Arsimi në Prishtinë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Hasan Prishtina - Universiteti i Prishtines

Arsimi në Prishtinë, kryeqyteti i Kosovës, përbëhet nga arsimi fillor, i mesëm dhe i lartë. Prishtina strehon një numër institucionesh publike dhe private, si Universiteti “Hasan Prishtina”, Biblioteka Kombëtare e Kosovës dhe Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovës. Prishtina gjatë gjithë shekullit të kaluar ka tërhequr një numër të konsiderueshëm studentësh nga Kosova. Sot, qyteti i Prishtinës pret një numër të madh intelektualësh, profesorësh, akademikësh, studentësh dhe profesionistësh në sfera të ndryshme.[1]

Arsimi në Prishtinë në të kaluarën[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Themelimi i institucioneve arsimore në Prishtinë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Ndër shkollat e para të njohura në Prishtinë ishin ato të hapura gjatë periudhës osmane, para vitit 1912. [2] Shqiptarët u lejuan të ndiqnin këto shkolla, shumica e të cilave ishin fetare, vetëm pak prej tyre ishin laike. [2] Gjatë vitit 1913 në Prishtinë u hapën pak shkolla fillore dhe gjimnaze në gjuhën serbe. Periudha që pasoi sundimin osman, mes viteve 1916 dhe 1918 ishte e rëndësishme edhe për sistemin arsimor në Kosovë. Gjatë kësaj periudhe, Prishtina, së bashku me komunat e tjera si Ferizaj dhe Prizren, u pushtua nga Bullgaria. [1] Pushtuesit bullgarë nuk lejuan shkolla në gjuhën shqipe, por për shkak të ndikimit pozitiv të austro-hungarezëve në zonën bullgare, disa shkolla fetare katolike u lejuan në Prishtinë dhe në komunat e tjera të pushtuara prej tyre. [1] Në vitin 1916 në Prishtinë u hap Gjimnazi Kombëtar Bullgar. [1] Situata në aspektin arsimor ishte më e keqe në rajonin nën sundimin e Bullgarisë në krahasim me rajonin e pushtuar nga forcat austro-hungareze ku u lejuan të hapeshin 300 shkolla në gjuhën shqipe. [2]

Arsimi në kohën e Jugosllavisë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjatë viteve 1919-1939 në Jugosllavi, të gjitha shkollat në gjuhën shqipe u mbyllën dhe arsimi u lejua vetëm në gjuhën serbo-kroate . [2] Rreth katër (4) për qind e popullatës jugosllave ndoqën arsimin e mesëm, ku zonat rurale ishin rajonet me numrin më të ulët të pjesëmarrësve pasi qasja në shkolla ishte pothuajse inekzistente. [2] Gjatë kësaj periudhe, grupi më i margjinalizuar që u privua nga frekuentimi i shkollës ishin vajzat që vinin nga familjet myslimane. [2]

Gjatë Luftës së Dytë Botërore Kosova u bashkua me Shqipërinë nën pushtimin italian. [2] Kjo shënoi një kthesë pozitive në sistemin arsimor në Kosovë dhe në Prishtinë në veçanti pasi që u lejuan hapja e shkollave në gjuhën shqipe. [2] Krahas qindra shkollave fillore të hapura në Prishtinë, u themelua edhe shkolla e parë e mesme në gjuhën shqipe në këtë komunë, Sami Frashëri. Pas Luftës së Dytë Botërore, Kosova përsëri ishte pjesë e Jugosllavisë. Gjatë kësaj periudhe, shqiptarët etnikë u njohën si pakicë kombëtare dhe shqipja u pranua dhe shkollat fillore në gjuhën shqipe u lejuan ndërsa nivelet e larta të arsimit ofroheshin ende vetëm në gjuhën serbo-kroate. [2] Në vitin 1968, kushtetuta u ndryshua për të lejuar hapjen e shkollave në gjuhën shqipe në të gjitha nivelet. [2] Pas Luftës së Dytë Botërore, arsimi në Kosovë bëhej në tri gjuhë: serbisht, shqip dhe turqisht, [2] ndërsa pas vitit 1953 mësimet në këto tri gjuhë ofroheshin në të njëjtën shkollë. [2]

