Gepardi

Gepardi
Një femër në Afrikën jugore
Repertori akustik i gepardit
Statusi i ruajtjes
I cënuar  (IUCN 3.1)
Klasifikimi shkencor
Mbretëria:	Animalia
Filumi:	Chordata
Klasa:	Mammalia
Rendi:	Carnivora
Nënrendi:	Feliformia
Familja:	Felidae
Nënfamija:	Felinae
Gjinia:	Acinonyx
Lloji:	A. jubatus
Emri binomial
Acinonyx jubatus (Schreber, 1775)
Nënllojet
A. j. jubatus [Gepardi i Afrikës Jugore](Schreber, 1775) A. j. jubatus [Gepardi i Afrikës Lindore](Schreber, 1775) A. j. venaticus (Griffith, 1821) A. j. soemmeringii (Fitzinger, 1855) A. j. hecki (Hilzheimer, 1913)
Përhapja

Gepardi (Acinonyx jubatus) është një mace e madhe e familjes Felidae që ndodhet në Afrikën Jugore, Veriore dhe Lindore, dhe disa lokalitete në Iran. Lloji është listuar në listen e kuqe, pasi ajo pësoi një rënie të konsiderueshme në rangun e saj historik në shekullin e 20 për shkak të humbjes së habitatit, gjuetisë, tregtisë ilegale të kafshëve dhe konfliktit me njerëzit. Deri në vitin 2016, popullsia globale e gepardit është vlerësuar në afërsisht 7,167 individë në zonat e egra. Disa vende afrikane kanë ndërmarrë hapa për të përmirësuar masat e ruajtjes së gepardit.

Është kafsha më e shpejtë e tokës. I vetmi anëtar ekzistues i gjinisë 'Acinonyx' , gepardi u përshkrua zyrtarisht nga Johann Christian Daniel von Schreber në 1775. Ai karakterizohet nga një trup i hollë, gjoksi i thellë, gezof te ndotur, kokë e vogël e rrumbullakosur, këmbë të gjata të holla dhe bisht të gjatë të ndotur. Forma e tij e lehtë e ndërtuar, e hollë është në kontrast të thellë me ndërtimin e fuqishëm të maceve të mëdha, duke e bërë më të ngjashme me pumën. gepardi arrin rreth 70 deri në 90 cm në shpatull dhe peshon 21 deri në 72 kg. Edhe pse më i gjatë se leopardi, është dukshëm më i vogël se luani dhe tigri. Në mënyrë tipike gezofi i tij i verdhë, eshte mbuluar me rreth 2,000 pika të ngurta e të zeza.

Gepardët janë aktivë kryesisht gjatë ditës, me gjuetinë e aktivitetit të tyre të madh. Meshkujt e rritur janë të shoqërueshëm pavarësisht territorialitetit të tyre, duke formuar grupe të quajtura koalicione. Femrat nuk janë territoriale; ata mund të jenë të vetmuara ose të jetojnë me pasardhësit e tyre në vargjet e shtëpisë. Ushqehen kryesisht me antilopat dhe gazelat. Ata e shohin prenë e tyre brenda 100-300 metra, të ngarkuar drejt tij dhe të vrasin atë duke atë gjatë ndjekjes dhe e kafshojnë fytin e saj për të mbytur atë në vdekje. Nje gepardt mund të arrijnë shpejtësi prej 112 km/h në breshëri të shkurtër, por kjo është e diskutueshme nga matjet më të fundit. Shpejtësia mesatare e gepardit është rreth 64 km/h. Gatopardët banojnë në një shumëllojshmëri të habitateve si: pyjet e thata, pyjet e medha dhe savanat.

Etimologjia

Emrin gepard në shqip ka hyrë nga italishtja si kalk i një fjale frënge guépard, që më vete përbën një tëhuajtje të fjalës italiane gattopardo, e përdorur si term i përgjithshëm për felinët e vegjël me njolla, posaçërisht për servalin. Mbrapashtesa -pard vjen nga latinishtja -pardus, huajtur nga greqishtja πάρδος (párdos), variant i πάρδαλις (párdalis) që më vete vjen nga pwrδnk në gjuhën sogdiane përdorur për felinët e mesëm-mëdhenj me njolla.

Emri shkencor i tij është Acinonyx jubatus: emri gjinor Acinonyx ka origjinën nga kombinimi i dy fjalëve greke: akinetos do të thotë palëvizshmëri, dhe oniks do të thotë thua. Një përkthim i përafërt i fjalës do të ishte "kthetra që nuk lëvizin", një referencë për anulimin e kufizuar (aftësia e tërheqjes brenda zambakut) të kthetrave të gepardit në krahasim me macet e tjera. Emri i veçantë jubatus do të thotë "krifë" në latinisht, duke iu referuar krifës shpinore të kësaj kafshe.

Karakteristikat

Karakteristikat e gepardi ose gatopardit jane te vecanta. Ato jane: dhembet e mprehte qe e lejojne ta mbyse sa me shpejt prene e tij, kthertat te prehta dhe ne formen e ganxhes qe e lejojne ta kape me shpejt prene, bishti qe i jep drejtim dhe ejkuliber, kembet ose putrat e tij jane "me kurriz" jane keshtu per te mos u vrare ne terrenin ku vrapon (vendin) dhe qe te frikesoje prene, shtylla kurrizore eshte e perkulshme dhe elastike qe te vrapoje sa me shpejt, gezofi i tij eshte me njolla per tu fshehur (te mos dallohet) sa me mire qe te kape prene e tij, ka koke te vogels areodinamike dhe trup me peshe te lehte qe te vrapoje sa me shpejt dhe te caje ajrin (te vrapoje lehte). Dhe shqisat qe e ndihmojns gepardi (gatopardi) te gjuaje prene jan: Shikimi,Nuhatja dhe Te Degjuarit.

Ekologjia dhe sjellja

Shpërndarja dhe habitati

Referime