Jani Koleti

Jani Koleti
Jani Koleti
Ἰωάννης Κωλέττης
Kryeministër i Greqis
	Në detyrë; Qershor 12, 1834 – Qershor 1, 1835
Monarku	Otho
Paraprirë nga	Alexandros Mavrokordatos
Pasuar nga	Graf von Armansperg
	Në detyrë; Gusht 18, 1844 – Shtator 17, 1847
Monarku	Otho
Paraprirë nga	Alexandros Mavrokordatos
Pasuar nga	Kitsos Tzavelas
Të dhëna vetjake
U lind më	1773/4; Sëraka, Epir, Perandoria Osmane
Vdiq më	Shtator 17, 1847; Athinë, Greqi
Partia politike	party franceze
Profesioni	Mjek

Jani Koleti (Ioannis Kolettis)(Greqisht^[1]: Ιωάννης Κωλέττης^[2]) (1773-1847), ishte një politikan Grek i cili luajti një rol të rëndësishëm në çështjet greke nga Lufta e Pavarësisë Greke ^[3], gjatë viteve të hershme të Mbretërisë greke, duke u përfshirë si ministër në Francë dhe duke shërbyer dy herë si kryeministër. Jani Koleta, gjithashtu shërbeu si mjek i Ali Pashës, para revolucionit grek.

Jeta e hereshme

Kolettis ishte me origjinë Arumane.^[4] Ai lindi në Sëraka Epir dhe luajti një rol udhëheqës në jetën politike të shtetit Grek në vitet 1830 dhe 1840. Kolettis studioi mjekësi në Pizë, Itali dhe u ndikua nga lëvizja Carbonari dhe filloi të planifikojë kthimin e tij në Epir, në mënyrë që të marrë pjesë në luftërat e pavarësisë së Greqisë.

Në 1813, ai u vendos në Janinë, ku shërbeu si mjek dhe pasi fitoi qëndrimin, u rekrutua si mjeku personal i djalit të Ali Pashës, Muqtar Pasha. Ai mbeti në Janinë deri në Mars 1821, kur hyri në Filiki Eteria dhe u nis për në Sërakë, së bashku me kryepriftin Raggos, me qëllim përhapjen e revolucionit në Greqinë Qendrore (Rumeli), por përpjekjet e tij dështuan shpejt për shkak të reagimit të shpejtë të ushtrisë osmane . Kolettis ishte udhëheqësi i partisë pro-franceze dhe fuqinë e tij e bazoi në marrëdhëniet e tij me krerët e Greqisë Qendrore, por edhe në aftësinë e tij për të eleminuar kundërshtarët e tij duke vepruar prapa skenave.

Lufta Greke e Pavarësisë

Në Asamblenë e Parë Kombëtare Greke, në Epidavros, ai mori pjesë si përfaqësuesi i Epirit dhe në janar 1822 u bë Ministër i Punëve të Brendshme. Pas Asamblesë së Dytë Kombëtare Greke, në Astros në maj 1823 ai u emërua nënprefekt i Eubojas dhe arriti të largojë trupat turke nga ishulli. Në të njëjtën kohë, ai vazhdoi aktivitetet e tij politike, duke rezultuar në zgjedhjen e tij si anëtar i Trupit Legjislativ (Νομοθετικόν), një pozicion që e mbajti deri më 1826.

Në fund të 1824, gjatë luftës civile midis fraksioneve rebele, ai ishte në krye të partisë Roumeliot (Greqia Qendrore) dhe mposhti partinë Moreot ose Peloponnesian, e cila kundërshtoi qeverinë e Kunduriotit. Sidoqoftë, në Asamblenë e Tretë Kombëtare Greke, ai mbështeti partinë Peloponeziane dhe me mbështetjen e saj u caktua të stërviste trupa nga Thesalia dhe Maqedoni, me qëllim shkatërrimin e depove të burimeve osmane në Atalanti. Sidoqoftë, i gjithë operacioni dështoi për shkak të papërvojë të tij në çështjet ushtarake, gjë që shkatërroi reputacionin e tij.

