Mosmarrveshja e Ajodhjës

Mosmarrveshja e Ajodhjës (në gjuhën hindi:अयोध्या विवाद - Ayōdhyā Vivād, në gjuhën urdu: مسئلۂ ایودھیا - Masʾala-ē Ayōdhyā) është një mosmarreshje politike, historike dhe fetaro-shoqërore në Indi, e fokusuar mbi një terren në Ajodhja, të vendosur në distriktin e Faizabadit në Uttar Pradesh. Çështja kryesore vërtitet rreth aksesit në një sit tradicionalisht të adhuruar nga hindutë si vendi i lindjes së hyjnisë hindu Rama, vendndodhja e Xhamisë historike Babri dhe nëse u shkatërrua ose modifikua një tempull i mëparshëm hindu për të ndërtuar këtë xhami.

Xhamia Babri u shkatërrua nga ekstremistët hindu gjatë një tubimi politik i cili u kthye në një revoltë më 6 dhjetor 1992. Më pas u hap një proces gjyqësor mbi pronësinë e terrenit në Gjykatën e Lartë të Allahabadit, verdikti i të cilës u shpall më 30 shtator 2010. Në vendim tre gjykatësit e Gjykatës së Lartë të Allahabadit vendosën se 1.12 hektarët (2.77 akre) të terrenit të Ajodhjës të ndaheshin në tre pjesë, me një të tretën që shkonte për ndërtimin e tempullit të Rama Lalas ose Ramas fëmijë të përfaqësuar nga Hindu Maha Sabha, 1/3 që shkonte për myslimanët e Sunni Waqf Board dhe pjesa e mbetur prej 1/3 që shkonte për një shoqatë fetare hindu që quhej Nirmohi Akhara. Ndërsa trupa e tre gjykatësve nuk ishte unanime se struktura ishte ndërtuar pas shkatërrimit të një tempulli hindu, ajo binte dakord se një tempull ose një strukturë tempullore ishte përpara xhamisë në të njëjtin vend. Gërmimet nga Archaeological Survey of India u përdorën shumë si dëshmi nga gjykata që struktura e mëparshme ishte një ndërtesë masive fetare hindu.

Sfondi fetar

Rama Xhanmabhumi

Mosmarrveshja e Ajodhjës vërtitet rreth terrenit të njohur sot si Rama Xhanmabhumi, mbi të cilin ishte ndërtuar Xhamia Babri në vitin 1528. Në shkrimet hindu dhe tekste autentike, Ajodhja është vendlindja e hyjnisë Rama, djali i Dasharathës, sunduesit të Ajodhjës dhe mbretëreshës së tij Kausalja. Ai adhurohet nga shumë hindu si një avatar, ose mishërim i Vishnut.

Sipas Garuda Puranas, një tekst fetar hindu, Ajodhja është një nga shtatë vendet e shenjta ku mund të arrihet moksha, ose shpëtimi përfundimtar nga cikli i vdekjes dhe rilindjes.

Xhamia Babri

Artikulli kryesor: Xhamia Babri

Kur perandori mogul Babur pushtoi Indinë Veriore nga Kabuli në vitin 1525, ai në fillim mundi në betejë Ibrahim Lodin në betejën e parë të Panipatit dhe pastaj mbretin raxhput të Çitorgarhut, Rana Sangram Singhun, në Khanva. Pas këtyre triumfeve, Baburi mori nën kontroll një pjesë thelbësore të Indisë Veriore. Një nga gjeneralët e tij, Mir Baqi shkoi në Ajodhja në vitin 1528 dhe pasi siç thuhet shkatërroi një tempull të mëparshëm të Ramës në sit, ndërtoi një xhami, që do të quhej Masxhid-i-xhanmasthan (xhamia në vendin e lindjes) ashtu si dhe Xhamia Babri (xhamia e Baburit). Xhamia Babri ishte një nga xhamitë më të mëdha në shtetin indian të Uttar Pradeshit me popullsi të konsiderueshme myslimane.

Si hindut ashtu dhe myslimanët thuhet se kanë adhuruar në "xhaminë-tempull", myslimanët brenda xhamisë ndërsa hindutë jashtë xhamisë brenda kompleksit. Pasi britanikët morën rajonin nën kontroll, vendosën një kangjellë midis dy zonave për të parandaluar grindjet.

Sfondi historik

Periudha Gupta

Në konë e Budës (600 p.e.s.) Ajodhja e sotme quhej Saketa dhe ishte një nga 6 qytetet më të mëdha të Indisë Veriore. Gjatë Periudhës Gupta, Kumaragupta ose Skandagupta e bënë atë kryeqytetin e tyre, pas të cilës filloi të quhej Ajodhja. Kalidasa këtu shkroi Raghuvamsan dhe e përmend si Gopratara tirtha (Ghati Guptar), ku Rama besohej se kishte hyrë në ujërat e lumit Sarju në ngjitjen e tij në parajsë. Sipas një tradite vendore të regjistruar nga Francis Buchanan dhe Alexander Cunningham, Ajodhja u braktis pas ngjitjes së Ramës në parajsë dhe "Vikramaditja" e rigjeneroi atë (Te Raghuvamsa atë e rigjeneroi djali i Ramës, Kusa). Prabhavatigupta, vajza e Çandraguptës së II, ishte një besimtare e përkushtuar e Ramës. Djali i saj, Pravarasena i II shkroi Sethubandhan, në të cilën Rama konsiderohej si identik me Vishnun. Ai ndërtoi gjithashtu një tempull për Ramën në Pravarapura (Paunari pranë Ramtekut) rreth vitit 450 të e.s.

Periudha Gahadavala

Pas sundimit të Dinastisë Gupta, kryeqyteti i Indisë Veriore u zhvendos në Kanauxh dhe Ajodhja ra në neglizhim relativ. Ajo u rigjallërua nga Dinastia Gahadavala, që erdhi në pushtet në shekullin e XI. Dinastia Gahadavala ishte besimtare [[[Vaishnavizmi|Vaishnavite]] (sekt i Hinduizmit). Ata ndërtuan mjaft tempuj të Vishnut në Ajodhja, pesë nga të cilët mbijetuan deri në fund të mbretërimit të Aurangzebit. Hans T. Bakker argumenton se mund të ketë qenë një tempull në vendin e supozuar të lindjes së Ramës i ndërtuar nga Dinastia Gahadavala. Në vitet pasues, kulti i Ramës mori një zhvillim të madh brenda Vaishnavizmit, me Ramën të konsideruar si avatari më i shquar i Vishnut. Për rrjedhojë, rëndësia e Ajodhjës si një qendër pelegrinazhi u rrit. Në veçanti, versionet e shumë-fishta të Ayodhya Mahatmyas (Fuqitë Magjike të Ajodhjës) përshkruanin celebrimin e Rama Navamit (ditë lindja e Ramas).

