Familja Engjëlli

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë
Gjenealogjia e pretenduar e Angelive, duke i treguar ata si pasardhës të drejtpërdrejtë të linjës mashkullore të Isaak II Angelos (këtu i caktuar Isaak IV)

Familja Angeli [a] (italisht: Angelo Flavio Comneno) ishte një familje fisnike italiane me prejardhje shqiptare [4] që pretendonte se e kishte prejardhjen nga dinastia Angelos e Perandorisë Bizantine. Në shekullin e 16-të, familja themeloi Urdhrin e Shenjtë Ushtarak Konstantinian të Shën Gjergjit, një urdhër kalorësie me lidhje të shpikura bizantine. Nga shekulli i 16-të e tutje, krerët e familjeve u vetëquajtën si "Princi i Maqedonisë, Duka dhe Konti i Drishtit dhe Durrësit", megjithëse ndonjëherë përdoreshin edhe tituj të tjerë.

Është e mundur që pretendimet e tyre për prejardhje nga Angeloi të ishin të vërteta, por gjenealogjitë e tyre, të cilat pretendonin prejardhjen nga Perandori Isaak II Angelos (r. 1185–1195 dhe 1203–1204) nuk ka gjasa të jenë të sakta duke pasur parasysh se të gjithë pasardhësit e njohur të linjës mashkullore të Isakut II kishin vdekur shumë kohë përpara se Angeli të shfaqeshin në Itali. Ndoshta ata kanë rrjedhur nga fëmijët ose kushërinjtë më pak të njohur të perandorëve Angeloi, ose ndoshta nga një linjë femërore. Prejardhja e tyre u pranua si e vërtetë në të gjithë Evropën Perëndimore.

Princi i fundit i familjes ishte Giovanni Andrea II Angeli, i cili në 1698 transferoi Urdhrin Konstantinian te Francesco Farnese, Duka i Parmës, pasardhësit e të cilit mbeten mjeshtër të mëdhenj edhe sot e kësaj dite. Vdekja e Giovanni Andrea II pesë vjet më vonë, në 1703, u pasua nga vdekja e mbesës së tij, Laura Angeli, në 1756, gjë që e bëri familjen të zhdukej.

Prejardhja[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Angeli pretendonin se ishin pasardhës të drejtpërdrejtë mashkullor të perandorit Isaac II Angelos ( r. 1185–1195, 1203–1204 ), dhe kështu një degë e dinastisë greke bizantine. [4] [b] Ata gjithashtu pohuan se Isaku II ishte një pasardhës i drejtpërdrejtë i Kostandinit të Madh (r. 306-337). [4] Giovanni Andrea I Angeli (1569–1634) pretendoi se Isaku II ishte paraardhësi i tij në shkallën e nëntë. [4] Edhe pse Isaku II kishte shumë pasardhës në linjën femërore, [4] duke qenë i lidhur me shumë shtëpi fisnike dhe mbretërore në Evropë nëpërmjet vajzës së tij Irene Angelina, [6] dhe kishte djem, të gjithë pasardhësit e dokumentuar të linjës së drejtpërdrejtë mashkullore kishin vdekur prej kohësh para se Angeli të mbërrinte në Itali. [4] Linja mashkullore e perandorëve Angelos nuk është regjistruar të ketë mbijetuar pas vdekjes së perandorit Alexios III Angelos në 1211. Më vonë anëtarët e familjes Angelos erdhën nga John Doukas, xhaxhai i Isakut II dhe Angelos III. [7] Pasardhësit e Gjonit, të cilët shpesh preferonin të përdornin emrin 'Komnenos Doukas' në vend të 'Angelos', sunduan Epirin dhe Thesalinë deri në shekullin e 14-të. Ndër pasardhësit e tyre të fundit të regjistruar ishin Mihailo Angeloviç (fl. 1451–73), një manjat serb dhe Mahmud Pashë Angeloviç (1420–1474), i cili shërbeu si vezir i madh i Perandorisë Osmane nën Sulltan Mehmetin II, në 1456–1466 dhe 1472–1474. [8]