Karriera politike pas vitit 1821

Kur Jani Kapodistria zbarkoi në Nafplio në janar 1828 si guvernator, ai u emërua si guvernator i Samos dhe më vonë, në korrik 1829 si Ministër i Mbrojtjes. Në tetor 1831, Kapodistria u vra; në luftën civile pasuese, e cila zgjati deri më 1832, Kolettis ishte edhe njëherë udhëheqës i Partisë Roumeliote. Ai u përpoq, së bashku me Teodor Kollokotroni dhe Augustinos Kapodistrias për të formuar një qeveri, por për shkak të mosmarrëveshjeve të rënda koalicioni u shpërbë. Për të marrë udhëheqjen pas vitit 1821, ai konsiderohet përgjegjës për vdekjen e një Heroi të madh të Pavarësisë Greke, Odysseus Androutsos, dhe gjithashtu përgjegjës për ndarjen ("përçani dhe pushtoni") një çift legjendar të Pavarësisë Greke: Princi Dimitrius Ypsilantis dhe Manto Mavrogenous.

Karriera politike gjatë mbretërimit të Otos

Derisa Otho i Greqisë të mbushte moshën madhore, Kolettis ishte Ministër i Marinës dhe Ministër i Mbrojtjes. Në 1835, ai u dërgua në Francë si ambasador, ku ai krijoi lidhje me politikanë dhe intelektualë francezë. Ai u kthye në Greqi pas grushtit të shtetit që shpërtheu në Athinë në Shtator 1843, i cili e detyroi Mbretin Otho të jepte një kushtetutë dhe Kolettis mori pjesë në Asamblenë Kushtetuese të mëvonshme. Për të kontestuar zgjedhjet në 1844, ai formoi një parti, Partia Franceze (Γαλλική World) dhe së bashku me Andreas Metaxas, udhëheqësi i Partisë Ruse formuan një qeveri. Kur Metaxas dha dorëheqjen, ai u bë Kryeministër dhe shërbeu si i tillë deri në vdekjen e tij në 1847. Atij i besohet konceptimi i Megali Idea ose "Ideja e Madhe" e cila u bë thelbi i politikës së jashtme Greke deri në fillim të shekullit të 20-të.

Ideja e madhe

Brenda kësaj atmosfere politike dhe ideologjike, më 14 janar 1844, Asambleja Kombëtare debatoi artikujt e kushtetutës së re. Një nga çështjet më të rëndësishme në diskutim ishte artikulli i tretë, i cili përcaktonte shtetësinë helene. Disa ditë më parë, një ligj i ri u fut në debat kur deputetë të caktuar propozuan përcaktimin e një dallimi midis homogjeneve dhe autoktonëve Grekëve . Nën retorikën nacionaliste debati kishte një karakter tejet shoqëror. Kur shteti helen u themelua në 1830, shumica e zyrave në administratën publike ishin të zëna nga homogjene - kryesisht Phanariots, por edhe individë që vinin nga Evropa Perëndimore. Qysh në vitin 1844 Universiteti i Athinës, i cili ishte themeluar në 1837, prodhoi të diplomuarit e tij të parë. Këta profesionistë të rinj kundërshtuan me forcë të drejtën e emigrantëve për të zënë poste publike.

Në fjalën e tij, Kolettis, duke u mbështetur në argumente historike, demonstroi detyrën e helenëve të çliruar për të luftuar për çlirimin e të gjitha trojeve Greke. Kjo përbënte ‘Ideja e Madhe — e racës helenike. Greqia konsiderohej si qendra e Evropës. Ajo nuk i përkiste as perëndimit, as lindjes, gjë që e lejonte atë të ishte perëndimore dhe lindore në të njëjtën kohë, një goditje që do të ishte burimi i shumë projekteve kulturore dhe politike që pasuan. Në të kaluarën, Greqia kishte ndriçuar Perëndimin dhe tani ishte e destinuar që përmes rilindjes së saj të ofronte dritën e saj për në Lindje.

