Dita Kombëtare e Arumunëve
Dita Kombëtare e Arumunëve (Dzua Natsionalã-a Armãnjlor) është dita kombëtare e arumunëve, një grup etnik i Ballkanit i shpërndarë në Shqipëri, Bullgari, Greqi, Maqedoninë e Veriut, Rumani dhe Serbi. [1] Zakonisht festohet nga arumunët nga vende të ndryshme ku ata janë vendas dhe gjithashtu nga diaspora arumune, por shumë arumune të Greqisë nuk e respektojnë atë. [2] [3]
Vështrim[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Siç deklaruan shoqatat dhe organizatat arumune në 1991, [4] [5] dita e vëzhgimit të saj është 23 maj, [6] [1] [7] [8] pasi kjo ishte dita në të cilën u njoftua se Sulltani i Perandorisë Osmane Abdul Hamidi II kishte njohur Milletin Ullah (" miletin vllah ") për arumunët një ditë më parë më 22 maj 1905. Kjo ditë për shpalljen e njohjes mund të jetë zgjedhur sepse përkonte me ditën e përvjetorit të shpalljes së Pavarësisë së Rumanisë në atë kohë. [9] Krijimi i Milletit Ullah u arrit me ndihmën e Rumanisë dhe fuqive të jashtme, veçanërisht Austro-Hungarisë dhe Perandorisë Gjermane, dhe u dha arumunëve të drejtën të kishin kishat e tyre dhe të kishin më shumë autonomi mbi arsimin . [2] [3] [9] Për shkak të rëndësisë së vetë njohjes, festa ndonjëherë festohet më 22 maj . [2] [3]
Në ditën kombëtare arumune të vitit 2002, sekretari rumun i shtetit Doru Vasile Ionescu njoftoi përmes një deklarate në Universitetin e Bukureshtit se Rumania do të fillonte sërish të mbështeste komunitetet arumune të Shqipërisë, Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut . Ky mesazh i lexuar prej tij ishte nga kryeministri rumun Adrian Năstase . Megjithatë, i pyetur se pse mesazhi nuk përfshinte arumunët e Greqisë, Jonesku nuk iu përgjigj pyetjes. Kjo supozohet të përfaqësojë dëshirën e autoriteteve rumune për të mos ndërhyrë më në të ashtuquajturën çështje arumune, [1] e cila kishte provokuar një luftë armiqësore për ndikim mbi arumunët nga Rumania dhe Greqia midis fundit të 19 dhe fillimit. të shekujve të 20-të. [9]
Sipas historianit Nikola Minov, njohja e Milletit Ullah ishte një disfatë diplomatike për Greqinë, prandaj arumunët pro-grekë refuzojnë të festojnë një ditë që simbolizon një disfatë për "atdheun e tyre" të perceptuar. Një arsye tjetër mund të jetë fakti se mileti Ullah u krijua nga një Sulltan osman turk, duke bërë që fjala e tij të mos pranohej apo respektohej gjerësisht për shkak të marrëdhënieve të këqija midis Greqisë dhe Turqisë . [9]
Megjithatë, në Maqedoninë e Veriut, festa njihet si "Dita Kombëtare e Vllahëve" ( Macedonian </link></link> ) dhe është përgëzuar nga zyrtarë si ish- kryeministri maqedonas Nikola Gruevski [7] ose presidenti aktual i Maqedonisë së Veriut Stevo Pendarovski . [8] Në fakt, është festë zyrtare në Maqedoninë e Veriut që nga viti 2007 dhe ditë jopune për shtetasit maqedonas të etnisë arumune, sipas ligjit të vitit 2007 të nxjerrë nga Ministria e Punës dhe Politikës Sociale e Maqedonisë së Veriut . [10] [4] [5]
Për më tepër, në Rumani, Dita e Rumanisë Ballkanike ( Romanian </link> ) u krijua në vitin 2021 si festë në vend që do të festohet çdo 10 maj. [11] Kjo ditë është menduar të jetë gjithashtu një festë për arumunët, por edhe për megleno-rumunët dhe istro-rumunët, megjithëse në këndvështrimin se këta tre popuj janë nëngrupe rumune që jetojnë në jug të Danubit . Në Ditën e Rumanisë Ballkanike, festohet edhe themelimi i miletit Ullah, por në këtë rast, data e festës bazohet në stilin e vjetër, [12] pasi Rumania miratoi kalendarin Gregorian vetëm në 1919. [13] Më vonë në të njëjtin vit, u propozua që Dita Kombëtare Arumune të miratohej gjithashtu si një festë rumune që festohej çdo 23 maj. Megjithatë, Parlamenti i Rumanisë e hodhi poshtë këtë. [14]
