Jump to content

Çrregullimi bipolar

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Çrregullimi bipolar
Çrregullimi bipolar karakterizohet nga episode të depresionit dhe manisë.
SpecialitetPsikiatria
SimptomatPeriudhat e depresionit dhe humor të ngritur[1][2]
KomplikimetVetëvrasje, vetëdëmtimi[1]
Fillimi25 vjeç[1]
LlojetÇrregullimi bipolar I, çrregullimi bipolar II, të tjera[2]
Shkaktar(ë)Mjedisor dhe gjenetike[1]
Faktor rrezikuesHistori familjare, abuzimi në fëmijëri, stresi afatgjatë[1]
TrajtimiPsikoterapia, ilaçet[1]
MjekimiLitium, antipsikotik, antikonvulsant[1]
Shpeshtësia1–3%[1][3]

Çrregullimi bipolar, i njohur më parë si depresioni maniak, është një çrregullim mendor i karakterizuar nga periudha depresioni dhe periudha të humorit anormalisht të ngritur që secila zgjat nga ditë në javë. [1] [2] Nëse humori i ngritur është i rëndë ose i shoqëruar me psikozë, quhet mani; nëse është më pak e rëndë, quhet hipomani. [1] Gjatë manisë, një individ sillet ose ndihet jonormalisht energjik, i lumtur ose nervoz, [1] dhe ata shpesh marrin vendime impulsive pa marrë parasysh pak pasojat. [2] Zakonisht ka gjithashtu një nevojë të reduktuar për gjumë gjatë fazave maniake. [2] Gjatë periudhave të depresionit, individi mund të përjetojë të qarë dhe të ketë një pikëpamje negative për jetën dhe kontakt të dobët me sy me të tjerët. [1] Rreziku i vetëvrasjes është i lartë; gjatë një periudhe prej 20 vjetësh, 6% e atyre me çrregullim bipolar vdiqën nga vetëvrasja, ndërsa 30-40% u përfshinë në vetëlëndim. [1] Çështje të tjera të shëndetit mendor, të tilla si çrregullimet e ankthit dhe çrregullimet e përdorimit të substancave, zakonisht lidhen me çrregullimin bipolar. [1]

Ndërsa shkaqet e këtij çrregullimi të humorit nuk janë kuptuar qartë, faktorët gjenetikë dhe mjedisorë mendohet se luajnë një rol. [1] Shumë gjene, secili me efekte të vogla, mund të kontribuojnë në zhvillimin e çrregullimit. [1] [4] Faktorët gjenetikë përbëjnë rreth 70-90% të rrezikut të zhvillimit të çrregullimit bipolar. [5] [6] Faktorët e rrezikut mjedisor përfshijnë një histori abuzimi në fëmijëri dhe stres afatgjatë. [1] Gjendja klasifikohet si çrregullim bipolar I nëse ka pasur të paktën një episod maniak, me ose pa episode depresive, dhe si çrregullim bipolar II nëse ka pasur të paktën një episod hipomanik (por jo episode maniak të plotë) dhe një episod depresiv madhor. [2] Klasifikohet si Ciklotimia nëse ka episode hipomanike me periudha depresioni që nuk plotësojnë kriteret për episode depresive madhore. [7] Nëse këto simptoma janë për shkak të barnave ose problemeve mjekësore, ato nuk diagnostikohen si çrregullim bipolar. [2] Kushtet e tjera që kanë simptoma të mbivendosura me çrregullimin bipolar përfshijnë çrregullimin e hiperaktivitetit të deficitit të vëmendjes, çrregullimet e personalitetit, skizofreninë dhe çrregullimin e përdorimit të substancave, si dhe shumë kushte të tjera mjekësore. [1] Testimi mjekësor nuk kërkohet për një diagnozë, megjithëse testet e gjakut ose imazhet mjekësore mund të përjashtojnë probleme të tjera. [8]