Periudha Mogule

Në kohët moderne, një xhami gjendej në vendin e supozuar të lindjes së Ramas, që është mbi një pirg të madh mbetjesh në qendër të Ajodhjës, të quajtur Ramadurga ose Ramakota (fortesa e Ramës). Xhamia mbante një mbishkrim që pohonte se u ndërtua në vitin 1528 nga Mir Baqi me urdhër të Baburit. Sipas një teksti të fillimit të shekullit të XX të shkruar nga Maulvi Abdul Ghaffari dhe burimet e afërta historike të shqyrtuara nga historiani Harsh Narain, Baburi i ri erdhi nga Kabuli në Avadh (Ajodhja) i maskuar, i veshur si një asketik kalandar (asketik i një sekti sufi), me gjasa si pjesë e një misioni fakt-mbledhës. Këtu ai takoi shenjtët sufi Shah Xhalal dhe Sajid Musa Ashikan dhe bëri një betim në kthim për bekimin e tyre për pushtimin e Hindustanit. Betimi nuk është paraqitur në botimin e vitit 1981 të librit të Ghaffarit, por është bërë i qartë se është në përmbushje të këtij betimi që ai ndërtoi Xhaminë Babri pasi pushtoi Hindustanin. Libri origjinal u shkrua në gjuhën persiane nga Maulvi Abdul Karim, një pasardhës shpirtëror i Ashikanin dhe u përkthye në gjuhën urdu nga nipi i tij Maulvi Abdul Ghaffari me komente shtesë. Botimet e vjetra të librit të Ghaffarit përmbajnë më shumë detaje që duket se kanë ekzistuar në botimin e vitit 1981.

Studiuesi Harsh Narain, duke ju referuar faqes 40 të një botimi të mëparshëm, thotë: "Dhe tani ata e quajnë atë Xhanmasthan dhe Rasoi-i Sita xhi. Duke pasur shkatërruar këto struktura, Baburi ndërtoi një xhami madhështore. Arsyeja për ndërtimin e kësaj xhamie do të jepet në vijim".

Lala Sita Rami, që kishte shqyruar botimin më të vjetër të vitit 1932 shkroi: "Fakirët u përgjigjën se ata do ta bekonin atë nëse ai premtonte të ndërtonte një xhami pas shkatërrimit të tempullit Xhanmasthan. Baburi e pranoi ofertën e fakirëve dhe u rikthye në atdheun e tij".

Fakti që Baburi erdhi i maskuar si një asketik kalandar është konfirmuar te Tarikh-i Dawudi i Abdullahut, ku është përshkruar se ai u takua me sulltanin Sikandar Lodhi në Delhi në të njëjtin maskim. Mbishkrimi në Xhaminë Babri vetë e përmend atë si Babur Kalandar. Varri i Musa Ashikanit është vendosur pranë sitit të Xhamisë Babri, faltorja e të cilit përdor dy nga kolonat prej bazalti të zi me skalitje hindu të përdorura në Xhaminë Babri, duke treguar për rolin e tij në shkatërrimin e tempullit të mëparshëm.

Ndërsa kishte një xhami që përmbante një mbishkrim që tregonte se ajo ishte ndërtuar me urdhrin e Baburit në vitin 1528, nuk ka të dhëna të xhamisë nga kjo periudhë. Babarnama (Kronikat e Baburit) nuk përmendin as xhami as shkatërrim të një tempulli. Tulsidasi, që filloi të shkruante 'Ramçarit Manasin' në Ajodhja mbi ditëlindjen e Ramës në vitin 1574 (duke ardhur nga rezidenca e tij e zakonshme në Varanasi) përmendte "festën e madhe të ditëlindjes" në Ajodhja por nuk përmend një xhami në vendin e lindjes së Ramës. Abu'l-Fazl ibn Mubaraku, që shkroi Akbarnaman, duke hartuar volumin e tretë Ain-i Akbari në vitin 1598, përshkruan festën e ditëlindjes në Ajodhja, "vend-qëndrimi i Ramës" dhe "vendi më i shenjtë në lashtësi", por nuk përmend një xhami. William Finch, udhëtari anglez që vizitoi Ajodhjën rreth vitit 1611 dhe shkroi rreth "rrënojave të kështjellës Raniçand [Ramaçand] dhe shtëpitë" ku hindut besonin se zoti i madh "u mishërua për të parë tamashan e botës". Ai gjeti panda (priftërinj brahminë) në rrënojat e fortesës, që ishin duke regjistruar emrat e pelegrinëve, një praktikë që thuhet se rrjedh që nga lashtësia.

Periudha e vonë Mogule

Përmendja e parë e njohur e xhamisë shfaqet në librin Sahifa-I-Chihil Nasaih Bahadur Shahi, që thuhet se është shkruar nga një vajzë e perandorit Bahadur Shah I (dhe mbesa e Aurangzebit) në fillim të shekullit të XVIII. Ai përmend xhamitë që ishin ndërtur pas shkatërrimit të "tempujve të hinduve idhujtarë të vendosur në Mathura, Banaras, Avadh etj". Hindut thuhet se i quanin këta tempuj të shkatërruar avadhë "Sita Rasoi" (kuzhina e Sitas) dhe "Banesa e Hanumanit". Ndërsa në këtë përshkrim nuk përmendet Baburi, Xhamia e Ajodhjës kishte qenë pranëvendosur me ato të ndërtuara nga Aurangzebi në Mathura dhe Banaras. Jai Singhu i II (në mënyrë popullore i quajtur "Savai Xhai Singh", 1688-1743) bleu tokë dhe ngriti Xhaisinghpurat në të gjitha qendrat fetare hindu në Indinë Veriore, duke përfshirë Mathuran, Vrindavanin, Varanasin, Allahabadin, Uxhainin dhe Ajodhjan. Dokumentet e këtyre veprimtarive kanë qenë ruajtur në koleksionin 'Kapad-Dvar' në Pallatin e Muzeut të Qytetit në Xhaipur. Profesor R. Nath, që ka shqyruar këto përshkrime, argumenton se Xhai Singhu kishte blerë tokën e Rama Xhanmasthanit në vitin 1717. Pronësia e tokës i atribuohej perëndisë. Titulli i trashëguar i pronësisë u njoh dhe përforcua nga shteti mogul nga viti 1717. Ai gjeti gjithashtu një letër nga një gumastha Trilokçand, të datuar nga viti 1723, që pohon se, ndërsa nën administrimin mysliman njerëzit kishin qenë parandaluar të bënin banjë rituarle në lumin Sarju, ngritja e Xhaisinghpuras ka hequr të gjitha ndalimet.

