Enklava dhe eksklava
Një enklavë është një territor (ose një territor i vogël si pjesë e një shteti më të madh) që është tërësisht i rrethuar nga kufijtë e një shteti ose entiteti tjetër. [1] Disa enklava mund të ekzistojnë edhe brenda ujërave territoriale . :60Enklava ndonjëherë përdoret në mënyrë jo të duhur për të treguar një territor që është i rrethuar vetëm pjesërisht nga një shtet tjetër. [1] Qyteti i Vatikanit dhe San Marino, të dy të rrethuar nga Italia, dhe Lesoto, i rrethuar nga Afrika e Jugut, janë shtete sovrane të enklavuara plotësisht.
Një enklavë është një pjesë e një shteti ose distrikti të ndarë gjeografikisht nga pjesa kryesore prej territorit të huaj përreth (i një ose më shumë shteteve ose rretheve etj). Shumë eksklava janë gjithashtu enklava, por jo të gjitha: një eksklavë mund të rrethohet nga territori i më shumë se një shteti. [2] Eksklava azerbajxhanase e Nakhçivanit është shembull i një eksklave që nuk është enklavë, pasi kufizohet me Armeninë, Turqinë dhe Iranin .
Gjysëm-enklavat dhe gjysëm-eksklavat janë zona që, me përjashtim të zotërimit të një kufiri detar të parrethuar (një vijë bregdetare e ngjitur me ujërat ndërkombëtare ), ndryshe do të ishin enklava ose eksklava. [2] :116[3] :12–14Enklavat dhe gjysmë-enklavat mund të ekzistojnë si shtete të pavarura ( Monako, Gambia dhe Brunei janë gjysëm-enklava), ndërsa eksklavat dhe gjysmë-eksklavat përbëjnë gjithmonë vetëm një pjesë të një shteti sovran (si Rajoni i Kaliningradit ). [2]
Një pene-eksklavë është një pjesë e territorit të një vendi që mund të qaset lehtësisht - në veçanti, nga trafiku rrugor - vetëm përmes territorit të një vendi tjetër. [4] Shumë pene-eksklava kufizohen pjesërisht me ujërat e tyre territoriale (dmth., ato nuk janë të rrethuara nga ujërat territoriale të kombeve të tjera), të tilla si Point Roberts, Uashington dhe Këndi Veriperëndimor i Minesotës. Një shembull i përmendur zakonisht është Kleinwalsertal, një pjesë luginore e Vorarlberg, Austri, që është e aksesueshme vetëm nga Gjermania në veri.
Karakteristikat[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Enklavat ekzistojnë për një sërë arsyesh historike, politike dhe gjeografike . Për shembull, në sistemin feudal të Europës, pronësia e zotërimeve feudale shpesh transferohej ose ndahej, qoftë nëpërmjet blerjes dhe shitjes ose nëpërmjet trashëgimisë, dhe shpesh këto zotërime ishin të rrethuara ose rrethoheshin nga zotërime të tjera. Në veçanti, kjo gjendje vazhdoi deri në shekullin e 19-të në Perandorinë e Shenjtë Romake, dhe këto zotërime (principata, etj.) shfaqnin shumë nga karakteristikat e shteteve sovrane. Para vitit 1866 vetëm Prusia përbëhej nga më shumë se 270 pjesë territori të shkëputura. :61
Holanda dhe Belgjika vendosën të mbajnë sistemin e enklavave dhe eksklavave në Baarle . Duke qenë se Holanda dhe Belgjika janë anëtare të Bashkimit Evropian dhe të Zonës Shengen, njerëzit, mallrat dhe shërbimet qarkullojnë lirshëm me pak ose aspak kufizime.
Vendet e enklavuara[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Tre kombe kualifikohen si të rrethuar plotësisht nga toka dhe/ose ujërat e brendshme të një vendi tjetër:
- Republika e San Marinos, e enklavuar brenda Italisë
- Qyteti i Vatikanit, i gjendur brenda qytetit të Romës, Itali
- Mbretëria e Lesotos, e rrethuar nga Afrika e Jugut
Eksklava të vërteta[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Eksklava e vërtetë është një zgjerim i konceptit të enklavës së vërtetë . Për të hyrë në një enklavë të vërtetë nga territori i shtetit mëmë, një udhëtar duhet të kalojë nëpër territorin e të paktën një shteti tjetër. Shembujt të tillë përfshijnë territoret:
- Nakhçivan, i cili kufizohet me Turqinë, Armeninë dhe Iranin, është një eksklavë e Azerbajxhanit . [5]
- Baarle-Hertog përfshin një koleksion të eksklavave belge në Holandë.
- Në Emiratet e Bashkuara Arabe, katër emirate kanë pesë eksklava të vërteta: Dubai ( Hata ), Ajman ( Masfout dhe Manama ), Ras al-Khaimah (më në jug nga dy seksionet jo të afërta të emiratit) dhe Sharjah ( Nahwa, gjithashtu të dyja një enklavë e vërtetë në nivel kombëtar dhe një kundër-enklava). [6]
- Llívia është një enklavë dhe eksklavë e Spanjës e rrethuar nga Franca .
- Campione d'Italia është një enklavë dhe eksklavë e Italisë e rrethuar nga Zvicra .
- Büsingen am Hochrhein është një enklavë dhe eksklavë e Gjermanisë e rrethuar nga Zvicra. Largësia më e shkurtër nga kufijtë e Büsingenit deri në pjesën kryesore të territorit gjerman është vetëm rreth 700 metra .
- Ishujt Likoma dhe Chizumulu në Liqenin Malawi janë enklava dhe eksklava liqenore të Malavit, të rrethuara nga ujërat territoriale të Mozambikut . [7]
Enklava brenda enklavave[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ a b Raton, Pierre (1958). "Les enclaves". Annuaire Français de Droit International. 4: 186. doi:10.3406/afdi.1958.1373.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Rozhkov-Yuryevsky, Yuri (2013). "The concepts of enclave and exclave and their use in the political and geographical characteristic of the Kaliningrad region". Baltic Region. 2: 113–123. doi:10.5922/2079-8555-2013-2-11.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) Gabim referencash: Invalid<ref>tag; name "YRY" defined multiple times with different content - ^ Vinokurov, Evgeny (2007). The Theory of Enclaves. Lexington Books, Lanham, MD.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Robinson, G. W. S. (shtator 1959). "Exclaves". Annals of the Association of American Geographers. 49 (3, [Part 1]): 283–295. doi:10.1111/j.1467-8306.1959.tb01614.x. JSTOR 2561461.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Assembly of Turkish American Associations". Ataa.org. Marrë më 2014-02-24.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ The Federal Boundaries of the United Arab Emirates
- ^ "Malawi Tourism Guide". MalawiTMC. Arkivuar nga origjinali më 2015-12-23. Marrë më 2017-05-08.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)