Kara Mustafa Pasha
Kara Mustafa Pasha | |
|---|---|
 | |
| Veziri i Madh i Perandorisë Osmane | |
| Në detyrë 19 tetor 1676 – 25 dhjetor 1683 | |
| Monarku | Mehmeti IV |
| Paraprirë nga | Köprülü Fazıl Ahmed Pasha |
| Pasuar nga | Bayburtlu Kara Ibrahim Pasha |
| Të dhëna vetjake | |
| U lind më | 1634 or 1635 Mırınca afër Merzifon, Ejaleti i Rumit (sot Karamustafapasha) |
| Vdiq më | 25 December 1683 Beograd, Ejaleti i Budinit |
| Nënshtetësia | Osman |
| Marrëdhëniet | Mehmed pashë Qyprilliu (vjehrri) Fazil Ahmed pashë Qyprilliu (kunsti) Köprülüzade Fazıl Mustafa Pasha (kunati) |
| Prejardhja | Shqiptar |
| Familja | Familja Köprülü |
| Shërbimi ushtarak | |
| Aleanca |  Perandoria Osmane |
| Dega/shërbimi |  Marina Osmane Ushtria Osmane |
| Vite shërbimi | 1660s–1683 |
| Grada | Admiral i Madh (1666–70) Komandant i Përgjithshëm (1676–83) |
| Beteja/luftra | Lufta Polako–Osmane (1672–1676) Lufta Ruso–Turke (1676–1681) Lufta Polako–Osmane (1683–1699) Lufta e Madhe Turke (1683–99)
|
Merzifonlu Kara Mustafa Pasha (turqishtja osmane: مرزيفونلى قره مصطفى پاشا, turqisht: Merzifonlu Kara Mustafa Paşa; "Mustafa Pasha Guximtari i Merzifonit"; 1634/1635 – 25 dhjetor 1683) ishte një fisnik osman, figurë ushtarake dhe vezir i madh me prejardhje shqiptare, i cili ishte një personazh qendror në përpjekjet e fundit të Perandorisë Osmane për t'u zgjeruar në Evropën Qendrore dhe Lindore.
Jeta e hershme dhe karriera[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
I lindur nga prindër shqiptarë[1][2] në fshatin Mirince/Marınca pranë Merzifon (i quajtur tani Karamustafapasha pas tij), Mustafa u arsimua në familjen e Mehmed pashë Qyprilliut dhe u martua në familjen e fuqishme Qyprillinjtë. Në vitin 1659, ai u bë guvernator i ejaletit të Silistrisë dhe më pas mbajti një numër postesh të rëndësishme. Brenda dhjetë vjetësh, ai ishte duke vepruar si zëvendës i kunatit të tij, vezirit të madh Fazil Ahmed pashë Qyprilliu kur mungonte në oborrin e Sulltanit.[3]
Ai shërbeu si komandant i trupave tokësore në një luftë kundër Polonisë, duke negociuar një zgjidhje me Johan Sobieski në vitin 1676 që shtoi krahinën e Podolisë në perandori. Fitorja u mundësoi osmanëve të transformonin rajonet e Kozakëve të Ukrainës jugore në një protektorat. Kur kunati i tij Fazil Ahmed pashë Qyprilliu vdiq po atë vit, Mustafa e zëvendësoi atë si vezir i madh.[3]
Kara Mustafa udhëhoqi disa fushata të suksesshme në Ukrainë, duke u përpjekur të forconte pozitën e shtetit kozak të Bankës së Djathtë të Ukrainës, atëherë një vasal osman. Ai krijoi garnizone osmane në shumë prej qyteteve të Ukrainës dhe pushtoi kryeqytetin tradicional kozak të Chyhyryn, i cili kishte qenë nën pushtimin rus.[4]
Beteja e Vjenës[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Artikulli kryesor: Beteja e Vjenës
Në vitin 1683, ai nisi një fushatë në veri të Austrisë në një përpjekje të fundit për të zgjeruar Perandorinë Osmane pas më shumë se 150 vjet lufte. Nga mesi i korrikut, ushtria e tij prej 100,000 vetash kishte rrethuar Vjenën (e ruajtur nga 10,000 ushtarë Hapsburgë), duke ndjekur gjurmët e Sulejmanit të Madhërishëm në vitin 1529. Deri në shtator, ai kishte marrë një pjesë të mureve dhe dukej se ishte në rrugën e tij drejt fitores.
Por më 12 shtator 1683, një ushtri polake nën mbretin Johan III Sobieski përfitoi nga mosmarrëveshjet brenda komandës ushtarake osmane dhe disponimi i dobët i trupave të tij, duke fituar Betejën e Vjenës me një sulm shkatërrues krahu të udhëhequr nga husarët me krahë polakë të Sobieski. Osmanët u tërhoqën në Hungari, shumica e së cilës u pushtua më pas nga Hapsburgët dhe aleatët e tyre të Lidhjes së Shenjtë.
Disfata i kushtoi Mustafës pozicionin e tij, dhe në fund, jetën e tij. Më 25 dhjetor 1683, Kara Mustafa u ekzekutua në Beograd me urdhër të Mehmetit IV. Ai pësoi vdekjen nga mbytja me një kordon mëndafshi, e cila ishte metoda e dënimit me vdekje ndaj personave të rangut të lartë në Perandorinë Osmane.
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ Hamilton, Alastair; Groot, Alexander Hendrik de; Boogert, Maurits H. Van Den (2000-01-01). Friends and Rivals in the East: Studies in Anglo-Dutch Relations in the Levant from the Seventeenth to the Early Nineteenth Century (në anglisht). BRILL. ISBN 9004118543.
- ^ Evliya Çelebi (ed. by von Hammer-Purgstall). The Travels of Evliya Efendi (në anglisht). fq. 156.
- ^ a b The Siege of Vienna, John Stoye, p. 18.
- ^ Kołodziejczyk, Dariusz (2004). "Introduction". The Ottoman Survey Register of Podolia (ca. 1681) Part I: Text, Translation, and Commentary (në anglisht). Harvard University Press. fq. 3–10.