Nimfeu i Apollonisë

Nimfeu i Apollonisë ishte emri i shenjtërores së lashtë të "zjarrit të përjetshëm" që ndodhej në Ilirinë jugore, pranë Apolonisë në Shqipërinë e sotme. E vendosur në brendësi të lumit Vjosë/Aoos. Plini Plaku përmend se zona ishte e banuar nga bylionët vendas ilirë dhe amantët (ilirë) dhe në një moment përfshihej në territorin më të gjerë të Apolonisë. Vendi antik është identifikuar me zonën e Selenicës, përballë Bylisit, një rajon i pasur me rezerva natyrore të naftës dhe gazit, të cilat kërkoheshin për të ushqyer zjarrin e përjetshëm. Selenica është ende një prodhues modern i hidrokarbureve dhe bitumit të cilësisë së lartë.

Përshkrimi

Një monedhë e shekullit të III p.e.s. nga Apolonia që përshkruan zjarrin e përjetshëm të nymfeut.

Zona ishte e banuar tashmë nga ilirët përpara themelimit të Apolonisë së afërt nga një koloni e përbashkët e Korintit dhe Kerkyrës në shekullin 7-6 pes, dhe vendi ka të ngjarë të ishte tashmë një vend adhurimi për shkak të vetive të tij fizike të veçanta. Shenjtërorja e " zjarrit të përjetshëm " ishte gjithashtu e lidhur me një orakull . Me siguri që vendi kaloi nën Apolloninë në kohën e fitores së Apolonisë ndaj Throniumit (shek. V p.e.s.). Një mbishkrim i gjetur në Bylis, qyteti kryesor i Bylionëve, tregon praninë e shenjtërores me një orakull në zonë. Prania e faltores së zjarrit në zonë dëshmohet edhe në numizmatikë. Zjarri i nimfeut është paraqitur në një monedhë bronzi të Apolonisë, e prerë në gjysmën e dytë të shekullit të IV p.e.s., në monedhat e Bylisit të prera në shekullin III-II p.e.s. dhe në shumë monedha të tjera vendase që paraqesin zjarrin e rrethuar nga nimfat.

Në përshkrimin e tij të vendit, Straboni (shek. I p.e.s. – shekulli 1 e.s.) raporton se një zjarr lind nga një gur, dhe poshtë tij ekziston një burim uji i ngrohtë dhe asfalti. Plini i Riu (shek. I e.s.), në përshkrimin e tij bazuar në rrëfimet e historianit Theopompus (shek. IV p.e.s.), raporton se edhe nëse zjarri ndodhet në mes të një pylli të dendur, është shumë i këndshëm sepse nuk dëmton gjelbërimin që e rrethon dhe krateri gjithmonë i ndezur i nimfaionit ndodhet pranë një burimi uji të ftohtë. Plini raporton një formë publike të parashikimit, sipas së cilës mirëqenia e Apolloniatëve ishte e lidhur me qëndrueshmërinë e burimit të zjarrit. Ai jep edhe pozicionin gjeografik të shenjtërores së zjarrit: në kufirin e Apolonisë, ku banonin barbarët Amantinë dhe Bylinët. Cassius Dio (shek. 2-3 e.s.) raporton një përshkrim të shenjtërores së zjarrit duke përfshirë praktikat që lidhen me orakullin e ofruar nga zjarri i madh, duke dhënë një shpjegim më të detajuar të një forme private të parashikimit:

“Ajo për të cilën jam çuditur mbi të gjitha është se një zjarr i madh del nga toka pranë lumit Aoös dhe nuk përhapet shumë në tokën përreth, as nuk i vë flakën as vendit ku banon, as e thajnë atë, por ka bar dhe pemë që lulëzojnë. afër. Në shirat e rrëmbyeshëm, rritet dhe ngrihet lart. Për këtë arsye quhet nimfaion dhe jep një orakull në këtë mënyrë: merr temjan dhe pasi të bësh çfarë të duash, hidhe në zjarr për të kryer namazin. E nëse dëshiron të të plotësohet, zjarri e pranon me gatishmëri, edhe nëse bie jashtë, mbaron, rrëmben temjanin dhe e djeg. Por nëse dëshira nuk plotësohet, zjarri nuk i shkon, por edhe nëse temjani afrohet, ai tërhiqet dhe ikën. Në këtë mënyrë vepron për të gjitha çështjet përveç vdekjes dhe martesës; në lidhje me këto, nuk lejohet absolutisht të pyesësh."

— Cassius Dio (41.45).

Dion Kasi shprehu gjithashtu në tregime të tjera habinë e tij për gjelbërimin dhe lagështinë e vendit, pavarësisht nga prania e zjarrit.