Prifti jezuit Joseph Tieffenthaler, që vizitoi Avadhin në vitet 1766-1771, shkroi se "Perandori Aurangzeb shkatërroi fortesën e quajtur Ramakota dhe ngriti një tempull mysliman, me kube të trefishta, e ndërtuar në të njëjtin vend. Të tjerë thonë se ishte u ndërtua nga 'Babori'. Katërmbëdhjetë kolona në gur të zi me 5 këmbë të larta, që kishin ekzistuar në sitin e fortesës, janë parë aty. Dymbëdhjetë nga këto kolona tani mbanjë harkadat e mbrendshme të xhamisë". Kjo paqartësi midis Aurangzebit dhe Baburit mund të jetë domethënëse. Tieffenthaler shkroi gjithashtu se hindut adhuronin një kuti katrore të ngritur 5 inçë mbi tokë, që thuhet se quhej "Bedi", d.m.th., "djepi". "Arsyeja për këtë është se dikur këtu ishte një shtëpi ku Besçani [Vishnu] kishte lindur në formën e Ramës". Ditëlindja e Ramës thuhej se zhvillohej çdo vit, me një grumbullim të madh njerëzish, që ishte "kaq e famshme në të gjithë Indinë".

Fillimi i mosmarrveshjeve

Shembujt e parë të regjistruar të dhunës fetare në Ajodhja ndodhën në vitet 1850 mbi një xhami të afërt në Hanuman Garhi. Xhamia Babri u sulmua nga hindutë në procesion. Që atëherë, grupet vendore hindu bënë kërkesa të përsëritura që ata duhet të kishin procesionin në sit dhe që ata duhet të lejoheshin të ndërtonin një tempull në sit, kërkesa që ishin mohuar të gjitha nga qeveria koloniale. Në vitin 1946, një degë e Hindu Mahasabha e quajtur Akhil Bharatiya Ramayana Mahasabha (ABRM) filloi një agjitim për procesionin e sitit. Në vitin 1949, Sant Digvixhaj Nathi i Gorakhnath Mathës iu bashkua ABRM-së dhe organizuan një recitim 9-ditor të vazhdueshëm të Ramçarit Manas, në fund të të cilit nacionalistët hindu u futën me dhunë në xhami dhe vendosën brenda saj idhujt e Ramës. Njerëzit u bënë të besojnë se idhujt ishin shfaqur në mënyrë të mrekullueshme brenda xhamisë. Data e ngjarjes ishte 22 dhjetor 1949.

Xhavaharlal Nehru insistoi se idhujt duhet të hiqeshin. Megjithatë, zyrtari vendor K.K.K. Nair, i njohur për lidhjet e tij me nacionalistët hindu, refuzoi të zbatonte urdhërat duke pohuar se kjo do të çonte në revolta të përgjithshme. Policia mbylli portat kështu që publiku (si hindut ashtu dhe myslimanët) nuk mund të hynin. Megjithatë, idhujt mbetën brenda dhe priftërinjtë lejoheshin të hynin për të kryer adhurimin e përditshëm. Kështu, xhamia u shndërrua de fakto në një tempull. Si Sunni Wakf Board ashtu dhe ABRM-ja kryen padi civile duke mbështetur pretendimet e tyre respektive për sitin. Toka u shpall nën diskutim dhe portat mbetën të mbyllura. Christophe Jaffrelot e ka quajtur krahun Gorakhnathi të nacionalizmit Hindu 'shafrani tjetër', që ka mbajtur ekzistencën e tij në mënyrë të veçuar nga rryma kryesore e nacionalizmit hindu të Sangh Parivarit. Pasi Vishva Hindu Parishadi u formua në vitin 1964 dhe filloi agjitimin për sitin e Xhamisë Babri, dy rrymat e 'politikanëve të shafranit' u bashkuan. Magjistrati i distriktit K.K.K. Nair, që refuzoi të zbatonte urdhërat, dha më pas dorëheqjen, por u bë një herë vendor dhe për rrjedhojë një politikan i Bharatiya Jana Sanghut.

Shkatërrimi i Xhamisë Babri

Në vitet 1980, Vishwa Hindu Parishadi (VHP), që i përkiste familjes së rrymës kryesore të nacionalizmit Hindu, Sangh Parivar, nisi një lëvizje të re për "rimarr" sitin për hindut dhe për të ngritur një tempull kushtuar 'Ramës fëmijë' (Ramalala) në këtë vend. Partia Bharatiya Janata (PBJ), e formuar në vitin 1980 nga të mbeturit e Xhana Sanghut, u bënë fytyra politike e fushatës. Në vitin 1986, një gjykatës i distriktit vendosi që portat duhet të rihapeshin dhe hindut duhet të lejoheshin të adhuronin brenda, duke i dhënë një shtysë të rëndësishme lëvizjes. Në shtatorin e vitit 1990, lideri i PBJ-së L.K. Advani filloi një "ratha jatra" (procesion pelegrinazhi) për në Ajodhja në mënyrë që të gjeneronte mbështetje për lëvizjen. Advani më vonë, në kujtimet e tij, pohoi se "Nëse myslimanët grumbulloheshin në një atmosferë islame në Mekë dhe nëse të krishterët grumbullohen në një atmosferë të krishterë në Vatikan, pse është e gabuar për hindut të presin një atmosferë hindu në Ajodhja?" Jatra rezultoi në revolta të përgjithshme në shumë qytete me nisjen e saj, duke i kërkuar qeverisë së Biharit të arrestonte Advanin. Megjithatë, një numër i madh 'kar sevakësh' ose aktivistësh të 'Sangh Parivarit' arritën në Ajodhja dhe u përpoqën të sulmonin xhaminë. Ata u ndaluan nga policia e Uttar Pradeshit dhe forcat paramilitare, duke krijuar një përleshje në të cilën u vranë mjaft kar sevakë. Duke akuzuar qeverinë qendrore të drejtuar nga V.P. Singhu se ishte e dobët, PBJ-ja e tërhoqi mbështetjen e saj për të, duke kërkuar zgjedhje të reja. Në këto zgjedhje, PBJ-ja fitoi shumicën në Asamblenë Legjislative të Uttar Pradeshit, dhe e rriti numrin e anëtarëve të saj në Lok Sabha (Kuvendi).