Pas vitit 1968 vazhdoi themelimi i institucioneve arsimore në gjuhën shqipe. [2] Në vitin 1969 u hap Universiteti Shqiptar i Prishtinës. [2] Tekstet dhe materialet mësimore u importuan nga Shqipëria, si pjesë e një marrëveshjeje ndërmjet Universitetit të Tiranës dhe atij të Prishtinës në vitin 1970. [2] Në vitin 1981, Universiteti i Prishtinës përbëhej nga 75 për qind shqiptarë etnikë nga 47,000 studentë që e ndiqnin atë. [2] Në fund të viteve '70 dhe në fillim të viteve '80 gjendja ekonomike në Kosovë dhe Jugosllavi po përkeqësohej. Për më tepër, diskriminimi negativ i studentëve në bazë të përkatësisë etnike bëri që studentët shqiptarë të Universitetit të Prishtinës të organizojnë një protestë masive më 11 mars 1981, të njohur si Protestat Studentore të vitit 1981. Si pasojë e trazirave të dhunshme të studentëve, u vendosën sërish kufizime në arsimimin e shqiptarëve. [2] Si rezultat i kësaj proteste, marrëveshja e mëparshme ndërmjet Shqipërisë dhe Kosovës, për shkëmbimin e materialeve arsimore, përfundoi dhe librat serbokroatisht filluan të përkthehen në gjuhën shqipe për të përmbushur nevojat e universitetit. [2] Më tej, studentët, mësuesit dhe profesorët që morën pjesë në këto protesta u përjashtuan, duke rezultuar në përjashtimin e më shumë se 260 studentëve dhe më shumë se 210 mësues/profesorë të përjashtuar. [2]

Arsimi në kohën e Serbisë dhe Malit të Zi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Gjatë periudhës së heqjes së autonomisë së Kosovës (1989-1990), arsimi në Kosovë u përball me ndryshime të mëtejshme. [2] Një kurrikul e re e përqendruar më shumë në mbulimin e kulturës dhe historisë serbe dhe që e bëri serbo-kroatishten lëndë të detyrueshme në shkollat e mesme të Kosovës u miratua në vitin 1990. [2] Më tej, nxënësit që dëshironin të hynin në shkollat e mesme duhej të kalonin një test të gjuhës serbe. [2] Si rezultat, pas vitit 1992, mbetën vetëm shkolla fillore në gjuhën shqipe, ndërsa në shkollat e mesme dhe në Universitetin e Prishtinës gjuha e vetme mësimore serbe ishte gjuha e mësimit. [2]

Shkolla private shqipe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në vitet 1990, kosovarët krijuan një sistem arsimor paralel si një zgjidhje e përkohshme për situatën e krijuar gjatë asaj periudhe. [2] Rreth 300–450.000 nxënës bojkotuan institucionet arsimore shtetërore dhe ndiqnin shkollat paralele private në gjuhën shqipe. [2] Për një periudhë prej më shumë se gjashtë vitesh, nxënësit shqiptaro-kosovarë kanë ndjekur shkollat paralele fillore dhe të mesme dhe nuk kanë mundur të vijojnë studimet në universitet, pasi nuk lejohen as të hyjnë e as të frekuentojnë universitetin apo Prishtinën. [2] Këto shkolla private/paralele ndodheshin në xhami, shtëpi private, garazhe etj. [2]

Më 1 shtator 1996, presidenti i Serbisë, Millosheviç dhe udhëheqësi kosovar, Rugova nënshkruan një marrëveshje që do t'u mundësonte nxënësve dhe mësuesve shqiptarë etnikë të kthehen në shkolla. [2] Megjithatë, kjo marrëveshje nuk u zbatua kurrë dhe kjo çoi në protestën e mbajtur midis tetorit 1997 dhe janarit 1998. [2] Sërish gjatë këtyre protestave një numër studentësh u arrestuan dhe u rrahën nga policia. Më 23 mars 1998 u nënshkrua një marrëveshje tjetër që u mundësoi studentëve shqiptarë të kthehen në shkolla dhe në Universitetin e Prishtinës. [2] Por, kjo marrëveshje nuk lejoi integrimin e studentëve dhe nxënësve shqiptarë me ata serbë. Për ta ruajtur këtë, është aplikuar një orar me turne që studentët serbë të ndjekin ligjëratat në mëngjes dhe shqiptarët pasdite. [2] Në përgjigje të kësaj marrëveshjeje dhe si mënyrë për të treguar mospajtimin e tyre, studentët dhe profesorët serbë në Universitetin e Prishtinës organizuan një protestë ku ishin mbledhur 10 mijë persona. [2]

Arsimi gjatë Luftës së Kosovës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pas përfundimit të Luftës së Kosovës, Misioni i Bashkuar në Kosovë filloi punën në themelimin e institucioneve arsimore. Autoritetet e UNMIK-ut u përpoqën të themelojnë shkolla që do të funksiononin në një sistem të unifikuar dhe nxënësit do të mësoheshin në gjuhën e tyre të zgjedhur. [3] Ndër ndryshimet e para që u miratuan në vitin 2001 ishin kuadri i ri i kurrikulës dhe ndryshimet në organizimin e sistemit arsimor. Gjatë kohës që autoritetet e UNMIK-ut po përpiqeshin të krijonin autoritete dhe institucione arsimore në Prishtinë, zyrtarët e arsimit serb dhe shqiptar rifilluan shkollat në këtë qytet. [4]

Një faktor që pati ndikim në politikëbërjen e arsimit në Kosovë gjatë asaj kohe ishte urbanizimi në rritje. Sipas disa vlerësimeve, numri i njerëzve që jetonin në Prishtinë u trefishua në madhësi që nga para fushatës së NATO-s nga rreth 200,000 banorë para konfliktit në rreth 650,000 në 2002. [5] Që nga viti 2007–2008, në Prishtinë, njëmbëdhjetë shkolla (11) punonin në dy (2) ndërrime, ndërsa një shkollë funksiononte me katër (4) ndërrime, për shkak të numrit të madh të nxënësve.

