i Rustemit. Shumica e burimeve historike e përshkruajnë Rustemin si një njeri të qetë dhe të arsyeshëm, me një intelekt të mprehtë, që ruante gjithmonë një kokë të ftohtë dhe i përkushtuar ndaj sundimtarit të tij.
Vdekja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Rystem Pasha vdiq nga hidrocefalusi më 10 korrik 1561. Ai u varros në Xhaminë Şehzade (e cila i kushtohej djalit të Sulejmanit dhe Hürremit, Şehzade Mehmedit) sepse projekti i tij i ëndrrave, Xhamia Rystem Pasha, nuk ishte ndërtuar ende. Varri i tij qëndron pranë atij të Shehzade Mehmedit.[4]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Rustem-paša Hrvat". Croatian Encyclopedia (në anglisht). Lexicographical Institute Miroslav Krleža. 2020.
- ^ "RÜSTEM PAŞA - TDV İslâm Ansiklopedisi". TDV İslam Ansiklopedisi (në turqisht).
- ^ a b Ahcil, Zahit (2015). "State and Government in the Mid-Sixteenth Century Ottoman Empire: The Grand Vizierates of Rustem Pasha (1544-1561)" (në anglisht). University of Chicago / UMI Dissertation Publishing | ProQuest LLC. fq. 16.
- ^ Yale, Pat; Tonguç, Saffet Emre (2010). Istanbul The Ultimate Guide (në anglisht) (bot. 1st). Istanbul: Boyut. fq. 103. ISBN 9789752307346.
| Parardhësi Hadım Süleyman Pasha |
Veziri i Perandorisë Osmane 28 nëntor 1544 – 6 tetor 1553 |
Pasardhësi Kara Ahmed Pasha |
| Parardhësi Kara Ahmed Pasha |
Veziri i Perandorisë Osmane 29 shtator 1555 – 10 korrik 1561 |
Pasardhësi Semiz Ali Pasha |