Puducherry (territori i bashkimit)
Stampa:Infobox Indian state or territoryPuducherry ( /ˌ p ʊ d ʊ ˈ tʃ ɛr i / PUU-duu-CHERR-ee ), njohur gjithashtu si Pondicherry ( /ˌ p ɒ n d ɪ ˈ tʃ ɛr i / PON-dih-CHERR-ee ; frëngjisht: Pondichéry ; shqip: Puduçerri ose Puduqershi), është një territor i bashkimit të Indisë, i përbërë nga katër rrethe të vogla gjeografikisht të palidhura. Ai u formua nga katër territoret e ish Indisë Franceze, përkatësisht Pondichéry (atëherë Puducherry), Karikal (Karaikal), Mahé dhe Yanaon (tani Yanam ), duke përjashtuar Chandannagarin (Chandernagore), dhe është emërtuar sipas distriktit më të madh, Puducherry, i cili ishte gjithashtu kryeqyteti i Indisë Franceze. I njohur historikisht si Pondicherry ( Pāṇṭiccēri ), territori ndryshoi emrin e tij zyrtar në Puducherry më 1 tetor 2006. [1] [2]
Territori i Unionit i Puduçerrit shtrihet në pjesën jugore të Gadishullit Indian. Zonat e rrethit Puducherry dhe distrikti Karaikal kufizohen nga shteti i Tamil Nadusë, ndërsa rrethi Yanam dhe rrethi Mahé janë të rrethuara nga shtetet e Andhra Pradeshit dhe Keralës, përkatësisht. Puduçerri është i 29-ti më i populluari nga 36 shtetet dhe territoret e bashkimit të Indisë, dhe territori i tretë më i dendur i bashkimit. Ai ka një produkt të brendshëm bruto (PBB) prej 210 bilionë ₹ ose 2.6 bilionë dollarë dhe renditet i 25-ti në Indi . [3]
Emri[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Emri Puducherry është një përbërje e fjalëve tamile putu dhe cēri që do të thotë "geto e re"; emri i tij i vjetër Pondicherry është një version i galicizuar i Pāṇṭicēri që do të thotë "lagje e varfër e Panditëve".
Puducherry ka pesë emra zyrtarë, për shkak të diversitetit të tij gjuhësor, trashëgimisë franceze të së kaluarës dhe trashëgimisë së Indisë Britanike. [4]
- Anglisht: Union territory of Puducherry
- frëngjisht: Territoire de Pondichéry
- Tamil: புதுச்சேரி ஒன்றியப் பகுதி, romanizimi: Putuccēri Onṟiyap Pakuti[5]
- Telugu: పుదుచ్చేరి కేంద్రపాలిత ప్రాంతము, romanizimi: Puduccēri Kēndrapālita Prāntamu[6]
- Malajalam: പുതുച്ചേരി കേന്ദ്രഭരണപ്രദേശം, romanizimi: Puduccēri Kēndrabharaṇapradēśam[7]
Historia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Në 1674, komuna e Pondicherry (Pondichéry) u bë një koloni në perandorinë koloniale franceze . Së bashku me Chandernagor (tashmë francez që nga viti 1673), Mahé (që nga viti 1721), Yanam ( Yanaon ) (që nga viti 1723), Karaikal (Karikal) (që nga viti 1739) dhe Masulipatam (1760), formoi koloninë e Indisë Franceze, nën një të vetme. Guvernatori francez në Pondicherry, megjithëse sundimi francez mbi një ose më shumë prej këtyre enklavave u ndërpre në mënyrë të përsëritur nga pushtimet britanike . Territoret e Indisë Franceze iu transferuan plotësisht Republikës së Indisë de facto më 1 nëntor 1954 dhe de jure më 16 gusht 1962, kur India Franceze pushoi së ekzistuari, duke u bërë territori aktual i bashkimit indian i Pondicherry, duke kombinuar katër enklavat bregdetare. E pesta, Chandannagar, u bashkua me shtetin e Bengalit Perëndimor në 1954. Menjëherë pas transferimit de facto, zona u riemërua "Shteti i Pondicherry" me Urdhrin "Ngulimet Franceze (Ndryshimi i Emrit), 1954" të lëshuar nga Ministria e Punëve të Jashtme të Indisë . [8] :37Shteti i Pondicherry vazhdoi të ishte nën kontrollin e drejtpërdrejtë të Qeverisë së Indisë nën kujdesin e Ministrisë së Punëve të Jashtme deri më 31 gusht 1964. Ndërkohë, me fuqi nga 1 korriku 1963, shteti i Pondicherry u bë zyrtarisht Territori i Bashkimit i Pondicherry dhe pas 31 gushtit 1964 ai kaloi nën kontrollin e Ministrisë së Punëve të Brendshme. [8] :37
Gjeografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Territori i Unionit i Puduqershisë përbëhet nga katër rrethe të vogla të palidhura : rrethi Puducherry ( 293 km2), rrethi Karaikal ( 161 km2) dhe distrikti Yanam ( 20 km2) në Gjirin e Bengalit dhe rrethin Mahé ( 9 km2) në Detin e Lakadiveve, duke mbuluar një sipërfaqe totale prej 483 km2. Puduçerri dhe Karaikali kanë zonat dhe popullsinë më të madhe, dhe janë të dyja enklava të Tamil Nadusë . Yanam dhe Mahé janë enklava të Andhra Pradeshit dhe Keralës, respektivisht. Popullsia e saj, sipas Regjistrimit të 2011, është 1,394,467. Puduçerri është territori më i vogël i bashkimit për sa i përket vijës bregdetare detare me 30.6 km gjatësi.