Ndër problemet tjera që ekzistonin gjatë asaj kohe në Prishtinë lidhur me arsimin, ishin shkalla e lartë e braktisjes së shkollës në mes të shkollave fillore dhe të mesme për vajzat, pakicat etnike dhe fëmijët në zonat rurale. [6] Më tej, në raport me mësuesin dhe profesorin, problemi më i madh ishte te pagat e tyre. Në atë kohë, pagat për fakultetin në kampusin kryesor në Prishtinë ishin mjaft të ulëta. Pak prej profesorëve paguheshin me rroga që ishin pak më shumë se 100 dollarë amerikanë në muaj. [7]

Ndër veprimet kryesore, gjatë asaj që njihej si faza emergjente (1999-2002), që Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) ndërmori ishte riaktivizimi i sistemit arsimor në Kosovë, veçanërisht duke kontribuar në përmirësimin dhe ndërtimin e infrastrukturës së re shkollore., akomodimi i të gjithë nxënësve në shkolla dhe formulimi dhe zbatimi i ligjeve dhe rregulloreve për të siguruar funksionimin e duhur të sistemit arsimor.

Në vitin 2002, MASHT-i formuloi një strukturë të re të organizimit të institucioneve arsimore. Tani e tutje sistemi arsimor do të përbëhet nga arsimi parashkollor (nga 9 muaj deri në gjashtë vjet), arsimi i detyrueshëm që përbëhet nga 5 vjet arsim fillor, 4 vjet arsim i mesëm i ulët dhe 3 ose 4 vjet arsim i mesëm i lartë në varësi të shkolla. Në bazë të kësaj organizate, deri në vitin 2004/2005, në Prishtinë ishin vetëm 3 institucione parashkollore dhe kishin 1542 fëmijë prej tyre vetëm pesë (5) boshnjakë, dy (2) kroatë, tetë (8) turq, dy (2) goranë. dhe katër (4) të tjera. Megjithatë, që nga viti 2007/08, numri i institucioneve parashkollore në Prishtinë u rrit nga 3 në 9 ndërsa numri i pakicave etnike që frekuentojnë këto institucione u ul në 5, me vetëm dy (2) boshnjakë dhe tre (3) turq.

Arsimi fillor dhe i mesëm i ulët është bazuar në modelin 5 + 4 vjet që nga viti akademik 2004/05. Në Prishtinë, në të njëjtin vit akademik, kishte 60 shkolla fillore dhe të mesme të ulëta, të cilat mësimin e ofrojnë vetëm në gjuhën shqipe. [8] Numri i përgjithshëm i nxënësve ishte 32.370 nga të cilët 15.583 ishin femra dhe të gjithë studentë shqiptarë. Numri mesatar i nxënësve për klasë në atë vit akademik në Prishtinë ishte 26.71. Në vitin akademik 2005/06 numri i shkollave fillore dhe të mesme të ulëta u rrit në 63 dhe dy (2) shkolla tani do të ofronin mësim edhe në gjuhë të tjera; mirëpo, në vitin 2007/08, ky numër sërish ka rënë në 61 shkolla me vetëm njërën prej tyre me gjuhë të përziera mësimore. Në këto shkolla kanë vijuar 34703 nxënës shqiptarë, 32 boshnjakë, 30 ashkali, 1 rom dhe 199 turq.

Shkolla private "Mileniumi i tretë"

Që nga viti akademik 2002/03, arsimi i mesëm i lartë përbëhej nga tre (3) ose katër (4) vite, varësisht nga programet akademike të përcaktuara nga MASHT-i. Në vitin akademik 2004/05, në Prishtinë kishte 12 shkolla që ligjëronin vetëm në gjuhën shqipe.[9] Numri i përgjithshëm i nxënësve në këtë vit ishte 9060 prej tyre 4423, ndërsa mesatarja e nxënësve për klasë ishte 30.10. Në vitin shkollor 2005/06, dy (2) shkolla nga gjithsej 12 u bënë shkolla të përziera duke përvetësuar edhe gjuhë të tjera mësimore përveç shqipes, ku njëra prej tyre ishte Sami Frashëri.

