Karaçaj-Çerkezia
Karaçaj-Çerkezia | |
|---|---|
 | |
| Country | Russia |
| Federal district | [1] |
| Economic region | [2] |
| Popullata | |
• Estimate (2018)[4] | 466.305 |
| Zona kohore | UTC+3 (Zona Kohore e Moskës  [5]) |
| OKTMO ID | 91000000 |
| Official languages | Russian[6] |
Republika e Karaçaj-Çerkezisë (Rusisht: Карача́ево-Черке́сская Респу́блика Karachayevo-Cherkesskaya Respublika; Karaçaj-Balkarisht: Къарачай-Черкес Республика Qaraçay-Çerkes Respublika; Karbadianisht: Къэрэшей-Шэрджэс Республикэ Ķêrêšei-Šêrdžês Respublikê, Nogai: Қарашай-Шеркеш Республика Karaşay-Şerkeş Respublika) ose Karaçaj-Çerkesia (Rusisht: Карача́ево-Черке́сия Karachayevo-Cherkesiya), është republikë anëtare e Federatës Ruse. Gjeografikisht ndodhet në Kaukazin Verior të Rusisë Jugore dhe është pjesë e Distriktit federal të Kaukazit Verior. Sipas regjistrimit të vitit 2010, popullsia e tij ishte 477,859.
Pjesa më e madhe e territorit të republikës është brenda Maleve të Kaukazit, përveç një rripi të vogël në skajin verior të stepës Pontik-Kaspik. Karaçaj-Çerkezia kufizohet me Krasnodar Krai në perëndim, Stravopol Krai në veri-lindje, Kabardino-Ballkaria në jug-lindje dhe një kufi ndërkombëtar me Gjeorgjinë (përfshirë Abhazia) në jug-perëndim. Mali Elbrus, mali më i lartë në Evropë, ndodhet në kufi me Kabardino-Ballkaria.
Republika është e pasur me burime ujore. Gjithsej prej 172 lumenjsh rrjedhin përmes territorit të saj, me një nga më të mëdhenjtë që janë Kuban, Bolshoy Zelenchuk, Maly Zelenchuk, Urup dhe Laba. Ka rreth 130 liqene malore me origjinë akullnajore dhe një bollëk burimesh minerale. Klima është e moderuar, me dimër të shkurtër dhe verë të gjatë, të ngrohtë dhe të lagësht. Temperatura mesatare e janarit është −3.2 ° C dhe temperatura mesatare e korrikut është +20.6 ° C. Reshjet mesatare vjetore variojnë nga 550 milimetra në fusha deri në 2,500 milimetra në male. Burimet natyrore përfshijnë ar, qymyr, argjila, dhe më shumë.
Historia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Oblasti Autonom Karaçaj-Çerkezia u themelua më 12 janar 1922, në vitet e para të Bashkimit Sovjetik. Ai u nda në Oblasti Autonom Karaçaj dhe Okrug Kombëtar Çerkezia më 26 prill 1926. Rrethi Kombëtar Çerkezia u ngrit në një status të rajonit autonom më 30 prill 1928.
Në vitin 1943, Oblasti Autonom Karaçaj u shfuqizua, karaçajasit u akuzuan për bashkëpunim me nazistët dhe më pas u dëbuan në republikat kazake dhe uzbeke. Pjesa më e madhe e territorit të Karças u nda midis Stavropolit Krai dhe RSS të Gjeorgjisë. Territori i mbetur i populluar nga çerkezët ishte i njohur si Oblasti Autonom Çerkezia deri më 9 janar 1957 kur u përfshi në Oblastin Autonom Karaçaj-Çerkezia në kufijtë e saj të mëparshëm për shkak të rehabilitimit të Karaças. Më 3 korrik 1991, zona autonome u ngrit në statusin e Republikës Sovjetike Socialiste Autonome të Karaçaj-Çerkezia (nën juridiksionin e RSFS-së ruse).
