Luani i Afrikës Qendrore
| Luani i Afrikës Qendrore | |
|---|---|
| |
| Një luaneshë në Parkun Kombëtar të Virungës, Republika Demokratike e Kongos | |
Klasifikimi shkencor 
| |
| Mbretëria: | Animalia |
| Filumi: | Chordata |
| Klasa: | Mammalia |
| Rendi: | Carnivora |
| Nënrendi: | Feliformia |
| Familja: | Felidae |
| Nënfamija: | Pantherinae |
| Gjinia: | Panthera |
| Lloji: | |
| Nënlloji: | |
| Popullata: | Luani i Afrikës Qendrore
|
| Sinonimet[1] | |
|
më parë:
| |
Luani i Afrikës Qendrore (Panthera leo leo)[2][3] ndodhet në Afrikën Qendrore. Në këtë pjesë të Afrikës, popullatat e luanit janë të pranishme në Kamerun, Republikën e Afrikës Qendrore, Çadin, Sudanin dhe në Republikën Demokratike të Kongos. Deri në vitin 2016, ky nënlloj u konsiderua rajonalisht i zhdukur në Gabon, në Guinean Ekuatoriale dhe në Republikën e Kongos.
Rezultatet e një studimi filogjeografik tregojnë se popullatat e luanit në vendet e vargut të Afrikës Qendrore dhe Veriore janë gjenetikisht të afërta me popullsinë në Afrikën Veriore dhe Perëndimore, dhe me Indinë, duke formuar një kollë të dallueshme nga popullatat e luanit në Afrikën Jugore dhe Lindore.[4] Në vitin 2017, forca e klasifikimit të maceve e BNRN ndau luanin në dy nënlloje P. l. leo dhe P. l. melanochaita.[2]
Historia taksonomike
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Kërkimet gjenetike
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Që nga viti 2006, u zhvilluan disa studime filogeografike[5][6] për të ndihmuar në sqarimin e statusit taksonomik të mostrave të luanit të mbajtur në muze dhe në zona të egra. Rezultatet tregojnë se popullatat e luanit në pjesën veriore të Afrikës Qendrore dhe Etiopisë janë gjenetikisht të afërt me popullsinë në Afrikën Perëndimore dhe Veriore dhe Azinë, ndërsa popullatat në pjesën jugore të Afrikës Qendrore janë më pranë popullatave në Afrikën Jugore dhe Lindore.[7] Disa luanë që u mbajtën në kopshtin zoologjik Addis Abeba të Etiopisë u gjetën të jenë gjenetikisht të ngjashme me luanët e egër nga Kameruni dhe Çadi. Analiza e të dhënave filogjenetike të 194 mostrave të luanit nga 22 vende të ndryshme zbuloi se luanët e Afrikës Qendrore dhe Afrikës Perëndimore formojnë një grup filogeografik që ndoshta ka diverguar rreth 186,000-128,000 vjet më parë nga grupi melanochaita në Afrikën Lindore dhe Jugore.[7]
Përhapja dhe habitati
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Popujt e luanit të Afrikës Qendrore jetojnë përgjithmonë në pyjet e shiut dhe së Savana. Në Kamerun, një popullsi prej 100-400 luanë jeton në Parkun Kombëtar të Bénoué. Grupet e vogla të luanit janë të pranishëm në Parkun Kombëtar të Uaza.[3]
Në Republikën e Afrikës Qendrore, rreth 150-500 luanë ndoshta kanë mbetur. Vlerësime të tjera supozojnë 1,252 luanë në vend, por në përgjithësi numrat në Afrikën Qendrore mendohet të jenë jo të besueshme.[8]
Në Gabon, prania e luanëve në Parkun Kombëtar të Batekomit ishte e dyshimtë gjatë vitit 2010. Në vitin 2015, një kamera kurthe regjistroi një luan mashkull të vetëm në zonën e mbrojtur.[9][10] Vazhdimi i kapjes së kamerës në zonë për më shumë se një vit regjistroi të njëjtin luan në mënyrë të përsëritur. Mostrat e flokëve të luanit u mblodhën për analiza filogenetike dhe u krahasuan me mostrat e indeve të luanëve nga Gaboni dhe Republika e Kongos që u vranë në shekullin e 20-të. Rezultatet tregojnë se ky individ është i lidhur ngushtë me popullsinë e luanit të zonës. Gjithashtu është menduar e mundur që ky luan të shpërndahet në zonën nga Namibia ose Botsvana.[11]
Në Republikën e Kongos, Parku Nacional Odzala-Kokoua u konsiderua si një kështjellë e luanit në vitet 1990. Deri në vitin 2014, asnjë luan nuk u regjistrua në zonën e mbrojtur, kështu që tani, speciet konsiderohen të zhdukura në këtë vend.