Për të arritur këtë qëllim, Helenët duhej të bashkoheshin në një shtet, një fe, një kauzë dhe një kushtetutë. Fokusi simbolik i mobilizimit të përhershëm të kombit duhet të jetë qyteti që kapi imagjinatën e të gjitha kombeve të Ballkanit, kryeqyteti i dy perandorive, Kostandinopoja. Kështu, ky ligjërim, përveç një artikulimi të irredentizmit territorial, përbënte ekuivalentin politik të një profecie. Eshtë interesant, edhe pse Kostandinopoja pushtoi një vend qendror si referencë politike, Bizanti si një diskurs historik dhe kulturor nuk e kishte akoma fituar vendin e tij mbizotërues në imagjinatën historike Greke dhe periudha Bizantine nuk ishte akoma e integruar në mënyrë efikase në kanunin kombëtar historiografik. Kjo do të ishte detyra e mbrojtësit të Kolettis, historianit Kostandinos Paparrigopoulos. Megjithë karakterin e tij të dukshëm oportunist, fjalimi i Kolettis arriti të përmbledhë shqetësimet dhe ëndrrat e një shteti të sapokrijuar që kërkon një vizion. Me aftësinë e tij retorike ai u bëri thirrje ndjenjave patriotike të audiencës së tij, duke kujtuar ata për betimin e marrë në 1821 kur të gjithë Grekët u ngritën kundër sundimit Osman.

Vetë koncepti i "Idesë së Madhe" përfundimisht u sfidua nga vetë vëllezërit "skllavëruar". Pas reformave të 1839 - 1856, i njohur si Tanzimat, dhe hapjes së mundësive të reja për komunitetet jo-muslimane të Perandorisë Osmane, në mënyrë të veçantë u promovuan elitat e lulëzuara greko-ortodokse të Kostandinopojës dhe Smyrna-s (Izmir, Turqia e sotme). politika e Ἑλληνο-οθωμανισμός (heleno-osmanizëm), e cila u përpoq të siguronte marrëdhënie miqësore midis dy shteteve dhe dënoi ekspansionizmin e shtetit helen. Sidoqoftë, pas Kongresit të Berlinit në 1878, mbështetja për "Idenë e Madhe" u rinovua dhe përfundimisht çoi në triumfin Grek në Luftërat Ballkanike të 1912-1313 dhe, me Traktatin e Sèvres, krijimin e një "Greqie të Madhe".

Fjalimi i Megali Ideas

Dridhem kur mendoj përsëri në atë ditë në të cilën jemi betuar të japim gjithçka, madje edhe vetë jetën tonë, për lirinë e Greqisë. Shumë nga ata që e dhanë këtë betim janë akoma gjallë. Sa thellë duhet ta ndiejmë peshën e këtij betimi me këtë rast, kur jemi mbledhur për të hartuar Kushtetutën, këtë ungjill të ekzistencës sonë politike, në mënyrë që, tani e tutje, të kemi dy ungjij, një nga fetarët tanë dhe një nga ekzistenca jonë politike. Për shkak të vendndodhjes gjeografike, Greqia është qendra e Evropës; pozicionuar kështu, dhe duke pasur në të djathtë të saj Lindjen, dhe në të majtë të saj Perëndimin, ajo është destinuar, nga njëra anë, duke rënë, për të ndriçuar Perëndimin dhe, nga ana tjetër, duke u rilindur, për të ndriçuar Lindjen. E para u realizua nga të parët tanë, ndërsa kjo e fundit na është caktuar; është në frymën e këtij betimi dhe të kësaj "Ideje të Madhe" që kam parë gjithmonë fuqitë e komisionit të kombit në mënyrë që të mos vendosë më për fatin e Greqisë, por për racën helene. Si do të doja të isha sot në prani të Germanos, Zaimis, Kolokotronis, 1 fuqiplotë të Asamblesë Kombëtare të së kaluarës, dhe atyre që morën armë për këtë kauzë, në mënyrë që ata të pajtohen me mua se si kemi distancuar nga ajo ide e një Atdheu të cilën e pamë së pari të shprehur në këngën e Rigas. Atëherë të bashkuar, me një frymë, ata prej nesh që mbartnin emrin Hellenes, pushtuan një pjesë të gjithë çështjes. [...]

