Matrakçi Nasuh

Matrakçi Nasuh (boshnjakisht: Matrakčija Nasuh Visočak 1480 – rr. 1564) emri i plotë Nasuh bin Karagöz bin Abdullah el-Visokavi el-Bosnavî, i njohur zakonisht si Matrakçı Nasuh për shkak të aftësive të tij në lojën e Matrakut, të shpikur nga ai vetë, (i njohur edhe si Nasuh el-Silâhî, Nasuh shpatari, për shkak të talentit të tij me armë; ishte një boshnjak i shekullit XVI ^[1] ^[2] ^[3] burrë shteti i Perandorisë Osmane, polimat, matematikan, mësues, historian, gjeograf, hartograf, mjeshtër i shpatës, lundërtar, shpikës, piktor, fermer dhe miniaturist . Ai u soll në Stamboll pasi u rekrutua nga skautët osmanë në Rumeli, u arsimua, u shërbeu disa sulltanëve osmanë dhe u bë mësues në Shkollën Enderun . ^[4]

Biografia

Matrakçı Nasuh, i lindur në qytetin boshnjak të Visokos, ishte një jeniçer i cili kaloi si në sistemin e këmbësorisë ashtu edhe në sistemin devşirme . Ai ishte një shpatar dhe gjuajtës i mprehtë që fliste pesë gjuhë dhe u rekrutua në marinën osmane .

Ndonëse i lindur me origjinë myslimane boshnjake, Nasuh u dërgua në sistemin devşirme, i rezervuar zakonisht për popullsinë e krishterë të perandorisë. Megjithatë, në mënyrë të jashtëzakonshme, në Bosnje, devsirme u shtri edhe në familjet lokale myslimane. ^[5] ^[6] ^[7]

Pas një periudhe të gjatë studimi në matematikë dhe gjeometri, ai shkroi veprat e tij Cemâlü'l-Küttâb dhe Kemalü'l- Hisâb dhe ia dorëzoi sulltanit osman Selim I. Ai shkroi gjithashtu dy librat me emrin Mecmaü't-Tevârih dhe Süleymannâme, mbi historinë nga 1520–43. Ai shkroi gjithashtu një pjesë historike mbi fushatën persiane të Sulejmanit I të titulluar Fetihname-i Karabuğdan . Një studim i fundit i librit të tij Umdet-ul Hisab zbuloi se Matrakçı kishte shpikur disa metoda shumëzimi dhe se metoda e rrjetës ishte përdorur gjerësisht në Shkollën Enderun gati 50 vjet përpara se John Napier ta rifuste atë në Evropë. ^[1]

Përveç veprave të tij në matematikë dhe histori, ai pikturoi miniaturë të cilat fokusohen në pamjet panoramike të peizazheve dhe qyteteve të pikturuara me detajet më të mëdha (fotografia e peizazhit të Stambollit, tregon pothuajse çdo rrugë dhe ndërtesë të qytetit). Në artin otoman të miniaturës, kjo më vonë u njoh si "Stili Matrakçı". Një nga katër vëllimet e tij me miniatura trajton luftën safavide të Sulejmanit I, mbi të cilën ai kishte shkruar veprën e tij historike Fetihname-i Karabuğdan . Përveçse ilustron marshimin e ushtrisë osmane nga Stambolli në Bagdad dhe më pas në Tabriz dhe kthimin e saj nëpërmjet Halebit dhe Eskishehirit, Nasuh përfshin gjithashtu të gjitha qytetet që takoi ushtria gjatë rrugës. Biblioteka e Universitetit të Stambollit mban kopjen e vetme të kësaj vepre.

Nasuh ishte gjithashtu një ushtar dhe një mjeshtër thikash . Punoi si mësues armësh në Shkollën Enderun. Ai dhe studentët e tij demonstruan aftësitë e tyre në një shfaqje e cila ishte pjesë e festimeve të synetisë së djemve të Sulejmanit I. Për shkak të suksesit të tij në këtë demonstrim, Nasuh mori titullin e nderit Ustah ("mjeshtër") dhe Reis ("shef") nga Sulltani. Ai gjithashtu shkroi një libër për përdorimin e armëve të ndryshme dhe teknikat e luftimit të kalorësisë dhe këmbësorisë, të quajtur Tuhfet-ül Guzât. ^[8] ^[1] ^[9] ^[10]