Në Republikën Demokratike të Kongos, rreth 175 luanë u vlerësuan në Parkun Kombëtar të Garamba në 2004, dhe 60 në Parkun Kombëtar të Virungës. Kjo e fundit formon një popullsi të afërt me luanë në Ugandë. Në pellgun e lumit Kongo, Parku Kombëtar i Virungës dhe Parku Kombëtar Rajonal i Elizabethit në Ugandë konsiderohet si një kështjellë e mundshme e luanit në Afrikën Qendrore.
Në Çad, luanët jetojnë në Rezervën Mina-Fall. Në vitin 2004, popullsia e luanit në vend u vlerësua në maksimum 225 individë.
Ekologjia dhe sjellja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Luanët gjuajnë gjitarë të mëdhenj në rangun prej 40–270 kg (88–595 lb), duke përfshirë zebrën, impalanë gazelën e Thomson, gjirafën dhe Buallin e ujit.[12]
Gjithashtu janë raportuar ngjarjet ku elefantët e rinj rreth 300 kilograms (660 lb) janë marrë.[12]
Kërcënimet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në Afrikë, luanët vriten në mënyrë të paracaktuar ose në hakmarrje pasi kanë vrarë bagëtitë. Popullatat gjithashtu kërcënohen nga pakësimi i presë dhe humbjes së habitatit. Që nga viti 1996, popullatat e luanit Afrikan janë renditur si të rrezikuar në Listën e Kuqe të BNRN-së.
Ruajtja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Popujt e luanit të Afrikës janë përfshirë në CITES Shtojcën II. Në vitin 2006, u hartua një strategji konservimi e luanit për Afrikën Perëndimore dhe Qendrore në bashkëpunim në mes të zyrave rajonale të BNRN dhe disa organizatave të mbrojtjes së kafshëve të egra. Strategjia parasheh ruajtjen e habitatit të mjaftueshëm, sigurimin e një baze të mjaftueshme të presë, të bëjë qëndrueshmërinë e luanit dhe të njeriut dhe të zvogëlojë faktorët që çojnë në fragmentimin e mëtejshëm të popullsisë.[13]
Në kulturë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ekipi ndërkombëtar i futbollit të Kamerunit ndryshe quhet dhe si: "Luanët e padurueshëm".[14]
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ Wozencraft, W. C. (2005). "Panthera leo". përmbledhur nga Wilson, D. E.; Reeder, D. M. (red.). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (në anglisht) (bot. 3rd). Johns Hopkins University Press. fq. 546. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
- ^ a b A. C. Kitchener; C. Breitenmoser-Würsten; E. Eizirik; A. Gentry; L. Werdelin; A. Wilting; N. Yamaguchi; A. V. Abramov; P. Christiansen; C. Driscoll; J. W. Duckworth; W. Johnson; S. J. Luo; E. Meijaard; P. O’Donoghue; J. Sanderson; K. Seymour; M. Bruford; C. Groves; M. Hoffmann; K. Nowell; Z. Timmons; S. Tobe (2017). "A revised taxonomy of the Felidae: The final report of the Cat Classification Task Force of the IUCN Cat Specialist Group" (PDF). Cat News. Special Issue 11.