Stabilizuesit e humorit - litiumi dhe antikonvulsantët e caktuar si valproati dhe karbamazepina, si dhe antipsikotikët atipikë si aripiprazoli - janë bazat e parandalimit afatgjatë të relapsit farmakologjik. [9] Antipsikotikët jepen gjithashtu gjatë episodeve akute maniake, si dhe në rastet kur stabilizuesit e humorit tolerohen dobët ose janë joefektiv. Në pacientët ku pajtueshmëria është shqetësuese, disponohen formulime injektuese me veprim të gjatë. [9] Ka disa prova që psikoterapia përmirëson rrjedhën e këtij çrregullimi. [10] Përdorimi i ilaqet kundër depresionit në episodet depresive është i diskutueshëm: ato mund të jenë efektive, por janë përfshirë në nxitjen e episodeve maniake. [11] Prandaj, trajtimi i episodeve depresive është shpesh i vështirë. [9] Terapia elektrokonvulsive (ECT) është efektive në episodet akute maniake dhe depresive, veçanërisht me psikozë ose katatoni. [a] [9] Mund të kërkohet shtrimi në një spital psikiatrik nëse një person është një rrezik për veten ose të tjerët; trajtimi i pavullnetshëm ndonjëherë është i nevojshëm nëse personi i prekur refuzon trajtimin. [1]

Çrregullimi bipolar shfaqet në afërsisht 1% të popullsisë globale. Në Shtetet e Bashkuara, rreth 3% vlerësohet të jenë të prekur në një moment të jetës së tyre; normat duket të jenë të ngjashme tek femrat dhe meshkujt. Simptomat më së shpeshti fillojnë midis moshës 20 dhe 25 vjeç; një fillim i hershëm në jetë shoqërohet me një prognozë më të keqe. Interesi për të funksionuar në vlerësimin e pacientëve me çrregullim bipolar është në rritje, me theks në fusha specifike si puna, arsimi, jeta sociale, familja dhe njohja. Rreth një e katërta deri në një e treta e njerëzve me çrregullim bipolar kanë probleme financiare, sociale ose të lidhura me punën për shkak të sëmundjes. Çrregullimi bipolar është ndër 20 shkaqet kryesore të paaftësisë në mbarë botën dhe çon në kosto të konsiderueshme për shoqërinë. Për shkak të zgjedhjeve të stilit të jetesës dhe efekteve anësore të medikamenteve, rreziku i vdekjes nga shkaqe natyrore si sëmundja koronare e zemrës tek njerëzit me çrregullim bipolar është dyfishi i popullatës së përgjithshme.

Shenjat dhe simptomat

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Adoleshenca e vonë dhe mosha e hershme e rritur janë vitet e pikut për fillimin e çrregullimit bipolar. [13] [14] Gjendja karakterizohet nga episode të përhershme të manisë dhe/ose depresionit, me mungesë simptomash në mes. [15] Gjatë këtyre episodeve, njerëzit me çrregullim bipolar shfaqin ndërprerje në humorin normal, aktivitetin psikomotor (niveli i aktivitetit fizik që ndikohet nga gjendja shpirtërore) - p.sh. lëvizje të vazhdueshme gjatë manisë ose lëvizje të ngadalësuar gjatë depresionit - ritëm cirkadian dhe njohje. Mania mund të shfaqet me nivele të ndryshme të shqetësimit të humorit, duke filluar nga euforia, e cila shoqërohet me "maninë klasike", deri te disforia dhe nervozizmi. [16] Simptomat psikotike si deluzione ose halucinacione mund të shfaqen si në episodet maniake ashtu edhe në ato depresive; përmbajtja dhe natyra e tyre janë në përputhje me disponimin mbizotërues të personit. [1]

