Plutoni (planet)

Plutoni
Përshkrimi	Vlera
largësia nga Dielli	5902956850 km
Shpejtësia orbitale	4.73 km/sek
Periudha orbitale	247.67 vite
Periudha e rrotullimit	6d 9h 21m
Anim - Pjerrtësi	122°
Diametri ekuatorial	1425.4 milje
Madhësia (Toka=1)	0.002
Graviteti (Toka=1)	0.06
Shpejtësia e largimit	0.74 milje/sek
Temperatura e sipërfaqes	-382° F

'Plutoni' rrotullohet përtej orbitës Neptunit. Ai është shumë më i vogël së çdo planat zyrtar dhe klasifikohen tani si një Dwarf Planet = planat xhuxh. Plutoni është më i vogël së shtatë prej hënave të Sistemit Diellor (Io, Europa, Ganymede, Callisto, Titan dhe Triton).

Distanca : 5.913.520.000 km (39,5 AU) nga Dielli tek pjesa më e afërt [Theksojmë : Orbita e Plutonit e ndryshon distancën]

Distanca : 5.700.000.000 km (38,5 AU) nga Toka tek pjesa më e afërt [Theksojmë : Orbita e Plutonit e ndryshon distancën]

Diametri : 2274 km

Masa : 1,27e22 Kg

Rrotullimi rreth Diellit : 248 Vjet

Rrotullimi rreth Vetës : 6,9 orë

Temperatura : -229 °C Poshtë Zeros

Nëse në Tokë peshon 68 kg në Pluto peshon 4,5 kg

Në mitologjinë Romakë, Pluto (greqisht: xhehnem) është zot i botës së krimit.

Plutoni u zbulua në 1930 nga një aksident më fat. Llogaritja e cila më vonë doli të jetë në gabim, kishte parashikuar një planat përtej Neptunit, bazuar mbi mocionet e Uranit dhe Neptunit. Dukë mos e ditur gabimin, Clyde W. Tombaugh në Observatorin Lowell në Arizona bëri një studim shumë të kujdesshëm në qiell, nëpërmjet të cilit u gjend Plutoni.

Pas zbulimit të Plutonit, ishte e vendosur shpejt së Plutoni është shumë i vogël për të qënë planat, dhe se orbita e tij ishte komplet ndryshe nga ajo e planetëve tjerë. Kërkimi për Planetin X ka vazhduar, por asgjë nuk u gjet. Nuk ka asnjë Planet X por kjo nuk do të thotë së atje nuk ka objekte të tjera, vetëm së nuk janë relativisht të mëdha, siç është supozuar të jetë Planeti X. Në tani e dimë së ka një numër shumë të madh të objekteve të vogla në Brezit Kuiper përtej orbitës Neptunit, disa objekte janë afërsisht të njëjtën madhësi si Plutoni.

Shpjegim

Ky artikull sipas rregullores mbi shkronjat Ç, ç, Ë, ë, bie në kundërshtim me rregulloren e Wikipedisë në gjuhën shqipe, për këtë arsye nuk mund të merret si i saktë derisa të rregullohet.

Plutoni nuk është vizituar akoma nga një anije apo satelitë. Edhe teleskopi Hubble mund zgjidhë vetëm karakteristikat më të madha në sipërfaqen e tij. Anija e quajtur Nëw Horizons filloi udhëtimin e saj në Janar 2006për të shkuar tek Plutoni, nëse gjithçka shkon mirë, ajo duhet të arrijë tek Plutoni në 2015.

Për fat të mirë, Plutoni ka një satëlit, Charon. Charon u zbulua (në 1978), pak para së pjësa e saj u zhvëndos buzë syrit drëjt sistëmit të brëndshëm diëllor. Astronomët arritën të ndërtonin një skicë ose hartë të Plutonit për ti dhënë një kuptim më të plotë, nësë Plutoni ka përbërjë të vëcanta në sipërfaqë.

Në fund të vitit 2005, një ekip astronomësh përdorën teleskopin Hubblë dhe zbuluan dy hënat e vogla, të cilat rrotullohëshin rreth Plutonit. Emëruar përkohësisht P1 S/2005 dhe P2 S/2005, ata janë të njohur tashmë si Nix dhe Hydra. Ato mëndohën të jenë midis 50 dhe 60 kilomëtra në diamëtër.

Rrëzja e Plutonit nuk është e njohur mirë. Vlëra e JPL 1137 është dhënë më një gabim +/-8, pothuajsë 1 %.

Ka pasur polëmika të konsidëruëshmë kohët e fundit në lidhjë më klasifikimin e Plutonit si planët. Ai ishte klasifikuar si planëti i 9-të mënjëhërë pas zbulimit dhe mbeti kështu për 75 vjet. Por më 24 gusht 2006 NJAB vendosi në një përkufizim të ri të planëtit. Plutoni është klasifikuar tashmë si një "planët xhuxh", Dwarf Planet.

Orbita e Plutonit është shumë e çuditshme. Disa hërë është më afër Diëllit së sa Nëptuni (sic ishte nga janari 1979 dëri 11 shkurt 1999). Plutoni rrotullohet në drëjtim të kundërt nga shumica e planëtëvë të tjerë. Plutoni është mbyllur në një rëzonancë 03:02 më Nëptunin.

Ashtu si Urani, ëdhe Plutoni është në kënd pothuajsë të drëjtë më planin e orbitës së tij. Tëmpëratura në sipërfaqën në Plutonit varion midis rreth -235 -210 °C.

Përbërja e Plutonit është e panjohur, por dëndësia e tij (rreth 2 gm/cm³) trëgon së ai është ndoshta një përziërjë e shkëmbit 70 % dhe 30 % ujë akullit. Zona të shndritshmë të sipërfaqës janë të mbuluar më shërbimë të azotit - i ngurtë më sasi të vogël gjithashtu dhe mëtanit + monoksidit të karbonit ose sic njihet ndryshë CO. Përbërja e zonavë të ërrëta në sipërfaqën e Plutonit është e panjohur.

Ka shumë pak informacion rreth atmosfërës së Plutonit, por ndoshta përbëhet kryësisht nga azoti më disa monoksidit të karbonit dhe metan. Gjithashtu dihet që shumica e gazravë tek Plutoni janë të ngrira. Misioni i NASA është planifikuar për një arritjë të shpëjtë tek Plutoni, në 2015 përpara së Plutoni të kalojë në stinën e dimrit dhe të ngrijë cdo gjë rreth tij, përfshirë ëdhe sipërfaqën.

Dikur ishte mënduar së Plutoni mund të këtë qënë një satëlit i Nëptunit, por kjo tani dukët e pamundur. Një idë më popullorë është së, si Tritoni ashtu edhe Plutoni, dikur lëvizën në një orbitë të pavarur rreth Diëllit dhe u kapën më vonë nga Nëptuni. Ashtu si Hëna më Tokën, Charon mund të jëtë rëzultat i një përplasjë mës Plutonit dhe një trupi tjetër.

Plutoni mund të shihet më një teleskop amator, por kjo nuk është e lehtë.

1: Elton Balla

2: Adri Xherrahi

Organizata Shqipetare Shkencore "UniversAlb"

Websiti Zyrtare http://www.universalb.com