Më 6 dhjetor 1992, VHP-ja dhe aleatët e saj, duke përfshirë edhe PBJ-në, organizuan një tubim ku u përfshinë 150,000 kar sevakë të VHP-së dhe PBJ-së në sitin e xhamisë. Ceremonitë përfshinë fjalime nga prijësit e PBJ-së ashtu si dhe Advani, Murli Manohar Joshi dhe Uma Bharti. Turma u egërsua përgjatë fjalimeve dhe e sulmoi xhaminë menjëherë më pas. Një kordon policie i vendosur aty për të mbrojtur xhaminë ishte qartësisht e pakët. Xhamia u sulmua me mjete të sajuara në çast dhe u rrafshua në pak orë. Kjo ndodhi pavarësisht angazhimit nga qeveria shtetërore ndaj 'Gjykatës Supreme Indiane' që xhamia nuk do të dëmtohej. Më shumë se 2000 veta u vranë në revoltat që ndoqën shkatërrimin. Revoltat shpërthyen në shumë qytete të rëndësishme indiane duke përfshirë Mumbain, Delhin dhe Hajderabadin.

Më 16 dhjetor 1992, u krijua nga Qeveria e Indisë Komisioni Liberhan për të hetuar rrethanat që çuan në shkatërrimin e Xhamisë Babri. Qe komisioni më i zgjatur në historinë e Indisë me mjaft zgjatje të dhëna nga qeveri të ndryshme. Raporti i komisionit konsideronte një numër njerëzish përgjegjës për shkatërrimin, duke përfshirë edhe prijësit e PBJ-së si Atal Bihari Vaxhpaji, Lal Krishna Advani, Murli Manohar Xhoshi, kryeminstrin e atëherëshëm të Uttar Pradeshit, Kaljan Singh, Pramod Mahaxhanin, Uma Bhartin dhe Vixhajaraxhe Shindian, ashtu si dhe prijësit e VHP-së si Giriraxh Kishore dhe Ashok Singhali. Prijës të tjerë të rëndësishëm politikë të konsideruar përgjegjës nga komisioni përfshinin kryetarin fundit të Shiv Senas, Bal Thakeraj dhe ish prijësin e RSS-së K. Govindaçarja. Duke u mbështetur në dëshmitë e mjaft dëshmitarëve okularë, raporti pohonte se shumë nga këta prijës kishin bërë fjalime provokuese në kangjella që provokuan shkatërrimin. Pohohej gjithashu se ata mund ta kishin ndaluar shkatërrimin nëse do të kishin dashur.

Shumë organizata myslimane kanë vijuar të shprehin indinjatën e tyre për shkatërrimin e strukturës së pretenduar. Në korrik të vitit 2005, terroristët sulmuan tempullin e sajuar në sitin e xhamisë së shkatërruar. Në vitin 2007, M. N. Gopal Dasi, drejtuesi i atëhershëm i Tempullit të Ramës, mori telefonata kërcënuese kundër gruas së tij. Shumë sulme terroriste nga degë të ndaluara xhihadiste si 'Muxhahedinët Indianë' përmendin shkatërrimin e Xhamisë Babri si një justifikim për sulmet terroriste. Çështja ligjore vijoi në lidhje me terrenin të cilin e kontrollonte qeveria.

Shqyrtime të hershme historike

Në vitin 1767, prifti jezuit Joseph Tieffenthaler regjistroi hindu duke adhuruar dhe festuar Ramanavamin në sitin e xhamisë. Në vitin 1788, vepra frëngjisht e Tieffenthalerit u publikua në Paris, e para që sugjeronte se Xhamia Babri ishte vendosur mbi vendin e lindjes së Ramës, duke thënë se "Perandori Aurangzeb shkatërroi fortesën e quajtur Ramakot dhe ngriti në të njëjtin vend një tempull muhamedan me tre kupola" e pretenduar nga hindut nëpërmjet luftrave të shumta pas vdekjes së Aurangzebit në vitin 1707 pasi ata e kishin fortifikuar atë gjatë sundimit të Xhahangirit si Ramakot.

Gjatë shekullit të XIX, hindut në Ajodhja u regjistruan si vazhdues të një tradite të adhurimit të Ramës në kodrën Ramakot. Sipas burimeve britanike, hindut dhe myslimanët nga zona e Faizabadit adhuronin bashkarisht në kompleksin e Xhamisë Babri në shekullin e XIX deri rreth vitit 1855. P. Carnegy në vitin 1870 shkroi:

Është thënës se deri në atë kohë, hindut dhe muhamedanët me gjasa adhuronin në xhaminë-tempull. Që kur sundimi britanik ka vendosur një kangjellë për të parandaluar grindjet, brenda saj, në xhami muhamedanët luten, ndërsa jashtë kangjellave hindut kanë një platformë të ngritur mbi të cilën vendosin ofertat e tyre.

— 

Kjo platformë e hinduve ishte jashtë strukturës së debatuar por brenda rrethimeve.