Sa i përket Institucioneve të Arsimit Special, gjatë periudhës së pas konfliktit dhe para pavarësisë së Kosovës, në Prishtinë kishte vetëm një shkollë, “Përparimi”. Gjithashtu, në vitin akademik 2004/05 kishte gjithsej 7 shkolla private: 1 parashkollore, 3 shkolla fillore dhe 3 shkolla të mesme. Universiteti i Prishtinës gjatë kësaj periudhe ishte shumë i decentralizuar. Kishte katërmbëdhjetë fakultete dhe gjashtë shkolla të larta. Që nga viti 2001, kishte më shumë se 19,000 studentë të regjistruar. [7]

Arsimi pas Shpalljes së Pavarësisë së Kosovës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Autoriteti rregullues[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Pas shpalljes së Pavarësisë, institucionet vendimmarrëse vazhduan me formulimin dhe miratimin e politikave, ligjeve dhe rregulloreve lidhur me arsimin. Kompetencat arsimore të komunës së Prishtinës janë të rregulluara me Ligjin Nr. 03/L-068 për Arsimin në Komunat e Republikës së Kosovës. Neni 4 parasheh kompetencat ekskluzive të komunave për sa i përket interesit lokal, duke vepruar në përputhje me legjislacionin në fuqi në lidhje me dispozitat e arsimit publik parafillor, fillor dhe të mesëm. Disa nga kompetencat e komunës së Prishtinës dhe komunave tjera përfshijnë regjistrimin dhe pranimin e nxënësve, licencën e të gjitha institucioneve arsimore publike, punësimin e mësimdhënësve dhe personelit tjetër shkollor, zgjedhjen e drejtorit dhe/ose zëvendësdrejtorit të institucioneve arsimore, pagesën. të personelit drejtues si dhe të personelit tjetër të punësuar, edukatorëve trajnues dhe personelit tjetër profesional dhe mbikëqyrjen dhe inspektimin e procesit arsimor. [10]

Gjithashtu, sipas Ligjit për Vetëqeverisje Lokale, komunat kanë të drejtë të bashkëpunojnë me komunat dhe autoritetet tjera, duke përfshirë komunat, institucionet dhe agjencitë qeveritare në Republikën e Serbisë, në fushën e arsimit.

Sa i përket arsimit të lartë, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) i ka të gjitha kompetencat dhe përgjegjësitë. Me Ligjin për Arsimin në Komunat e Republikës së Kosovës dhe Ligjin për Arsimin e Lartë është paraparë që Ministria e lartpërmendur të jetë përgjegjëse për planifikimin e zhvillimit të arsimit të lartë në Kosovë, rregullimin e ofruesve publikë dhe privatë të arsimit të lartë, promovimin e barazisë së mundësi për akses dhe pranim në arsimin e lartë, në zhvillimin dhe trajnimin e personelit, krijimin e Këshillit Shtetëror për Arsimin e Lartë, i cili këshillon Ministrin për çështjet e arsimit të lartë, licencimin e ofruesve privatë të arsimit të lartë dhe përgjegjësi të tjera të parapara me ligj. [11]

Situata bashkëkohore e arsimit në Prishtinë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Sfidat në sektorin e arsimit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Zgjedhjet për pushtetin lokal të vitit 2013 prodhuan një lidership të ri në Komunën e Prishtinës. Kryetari i ri i Prishtinës, Shpend Ahmeti, përfaqësues i Lëvizjes Vetëvendosje, theksoi se gjatë mandatit të tij fusha e arsimit është prioriteti kryesor. [12]

Aktualisht në qytetin e Prishtinës ekzistojnë vetëm tetë parashkollore publike, në të cilat 1,886 fëmijë ndjekin arsimin, ndërsa në përgjithësi janë 2,074 nxënës të moshës 5-6 vjeç që ndjekin klasën parafillore në Prishtinë. 80 për qind e fëmijëve të moshës 0-6 vjeç janë jashtë sistemit. Në fakt, familjet që arrijnë të regjistrojnë fëmijët e tyre në kopshtet publike janë shumë të privilegjuara, sepse kërkesa e tejkalon ofertën deri në dhjetëfish. Bazuar në Agjencinë e Statistikave të Kosovës, gjatë viteve 2011 dhe 2012 në Prishtinë ka pasur 7,685 fëmijë të lindur nga nëna me vendbanim të përhershëm në Prishtinë. [12]

Çështjet aktuale që prekin arsimin në Prishtinë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  • Raporti fëmijë-mësues — Për 10-15 fëmijë të moshës 1-2 vjeç ka vetëm një mësues, ndërsa për fëmijët e moshës 2-3 vjeç ka vetëm një mësues për 15 ose më shumë fëmijë.
  • Mungesa e zonave të leximit në shumicën e kopshteve publike. Këto fusha janë leximi thelbësor për zhvillimin mendor të fëmijëve.
  • Shumica e kopshteve publike nuk kanë ambiente për gjimnastikë apo fusha sportive. Ndërsa institucionet parashkollore përveç rolit që luajnë në zhvillimin mendor të fëmijëve, duhet të kujdesen edhe për zhvillimin fizik të fëmijëve.
  • Prishtina ka 40 kopshte private. Kostoja e dërgimit të një fëmije në një kopsht privat në raport me standardin e jetesës është mjaft e lartë dhe kryesisht e vështirë për t'u përballuar për shumicën e prindërve pasi kjo shkon nga 80 deri në 100 euro, ndërsa të ardhurat mesatare janë 250-400 euro. Për më tepër, një numër i madh i këtyre kopshteve punojnë pa licencë dhe shpesh pranojnë më shumë fëmijë sesa mund të përballojnë kapacitetet e tyre, duke rezultuar në arsimim jocilësor, por edhe në rritje të rreziqeve për fëmijët. Përderisa licencimi është juridiksion i Ministrisë së Arsimit, Komuna e Prishtinës ka dështuar të mbledhë të dhëna të sakta se sa prej këtyre kopshteve funksionojnë dhe si.