Veprat

Matematika

Cemâlü'l-Küttâb
Kemalü'l- Hisâb
Umdetü'l-Hisâb

Historia

Mecmaü't-Tevârih (Përmbledhja e historisë)
Süleymannâme (Libri i Sulejmanit )
Fetihname-i Karabuğdan (Libri i Black Bogdan Campaign [tr] )
Beyan-ı Menazil-i Sefer-i Irakeyn-i Sulltan Süleyman Han (Kronikë e Fazave të Fushatës së Irakut dhe Persisë së Sulltan Suleiman Khan)

Arte marciale

Tuhfet-ul Guzat (Dhurata e Luftëtarëve)

Galeria

Map of Baghdad
Miniaturised Map
Miniaturised Map
16th century map of Soltaniyeh city by Matrakçı Nasuh
16th century map of Soltaniyeh city by Matrakçı Nasuh
Map of Istanbul
Map of Istanbul
Matraki's square lattice multiplication
Matraki's triangular lattice multiplication

Nderimet dhe trashëgimia

Në qytetin e tij të lindjes, Visoko, në Bosnje, Matrakçija konsiderohet si një Leonardo da Vinci bosnjan. ^[13] Një rrugë pranë Muzeut të Trashëgimisë së Vendlindjes Visoko (Zavičajni Muzej Visoko) mban emrin e tij: Matrakčijina (anglisht: Matrakci's Street). ^[14]

Një film dokumentar për Matrakçı është prodhuar nga Radio-televizioni Turk në vitin 1978. ^[15] Personaliteti i tij është paraqitur edhe në filmin serik Sulejmani i Madhërishëm.

Shih edhe

Referime

^ ^a ^b ^c Corlu, M. Sencer; Burlbaw, Lynn M.; Capraro, Robert M; Corlu, M. Ali; Han, Sunyoung (mars 2010). "The Ottoman Palace School Enderun and the Man with Multiple Talents, Matrakçı Nasuh". Journal of the Korea Society of Mathematical Education Series D: Research in Mathematical Education. 14 (1): 23. Marrë më 5 janar 2013 – nëpërmjet Academia.edu. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "International Journal of Turkish Studies, vol. 10, issue 1–2". University of Wisconsin (2004), p. 57; The famous Bosnian writer Nasuh Matrakci (d. 1564 in all likelihood) is represented by two manuscripts:... {{cite web}}: Mungon ose është bosh |url= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Halil İnalcık; Cemal Kafadar. "Süleymân The Second [i.e. the First] and his time". Isis Press (1993), p. 270; Matrakci Nasuh was a devfirme boy from Bosnia trained in the palace school. {{cite web}}: Mungon ose është bosh |url= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Salim Ayduz. "Nasuh Al-Matrakî, A Noteworthy Ottoman Artist-Mathematician of the Sixteenth Century". muslimheritage.com. Muslim Heritage. Marrë më 3 mars 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600, Halil Inalcik, (1973), p. 78.
^ The Balkans since 1453, L.S. Stavrianos, (New York, 1958), p. 84.
^ Perry Anderson (1979). Lineages of the Absolutist State (Verso, 1974), p. 366. ISBN 9780860917106. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Salim Ayduz. "Nasuh Al-Matrakî, A Noteworthy Ottoman Artist-Mathematician of the Sixteenth Century". muslimheritage.com. Muslim Heritage. Marrë më 3 mars 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "International Journal of Turkish Studies, vol. 10, issue 1–2". University of Wisconsin (2004), p. 57; The Bosnian writer Nasuh Matrakci (d. 1564 in all likelihood) is represented by two manuscripts:... {{cite web}}: Mungon ose është bosh |url= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Halil İnalcık; Cemal Kafadar. "Süleymân The Second [i.e. the First] and his time". Isis Press (1993), p. 270; Matrakci Nasuh was a devfirme boy from Bosnia trained in the palace school. {{cite web}}: Mungon ose është bosh |url= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Matrakčija. "Fortresses of Matrakci Plan". Muslim Heritage uploads. Muslim Heritage. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Matrakčija. "City of Diyarbakir illumination". Muslim Heritage uploads. Muslim Heritage. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Naida Kovačević; Pan Bošnjak (15 dhjetor 2014). "(VIDEO) Naučni skup – "Naučnik, književnik i minijaturist Nasuh Matrakči Visočanin"". zavicajnimuzej.com (në boshnjakisht). Hometown Museum/Zavičajni Muzej Visoko. Marrë më 3 mars 2015.
^ "Ulica u Visokom – Nasuh Matrakči bio najslavniji Bošnjak Osmanskog carstva (PHOTO)". haber.ba (në boshnjakisht). Avaz. 18 nëntor 2012. Arkivuar nga origjinali më 2 prill 2015. Marrë më 3 mars 2015. {{cite web}}: |archivedate= dhe |archive-date= është specifikuar më shumë se një herë (Ndihmë!); |archiveurl= dhe |archive-url= është specifikuar më shumë se një herë (Ndihmë!)
^ Naida Kovačević; Pan Bošnjak (15 dhjetor 2014). "(VIDEO) Naučni skup – "Naučnik, književnik i minijaturist Nasuh Matrakči Visočanin"". zavicajnimuzej.com (në boshnjakisht). Hometown Museum/Zavičajni Muzej Visoko. Marrë më 3 mars 2015.