Është e mundur që Angelit e mëvonshëm në Itali ose drejtpërdrejt ose në mënyrë kolaterale të kenë rrjedhur nga fëmijë ose kushërinj më pak të njohur të perandorëve Angelos. [4] Që mund të ketë ndonjë të vërtetë në pretendimin e Angelive për prejardhje të shquar, forcohet nga gatishmëria e fisnikëve të tjerë ballkanikë, pjesërisht të linjave mbretërore aktuale, për të pranuar prejardhjen e tyre. [4] Prejardhja përmes linjave femërore, e pretenduar nga disa nga anëtarët e familjes, është gjithashtu e besueshme. [4] Pretendimet e Angelive me prejardhje perandorake u pranuan në Evropën Perëndimore pa shumë diskutime: tashmë kishte disa pasardhës të njohur të fisnikërisë bizantine në të gjithë kontinentin, legjitim ose jo, kështu që shtimi i një familjeje tjetër nuk ishte befasuese. [4] Paraardhësi më i hershëm i sigurt i Angelit ishte fisniku shqiptar Andres Engjëlli (i helenizuar si "Andreas Angelos" dhe i shkruar si "Andrea Angelo" në italisht), i dëshmuar në vitet 1480. [4]

Andres Engjëlli u martua me Dorothea Arianitin nga familja e shquar Arianiti. [4] Djali i madh i Andres Engjëllit, Pal Engjëlli (më vonë i quajtur Paolo Angeli në burimet italiane), ishte një këshilltar dhe mbështetës i Skënderbeut, i cili udhëhoqi rezistencën shqiptare kundër osmanëve. [4] Vëllai më i vogël i Palit, Pjetër (më vonë i quajtur Pietro në burimet italiane) u martua me Lucia Spanin, të bijën e Pjetër Spanit, një nga udhëheqësit më të shquar të krishterë në Shqipëri. [4] Pasi rezistenca shqiptare kundër Perandorisë Osmane u mund dhe vendi u pushtua, Angelit u arratisën në Itali.[4]

Në vitin 1545, vëllezërit Andrea dhe Paolo Angeli, [4] bijtë e Pjetrit, [4] u njohën zyrtarisht si pasardhës të perandorëve Angelos nga Papa Pali III (r. 1534–1549). Dy vëllezërve iu garantua gjithashtu e drejta për të trashëguar territorin në ish-Perandorinë Bizantine, nëse një territor i tillë do t'u merrej osmanëve, [4] dhe, si trashëgimtarë të njohur të titullit perandorak bizantin, iu dha e drejta për të emëruar princa dhe madje edhe vetë mbretër. [9] Papati ishte i etur për të mbështetur Engjëjt, jo vetëm sepse Papa Pali III i kishte besuar sinqerisht pretendimet e tyre, por edhe sepse një familje me pasardhës katolikë të perandorëve bizantinë jepte shpresë se nëse osmanët do të dëboheshin ndonjëherë nga Ballkani, Perandoria Bizantine mund të rivendosej nën një dinasti katolike, të bindur fetarisht ndaj papatit.[4]

Themelimi i Urdhrit Konstandinian[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Kryqi i Urdhrit të Shenjtë Ushtarak Konstandinian të Shën Gjergjit