Qyteti i Prishtinës ka 41 shkolla fillore dhe shkolla të mesme të ulëta me 34,342 nxënës (DKA 2011–2012). Brenda qytetit ka 22 shkolla fillore dhe të mesme (përfshirë shkollën e muzikës Jakova Prenk) dhe problemet kryesore që duhet të zgjidhen janë:

  • Numri i madh i nxënësve në shkollat fillore dhe të mesme. Rezulton në një situatë që ndikon në cilësinë e arsimit të arritur dhe suksesin e studentëve. Përveç mungesës së objekteve shkollore, regjistrimi i nxënësve shpesh bëhet pa kritere të caktuara. Ka raste kur prindërit i regjistrojnë fëmijët në shkolla që nuk janë në lagjen e tyre, por shkojnë pas shkollave më të mira.

Një problem tjetër i theksuar është se shkollat e mesme në Prishtinë janë të detyruara të pranojnë nxënës nga komunat tjera për shkak të profileve specifike që mungojnë në këto komuna - gjë që ka sjellë mbingarkimin e orëve. [12]

Reformat e fundit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Niveli i arsimi Totali Shqiptarë Serbë Turqë Bosnjanë Romë Ashkali Egjiptian Goranë Tjerë Pa përgjigje Mungojnë të dhënat
Total 147,494 143,969 370 1,741 354 40 382 7 158 298 58 117
Pa arsim të përfunduar 6,676 6,442 25 27 34 12 99 n/a 5 24 3 5
Arsimi fillor 9,322 9,001 43 91 26 11 113 1 12 7 2 15
Arsimi i mesëm i ulët 37,965 37,228 72 337 52 6 111 3 57 48 11 40
Arsimi i mesëm i lartë 62,682 61,229 181 866 131 9 57 3 63 90 18 35
Shkolla e lartë (Gjimnazi) 4,747 4,573 20 91 28 1 n/a n/a 4 21 4 5
Bachelor 21,671 21,176 28 284 77 1 1 n/a 14 67 9 14
Master 3,612 3,510 1 42 5 n/a 1 n/a 3 36 11 3

Vendimi i parë i ndërmarrë nga kryesia e re në Komunën e Prishtinës, nën kryetarin Shpend Ahmeti, ishte rritja e transparencës në procesin e intervistimit të personelit të arsimit. Vendimi mundëson pjesëmarrjen e këshillit të prindërve, këshillit studentor, shoqërisë civile dhe medias në intervistimin e kandidatëve për përzgjedhjen e stafit arsimor. [13]

Struktura dhe atributet e institucioneve arsimore në Prishtinë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Arsimi në Kosovë përbëhet nga arsimi parafillor, arsimi fillor dhe i mesëm i ulët, arsimi i mesëm i lartë dhe arsimi universitar: [14]

Parafillor[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Edukimi dhe arsimi parashkollor përfshin fëmijët nga mosha 1 deri në 6 vjeç ndërsa arsimi parafillor përfshin fëmijët nga 5 deri në 6 vjeç.

Në vitin akademik 2012/2013, në Prishtinë ishin tetë institucione parashkollore. Numri i përgjithshëm i fëmijëve të regjistruar në këto institucione ishte 1886 nga të cilët 874 ishin femra.[15] Përbërja etnike në këto institucione në të njëjtin vit akademik ishte 1858 shqiptarë, 6 boshnjakë dhe 22 turq.

Krahas institucioneve publike parashkollore në Prishtinë, ekzistojnë një sërë institucionesh private si: Bardha 1,2,3,4,5, dhe 6, Te Adi, Eni Adu Ars, Kopshti i Endrrave, Princesha, Lepurushi, Folja Jonë, Fillesa, Chippolino, Mollëkuqja, Dea, Vlera, Mickeymouse, Pejton, Elita, Edina, Yjet e Vegjela, Ultian, Rrona, Binjaket 2, Klea, Heidi, Rina, Linda dhe Joni. [16]

Arsimi fillor dhe i mesëm i ulët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Arsimi fillor dhe ai i mesëm i ulët është i detyrueshëm dhe përbëhet nga dy nivele. Në nivelin e parë përfshihen klasat 1 deri në 5 (fillore) dhe në nivelin e dytë klasat 6 deri në 9 (të mesme të ulëta). Këto institucione frekuentohen nga fëmijë të moshës 6 – 15 vjeç. [17]

Në Prishtinë, në vitin akademik 2012/12, ka pasur 59 shkolla prej të cilave 57 ligjërata kanë mbajtur vetëm në gjuhën shqipe dhe 2 shkolla kanë mbajtur ligjërata në gjuhë të përzier. Numri i përgjithshëm i studentëve në vitin 2013 ishte 32,140 nga të cilët 15,476 ishin femra. Numri mesatar i nxënësve për klasë në Prishtinë në vitin akademik 2012/13 ishte 24.6. [17] Në të njëjtin vit akademik arsimin fillor dhe atë të mesëm të ulët e kanë ndjekur 31.898 shqiptarë, 23 boshnjakë, 64 ashkali dhe 152 turq.

