Jump to content

Dimitrija Çupovski

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Dimitrija Çupovski
U lind më8 nëntor 1878
Papradishti (Çashkë), Perandoria Osmane
(tani Maqedonia e Veriut)
Vdiq më29 tetor 1940 (61 vjet)
Leningrad, Bashkimi Sovjetik
(tani Federata Ruse)
OccupationLeksikograf dhe filolog

Dimitrija Çupovski (maqedonisht: Димитрија Чуповски; 8 nëntor 1878 – 29 tetor 1940) ishte shkrimtar dhe leksikograf maqedonas.

Vitet e hershme

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Dimitrija Çupovski lindi në fshatin Papradishtë (tani pjesë e Komunës së Çashkës) në Perandorinë Osmane (tani Maqedonia e Veriut). Para se të lindte Çupovski, babai i tij ishte vrarë nga mercenarët shqiptarë. Kur ai ishte 10 vjeç fshati i tij u dogj dhe ai dhe familja e tij u vendosën më pas në Krushevë, vendlindja e nënës së tij. Pasi mësoi zanatin e pikturës, së bashku me vëllezërit e tij u nisën për në Sofje në kërkim të punës. Në kryeqytetin e Mbretërisë së sapokrijuar të Bullgarisë Çupovski punoi gjatë ditës dhe vizitoi shkollën e organizuar nga Dame Gruev, Petar Pop Arsov dhe nxënës të tjerë.

Mirëpo, pas kësaj vazhdoi shkollimin në Beograd në shkollën e mësuesve të Shoqërisë së Shën Savës nga viti 1893 deri në vitin 1894. Pas përfundimit të shkollimit në Beograd, Çupovski punoi si mësues serb në Papradishtë në vitet 1895-1896. Më pas u kthye në Beograd. Më pas vazhdoi studimet në Shën Petersburg. Revolucionari bullgar maqedonas Hristo Shaldev, i cili atëherë jetonte në Shën Petersburg, e përshkroi atë si një person që ndante pikëpamje pro-serbe. Sipas Shaldev, anëtar i rrethit të fshehtë maqedono-adrianopolitan dhe IMRO, ideologët kryesorë nën ndikimin e të cilëve Çupovskit dështoi, ishin profesorët serbë Stojan Novakoviq, Jovan Cvijiq dhe Aleksandar Beliq.[1] Sidomos Novakoviqi përdori rolin e tij diplomatik në Shën Petersburg për të vënë në praktikë idetë e tij, nëpërmjet mbështetjes së tij për Shoqërinë Letrare Maqedonase, e themeluar në Shën Petersburg më 1902, dhe anëtarët e saj "maqedonistë" si Çupovski.[2][3]

Kur në vitin 1905 Çupovski u përpoq të organizonte për herë të parë një konferencë pan-maqedonase në Veles, ai u dëbua nga qyteti nga një shef lokal i IMRO-së Ivan Naumov,[4][5] dhe u kërcënua me vdekje për promaqedonët e tij dhe idetë antibullgare.[6] Blaže Ristovski pretendon se kjo ndodhi për shkak të intrigave të peshkopit lokal bullgar Mitropolitan dhe veprimtarisë së Shaldevit, i cili më pas e përshkroi Çupovskin si agjent serb,[7] por më në fund, në Kujtimet e tij, do të paraqiste një letër nga Çupovski, të shkruar në 1904, ku ai flet kundër “propagandës serbe në Maqedoni dhe ndikimit të saj shkatërrues në popull”.[8] Disa studiues bullgarë supozojnë gjithashtu se Çupovski ishte një figurë margjinale dhe agjent serb në një shërbim të Ministrisë së Punëve të Jashtme Perandorake Ruse.[9][10]

Pas shpërthimit të Luftës Ballkanike në vitin 1912, Çupovski mbërriti më 17 nëntor në Sofje, ku u takua me një pjesë të emigracionit maqedonas, por pa shumë sukses. Më 4 dhjetor, ai mbërriti në Shkup, ku Çupovski qëndroi në shtëpinë e dajës së tij dhe gjithashtu u takua me disa qytetarë vendas. Edhe kjo përpjekje për t'i bindur ata të përvetësojnë idetë e tij promaqedonase dështoi, madje ai u dëbua nga i afërmi i tij.[11]