Sipas kriterit DSM-5, mania dallohet nga hipomania për nga kohëzgjatja: hipomania është e pranishme nëse simptomat e humorit të ngritur vazhdojnë për të paktën katër ditë rresht, ndërsa mania është e pranishme nëse simptoma të tilla vazhdojnë për më shumë se një javë. Ndryshe nga mania, hipomania nuk shoqërohet gjithmonë me funksionim të dëmtuar. [9] Mekanizmat biologjikë përgjegjës për kalimin nga një episod maniak ose hipomanik në një episod depresiv, ose anasjelltas, mbeten pak të kuptuara. [17]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Anderson IM, Haddad PM, Scott J (27 dhjetor 2012). "Bipolar disorder". BMJ (Clinical Research Ed.). 345: e8508. doi:10.1136/bmj.e8508. PMID 23271744. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "BMJ2012" defined multiple times with different content
  2. ^ a b c d e f g American Psychiatry Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (bot. 5th). Arlington: American Psychiatric Publishing. fq. 123–154. ISBN 978-0-89042-555-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "DSM5" defined multiple times with different content
  3. ^ Gabim referencash: Etiketë <ref> e pavlefshme; asnjë tekst nuk u dha për refs e quajtura Schmitt2014
  4. ^ Goodwin GM (2012). "Bipolar disorder". Medicine. 40 (11): 596–598. doi:10.1016/j.mpmed.2012.08.011. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ Charney A, Sklar P (2018). "Genetics of Schizophrenia and Bipolar Disorder". përmbledhur nga Charney D, Nestler E, Sklar P, Buxbaum J (red.). Charney & Nestler's Neurobiology of Mental Illness (bot. 5th). New York: Oxford University Press. fq. 162. ISBN 9780190681425. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Bobo WV (tetor 2017). "The Diagnosis and Management of Bipolar I and II Disorders: Clinical Practice Update". Mayo Clinic Proceedings (Review). 92 (10): 1532–1551. doi:10.1016/j.mayocp.2017.06.022. PMID 28888714. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Van Meter AR, Youngstrom EA, Findling RL (qershor 2012). "Cyclothymic disorder: a critical review". Clinical Psychology Review. 32 (4): 229–243. doi:10.1016/j.cpr.2012.02.001. PMID 22459786. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ NIMH (prill 2016). "Bipolar Disorder". National Institutes of Health. Arkivuar nga origjinali më 27 korrik 2016. Marrë më 13 gusht 2016. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ a b c d e Grande I, Berk M, Birmaher B, Vieta E (prill 2016). "Bipolar disorder". Lancet. 387 (10027): 1561–1572. doi:10.1016/S0140-6736(15)00241-X. PMID 26388529. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid <ref> tag; name "Lancet2016" defined multiple times with different content
  10. ^ Goodwin GM, Haddad PM, Ferrier IN, Aronson JK, Barnes T, Cipriani A, Coghill DR, Fazel S, Geddes JR, Grunze H, Holmes EA, Howes O, Hudson S, Hunt N, Jones I, Macmillan IC, McAllister-Williams H, Miklowitz DR, Morriss R, Munafò M, Paton C, Saharkian BJ, Saunders K, Sinclair J, Taylor D, Vieta E, Young AH (qershor 2016). "Evidence-based guidelines for treating bipolar disorder: Revised third edition recommendations from the British Association for Psychopharmacology". Journal of Psychopharmacology. 30 (6): 495–553. doi:10.1177/0269881116636545. PMC 4922419. PMID 26979387. Currently, medication remains the key to successful practice for most patients in the long term. ... At present the preferred strategy is for continuous rather than intermittent treatment with oral medicines to prevent new mood episodes. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Cheniaux E, Nardi AE (tetor 2019). "Evaluating the efficacy and safety of antidepressants in patients with bipolar disorder". Expert Opinion on Drug Safety. 18 (10): 893–913. doi:10.1080/14740338.2019.1651291. PMID 31364895. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (bot. Fifth). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing. fq. 119–121. ISBN 978-0-89042-555-8. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Christie KA, Burke JD, Regier DA, Rae DS, Boyd JH, Locke BZ (1988). "Epidemiologic evidence for early onset of mental disorders and higher risk of drug abuse in young adults". The American Journal of Psychiatry. 145 (8): 971–975. doi:10.1176/ajp.145.8.971. PMID 3394882. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ Goodwin & Jamison 2007.
  15. ^ Chen CH, Suckling J, Lennox BR, Ooi C, Bullmore ET (shkurt 2011). "A quantitative meta-analysis of fMRI studies in bipolar disorder". Bipolar Disorders. 13 (1): 1–15. doi:10.1111/j.1399-5618.2011.00893.x. PMID 21320248. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Akiskal H (2017). "13.4 Mood Disorders: Clinical Features". përmbledhur nga Sadock B, Sadock V, Ruiz P (red.). Kaplan and Sadock's Comprehensive Textbook of Psychiatry (bot. 10th). New York: Wolters Kluwer. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  17. ^ Salvadore G, Quiroz JA, Machado-Vieira R, Henter ID, Manji HK, Zarate CA (nëntor 2010). "The neurobiology of the switch process in bipolar disorder: a review". The Journal of Clinical Psychiatry. 71 (11): 1488–1501. doi:10.4088/JCP.09r05259gre. PMC 3000635. PMID 20492846. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)


Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Çrregullimi_bipolar&oldid=2597246"