Akbari
| Jalal-ud-din Muhammad Akbar | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Padishah | |||||||||
 | |||||||||
| Perandori i 3-të mogul | |||||||||
| Mbretërimi | 11 shkurt 1556 – 27 tetor 1605[1][2] | ||||||||
| Kurorëzimi | 14 shkurt 1556[1] | ||||||||
| Paraardhës | Humayun | ||||||||
| Pasardhës | Jahangir | ||||||||
| Regjenti | Bairam Khan (1556–1560)[3] | ||||||||
| Consort | Ruqaiya Sultan Begum (m. 1556)[4] Salima Sultan Begum (m. 1561)[5] Mariam-uz-Zamani Begum (m. 1562)[6] | ||||||||
| Gratë | Raj Kunwari (m. 1570) Bhanmati (m. 1570) Nathi Bai (m. 1570) Puram Bai (m. 1570) Bhakkari Begum (m. 1572) Qasima Banu Begum (m. 1575) Gauhar-un-Nissa Begum Bibi Daulat Shad Rukmavati e shumë të tjerë | ||||||||
| Fëmijë |
| ||||||||
| |||||||||
| Shtëpia | Shtëpia e Baburit | ||||||||
| Dinastia | Timurid | ||||||||
| I ati | Humayun | ||||||||
| E ëma | Hamida Banu Begum | ||||||||
| U lind | Jalal-ud-din Muhammad Akbar 25 tetor 1542 Amarkot, Rajputana (sot Umerkot, Pakistan) | ||||||||
| Vdiq | 27 tetor 1605 (63 vjet) Fatehpur Sikri, Agra, Perandoria Mogule (sor Uttar Pradesh, Indi) | ||||||||
| Varrimi | Varri i Akbarit, Sikandra, Agra | ||||||||
Abu'l-Fath Jalal-ud-din Muhammad Akbar[7] (25 tetor 1542 – 27 tetor 1605), i njohur gjerësisht si Akbar i Madh (persisht: Akbar-i-azam), dhe gjithashtu si Akbar I,[8] ishte perandori i tretë mogul, i cili mbretëroi nga viti 1556 deri më 1605. Akbar pasoi të atin, Humayun, nën një regjent, Bairam Khan, i cili e ndihmoi perandorin e ri të zgjeronte dhe konsolidonte domenet e mogulëve në Indi.
Një personalitet i fortë dhe një gjeneral i suksesshëm, Akbar gradualisht zgjeroi Perandorinë Mogule për të përfshirë pjesën më të madhe të nënkontinentit Indian. Fuqia dhe ndikimi i tij, megjithatë, u shtri në të gjithë nënkontinentin për shkak të dominimit ushtarak, politik, kulturor dhe ekonomik mogul. Për të bashkuar shtetin e madh mogule, Akbar krijoi një sistem të centralizuar administrimi në të gjithë perandorinë e tij dhe miratoi një politikë të pajtimit të sundimtarëve të pushtuar përmes martesës dhe diplomacisë. Për të ruajtur paqen dhe rendin në një perandori të ndryshme fetare dhe kulturore, ai miratoi politika që i dhanë atij mbështetjen e nënshtetasve të tij jomuslimanë. Duke iu shmangur lidhjeve fisnore dhe identitetit të shtetit islamik, Akbar u përpoq të bashkonte tokat e largëta të mbretërisë së tij nëpërmjet besnikërisë, të shprehur përmes një kulture indo-persiane, ndaj vetvetes si perandor.