Në vitin 1858, muezini i Xhamisë Babri në një peticion për qeverinë britanike thoshte se oborri kishte qenë përdorur nga hindut për qindra vjet. Britanikët e njohën tensionin fetar dhe politik midis myslimanëve dhe hinduve. Një census i hershëm, i bërë në vitin 1869, konstatonte se banorët hindu përbënin 66.4 përqind të popullsisë së përgjithshme në Ajodhja dhe pak më shumë se 60 përqind në Faizabadin e afërt. Britanikët pretendonin se zona e Ajodhjës ishte së pari hindu, jo bazuar mbi këtë cënsus, por bazuar mbi domethënien e rëndësishme shpirtërore të vendit të lindjes së Ramës.

Çështja Mahant Ram

Në vitin 1885, Mahant Raghubar Ram zhvendosi oborret për të lejuar të ngrinte një tempull pak jashtë Xhamisë Babri. Megjithëse duke konsideruar të vlefshëm pretendimin e nënshkruesve të peticionit, Gjykata e Distriktit të Faizabadit e rrëzoi çështjen, duke përmendur kalimin e kohës. Më 18 mars 1886, gjykata lëshoi një urdhër në të cilin shkruhej:

E vizitova terrenin e kontestuar dje në praninë e të gjitha palëve. Konstatova se xhamia e ndërtuar nga perandori Babur qëndron në skajin e Ayodhyas, që do të thotë në perëndim dhe jug është e zbrazët nga banesat. Fakteqësia më e madhe është se një xhami duhet të ketë qenë ndërtuar mbi një tokë të konsideruar veçanërisht të shenjtë nga hindutë, por duke parë se ngjarja ka ndodhur 356 vjet më parë, tani është shumë vonë për të rënë dakord me pretendimet.

— Verdikti i gjykatës nga F.E.A. Chamier, gjykati i distriktit të Faizabadit (1886)

.

Pas-pavarësia

Mjaft xhami të mëvonshme u ndërtuan në distriktin e Faizabadit, në të cilin bën pjesë qyteti i pelegrinazhit, Ajodhja. Ajodhja vetë ka një popullsi të vogël myslimane, megjithëse janë në përqindje thelbësore 7 km&nbsp:km më tej në qendrën e distriktit, në Faizabad. Në nga viti 1949, me urdhër të Qeverisë Indiane, myslimanët nuk u lejuan të afroheshin më afër se 200 jardë nga siti; porta kryesore mbeti e mbyllur, megjithëse pelegrinët hindu lejoheshin të hynin nëpërmjet një porte anësore. Gjykata e Lartë e Allahabadit në vitin 1986 urdhëroi hapjen e portës kryesore dhe e riktheu sitin tërësisht për hindut. Grupet hindu më vonë kërkuan modifikime në Xhaminë Babri dhe krijuan plane për një tempull të ri madhështor me lejen e qeverisë; si pasojë nisën përleshjet midis grupeve hindu dhe myslimane. Që atëherë, çështja u la pezull dhe ky debat politik, historik dhe shoqëroro-fetar mbi historinë dhe vendndodhjen e Xhamisë Babri, është bërë i njohur si Mosmarrveshja e Ajodhjës.

Gërmimet

Gërmimet arkeologjike të ASI-t (Archaeological Survey of India) në vitet 1970, 1992 dhe 2003 brenda dhe përreth sitit të kontestuar kanë konstatuar qartësisht dëshmi që tregojnë se një kompleks i madh hindu ekzistonte më parë në sit. Në vitin 2003, me urdhër të një gjykate indiane, ASI-t iu kërkua të zhvillonte gërmime dhe një studim të thelluar për të vërtetuar tipin e strukturës që ishte poshtë rrënojave për të treguar përfundimisht nëse kishte pasur një tempull nën xhami. Megjithatë, nuk mund të vërtetohej nëse ishte një tempull i Ramës ai i mëparshmi pasi ai ka më shumë ngjashmëri me një tempull të Shivës. Sipas fjalëve të studiuesve të ASI-t, ata zbuluan "veçori dalluese të lidhura me... tempujt e Indisë Veriore". Gërmimet e mëtejshme treguan se:

"tulla dhe gurë të dekoruar ashtu si dhe skulptura të dëmtuara të një çifti hyjnor dhe veçori të skalitura arkitekturore, duke përfshirë modele gjethnajash, amalaka, kapotapali, korniza dere me kolona faltoreje gjysëm rrethore, trungu i thyer tetë-këndor kolone shifti të zi, motive zambaku, faltore rrethore që ka pranjala në veri dhe bazat e 50 kolonave në lidhje me një strukturë të stërmadhe"

— 

Përpara se opinioni arkeologjik të publikohej, kishte disa pikëpamje të ndryshme. Në librin e tij Communal History and Rama's Ayodhya, të shkruar para studimeve të ASI-t, profesor Ram Sharan Sharma shkruante: "Ajodhja duket se është shfaqur si një vend fetar pelegrinazhi në kohët mesjetare. Megjithatë kapitulli 85 i listave Vishnu-Smriti që kishte deri në pesëdhjetë e dy vende pelegrinazhi, duke përfshirë qytete, liqene, lumenj, male etj., nuk e përfshinte Ajodhjën në këtë listë. Sharma vëren gjithashtu se Tulsidasi, që shkroi Ramçarit manasin në vitin 1574 në Ajodhja, nuk e përmend atë si një vend pelegrinazhi. Kjo sugjeron se nuk kishte tempull të rëndësishëm hindu në sitin e Xhamisë Babri, ose se ai kishte pushuar së ekzistuari, më pas ishte ndërtuar xhamia. Pas shkatërrimit të xhamisë në vitin 1992, profesor Ram Sharan Sharma bashkë me historianët Suraxh Bhan, M. Athar Ali dhe Dvixhendra Narajan Xhha shkroi Historian's Report to the Nation duke thënë se hamendësimi se kishte një tempull në sitin e kontestuar ishte i gabuar dhe se nuk kishte arsye të vlefshme për të shkatërruar xhaminë. Gjykimi i vitit 2010 i Gjykatës së Lartë të Allahabadit u nxitua mbi këta historianë të shquar, me njërin prej gjykatësve që ishte "i befasuar të shikonte zellin e ndihmimit… të palëve në favor të të cilave ata po shfaqeshin, këta dëshmitarë vazhduan… dhe shkruan një histori tërësisht të re".

Buddha Education Foundation i Udit Raxhit pretendoi se struktura e zbuluar nga ASI në vitin 2003 iahrë njq stupë budiste e shkatërruar gjaë pushtimit mysliman të Indisë.