Shenjtërorja e zjarrit lidhej me kultin e nimfave. Një reliev i gjetur pranë Bylisit tregon nimfat dhe një leckë të mbështjellë rreth zjarrit të nimfaionit. Një skenë e ngjashme përfaqësohet gjithashtu në një monedhë argjendi të Apolonisë të shekullit të I p.e.s. që përshkruan tre nimfa që kërcejnë rreth zjarrit të nimfaionit. Me origjinë shumë të lashtë, kulti autokton ilir i nimfave ndikoi edhe në Apolloninë. Vazhdimi i kultit të nimfave në periudhën perandorake romake në Apolloni dëshmohet në një mbishkrim grek të shekullit të II të erës sonë që paraqet disa emra ilirë.

Përveç shtëpisë natyrore të nimfave, vendi konsiderohej gjithashtu një vend i bukur dhe i harlisur tërheqës për satirët. Sipas një përrallë të raportuar nga Plutarku (shek. I–II e.s.) në librin e tij Jeta e Sullës, një satir ra në gjumë pranë nimfeut. Krijesa u kap atje dhe u soll te Sulla. Satiri më pas u pyet përmes shumë përkthyesve, por ai ishte në gjendje vetëm të bënte një satir (gjysëmkalë) të qajë. I neveritur nga ai zë, Sulla e largoi.

Shih edhe

• Iliria
• Bylinët
• Apollonia
• Amantinët
• Mitologjia ilire
• Mbretëria e Ilirisë
• Flaka e përjetshme

Literatura

• Anamali, Skënder (1992). "Santuari di Apollonia". përmbledhur nga Stazio, Attilio; Ceccoli, Stefania (red.). La Magna Grecia e i grandi santuari della madrepatria: atti del trentunesimo Convegno di studi sulla Magna Grecia. Atti del Convegno di studi sulla Magna Grecia (në italisht). Vëll. 31. Istituto per la storia e l'archeologia della Magna Grecia. fq. 127–136.
• Bejko, Lorenc; Morris, Sarah; Papadopoulos, John; Schepartz, Lynne (2015). The Excavation of the Prehistoric Burial Tumulus at Lofkend, Albania. ISD LLC. ISBN 978-1938770524. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Cancik, Hubert; Schneider, Helmuth; Salazar, Christine F.; Orton, David E. (2002). Brill's New Pauly: Encyclopaedia of the Ancient World. Antiquity. Vëll. 9. Brill. ISBN 9004122729. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Ceka, Neritan (1992). "Santuari dell'area illirico-epirotica". përmbledhur nga Stazio, Attilio; Ceccoli, Stefania (red.). La Magna Grecia e i grandi santuari della madrepatria: atti del trentunesimo Convegno di studi sulla Magna Grecia. Atti del Convegno di studi sulla Magna Grecia (në italisht). Vëll. 31. Istituto per la storia e l'archeologia della Magna Grecia. fq. 123–126.
• Ceka, Neritan; Ceka, Olgita (2017). "A Peripolarchos inscription from the castle of Matohasanaj". përmbledhur nga Luan Përzhita; Ilir Gjipali; Gëzim Hoxha; Belisa Muka (red.). New archaeological discoveries in the Albanian regions: proceedings of the international conference 30 - 31 January, Tirana 2017. Vëll. 1. Botimet Albanologjike. Academy for Albanian Studies, Institute of Archaeology. fq. 488–508. ISBN 978-9928-141-71-2. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Larson, Jennifer Lynn (2001). Greek Nymphs: Myth, Cult, Lore. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-514465-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Papadopoulos, John (2016). "Komai, Colonies and Cities in Epirus and Southern Albania: The Failure of the Polis and the Rise of Urbanism on the Fringes of the Greek World". përmbledhur nga Molloy, Barry P.C. (red.). Of Odysseys and Oddities: Scales and Modes of Interaction Between Prehistoric Aegean Societies and their Neighbours. Oxbow Books. fq. 435–460. ISBN 978-1-78570-232-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Piccinini, Jessica (2013). "Rethinking Epirote Religion. A Survey of Recent Scholarship on Epirote Cults and Sanctuaries" (PDF). Annuario della Scuola Archeologica di Atene e delle Missioni Italiane in Oriente. III, 12. Saia. XC. Marrë më 30 dhjetor 2020. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Stocker, Sharon R. (2009). Illyrian Apollonia: Toward a New Ktisis and Developmental History of the Colony. fq. 298. It is equally possible that Apollonia took control of the bitumen mines and the oracle at the Nymphaeum at the same time. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Wilkes, J. J. (2000). "Map 49 Illyricum. Compiled by J.J. Wilkes, 1995". përmbledhur nga Talbert, Richard J. A. (red.). Barrington Atlas of the Greek and Roman World: Map-by-map Directory. Vëll. 1. Princeton University Press. fq. 749–760. ISBN 0691049459. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)