Shkollat e mesme të larta[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Numri i shkollave të mesme të mesme në komunën e Prishtinës është 14, 12 janë shkolla shqipe dhe 2 janë të përziera. Statistikat tregojnë se numri i përgjithshëm i nxënësve të fundit në shkollat e mesme të mesme është 6562 nxënëse femra dhe 6838 nxënës meshkuj me një mesatare prej 33.1 nxënës për klasë. [17] Nxënësit sipas përkatësisë etnike në arsimin e mesëm të ulët janë 13277 shqiptarë, 12 boshnjakë, 26 ashkali, 0 romë, 84 turq, 0 egjiptianë, 1 goranë dhe 0 kroatë. [17] Në Prishtinë, Përmarimi, funksionon një shkollë speciale për fëmijët që kanë vështirësi në zhvillim me gjithsej 146 nxënës. [17]

Arsimi i lartë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Institucionet publike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Logoja e Universitetit të Prishtinës
Universiteti i Prishtinës - Fakulteti Filozofik
Fakulteti i Arteve, Fakulteti i Muzikës, Prishtinë

Universiteti i Prishtinës u inaugurua në vitin 1970 dhe kurset u mësuan në dy gjuhë: shqip dhe serbisht, gjë që u mundësoi studentëve shqiptarë të studionin në gjuhën e tyre amtare për atë që ishte edhe qëllimi i themelimit të një universiteti në Kosovë.

Që nga themelimi deri në vitin 1996, ishin 60,000 studentë të diplomuar në Universitetin e Prishtinës, nga të cilët 38,000 e kishin diplomuar në gjuhën shqipe. [18]

Universiteti i Prishtinës ka këto fakultete:

  1. Fakulteti i Filozofisë
  2. Fakulteti i Matematikës dhe Shkencave të Natyrës
  3. Fakulteti i Filologjisë
  4. Fakulteti i Drejtësisë
  5. Fakulteti i Ekonomisë
  6. Fakulteti i Inxhinierisë dhe Arkitekturës
  7. Fakulteti i Inxhinierisë Elektrike dhe Kompjuterike
  8. Fakulteti i Inxhinierisë Mekanike
  9. Fakulteti i Mjekësisë
  10. Fakulteti i Arteve
  11. Fakulteti i Bujqësisë
  12. Fakulteti i Gjeoshkencave dhe Teknologjisë
  13. Fakulteti i Shkencave Sportive
  14. Fakulteti i Arsimit
  15. Fakulteti i Shkencave të Aplikuara dhe Biznesit - Pejë
  16. Fakulteti i Shkencave të Aplikuara dhe Inxhinierisë – Mitrovicë dhe
  17. Fakulteti i Shkencave të Aplikuara dhe Inxhinierisë - Ferizaj [19]

Vitin e kaluar organet drejtuese të Universitetit të Prishtinës vendosën njëzëri që ta ndryshojnë emrin nga Universiteti i Prishtinës në Universitetin Hasan Prishtinë, duke e njohur njërën nga figurat historike të Hasan Prishtinës. [20]

Në shkurt të vitit 2014, rektori i universitetit shtetëror të Kosovës "Hasan Prishtina", Ibrahim Gashi, dha dorëheqjen pas protestave që u zhvilluan në fund të janarit-fillim të shkurtit nga studentët kur u raportua se disa profesorë universitarë kishin botuar punime në revista të rreme online për të fituar kredencialet akademike. [21]

Institucionet private[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Tabela 1.4: Lista e Institucioneve Private të Arsimit të Lartë në Prishtinë të akredituara nga Ministria e Arsimit Shkencës dhe Teknologjisë [22]

Nr. Emri i Institucionit Webfaqe URL
1 AAB College http://aab-edu.net/
2 RIINVEST http://www.riinvest.net/
3 University of Business and Technology http://www.ubt-uni.net/
4 VICTORY http://www.kuvictory.com/ Arkivuar 23 shkurt 2014 tek Wayback Machine
5 ILIRIA http://www.uiliria.org/ui/ Arkivuar 7 maj 2021 tek Wayback Machine
6 Rezonanca 1&2 http://rezonanca-ks.com/ Arkivuar 27 shtator 2021 tek Wayback Machine
7 Evolucion http://www.akademiaevolucion.com/
8 Biznesi https://web.archive.org/web/20140321032651/http://www.kolegjibiznesi.net/web/
9 Institution "ESLG" http://www.eukos.org/?page=2,2
10 GLOBUS http://www.kolegjiglobus.com/ Arkivuar 2 mars 2014 tek Wayback Machine
11 Humanistica https://web.archive.org/web/20140302190536/http://humanistica-ks.net/web10/index.php
12 Juridica https://web.archive.org/web/20140302202050/http://juridica-kosova.org/web/
13 Pjeter Budi http://pjeterbudi.com/kolegji/ Arkivuar 7 maj 2019 tek Wayback Machine
14 Tempulli http://www.tempulli.org/
15 Universi http://www.kolegjiuniversi.com/frmArtikujt.aspx?ID=26 Arkivuar 2 mars 2014 tek Wayback Machine
16 Universum http://www.universum-ks.org/
17 Heimerer http://www.qeap-heimerer.eu/
18 Dardania https://web.archive.org/web/20140208165357/http://www.kolegjidardania.eu/?cid=1,1
19 UniMedica