Procsesi gjyqësor

Në vitin 1950, Gopal Singh Visharadi bëri një padi civile në Gjykatën e Lartë të Allahabadit duke kërkuar të ofronte 'puxha' (ritual adhurimi) në sitin e kontestuar. Një padi e ngjashme u bë menjëherë më pas por më vonë u tërhoq nga Paramhans Dasi i Ajodhjës. Në vitin 1959, Nirmohi Akhara, një institucion fetar hindu, bënë një padi të tretë duke kërkuar të zotëronin sitin e kontestuar, duke pretenduar të ishin kujdestarët e tij. Një padi e katërt u bë nga Muslim Central Board of Wakf për zotërimin dhe kujdestarinë e stitit. Trupa e Gjykatës së Lartë të Allahabadit filloi të dëgjonte çështjen në vitin 2002, që u përfundua në vitin 2010. Megjithatë, trupa nuk e shpalli verdiktin e saj deri më 24 shtator. Pasi Gjykata Supreme e Indisë hodhi poshtë një apelim për të shtyrë verdiktin e Gjykatës së Lartë, Gjykata e Lartë vendosi 30 shtatorin 2010 si datën përfundimtare të shpalljes së verdiktit. Më 30 shtator 2010, Gjykata e Lartë e Allahabadit, me trupën e përbërë nga tre anëtarë që përfshinte gjykatësit S.U. Khan, Sudhir Agarval dhe D.V. Sharma, shpalli se toka e kontestuar duhet të ndahej në tre pjesë të barabarta. Siti i idhullit Ramalala do të shkonte për palën që përfaqësonte Ram Lalla Virajmanin (hyjnia e vendosur e Ramës fëmijë), Nirmohi Akhara për të marr Sita Rasoin dhe Rama Chabutara, si dhe Sunni Wakf Board për të marr pjesën tjetër. Gjykata vendosi gjithshtu se status quo-ja duhet të mbahej për tre muaj. Duke reaguar ndaj verdiktit, të tre palët shpallën se do ta apelonin vendimin për tokën e kontestuar në Gjykatën Supreme të Indisë. Të treja palët, megjithatë, pranuan se ky vendim ishte një hap i rëndësishëm drejt zgjidhjes së një kontestimi të gjatë.