Disa nga rajonet e Puduçerrit janë vetë bashkime të enklavave jo të afërta, të quajtura shpesh "xhepa" në Indi. Rajoni Puduçerri përbëhet nga 11 xhepa të tillë, disa prej të cilëve janë shumë të vegjël dhe të rrethuar tërësisht nga territori i Tamil Nadusë. Rajoni Mahé përbëhet nga tre xhepa. Kjo gjeografi e pazakontë është një trashëgimi e periudhës koloniale me territorin e sotëm që ruan kufijtë e ish Indisë Franceze .
Të katër rajonet e Puduçerrit ndodhen në rajonin bregdetar. Pesë lumenj në rrethin Puducherry, shtatë në rrethin Karaikal, dy në rrethin Mahé dhe një në rrethin Yanam derdhen në det, por asnjë nuk buron brenda territorit.
Rrethet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Rrethi Puducherry është një enklavë e Tamil Nadusë .
- Rrethi Karaikal është një enklavë e Tamil Nadusë .
- Rrethi Mahé është një enklavë e Keralës .
- Rrethi Yanam është një enklavë e Andhra Pradeshit .
Demografia[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Sipas regjistrimit të vitit 2011, hinduizmi është feja kryesore, të cilit i përmbahet 87.3% e popullsisë. Fetë e tjera të praktikuara në territor përfshijnë krishterimin (6.3%) dhe Islamin (6.1%). [9]
Qeveria dhe administrata[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Puducherry është një territor bashkimi i Indisë dhe jo një shtet, që nënkupton se qeverisja dhe administrata bien drejtpërdrejt nën autoritetin federal. Është një nga tre territoret e bashkimit (me Territorin e Kryeqytetit Kombëtar të Delhi dhe Xhamu dhe Kashmiri ) me të drejtën e një amendamenti të veçantë kushtetues për një asamble legjislative dhe kabinet të zgjedhur të ministrave, duke përcjellë kështu shtetësinë e pjesshme. [10] Ka pasur një interes nga qeveria e territorit për të marrë shtetësinë e plotë, por çështjet buxhetore mbeten një konsideratë. Gjithashtu, Mahe dhe Yanam mund të kundërshtojnë një ndryshim të tillë të statusit. [11]
Gjuhët[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Gjuha e parë më e folur është tamilishtja, e cila është vendase në 88.2 % të popullsisë. Ka gjithashtu folës telugu ( 6.0 %), malajalam ( 3.8 %) dhe urdu ( 0.7 %). Gjuhët zyrtare të Puducherry janë frëngjisht, [12] tamilisht, telugisht (në Yanam ), Malajalamisht (në Mahe ) dhe anglisht . Një përmendje zyrtare në debatet parlamentare të Rajya Sabhës gjatë vitit 2006 konfirmon se Puduçerri i ka të gjitha këto pesë gjuhë si zyrtare. [13]
Peshkimit[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Potenciali për peshkim është i konsiderueshëm në Territorin e Bashkimit. Katër rajonet e Territorit të Unionit kanë një vijë bregdetare prej 45 km me 675 ujëra në breg, 1.347 hektarë ujë të brendshëm dhe 800 ha ujë të njelmët . 27 fshatra peshkimi detar dhe 23 fshatra peshkimi në brendësi të vendit strehojnë një popullsi peshkatarësh prej rreth 65,000 prej të cilëve 13,000 janë të angazhuar në mënyrë aktive në peshkim. Rezervuarët dhe pellgjet përdoren gjithashtu për rritjen e peshkut komercial.
Turizmi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Puducherry është një nga pikat turistike më të njohura në Indi për turistët kombëtarë dhe ndërkombëtarë. Puducherry ishte rezidenca e Sri Aurobindos (1872–1950) dhe Ashriami Sri Aurobindo ende funksionon nga Puducherry. Një qytet unik eksperimental Auroville, ideja e Nënës, banorët e të cilit janë tërhequr nga të gjitha pjesët e botës, ndodhet në periferi të qytetit. Ka disa tempuj, kisha, monumente, parqe dhe xhami që tërheqin turistët.