Familja Angeli ishin themeluesit e Urdhrit të Shenjtë Ushtarak Konstandinian të Shën Gjergjit. Nuk është plotësisht e qartë se kur Angeli filloi të pretendonte të përfaqësonte mjeshtrit e mëdhenj të këtij urdhri, megjithëse pretendimi vërtetohet nga pranimi i Papa Palit III për prejardhjen e Andreas dhe Paolos në 1545 e tutje. Megjithëse urdhri ishte me origjinë të kohëve të fundit, Angeli pretendoi se ishte pasardhësi i 'gardës Labarum' të Kostandinit të Madh dhe se ishte me origjinë antike, i themeluar ose nga vetë Kostandini në shekullin e IV ose nga pasardhësi i tij i mëvonshëm Herakliu në shekulli VII, në varësi të dëshmisë. Këto pretendime u pranuan shumë shpejt në të gjithë Evropën. [4] Pretendimet se Urdhri Konstandinian përfaqësonte një institucion të lashtë perandorak, për të cilin shumë perandorë bizantinë supozohet se kishin shërbyer si mjeshtër të mëdhenj, janë fantazi. Nuk ka të dhëna bizantine për një institucion të tillë dhe nuk ekzistojnë të dhëna të urdhrit para shekullit të 16-të. [4] Për më tepër, urdhrat kalorësiakë, veçanërisht në kuptimin perëndimor, ishin krejtësisht të panjohura në botën bizantine. [10] Referenca më e hershme për Urdhrin Konstantinian në një formë që i ngjan asaj të Angelive është nga viti 1522, kur statutet u publikuan nga mjeshtri i madh "Giovanni II Cesare Nemagna Paleologos, princi i sllavëve dhe romakëve". Prandaj, zhvillimi i hershëm i urdhrit nuk u iniciua nga vetë Angelit, megjithëse dokumentet e Giovanni Cesare përmendin familjen Angeli si anëtarë të urdhrit. Nuk është e qartë nëse urdhri i Giovanni Cesare ka ekzistuar ndonjëherë, apo nëse ishte një përpjekje e dështuar për themelimin e një institucioni të tillë, i cili më vonë pati sukses nën Angelit. Asnjë anëtarë i mëvonshëm i familjes Nemangna të Giovanni Cesare (ndoshta që pretendon lidhje me dinastinë serbe Nemanjiç) nuk i sfidoi kurrë Angelit për mjeshtërinë e madhe. [4]

Pas vdekjes së Arianitto Arianitit, anëtarit të fundit mashkullor të familjes Arianiti (gjithashtu me origjinë shqiptare) në Itali, në 1551, [11] familja Angeli pretendoi titullin e tij titullar "Princi i Maqedonisë". [4] Nëpërmjet Dorothea Arianiti, gjyshja Paolo e Andreas, Angelit ishin të lidhur me familjen Arianiti. Dorothea ishte tezja e babait të Arianittos, Konstandin Arianiti, [4] që do të thotë se Andrea dhe Paolo ishin kushërinjtë e tretë të Arianittos. [11] Disa anëtarë të mëvonshëm të familjes pretenduan më vonë se titulli ishte përdorur nga familja e tyre të paktën që nga Andres Engjëlli pas rënies së Kostandinopojës. [4]

Për shkak se Angelit kishin lidhje të spikatura familjare në Itali dhe gjetkë, [4] veçanërisht me familjen Arianiti, [4] gjithashtu me origjinë shqiptare, dhe me disa mjete arritën të bindin papët për legjitimitetin e prejardhjes dhe urdhrit të tyre, ata arritën një pozicion pak a shumë unik midis pretenduesve të ndryshëm bizantinë aktivë në Evropën Perëndimore gjatë shekullit të 16-të. [4] Fakti që urdhri transferohej në mënyrë të trashëguar u vendos përmes Andrea Angeli duke emëruar si trashëgimtar djalin e vëllait të tij më të madh Giovanni Demetrio, Pietro, dhe nëpërmjet Pietro, i cili pasoi në pozicionin e mjeshtrit të madh në 1580, duke emëruar djalin e tij, Giovanni Andrea, si trashëgimtar të tij. Për shkak të vazhdimësisë trashëgimore dhe prestigjit në rritje të urdhrit, Angelive iu desh të përballeshin me disa falsifikatorë dhe princa të vetëquajtur, të cilët pretendonin ose lidhje me familjen e tyre, ose vetë linja alternative të prejardhjes perandorake, në mënyrë që të krijonin pretendime superiore ndaj pozicionit. Në pjesën më të madhe, pretendues të tillë ishin oportunistë pa lidhje të vërteta me familjet greke apo shqiptare, dhe Angelit ishin vazhdimisht të suksesshëm në ekspozimin e mashtruesve dhe në ruajtjen e të drejtave të tyre. [4]