14 Mbretëria e Greqisë nuk është vetem Greqi. Ajo përbën vetëm një pjesë, më e vogëla dhe më e dobëta. Emri Hellenes përshkruan jo vetëm ata që jetojnë në këtë mbretëri, por edhe ata që jetojnë në Janinë, në Selanik, në Serres, në Adrianopojë, në Kostandinopojë, në Trebizond, në Kretë, në Samos dhe në çdo territor të lidhur me historinë helene dhe raca helene. […] Ekzistojnë dy bërthamë kryesore të helenizmit: Athina, kryeqyteti i Mbretërisë Helenike dhe Qyteti (Kostandinopojë), vizioni dhe shpresa e të gjithë helenëve. […]

15 Dhe, sigurisht, ju keni të njëjtin besim, dhe të njëjtën dëshirë, sepse secili prej jush ka në vetvete idenë e origjinës së tij të lavdishme helene; secili nga ju mendon se ky Kuvend u mbajt në Athinë, lavdia, madhështia dhe monumentet e paimitueshme të të cilave janë admiruar me shekuj, dhe do të vazhdojnë të admirohen. Athina dhe e gjithë Greqia, e ndarë në kohërat e lashta në shtete të ndara, ra dhe, duke rënë ndriçuar botën. Cfare shprese ofron Greqia sot, rilindur dhe bashkuar në një Shtet, në një kauzë, dhe një forcë, në një fe, dhe, së fundi, në një kushtetutë, të cilën ne po sjellim tani?

Referenca

^ Greek is an independent branch of the Indo-European family of languages, native to Greece, Cyprus, Albania and other parts of the Eastern Mediterranean and the Black Sea. It has the longest documented history of any living Indo-European language, spanning at least 3,500 years of written records. Its writing system has been the Greek alphabet for the major part of its history; other systems, such as Linear B and the Cypriot syllabary, were used previously. The alphabet arose from the Phoenician script and was in turn the basis of the Latin, Cyrillic, Armenian, Coptic, Gothic, and many other writing systems.
^ Ioannis Kolettis (Greek: Ἰωάννης Κωλέττης; 1773/4^{[citation needed]} – September 17, 1847)]] Ioannis Kolettis (Greek: Ἰωάννης Κωλέττης; 1773/4^{[citation needed]} – September 17, 1847) was a Greek politician who played a significant role in Greek affairs from the Greek War of Independence through the early years of the Greek Kingdom, including as Minister to France and serving twice as Prime Minister.
^ Greek revolution The Greek War of Independence, also known as the Greek Revolution (Greek: Ελληνική Επανάσταση, Elliniki Epanastasi, or also referred to by Greeks in the 19th century as the Αγώνας, Agonas, "Struggle"; Ottoman: يونان عصياني Yunan İsyanı, "Greek Uprising"), was a successful war of independence waged by Greek revolutionaries against the Ottoman Empire between 1821 and 1830.
^ Richard Clogg. A Concise History of Greece. p. 47. Ioannis Kolettis, a Hellenised Vlach.

Parardhësi Alexandros Mavrokordatos	Kryeministër i Greqis Qershor 12, 1834 – Qershor 1, 1835	Pasardhësi Graf von Armansperg
Parardhësi Alexandros Mavrokordatos	Kryeministër i Greqis Gusht 18, 1844 – Shtator 17, 1847	Pasardhësi Kiço Xhavella

[1] Greek is an independent branch of the Indo-European family of languages, native to Greece, Cyprus, Albania and other parts of the Eastern Mediterranean and the Black Sea. It has the longest documented history of any living Indo-European language, spanning at least 3,500 years of written records. Its writing system has been the Greek alphabet for the major part of its history; other systems, such as Linear B and the Cypriot syllabary, were used previously. The alphabet arose from the Phoenician script and was in turn the basis of the Latin, Cyrillic, Armenian, Coptic, Gothic, and many other writing systems.

[2] Ioannis Kolettis (Greek: Ἰωάννης Κωλέττης; 1773/4^{[citation needed]} – September 17, 1847)]] Ioannis Kolettis (Greek: Ἰωάννης Κωλέττης; 1773/4^{[citation needed]} – September 17, 1847) was a Greek politician who played a significant role in Greek affairs from the Greek War of Independence through the early years of the Greek Kingdom, including as Minister to France and serving twice as Prime Minister.

[3] Greek revolution The Greek War of Independence, also known as the Greek Revolution (Greek: Ελληνική Επανάσταση, Elliniki Epanastasi, or also referred to by Greeks in the 19th century as the Αγώνας, Agonas, "Struggle"; Ottoman: يونان عصياني Yunan İsyanı, "Greek Uprising"), was a successful war of independence waged by Greek revolutionaries against the Ottoman Empire between 1821 and 1830.

[4] Richard Clogg. A Concise History of Greece. p. 47. Ioannis Kolettis, a Hellenised Vlach.

[1]

[2]

[3]

[4]