-
Aayi Mandapam (monument) -
Asambleja Legjislative e Puducherry -
Pamje nga Bregu Puducherry -
Mahe buzë lumit -
Një deve në plazh në Puducherry, Indi -
Kisha Karaikal -
Katedralja e konceptimit të papërlyer -
Në qendër të qytetit Karaikal -
Sanctuari i Zogjve Oussudu -
Karaikal Periyapalli -
Plazhi Karaikal
_(48917851913).jpg)
Transporti[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Hekurudhor[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Puducherry lidhet me një linjë të degëve hekurudhore nga kryqëzimi me pesë drejtime në Viluppuram dhe Chennai . Linja hekurudhore është një linjë me matës të gjerë me 16 trena fillestarë dhe 17 trena fundorë. [15]
Ajri[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Puduçerr ka një aeroport të quajtur Aeroporti Puducherry . Ai ka fluturime midis Puduçerrit dhe Hajderabadit. [16] Një aeroport i ri është propozuar në Karaikal i cili quhet Aeroporti Karaikal . [17] Aeroporti më i afërt me Yanam është Aeroporti Rajahmundry ( IATA : RJA, ICAO : VORY), 90 km larg.
Deti[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Puducherry ka disa porte, përkatësisht portin Karaikal, portin Puducherry, portin Mahe. Midis tyre, porti më i madh është Porti Karaikal . [18]
- ^ "South Asia | New name for old French territory". BBC News. 20 shtator 2006. Arkivuar nga origjinali më 22 shkurt 2014. Marrë më 10 shkurt 2014.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "National : Bill to rename Pondicherry as Puducherry passed". The Hindu. 22 gusht 2006. Arkivuar nga origjinali më 21 tetor 2012. Marrë më 10 shkurt 2014.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "State Domestic Product and other aggregates, 2004–05 series". Ministry of Statistics and Programme Implementation. 27 shkurt 2015. Arkivuar nga origjinali më 23 mars 2015. Marrë më 18 qershor 2015.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ India. Parliament. Rajya Sabha (2006). "Parliamentary Debates: Official Report, Volume 208, Issues 18-19". www.gstcouncil.gov.in. Council of States Secretariat. fq. 263. Marrë më 8 gusht 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ Parvathi, Ko (1 dhjetor 2018). "கருவூலம்: பாண்டிச்சே-யூனியன் பிரதேசம்". தினமணி (Dinamani) (në Tamil). Marrë më 21 prill 2023.
{{cite news}}: Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) Mirëmbajtja CS1: Gjuhë e panjohur (lidhja) - ^ Ambadipudi Syamsundara Rao (2020). "దక్షిణ భారతము గురించి కొన్ని విశేషాలు". www.acchamgatelugu.com (në Telugu). Marrë më 24 gusht 2022.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) Mirëmbajtja CS1: Gjuhë e panjohur (lidhja) - ^ Dinesan, P. (4 shkurt 2021). "പുതുച്ചേരിയിൽ സംഭവിക്കുന്നത്". ദേശാഭിമാനി (Dēśābhimani) (në Malayalam). Marrë më 21 prill 2023.
{{cite news}}: Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) Mirëmbajtja CS1: Gjuhë e panjohur (lidhja) - ^ a b "D.Banerjea". Criminal Justice India Series: Pondicherry. Vëll. 20. Allied Publishers. 2005. ISBN 978-8177648713.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Population by religion community – 2011". Census of India, 2011. The Registrar General & Census Commissioner, India. Arkivuar nga origjinali më 25 gusht 2015.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "Lanka BBC Info Know Puducherry: Government Name Pondicherry As Puducherry". lankabbc.com. 29 qershor 2012. Arkivuar nga origjinali më 2 shkurt 2017. Marrë më 24 janar 2017.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "Will Pondy's attempt to get statehood succeed?". The New Indian Express. 26 korrik 2018.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ Animesh Rai (2020). The Legacy of French Rule in India (1674–1954): An investigation of a process of Creolization. Institut français de Pondichéry. ISBN 979-1036549892.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ India. Parliament. Rajya Sabha (2006). "Parliamentary Debates: Official Report, Volume 208, Issues 18–19". www.gstcouncil.gov.in. Council of States Secretariat. fq. 263. Marrë më 3 gusht 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ https://censusindia.gov.in/nada/index.php/catalog/10218
- ^ karthik. "Pondicherry Station - 16 Train Departures SR/Southern Zone - Railway Enquiry". indiarailinfo.com. Arkivuar nga origjinali më 17 gusht 2017. Marrë më 17 gusht 2017.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "Puducherry airport becomes AAI's first 100% solar-powered airport - Times of India". The Times of India (në anglisht). 3 tetor 2020. Marrë më 2021-05-12.
{{cite news}}: Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "Greenfield airport at Karaikal waiting to take wings". The Hindu (në Indian English). 2020-03-04. ISSN 0971-751X. Marrë më 2021-05-12.
- ^ "India's Largest Private Port to Handle large Vessels and Diverse Cargo Mix". karaikalport.com. Marrë më 2021-05-12.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)