Gjatë gjithë qëndrimit të tyre si mjeshtër të mëdhenj, Angelit gradualisht frynë mbiemrin e tyre. Ndërsa krerët e hershëm të familjes thjesht përdornin "Angeli" ose "Angelo" (Angelus), "Flavio" (Flavius) u shtua nga Pietro, e ndjekur nga shtimi i "Comneno" (Comnenus) nga Giovanni Andrea I, duke prodhuar të plotë grupin e emrave që përdoren shpesh për t'iu referuar familjes. [12] [13]

Princat Angeli (1551-1703)[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Interpretimi i stemës Angeli 1680
  1. Andrea Angeli (1551–1580), [4] 'Princi i Maqedonisë, Duka dhe Konti i Drishtit dhe Durazzo'. [4]
  2. Pietro Angeli (1580–1592), [4] 'Princi i Cilicia dhe Maqedonisë, Duka dhe Konti i Drishtit dhe Durazzo'. [4] [14] Djali i Giovanni Demetrio. [4]
  3. Giovanni Andrea I Angeli (1592–1634), [4] 'Princi i Maqedonisë, Duka dhe Konti i Drishtit dhe Durazzo'. [4] Djali i Pietros. [4]
  4. Angelo Maria Angeli (1634–1678), [4] 'Princi i Maqedonisë dhe Thesalisë, Duka dhe Konti i Drishtit dhe Durazzo'. [14] [4] Nipi i Girolamo I. [4]
  5. Marco Angeli (1678–1679), [4] 'Princi i Maqedonisë dhe Thesalisë, Duka dhe Konti i Drishtit dhe Durazzo'. [14] [4] Vëllai i Angelo Maria. [4]
  6. Girolamo II Angeli (1679–1687), [4] 'Princi i Maqedonisë, Duka dhe Konti i Drishtit dhe Durazzo'. [4] Nipi i Girolamo I. [4]
  7. Giovanni Andrea II Angeli (1687–1703), [4] 'Princi i Maqedonisë, Duka dhe Konti i Drishtit dhe Durazzo'. [4] Vëllai i Girolamo II. [4]

Fundi i familjes[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Giovanni Andrea II Angeli, i fundit i princave Angeli

Angelit pushuan së qeni mjeshtër të mëdhenj i urdhrit të tyre kur këto të drejta iu dhanë Francesco Farnese, Dukës së Parmës, nga Giovanni Andrea II Angeli në 1698. [10] E drejta e Farnese për urdhrin u konfirmua nga Papa Inocenti XII dhe Perandori i Shenjtë Romak Leopold I Urdhri ekziston deri më sot, tani nën sundimin e familjes Bourbon, i konfirmuar si një urdhër fetar-ushtarak në një dekret papnor të vitit 1718 për shkak të një suksesi të dukshëm në çlirimin e të krishterëve në Peloponez. Krahas Urdhrit Sovran Ushtarak të Maltës, ai është Urdhri i vetëm Katolik Ndërkombëtar i cili e ka këtë status edhe sot. [4] Linja mashkullore e familjes Angeli u shua me vdekjen e Giovanni Andrea II pa fëmijë më 8 prill 1703. [10] [4]