Më pas ai shkoi në Veles, ku organizoi një konferencë panmaqedonase, në të cilën de facto morën pjesë disa revolucionarë vendas nga krahu i majtë i IMRO-së. Çupovski i bindi që të dërgojnë përfaqësues në konferencën e paqes në Londër, në përpjekje për të ruajtur integritetin e rajonit të Maqedonisë, por më në fund edhe kjo përpjekje përfundoi pa sukses. Më pas Çupovski u largua nga Maqedonia dhe u kthye në Petersburg, ku inicioi dërgimin e një memorandumi për pavarësinë e Maqedonisë për Fuqitë e Mëdha dhe një tjetër për vendet e Lidhjes Ballkanike.[12] Pas luftërave ballkanike dhe aneksimit serb të Maqedonisë së Vardarit, Çupovski ekspozoi gjithashtu çdo detaj të propagandës shoviniste serbe dhe çdo viktimë të agresionit serb.[13][14]

Ai ishte një nga themeluesit e Shoqërisë Letrare Maqedonase, e themeluar në Shën Petersburg në vitin 1902, dhe shërbeu si kryetar i saj nga viti 1902 deri më 1917. Çupovski ishte gjithashtu autor i një numri të madh artikujsh dhe dokumentesh zyrtare, botues i buletinit të shtypur të Kolonia Maqedonase dhe organizator i disa shoqatave maqedonase. Ai shkroi vargje në rusisht dhe maqedonisht. Ai gjithashtu prodhoi fjalorin e parë maqedonisht-rusisht, punoi në një gramatikë maqedonase dhe një monografi enciklopedike për Maqedoninë dhe maqedonasit. Ai gjithashtu hartoi një hartë etnike dhe gjeografike të Maqedonisë.

Në periudhën 1913–1914, Çupovski botoi gazetën "Македонски Голосъ" (Zëri Maqedonas) në të cilën ai dhe anëtarët e tjerë të Kolonisë Maqedonase të Petersburgut promovuan ekzistencën e një populli maqedonas të veçantë, i cili është i ndryshëm nga grekët, bullgarët dhe serbët, dhe po luftonin për të popullarizuar idenë për një shtet të pavarur maqedonas. Pas Luftës së Parë Botërore dhe Revolucionit të Tetorit në Rusi, veprimtaria politike e Çupovskit pushoi.

Dimitrija Çupovski konsiderohet si një nga maqedonasit etnikë më të shquar në histori dhe një nga aktorët më të rëndësishëm të fillimit të nacionalizmit maqedonas.

Referimet

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ Extracts from the memoirs of Hristo Shaldev, Macedonian revolutionary (1876–1962), Macedonian Patriotic Organization "TA" (Adelaide, Australia, 1993), 2. The Slav Macedonian Student Society in St. Petersburg.
  2. ^ One hundred years of Yugoslavia: the vision of Stojan Novaković revisited, The Journal of Nationalism and Ethnicity, Volume 39, Issue 6, 2011, Bojan Aleksov, pp. 997–1010.
  3. ^ The national idea as a research problem Problems in European civilization, Instytut Slawistyki (Polska Akademia Nauk) Jolanta Sujecka, 2002, ISBN 838661949X, p. 279.
  4. ^ We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe, Diana Mishkova, Central European University Press, 2009, ISBN 9639776289, p. 133.
  5. ^ Blaže Ristovski, Вардар: научно-литературно и општествено-политичко списание на К. П. Мисирков, Skopje, 1966, p. 34.
  6. ^ The Past in Question: Modern Macedonia and the Uncertainties of Nation, Keith Brown, Princeton University Press, 2003, ISBN 0691099952, p. 270.
  7. ^ Blaže Ristovski, Столетија на македонската свест, Skopje: Kultura, 2001, p. 35
  8. ^ Extracts from the memoirs of Hristo Shaldev: 2. The Slav Macedonian Student Society in St. Petersburg, Macedonian Patriotic Organization "TA" (Adelaide, Australia, 1993), p. 17.
  9. ^ Historical Dictionary of the Republic of Macedonia, Dimitar Bechev, Scarecrow Press, 2009, ISBN 0810862956, p. 52.
  10. ^ Македонизмът и съпротивата на Македония срещу него. Коста Църнушанов, Унив. изд. "Св. Климент Охридски", София, 1992 г. p. 82.
  11. ^ Македонизмът и съпротивата на Македония срещу него. Коста Църнушанов, Унив. изд. "Св. Климент Охридски", София, 1992 г. стр. 82.
  12. ^ The Balkan Wars in the Eyes of the Warring Parties: Perceptions and Interpretations, Igor Despot, iUniverse, 2012, ISBN 1475947038, p. 242.
  13. ^ Čupovski noted the concise number of victims of the Serbian massacres against the Macedonians: "Serbian terror", МАКЕДОНСКIЙ ГОЛОСЪ, No. 8, (December 22, 1913), pg. 15
  14. ^ Čupovski аbout the Serbian vandalism against the Macedonian cultural heritage: "They are worse than the Turks". – МАКЕДОНСКIЙ ГОЛОСЪ, No. 1, (Јune 9, 1913), pg. 23
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Dimitrija_Çupovski&oldid=2403182"