Lidhje të jashtme

[Corlu-1] Corlu, M. Sencer; Burlbaw, Lynn M.; Capraro, Robert M; Corlu, M. Ali; Han, Sunyoung (mars 2010). "The Ottoman Palace School Enderun and the Man with Multiple Talents, Matrakçı Nasuh". Journal of the Korea Society of Mathematical Education Series D: Research in Mathematical Education. 14 (1): 23. Marrë më 5 janar 2013 – nëpërmjet Academia.edu. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[2] "International Journal of Turkish Studies, vol. 10, issue 1–2". University of Wisconsin (2004), p. 57; The famous Bosnian writer Nasuh Matrakci (d. 1564 in all likelihood) is represented by two manuscripts:... {{cite web}}: Mungon ose është bosh |url= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[3] Halil İnalcık; Cemal Kafadar. "Süleymân The Second [i.e. the First] and his time". Isis Press (1993), p. 270; Matrakci Nasuh was a devfirme boy from Bosnia trained in the palace school. {{cite web}}: Mungon ose është bosh |url= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[4] Salim Ayduz. "Nasuh Al-Matrakî, A Noteworthy Ottoman Artist-Mathematician of the Sixteenth Century". muslimheritage.com. Muslim Heritage. Marrë më 3 mars 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[5] The Ottoman Empire: The Classical Age 1300–1600, Halil Inalcik, (1973), p. 78.

[6] The Balkans since 1453, L.S. Stavrianos, (New York, 1958), p. 84.

[7] Perry Anderson (1979). Lineages of the Absolutist State (Verso, 1974), p. 366. ISBN 9780860917106. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[8] Salim Ayduz. "Nasuh Al-Matrakî, A Noteworthy Ottoman Artist-Mathematician of the Sixteenth Century". muslimheritage.com. Muslim Heritage. Marrë më 3 mars 2015. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[9] "International Journal of Turkish Studies, vol. 10, issue 1–2". University of Wisconsin (2004), p. 57; The Bosnian writer Nasuh Matrakci (d. 1564 in all likelihood) is represented by two manuscripts:... {{cite web}}: Mungon ose është bosh |url= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[10] Halil İnalcık; Cemal Kafadar. "Süleymân The Second [i.e. the First] and his time". Isis Press (1993), p. 270; Matrakci Nasuh was a devfirme boy from Bosnia trained in the palace school. {{cite web}}: Mungon ose është bosh |url= (Ndihmë!); Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[11] Matrakčija. "Fortresses of Matrakci Plan". Muslim Heritage uploads. Muslim Heritage. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[12] Matrakčija. "City of Diyarbakir illumination". Muslim Heritage uploads. Muslim Heritage. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[13] Naida Kovačević; Pan Bošnjak (15 dhjetor 2014). "(VIDEO) Naučni skup – "Naučnik, književnik i minijaturist Nasuh Matrakči Visočanin"". zavicajnimuzej.com (në boshnjakisht). Hometown Museum/Zavičajni Muzej Visoko. Marrë më 3 mars 2015.

[14] "Ulica u Visokom – Nasuh Matrakči bio najslavniji Bošnjak Osmanskog carstva (PHOTO)". haber.ba (në boshnjakisht). Avaz. 18 nëntor 2012. Arkivuar nga origjinali më 2 prill 2015. Marrë më 3 mars 2015. {{cite web}}: |archivedate= dhe |archive-date= është specifikuar më shumë se një herë (Ndihmë!); |archiveurl= dhe |archive-url= është specifikuar më shumë se një herë (Ndihmë!)

[15] Naida Kovačević; Pan Bošnjak (15 dhjetor 2014). "(VIDEO) Naučni skup – "Naučnik, književnik i minijaturist Nasuh Matrakči Visočanin"". zavicajnimuzej.com (në boshnjakisht). Hometown Museum/Zavičajni Muzej Visoko. Marrë më 3 mars 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]