India Mogule zhvilloi një ekonomi të fortë dhe të qëndrueshme, duke çuar në zgjerimin tregtar dhe patronazh më të madh të kulturës. Vetë Akbar ishte një mbrojtës i artit dhe kulturës. Ai ishte i dhënë pas letërsisë dhe krijoi një librari me mbi 24.000 vëllime të shkruara në sanskritisht, urdu, persisht, greqisht, latinisht, arabisht dhe kashmirisht, me staf të shumtë studiues, përkthyes, artistë, kaligrafë, skribë, libralidhës dhe lexues. Ai e bëri pjesën më të madhe të katalogimit vetë përmes tre grupimeve kryesore.[9] Akbar gjithashtu krijoi librarin e Fatehpur Sikri ekskluzivisht për gratë dhe ai dekretoi që shkollat për arsimimin e myslimanëve dhe hinduve duhet të krijohen në të gjithë mbretërinë. Ai gjithashtu inkurajoi që libërlidhja të bëhej një art i lartë. Burra të shenjtë të shumë besimeve, poetë, arkitektë dhe artizanë zbukuruan oborrin e tij nga e gjithë bota për studim dhe diskutim. Gjykatat e Akbarit në Delhi, Agra dhe Fatehpur Sikri u bënë qendra të arteve, letrave dhe mësimit. Kultura Timuride dhe perso-islamike filluan të shkrihen dhe të përzihen me elementet indigjene indiane dhe u shfaq një kulturë e veçantë indo-persiane e karakterizuar nga artet, piktura dhe arkitektura e stilit mogul. I zhgënjyer nga Islami ortodoks dhe ndoshta duke shpresuar të sjellë unitetin fetar brenda perandorisë së tij, Akbar shpalli Din-i Ilahi, një besim sinkretik që rrjedh kryesisht nga Islami dhe Hinduizmi, si dhe nga disa pjesë të Zoroastrianizmit dhe Krishterimit.
Sundimi i Akbarit ndikoi ndjeshëm në rrjedhën e historisë indiane. Gjatë sundimit të tij, Perandoria Mogule u trefishua në madhësi dhe pasuri. Ai krijoi një sistem të fuqishëm ushtarak dhe vendosi reforma efektive politike dhe sociale. Duke hequr taksën sektare për jomuslimanët dhe duke i emëruar ata në poste të larta civile dhe ushtarake, ai ishte sundimtari i parë mogul që fitoi besimin dhe besnikërinë e nënshtetasve vendas. Ai përktheu letërsinë sanskrite, mori pjesë në festivale vendase, duke kuptuar se një perandori e qëndrueshme varej nga bashkëpunimi dhe vullneti i mirë i subjekteve të tij. Kështu, themelet për një perandori multikulturore nën sundimin mogul u hodhën gjatë mbretërimit të tij. Akbar u pasua si perandor nga djali i tij, Princi Salim, i njohur më vonë si Xhahangir.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b Eraly, Abraham (2004). The Mughal Throne: The Saga of India's Great Emperors (në anglisht). Phoenix. fq. 115, 116. ISBN 978-0-7538-1758-2.
- ^ "Akbar (Mughal emperor)". Encyclopædia Britannica (në anglisht). Marrë më 18 janar 2013.
- ^ Chandra, Satish (2005). Medieval India : from Sultanat to the Mughals (në anglisht) (bot. Revised). New Delhi: Har-Anand Publications. fq. 95. ISBN 978-8124110669.
- ^ Jahangir, Emperor of Hindustan (1999). The Jahangirnama: Memoirs of Jahangir, Emperor of India (në anglisht). Përkthyer nga Thackston, Wheeler M. Oxford University Press. fq. 437. ISBN 978-0-19-512718-8.
Ruqayya-Sultan Begam, the daughter of Mirza Hindal and wife of His Majesty Arsh-Ashyani [Akbar], had passed away in Akbarabad. She was His Majesty's chief wife. Since she did not have children, when Shahjahan was born His Majesty Arsh-Ashyani entrusted that "unique pearl of the caliphate" to the begam's care, and she undertook to raise the prince. She departed this life at the age of eighty-four.
- ^ Robinson, Annemarie Schimmel (2005). Waghmar, Burzine K. (red.). The empire of the Great Mughals : history, art and culture (në anglisht). Përkthyer nga Attwood, Corinne (bot. Revised). Lahore: Sang-E-Meel Pub. fq. 145. ISBN 9781861891853.
- ^ Hindu Shah, Muhammad Qasim. Gulshan-I-Ibrahimi (në anglisht). fq. 223.
- ^ a b Ballhatchet, Kenneth A. "Akbar". Encyclopædia Britannica (në anglisht). Marrë më 17 korrik 2017.
- ^ Tharoor, Ishaan (4 shkurt 2011). "Top 25 Political Icons:Akbar the Great". Time (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 7 shkurt 2011.
- ^ Murray, Stuart. 2009. The library: an illustrated history. Chicago, ALA Editions