{{cite journal}}: Mungon|author9=(Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Bauer, H.; Van Der Merwe, S. (2004). "Inventory of free-ranging lions Panthera leo in Africa". Oryx. 38 (1): 26–31. doi:10.1017/S0030605304000055.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bertola, L.D.; Jongbloed, H.; Van Der Gaag K.J.; De Knijff, P.; Yamaguchi, N.; Hooghiemstra, H.; Bauer, H.; Henschel, P.; White, P.A.; Driscoll, C.A.; Tende, T.; Ottosson, U.; Saidu, Y.; Vrieling, K.; de Iongh, H. H. (2016). "Phylogeographic patterns in Africa and High Resolution Delineation of genetic clades in the Lion (Panthera leo)". Scientific Reports. 6: 30807. doi:10.1038/srep30807.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Antunes, A.; Troyer, J. L.; Roelke, M. E.; Pecon-Slattery, J.; Packer, C.; Winterbach, C.; Winterbach, H.; Johnson, W. E. (2008). "The Evolutionary Dynamics of the Lion Panthera leo Revealed by Host and Viral Population Genomics". PLOS Genetics. 4 (11): e1000251. doi:10.1371/journal.pgen.1000251. PMC 2572142. PMID 18989457.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: DOI i lirë i pashënjuar (lidhja) - ^ Bertola, L. D.; Van Hooft, W. F.; Vrieling, K.; Uit De Weerd, D. R.; York, D. S.; Bauer, H.; Prins, H. H. T.; Funston, P. J.; Udo De Haes, H. A.; Leirs, H.; Van Haeringen, W. A.; Sogbohossou, E.; Tumenta, P. N.; De Iongh, H. H. (2011). "Genetic diversity, evolutionary history and implications for conservation of the lion (Panthera leo) in West and Central Africa". Journal of Biogeography. 38 (7): 1356–1367. doi:10.1111/j.1365-2699.2011.02500.x.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Bruche, S.; Gusset, M.; Lippold, S.; Barnett, R.; Eulenberger, K.; Junhold, J.; Driscoll, C. A.; Hofreiter, M. (2012). "A genetically distinct lion (Panthera leo) population from Ethiopia". European Journal of Wildlife Research. 59 (2): 215–225. doi:10.1007/s10344-012-0668-5.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Riggio, J.; Jacobson, A.; Dollar, L.; Bauer, H.; Becker, M.; Dickman, A.; Funston, P.; Groom, R.; Henschel, P.; de Iongh, H.; Lichtenfeld, L.; Pimm, S. (2013). "The size of savannah Africa: a lion's (Panthera leo) view". Biodiversity Conservation. 22 (1): 17–35. doi:10.1007/s10531-012-0381-4.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Henschel, P.H., Azani, D.E., Burton, C.O., Malanda, G., Saidu, Y.O., Sam, M.O., Hunter, L.U. (2010). Lion status updates from five range countries in West and Central Africa. Cat News 52: 34–39.
- ^ Hedwig, D., Kienast, I., Bonnet, M., Curran, B.K., Courage, A., Boesch, C., Kühl, H.S. and King, T. (2017). "A camera trap assessment of the forest mammal community within the transitional savannah‐forest mosaic of the Batéké Plateau National Park, Gabon". African Journal of Ecology. doi:10.1111/aje.12497.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) - ^ Barnett, R., Sinding, M.H., Vieira, F.G., Mendoza, M.L., Bonnet, M., Araldi, A., Kienast, I., Zambarda, A., Yamaguchi, N., Henschel, P., Gilbert, M.T. (2018). "No longer locally extinct? Tracing the origins of a lion (Panthera leo) living in Gabon". Conservation Genetics. 19 (3): 1−8. doi:10.1007/s10592-017-1039-2.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Emra të shumëfishtë: lista e autorëve (lidhja) - ^ a b M. W. Hayward; G. I. Kerley (2005). "Prey preferences of the lion (Panthera leo)". Journal of Zoology. 267 (3): 309–322.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Grupi i posatçëm i maceve. Strategjia për ruajtjen e luanit të Afrikës Perëndimore dhe Qendrore. BNRN, Kamerun
- ^ "Cameroon wins Africa Cup of Nations". Daily Nation (në anglisht). Marrë më 2017-02-09.