Konsiderata të veçanta për sistemin arsimor në Prishtinë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Studentët nga komunitetet shumicë dhe komuniteteve joshumicë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Në rajonin e Prishtinës nxënësit nga komuniteti shqiptar, boshnjak dhe turk ndajnë të njëjtat klasa apo shkolla. Ndërsa shkollat e bazuara në planprogramin serb dhe në kontekstin e Komunës së Prishtinës janë të vendosura në Komunën e Graçanicës dhe integrojnë nxënës nga komuniteti serb dhe rom.

Universiteti i Prishtinës ofron disa kurse të gjuhës boshnjake dhe turke për filologjinë turke (50 vende), gjuhën boshnjake dhe turke për mësues (35 vende secila), teknologjinë e informacionit (në gjuhën boshnjake, 35 ulëse) dhe administrimin e biznesit (në gjuhën boshnjake, 80 ulëse). [23]

Balanca gjinore[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Tabela 1.5: Shpërndarja gjinore në institucionet arsimore në qytetin e Prishtinës [14]

Femra                        
Arsimi i lartë i përfunduar Totali Shqiptarë Serbë Turqë Bosnjanë Romë Ashkali Egjiptianë Goranë Tjera Pa përgjigje Mungojnë të dhënat
Totali 74,930 72,937 200 898 270 19 196 4 87 207 34 78
Arsimi i papërfunduar 5,399 5 5,226 19 24 30 7 71 n/a 2 13 3 4
Arsimi fillor 6,457 6,249 31 67 24 6 56 1 8 6 1 8
Arsimi i mesëm i ulët 22,072 21,640 45 179 45 4 48 2 36 37 8 28
Arsimi i mesëm i lartë 27,121 26,348 77 438 97 1 20 1 34 70 12 23
Shkolla e lartë 2,016 1,936 9 35 19 n/a n/a n/a n/a 12 1 4
Bachelor 10,221 9,951 19 139 52 1 1 n/a 5 41 3 9
Master 1,487 1,435 n/a 15 2 n/a n/a n/a 2 25 6 2
Doktorata (PhD) 157 152 n/a 1 1 n/a n/a n/a n/a 3 n/a n/a
Meshkuj                        
Arsimi i lartë i përfunduar Totali Shqiptarë Serbë Turqë Bosnjanë Romë Ashkali Egjiptianë Goranë Tjera Pa përgjigje Mungojnë të dhënat
Totali 72,564 71,032 170 843 84 21 186 3 71 91 24 39
Arsimi i papërfunduar 1,277 1,216 6 3 4 5 28 n/a 3 11 n/a 1
Arsimi fillor 2,865 2,752 12 24 2 5 57 n/a 4 1 1 7
Arsimi i mesëm i ulët 15,893 15,588 27 158 7 2 63 1 21 11 3 12
Arsimi i mesëm i lartë 35,561 34,881 104 428 34 8 37 2 29 20 6 12
Shkolla e lartë 2,731 2,637 11 56 9 1 n/a n/a 4 9 3 1
Bachelor 11,450 11,225 9 145 25 n/a n/a n/a 9 26 6 5
Master 2,125 2,075 1 27 3 n/a 1 n/a 1 11 5 1
Doktorata/PhD 662 658 n/a 2 n/a n/a n/a n/a n/a 2 n/a n/a

Çështjet e sigurisë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës shkurt 2013

Shumë shkollave në Komunën e Prishtinës u mungon një mjedis i sigurt dhe i aksesueshëm për fëmijët për shkak të mungesës së pajisjeve të zjarrit, ndërsa disa shkollave u mungojnë edhe daljet emergjente dhe nxënësve me aftësi të kufizuara nuk kanë qasje të lehtë në shkolla. Për adresimin e këtyre problemeve komuna ka parashtruar planin për të investuar në:

  • Një mjedis i pastër dhe i shëndetshëm për të gjithë fëmijët
  • Pajisja dhe rimbushja e pajisjeve të zjarrfikësve në të gjitha shkollat
  • Krijimi i daljeve emergjente në të gjitha shkollat ku ato mungojnë mundësojnë qasje të lehtë në shkolla për fëmijët me nevoja të veçanta vendosja e shenjave të trafikut dhe semaforëve në çdo rrugë pranë shkollave - në rrugët ku rreziku është më i lartë Komuna do të angazhojë staf për të ndihmuar fëmijët për të kaluar nëpër rrugë [12]