Kronologjia

Viti	Data	Ngjarja
1527		Gjatë mbretërimit të Baburit, perandorit të parë mogul, disa kanë thënë se u shkatërrua një tempull i vjetër hindu dhe në të njëjtin vend u ndërtua një xhami në Ajodhja dhe e emërtuan atë sipas Baburit.
1853		Përmendja e parë e regjistruar e përplasjeve mbi sitin datojnë nga ky vit.
1859		Administrimi kolonial britanik vendosi një gardh rreth sitit, duke shënuar ndarjen e zonës në adhurimit të hinduve dhe myslimanëve. Kjo mundi të qëndronte për 90 vjet.
1949	dhjetor	Brenda xhamisë vendosen idhuj. Të dy krahët pretendues bënë padi civile. Qeveria mbylli portat, duke thënë se çështja ishte nën gjykim dhe e shpalli zonë të kontestuar. Paditë civile për pronësinë e ngastrës nr. 583 të zonës.
1961		Bëhet padi në gjykatat indiane kundër zaptimit me forcë të Xhamisë Babri dhe vendosjes së idhujve brenda saj.
1984		Lëvizja për të ndërtuar një tempull në sit, që hindutë pretendonin se ishte vendi i lindjes së hyjnisë Rama, arritën kulmin kur grupet hindu formuan një komitet organizuar ndërtimin e një tempulli në sitin e Rama Xhanmabhumit.
1986		Një gjykatës i distriktit urdhëroi që portat e xhamisë të hapeshin pas pothuajse pesë dekadave dhe i lejoi hinduytë të adhuronin brenda “strukturës së kontestuar”. Pasi myslimanët protestuan që të hiqej lejimi i adhurimit hindu në sit u formua komiteti Babri Mosque Action Committee. Portat u hapën në më pak se një orë pas vendimit të gjykatës.
1989		Zhurma për ndërtimin e një tempulli të Ramës po rritej. Në shkurt, 'Vishwa Hindu Parishadi' (VHP) shpalli se një shila ose gurë do të vendosej për ndërtimin e tempullit pranë zonës. Në nëntor, VHP vendosi themelet e një tempulli mbi tokën pranë "strukturës së kontestuar" në prani të ministrit vendas Sh. Buta Singh dhe kryeministrit të atëhershëm të shtetit Sh. N.D. Tivari. Pati përleshje sporadike në vende si Bhagalpuri në Bihar.
1990		Sh.V.P. Singhu u bë kryeministri i Indisë me mbështetjen e PBJ-së, që kishte fituar 58 vende në zgjedhje, një rritje konsiderueshme nga zgjedhjet e mëparshme ku kishte fituar vetëm 2 vende. Kryetari i atëhershëm i PBJ-së Lal Krishna Advani zhvilloi njhë rath yatra (procesion pelegrinazhi) përgjatë gjithë vendit për të grumbulluar mbështetës për të ndërtuar një tempull për Ramën në sit. Më 23 tetor u arrestua në Bihar gjatë jatras, në vijim të të cilit PBJ-ja tërhoqi mbështetjen e saj për qeverinë. Sh. Çandrashekhari u bë kryeministri i Indisë me mbështetjen e kongresit. Më 30 tetor, u qëlluan shumë përkrahës të çështjes nga policia me urdhër të kryeministrit të atëhershëm të Uttar Pradeshit, Mulajam Singh Jadavit, kur ata u grumbulluan në Ajodhja si pjesëmarrës të Rath-Jatras; trupat e tyre u hodhën në lumin Sarju.
1991		Partia e Kongresit erdhi në pushtet në qendër pas zgjedhjeve të vitit 1991, ndërsa PBJ-ja u bë partia kryesore e opozitës në qendër dhe erdhi në pushtet në shumë shtete si Madia Pradeshi, Raxhastani, Himaçal Pradeshi dhe Uttar Pradeshi. Kaljan Singhu u bë kryeministri i Uttar Pradeshit. Qeveria shtetërore bleu 2.77 akre tokë në zonë dhe e dha atë me qera për Rama Janm Bhoomi Nyas Trust. Gjykata e Lartë e Allahbadit pezulloi çdo veprimtari ndërtimi në zonë. Kaljan Singhu e përkrahu publikisht lëvizjen ndërsa qeveria qendrore nuk ndërmori veprime për të mos rritur tensionet. Megjithë vendimin e Gjykatës së Lartë zona e kontestuar u nivelua.
1992		Kaljan Singhu ndërmori veprime për të mbështetur lëvizjen duke e bërë hyrjen në zonë më të lehtë, duke premtuar se nuk do të qëllonte mbi karsevakët, duke kundërshtuar vendimin e qeverisë qendrore për të dërdguar forcat e policisë qendrore në zonë etj. Në korrik, disa mijëra karsevakë u mblodhën në zonë dhe filluan punën për ndërtimin e tempullit. Puna u ndërpre pas ndërhyrjes së kryeministrit. Nisën takimet midis Babri Masjid Action Committee dhe drejtuesve të VHP-së në prani të të dërguarit. Më 30 tetor, Dharam Sansadi i VHP-së shpalli në Delhi se bisedimet kishin dështuar dhe Karseva do të rinisi në 6 dhjetor. Qeveria qendrore po konsideronte vendosjen e forcave të policisë qendrore në zonë dhe shpërndarjen e qeverisë shtetërore, por në fund vendosi kundër saj. Çështja po zhvillohej në Gjykatën Supreme që tha se qeveria shtetërore është përgjegjëse për sigurimin e ligjit në zonë. Qeveria po e diskutonte atë në takimin e komitetit të kabinetit dhe Rashtrija Ekta Parishad. PBJ-ja e bojkotoi Parishadin. Gjykata e Lartë e Allahbadit po dëgjonte çështjen e ligjshmërisë së strukturës së ndërtuar në vitin 1989.
1992	6 dhjetor	Xhamia Babri u shkatërrua nga një turmë prej afro 200,000 karsevakësh. Pasuan revolta në të gjithë Indinë.
1992	16 dhjetor	Dhjetë ditë pas shkatërrimit, Qeveria e Kongresit në qendër e drejtuar nga P.V. Narasimha Rao, krijoi një komision për të hetuar nën drejtimin e 'Justice Liberhanit'.
1993		Tre muaj pasi u konstitua, Komisioni Liberhan filloi hetimet se kush dhe çfarë çoi në shkatërrimin e Xhamisë Babri.
2001		Tensionet u rritën gjatë përvjetorit të shkatërrimit të xhamisë pasi VHP-ja riafirmoi qëndrimin e saj për të ndërtuar një tempull në sit.
2002	27 shkurt	Të paktën 58 njerëz u vranë në Godhra, Guxharat, në një sulm mbi një tren që besohej se tejçonte vullnetarë hindu nga Ajodhja. Revoltat pasuan në shtet dhe raportohet jo zyrtarisht se gjatë tyre vdiqën mbi 2000 njerëz.
2003		Gjykata urdhëroi një shqyrtim për të zbuluar nëse një tempull i perëndisë Rama ekzistonte më parë në sit. Në gusht, studimi paraqiti dëshmi të një tempulli nën xhami. Grupet myslimane i kundërshtuan gjetjet.
2003	shtator	Një gjykatë vendosi se shtatë udhëheqës hindu, duke përfshirë dis udhëheqës së rëndësishëm të PBJ-së, duhet të procesoheshin për nxitjen e shkatërrimit të Xhamisë Babri.
2004	nëntor	Një gjykatë e Uttar Pradeshit vendosi se një urdhër i mëhershëm që që shkarkonte L.K. Advanin për rolin e tij në shkatërrimin e xhamisë duhej të rishikohej.
2007		Gjykata Supreme refuzoi të pranonte një apelim të çështjes së Ajodhjas.
2009		Komisioni Liberhan, që ishte krijuar dhjetë ditë pas shkatërrimit të Xhamisë Babri në vitin 1992, nxori raportin e tij më 30 qershor — pothuajse 17 vjet pasi filli hetimet e tij. Përmbajtja e tij nuk u bë publike.
2010	30 shtator	Gjyakata e Lartë e Allahabadit shpalli verdiktin e saj mbi katër paditë civile në lidhje me mosmarrveshjen e Ajodhjës më 30 shtator 2010. Terreni i Ajodhjës u nda në tre pjesë. 1/3 iu dha Rama Lallas të përfaqësuar nga 'Hindu Maha Sabha', 1/3 për 'Sunni Wakf Board', 1/3 për 'Nirmohi Akharan'.
2010	dhjetor	'Akhil Bharatiya Hindu Mahasabha' dhe 'Sunni Waqf Board' shkuan në Gjykatën Supreme të Indisë, duke kërkuar shfuqizimin e pjesshëm të verdiktit të Gjykatës së Lartë të Allahabadit.
2011	9 maj	Gjykata Supreme e Indisë prani vendimin e gjykatës së lartë për ta ndarë sitin e konstestuar në tre pjesë dhe tha se status quo-ja do të mbetej. Trupla prej dy gjyqtarësh e Gjykatës Supreme vuri në dukje se verdikti i gjykatës së lartë ishte befasues pasi asnjë palë nuk donte një ndarje të terrenit.

