Vanilja
.jpg)
Vanilja është një erëz që rrjedh nga orkide të gjinisë Vanilla, e marrë kryesisht nga bishtajat e vaniljes me gjethe të sheshta ( V.planifolia ). [1]
Pjalmimi kërkohet që bimët të prodhojnë frutin nga i cili merret erëza e vaniljes. [2] Në 1837, botanisti belg Charles François Antoine Morren zbuloi këtë fakt dhe filloi një metodë të pjalmimit artificial të bimës. Metoda rezultoi e papërshtatshme financiarisht dhe nuk u përdor komercialisht. Në 1841, Edmond Albius, një skllav 12-vjeçar që jetonte në ishullin francez të Réunion në Oqeanin Indian, zbuloi se bima mund të pjalmohej me dorë . [3] Pjalmimi me dorë lejoi kultivimin botëror të bimës. Botanisti dhe koleksionisti i njohur francez Jean Michel Claude Richard pretendoi në mënyrë të rreme se e kishte zbuluar teknikën tre ose katër vjet më parë. Nga fundi i shekullit të 20-të, Albius u konsiderua zbuluesi i vërtetë. [4]
Vanilja është erëza e dytë më e shtrenjtë (e matur në termat e çmimit mesatar sipas njësisë së peshës) pas shafranit, sepse rritja e farave të vaniljes kërkon punë intensive. Sidoqoftë, vanilja përdoret gjerësisht si në pjekje komerciale ashtu edhe në ato shtëpiake, në prodhimin e parfumeve dhe në aromaterapinë, pasi nevojiten vetëm sasi të vogla për të dhënë shijen dhe aromën e saj të veçantë.
Prodhimi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
| Vendi | Prodhimi (tonë) |
|---|---|
| Madagaskari | 2975 |
| Indonezia | 2306 |
| Meksika | 589 |
| Papua Guinea e Re | 495 |
 Kina
|
433 |
| Të gjithë të tjerët | 816 |
| Botë | 7614 |
| Burimi: FAOSTAT [5] | |
Përdorimet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Katër përgatitjet kryesore tregtare të vaniljes natyrale janë:
- pod i tërë
- Pluhur (bishtaja e bluar, e mbajtur e pastër ose e përzier me sheqer, niseshte ose përbërës të tjerë)
- Ekstrakt (në tretësirë alkoolike ose herë pas here glicerol ; të dyja format e pastra dhe ato imituese të vaniljes përmbajnë të paktën 35% alkool)
- Sheqer vanilje, një përzierje e paketuar e sheqerit dhe ekstraktit të vaniljes
E konsideruar si aroma më e njohur në botë, [6] [7] [8] vanilja është një përbërje aromatike dhe shije e përdorur gjerësisht për ushqime, pije dhe kozmetikë, siç tregohet nga popullariteti i saj si aromë akulloreje . [9] Edhe pse vanilja është një agjent aromatizues i çmuar më vete, ajo përdoret gjithashtu për të përmirësuar shijen e substancave të tjera, të cilave aroma e saj shpesh është plotësuese, si çokollata, krem, karamel, kafe dhe të tjera. Vanilja është një përbërës i zakonshëm në produktet e pjekura të ëmbla perëndimore, të tilla si biskotat dhe ëmbëlsirat . [8] [10] Pavarësisht shpenzimeve, vanilja vlerësohet shumë për shijen e saj. [11]
- ^ "HS1348/HS1348: Vanilla Cultivation in Southern Florida". edis.ifas.ufl.edu (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 25 dhjetor 2022. Marrë më 2022-04-27.
- ^ Maryland Grows (2020-11-09). "Vanilla and food: not plain when it comes to pollination". Maryland Grows (në anglishte amerikane). Marrë më 2022-06-24.
- ^ "The Little Boy Who Should've Vanished, but Didn't". Science (në anglisht). 2015-06-16. Arkivuar nga origjinali më 2 mars 2021. Marrë më 2022-06-24.
- ^ "Edmond Albius–The boy who revolutionised the vanilla industry". The Linnean Society (në anglisht). Marrë më 2022-05-09.
- ^ "Vanilla production in 2020; Production/Crops/Production Quantity from Elements". UN Food and Agriculture Organization, Statistics Division (FAOSTAT). 2020. Marrë më 17 maj 2022.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Rain, Patricia (2004). Vanilla: The Cultural History of the World's Most Popular Flavor and Fragrance. Tarcher. ISBN 9781585423637.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Le Cordon Bleu (2009). Le Cordon Bleu Cuisine Foundations. Cengage learning. fq. 213. ISBN 978-1-4354-8137-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Parthasarathy, V. A.; Chempakam, Bhageerathy; Zachariah, T. John (2008). Chemistry of Spices. CABI. fq. 2. ISBN 978-1-84593-405-7.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Vanilla remains top ice cream flavor with Americans". International Dairy Foods Association, Washington, DC. 23 korrik 2013. Arkivuar nga origjinali më 16 shtator 2016. Marrë më 29 gusht 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Zhu, Annah (21 nëntor 2018). "Hot money, cold beer: Navigating the vanilla and rosewood export economies in northeastern Madagascar". American Ethnologist. 45 (2): 253–267. doi:10.1111/amet.12636.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Rosengarten, Frederic (1973). The Book of Spices. Pyramid Books. ISBN 978-0-515-03220-8.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)