Institucione të tjera arsimore në Prishtinë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Biblioteka Kombëtare e Kosovës në Prishtinë

Biblioteka Kombëtare e Kosovës, e cila është njohur me emra të ndryshëm gjatë historisë së Kosovës, është një institucion i rëndësishëm arsimor për qytetin e Prishtinës. [24] Ndërtesa aktuale u përurua më 25 nëntor 1982. Ka një hapësirë prej 16.500 metrash katrorë dhe përbëhet nga 99 kupola. [24] Kjo bibliotekë shërben si institucion qendror bibliotekar i Kosovës dhe si qendër e informacionit bibliotekar në nivel kombëtar. [24]

Një tjetër bibliotekë e rëndësishme për qytetin e Prishtinës është biblioteka e qytetit “Hivzi Sulejmani”. [25] Kjo bibliotekë supozohet se është themeluar në vitin 1945, por ka filluar punën në objektin aktual në vitin 1947. [25] Gjatë viteve 1953-1956 ka luajtur rolin e bibliotekës kombëtare që nga mbyllja e Bibliotekës Kombëtare të Kosovës. [25]

Akademia e Shkencave dhe e Arteve është një institucion i domosdoshëm për sistemin arsimor që është vendosur në Prishtinë. [26] Ky institucion është themeluar në vitin 1975 si Shoqata e Shkencës dhe Arteve e Kosovës. [26] Më 18 prill 1978, Shoqata u shndërrua në Akademi të Shkencave dhe Arteve. Roli i kësaj akademie ishte dhe është të kontribuojë në kërkimin shkencor. [26]

Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ a b c d "Shifra dhe fakte per Arsimin e Kosoves" Arkivuar 2007-10-25 tek Wayback Machine, KEC, p.54
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | The History, Culture and Identity of Albanians in Kosovo". Refworld (në anglisht). Marrë më 2022-09-06.
  3. ^ "Parallel worlds – Rebuilding the education system in Kosovo", IIEP, p.8
  4. ^ "Parallel worlds – Rebuilding the education system in Kosovo", IIEP, p.50
  5. ^ "Parallel worlds – Rebuilding the education system in Kosovo", IIEP, p.58
  6. ^ "Parallel worlds – Rebuilding the education system in Kosovo", IIEP, p.60
  7. ^ a b "Parallel worlds – Rebuilding the education system in Kosovo", IIEP, p.62
  8. ^ "Treguesit dhe të dhënat statistikore në arsim 2004/05, 05/06, 06/07" Arkivuar 2013-03-14 tek Wayback Machine, MEST, p.40
  9. ^ "Pasqyrë e Statistikave të Arsimit në Kosovë 2004/05" Arkivuar 2013-03-14 tek Wayback Machine, MEST, p.24
  10. ^ "Law No. 03/L-068 On Education in the Municipalities of the Republic of Kosovo" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2 mars 2014. Marrë më 26 mars 2023. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ "Law No. 04/L-037 On Higher Education in the Republic of Kosovo" (PDF) (në anglisht). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2 mars 2014. Marrë më 26 mars 2023.
  12. ^ a b c d "PerPrishtinen.com is for sale". HugeDomains (në anglisht).
  13. ^ "Kuadrot Arsimore të Prishtinës Intervistohen Publikisht". Kallxo. 6 janar 2014.
  14. ^ a b "Educational Characteristics" (PDF). esk.rks-gov.net (në anglisht). tetor 2013. Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2 mars 2014.
  15. ^ "Education Statistics in Kosova 2012/13" Arkivuar 2014-03-02 tek Wayback Machine, MEST, p.5
  16. ^ "Institucionet parashkollore ne Prishtine". kopshet.blogspot.com.
  17. ^ a b c d e "Education Statistics in Kosova 2012/13" Arkivuar 2014-03-02 tek Wayback Machine, MEST, p.12 - 17
  18. ^ "The State of Higher Education in Kosovo by Elmar Pichl" (PDF) (në anglisht).
  19. ^ "The History of the University of Prishtina" (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 9 shkurt 2014.
  20. ^ Vendimet e KSHC-SE Per Vitin 2013 (BPUAL & BPRAL)
  21. ^ "Kosovo's head of university quits after violent protests". Reuters (në anglisht). 8 shkurt 2014.
  22. ^ "Ministerium für Online Betrug – masht-gov.net" (në gjermanisht).
  23. ^ "Kosovo non-majority communities within the primary and secondary educational systems". www.osce.org (në anglisht).
  24. ^ a b c "Archived copy" (PDF) (në anglisht). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2014-05-01. Marrë më 2014-03-02.{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Archived copy si titull (lidhja) p.10
  25. ^ a b c "Rinise, Sportit/Kulture/Bibliotekat.aspx".[lidhje e vdekur]
  26. ^ a b c "Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës (ASHAK)". ashak.org.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Arsimi_në_Prishtinë&oldid=2640209"