Shiko edhe

• Xhamia Babri
• Ajodhja
• Arkeologjia e Ajodhjës

Bibliografia

• Ali, M. Athar (2008). Mughal India (në anglisht). Nju Delhi: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-569661-5.
• Ali, inxh. Asghar, red. (1990). Babri Masjid Ramjanambhumi Controversy (në anglisht). Delhi: Ajanta Publications.
• Bacchetta, Paola (2000). "Sacred Space in Conflict in India: The Babri Masjid Affair". Growth and Change (në anglisht). 31 (2): 255–84. doi:10.1111/0017-4815.00128.
• Bajaj, Jitendra, red. (1993). Ayodhya and the Future of India (në anglisht). Madras: Centre for Policy Studies.
• Bakker, Hans (1982). "The rise of Ayodhya as a place of pilgrimage". Indo-Iranian Journal (në anglisht). 24 (2): 103–26. doi:10.1007/BF00209819.
• Elst, Koenraad (2002). Ayodhya: The Case Against the Temple (në anglisht). ISBN 81-85990-75-1.
• Elst, Koenraad (1990). Ram Janmabhoomi Vs Babri Masjid (në anglisht). Nju Delhi: Voice of India.
• Emmanuel, Dominic (27 gusht 2003). "The Mumbai bomb blasts and the Ayodhya tangle". National Catholic Reporter (në anglisht). Marrë më 7 dhjetor 2014.
• Ghaffar, Maulvi Abdul (1981) [1932]. Gumgamashtah Halat-i Ajodhya (në urduisht). Laknau: Nami Press.
• Guha, Ramachandra (2007). India After Gandhi (në anglisht). MacMillan.
• Hassner, Ron E. (2009). War on Sacred Grounds (në anglisht). Ithaca: Cornell University Press.
• Arshad Islam (2007), "Babri Mosque: A Historic Bone of Contention", Muslim World 97.2 (në anglisht), Academic Search Elite. Web
• Jain, Meenakshi (2013). Rama and Aydhya (në anglisht). Nju Delhi: Aryan Books. ISBN 8173054517.
• Jha, Krishna; Jha, Dhirendra K. (2012). Ayodhya: The Dark Night (në anglisht). HarperCollins India. ISBN 978-93-5029-600-4.
• Karim, Maulvi Abdul (1885). Tarikh-i Parnia Madinatul Awliya (në persisht). Laknau.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
• Stella Kramrisch; Raymond Burnier (1976). The Hindu temple (në anglisht). Vëll. 1. ISBN 9788120802230. Marrë më 2 tetor 2010.
• Lal, B.B. (2003). "A note on the excavations at Ayodhya with reference to the Mandir-Masjid issue". përmbledhur nga Layton, R.; Stone, P.; Thomas, J. (red.). Destruction and Conservation of Cultural Property (në anglisht). Routledge. fq. 117–26. ISBN 1134604971.
• Layton, R.; Thomas, P. (2003). "Introduction". përmbledhur nga Layton, R.; Stone, P.; Thomas, J. (red.). Destruction and Conservation of Cultural Property (në anglisht). Routledge. fq. 1–21. ISBN 1134604971.
• Ashis Nandy; S. Trivedy; S. Mayaram; Achyut Yagnik (1998). Creating a Nationality: The Ramjanmabhumi Movement and Fear of the Self (në anglisht). Oxford University Press. ISBN 0-19-564271-6.
• Narain, Harsh (1993). The Ayodhya Temple Mosque Dispute: Focus on Muslim Sources (në anglisht). Delhi: Penman Publishers.
• Nath, R. (1990). Babari Masjid of Ayodhya (në anglisht). Xhaipur: The Historical Research Documentation program.
• Ashok Pant (2012). The Truth of Babri Mosque (në anglisht). IUniverse.com. ISBN 1475942893.
• Paramasivan, Vasudha (2009). "Yah Ayodhya Vah Ayodhya: Earthly and Cosmic Journeys in the Anand-lahari". përmbledhur nga Heidi R.M. Pauwels (red.). Patronage and Popularisation, Pilgrimage and Procession (në anglisht). Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 3447057238.
• Sayyid Shahabuddin Abdur Rahman (1987). Babri Masjid (në anglisht) (bot. botimi i III-të). Azamgarh: Darul Musannifin Shibli Academy.
• Rajaram, N.S. (2000). Profiles in Deception: Ayodhya and the Dead Sea Scrolls (në anglisht). Nju Delhi: Voice of India.
• Ratnagar, Shereen (2004). "Archaeology at the Heart of a Political Confrontation: The Case of Ayodhya". Current Anthropology (në anglisht). 45 (2): 239–59. JSTOR 381044.
• Sharma, Ram Sharan, red. (1999). Communal History and Rama's Ayodhya (në anglisht) (bot. botimi i II-të). Delhi: People's Publishing House.
• Sharma, Ram Sharan (2003). "The Ayodhya issue". përmbledhur nga R. Layton; P. Stone; J. Thomas (red.). Destruction and Conservation of Cultural Property (në anglisht). Routledge. fq. 127–38. ISBN 1134604971.
• Sharma, Dharam Veer (30 gusht 2010). "Judgement No. 4 of 1989 (Decision of Hon'ble Special Full Bench hearing Ayodhya Matters)" (në anglisht). Allahabad High Court. Arkivuar nga origjinali më 27 gusht 2014. Marrë më 27 dhjetor 2014.
• Sita Ram, Avadh-vasi Lala (1932). Ayodhya ka Itihasa (në indisht). Allahabad.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
• Srivastava, Sushil (1991). Disputed Mosque, A historical inquiry (në anglisht). New Delhi: Vistaar Publication.
• Thacktson, Wheeler M., red. (1996). Baburnama: Memoirs of Babur, Prince and Emperor (në anglisht). New York dhe Londër: Oxford University Press.
• Romila Thapar, red. (2000). "A Historical Perspective on the Story of Rama". Cultural Pasts: Essays in Early Indian History (në anglisht). Nju Delhi: Oxford University Press. ISBN 0-19-564050-0.
• van der Veer, Peter (1987). "God must be Liberated! - A Hindu Liberation Movement in Ayodhya". Modern Asian Studies (në anglisht). 21 (2): 283–301. doi:10.1017/s0026749x00013810. JSTOR 312648.
• van der Veer, Peter (1989). Gods on Earth: The Management of Religious Experience and Identity in a North Indian Pilgrimage Centre (në anglisht). Oxford University Press. ISBN 0485195100.
• van der Veer, Peter (1992). "Ayodhya and Somnath: Eternal Shrines, Contested Histories". Social Research (në anglisht). 59 (1): 85–109. JSTOR 40970685.
• Varma, Thakur Prasad; Gupta, Swarajya Prakash. Ayodhya ka Itihas evam Puratattva — Rigveda kal se ab tak (History and Archaeology of Ayodhya — From the Time of the Rigveda to the Present) (në indisht). Nju Delhi: Bharatiya Itihasa evam Samskrit Parishad and DK Printworld.

Lidhje të jashtme

• Nirmohi Akhara ready for out-of-court settlement – TCN News
• Ram Janmabhoomi Babri Masjid – Ayodhya Bench: Gist of Judgments te Allahabad High Court