Linja familjare u shua në 1756 me vdekjen e mbesës së Giovanni Andrea II, Laura. [4] Laura u bë murgeshë në manastirin e Shpirtit të Shenjtë në Piacenza me emrin "Maria Costanzo della Croce". [4] Nëpërmjet dokumenteve të mbijetuara është e qartë se Laura në fakt kishte dashur të martohej dhe nuk donte të bëhej murgeshë, por ishte detyruar nga Francesco Farnese, i cili nuk donte të rrezikonte të kishte fëmijë; një brez potencial rivalësh të ardhshëm për pretendimin e tij. [4]

Më vonë pati përpjekje për të pretenduar prejardhjen e linjës mashkullore të familjes. Gian Antonio Lazier, i cili vdiq në Vjenë në 1738, pretendoi se kishte prejardhje jo vetëm nga Angeli, por edhe nga despoti Theodore II Palaiologos i dinastisë Palaiologos, [10] gjenealogjia e tij e falsifikuar duke e futur veten në një version të ngatërruar të gjenealogjisë Angeli, me shumë prej paraardhësve të pretenduar Angeli të shndërruar në Palaiologoi. [12] Lazier e quajti veten "Johannes Antonius Angelus Flavius Comnenus Lascaris Palaeologus" dhe si "Princeps de genere Imperatorum Orientis" dhe pretendoi lidhje me Urdhrin Kostantinian.[10] Lazier pretendoi gjithashtu titullin "Princi i Maqedonisë" ndër të tjera, një pretendim që u vazhdua nga kundërshtari i tij dhe më vonë "pasardhësi" Radu Cantacuzino, përpara se titujt të binin në mospërdorim. [15] Midis "pretenduesve bizantinë" të mëvonshëm, Lazier nuk ishte i vetëm në pretendimet ndaj urdhrit Konstantinian ose urdhrave të tjerë të shpikur kalorësiake. Shumë falsifikues të mëvonshëm të pretendimeve bizantine pretenduan se ata ishin ose pjesë e Urdhrit Konstandinian, ose mjeshtër i madh legjitim i tij. [10]

Andrea
d. before 1451
∞ Dorothea Arianiti
Paolo
1427–1468/69		Pietro
1441/43–1511/12
∞ Lucia Span
Alexis
k. in battle		Paolo
d. 1586		Giovanni Demetrio
1499–1571
∞ Franceschina Magna		Andrea
d. 1580		Girolamo I
1505–1591
∞ Ursula Bini
Pietro
1526–1592
∞ Lucrezia Beolchi		Michele Leone Salvatore
1557–1623
∞ Lucietta Michiel		Leone
d. 1591		PietroAndrea
1578–1644
Married five times		Ursula
Giovanni Andrea I
1569–1634		Giacomo Antonio
d. after 1610		Girolamo
d. before 1623		Angelo Maria
1600–1678		Marco
1608–1679		UrsulaMaria Altadonna
Married twice[c]		LauraGirolamo II
1629–1687
∞ name unknown		Pietro
d. young		Giovanni Andrea II
1634–1703
∞ N. Mandricardi
Laura
d. 1756

Bibliografi[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]

  1. ^ Nicol 1992, f. 119.
  2. ^ Sainty 2018, f. 49.
  3. ^ Sainty 2018, f. 43.
  4. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg Sainty 2018.
  5. ^ Sainty 2018, ff. 414–416.
  6. ^ Ciggaar 1996.
  7. ^ Varzos 1984.
  8. ^ Stavrides 2001.
  9. ^ Hassiotis 1982–1983.
  10. ^ a b c d e f Nicol 1992.
  11. ^ a b Babinger 1962.
  12. ^ a b Bierbrier 1988.
  13. ^ Rhodocanakis 1870.
  14. ^ a b c d e Torelli 1751.
  15. ^ Iorga 1933.
  16. ^ Sainty 2018, f. 417.


Gabim referencash: Etiketat <ref> ekzistojnë për një grup të quajtur "lower-alpha", por nuk u gjet etiketa korresponduese <references group="lower-alpha"/>

Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Familja_Engjëlli&oldid=2507098"