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ a b c Gică, Alexandru (2009). "The recent history of the Aromanians in Southeast Europe" (PDF). The Newsletter of the Society Farsharotu. 31: 1–22.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Kahl, Thede (2002). "The ethnicity of Aromanians after 1990: the identity of a minority that behaves like a majority". Ethnologia Balkanica. 6: 145–169.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b c Kahl, Thede (2003). "Aromanians in Greece: Minority or Vlach-speaking Greeks?" (PDF). Jahrbücher für Geschichte und Kultur Südosteuropas. 5: 205–219.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Arsovski, Sasha (23 maj 2020). "Национален ден на Власите". Media Information Agency (në maqedonisht). Arkivuar nga origjinali më 23 janar 2021. Marrë më 10 gusht 2023.
- ^ a b "Национален ден на Власите". Televizija 24 (në maqedonisht). 23 maj 2020.
- ^ Constantin, Marin (2014). "The ethno-cultural belongingness of Aromanians, Vlachs, Catholics, and Lipovans/Old Believers in Romania and Bulgaria (1990–2012)" (PDF). Revista Română de Sociologie. Bucharest. 25 (3–4): 255–285.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b "PM Gruevski congratulates National Day of the Vlachs". Government of the Republic of North Macedonia. 22 maj 2013.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Kolekjevski, Ivan (23 maj 2020). "President Pendarovski congratulates National Day of Vlachs". Media Information Agency.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)[lidhje e vdekur] - ^ a b c d "Nikola Minov: Why don't all Aromanians celebrate May 23 as their national day?". Trã Armãnami Association of the Aromanians of France. 24 maj 2020. Marrë më 27 nëntor 2020.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)"Nikola Minov: Why don't all Aromanians celebrate May 23 as their national day?". Trã Armãnami Association of the Aromanians of France. 24 May 2020. Retrieved 27 November 2020. - ^ "23 мај -Национален ден на Власите" (në maqedonisht). Government of the Republic of North Macedonia. Marrë më 27 nëntor 2020.
- ^ "Promulgat de Iohannis: Se instituie Ziua Românității Balcanice pe 10 mai". Tomis News (në rumanisht). 7 qershor 2021. Arkivuar nga origjinali më 7 gusht 2022. Marrë më 10 gusht 2023.
- ^ Vușcan, Cătălin (13 maj 2021). "Ziua Românității Balcanice a fost adoptată de Camera Deputaților. Frații noștri din sud vor fi sărbătoriți, anual, pe 10 mai. Bust la Corcea, Albania, pentru Părintele-martir Haralambie Balamace, ucis de greci cu baionetele pentru că a slujit în română". ActiveNews (në rumanisht).
- ^ Alexander, Michael (3 prill 2019). "Romania: Centenary anniversary of adopting the Gregorian calendar depicted on new silver coins". Coin Update. Arkivuar nga origjinali më 6 nëntor 2022. Marrë më 10 gusht 2023.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Florian, Marius (27 shtator 2021). "DOCUMENT SEPARATIȘTII aromâni, LOVIȚI în Parlament: S-a RESPINS propunerea de consacrare a zilei de 23 mai ca sărbătoare a "comunității"". Tomis News (në rumanisht).