Pas demonstratave në dhjetor 1991, Sovjeti i Lartë i Karaçaj-Çerkezisë miratoi një thirrje për njohjen e republikave individuale. Gjithashtu në dhjetor 1991, fjalët "Socialist Sovjetik Autonom" u hoqën nga emri zyrtar i Karaçaj-Çerkezisë.
Në janar 1992, Presidenti rus Boris Jellcin ishte i përgatitur të pranonte ndarjen e Karaçaj-Çerkezisë dhe futi projektligjet në Sovjetikën e Lartë të Rusisë për rindërtimin e Oblastit Autonom Karaçaj dhe Oblastit Autonom Çerkezisë brenda Federatës Ruse. Një Komision për formimin e tre rajoneve autonome - Karaçaj, Çerkesisa dhe Batalpashinsk - u krijua në Sovjetikën e Lartë.
Më 28 mars 1992, u mbajt një referendum në të cilin, sipas rezultateve zyrtare, shumica e popullsisë së Karaçaj-Çerkesisë votoi kundër ndarjes së republikës dhe, më 9 dhjetor 1992, republika u njoh si Republika Karaçaj-Çerkezia [pesëmbëdhjetë]
Ndarjet administrative
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Artikulli kryesor: Ndarjet administrative të Karaçaj-Çerkezisë
Republika e Karaçaj-Çerkezisë është e ndarë administrativisht në 10 distrikte, 4 qytete/qyteze, 7 vendbanime të stilit urban dhe 139 vende rurale.
Demografia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Grupet etnike
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Sipas regjistrimit të vitit 2010, karaçajët përbëjnë 41% të popullsisë së republikës, të ndjekur nga rusët (32%), dhe çerkezët dhe abasinët së bashku përbëjnë 20%.
Feja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Sipas një sondazhi të vitit 2012, i cili intervistoi 56,900 njerëz, 34% e popullsisë së Karaçaj-Çerkezisë i përmbahet Islamit nondenominacional, 13% janë synni, 1% janë shiit, 14% Kishës Ortodokse Ruse, 12.2% besimit amtare karaças dhe çerkez, 4% janë të krishterë të pa shoqëruar, besimtarë të krishterë ortodoksë të pakurkuruar ose anëtarë të kishave ortodokse jo-ruse. Për më tepër, 12% e popullsisë deklaruan të jenë "shpirtëror por jo fetar", 7% janë ateist dhe 2.8% ndjekin fe të tjera ose nuk deklaruan.
- ^ Президент Российской Федерации. Указ №849 от 13 мая 2000 г. «О полномочном представителе Президента Российской Федерации в федеральном округе». Вступил в силу 13 мая 2000 г. Опубликован: "Собрание законодательства РФ", No. 20, ст. 2112, 15 мая 2000 г. (President of the Russian Federation. Decree #849 of May 13, 2000 On the Plenipotentiary Representative of the President of the Russian Federation in a Federal District. Effective as of May 13, 2000.).
- ^ Госстандарт Российской Федерации. №ОК 024-95 27 декабря 1995 г. «Общероссийский классификатор экономических регионов. 2. Экономические районы», в ред. Изменения №5/2001 ОКЭР. (Gosstandart of the Russian Federation. #OK 024-95 December 27, 1995 Russian Classification of Economic Regions. 2. Economic Regions, as amended by the Amendment #5/2001 OKER. ).
- ^ "Сведения о наличии и распределении земель в Российской Федерации на 01.01.2019 (в разрезе субъектов Российской Федерации)". Federal Service for State Registration, Cadastre and Cartography. Arkivuar nga origjinali më 9 shkurt 2022. Marrë më 29 gusht 2023.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ "26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года". Marrë më 23 janar 2019.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Об исчислении времени". Официальный интернет-портал правовой информации (në rusisht). 3 qershor 2011. Marrë më 19 janar 2019.
{{cite web}}: Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ Official throughout the Russian Federation according to Article 68.1 of the Constitution of Russia.