Pushtimi bullgar i Shqipërisë
Pushtimi bullgar i Shqipërisë i referohet pushtimit të pjesëve lindore të Shqipërisë nga ushtria e Mbretërisë së Bullgarisë gjatë Luftës së Parë Botërore. Ai zgjati nga 10 dhjetori 1915, kur ushtria bullgare kaloi lumin Drin dhe hyri në Shqipëri, deri më 9 shtator. 1917, kur trupat franceze pushtuan Pogradecin nga ushtria bullgare. Pas kësaj, territori iu kthye Maqedonisë dhe Shqipëria mbeti nën pushtim.[1]
Prapaskenat
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Gjatë Luftës së Parë Botërore territori i Shqipërisë u copëtua nga disa vende që pushtuan pjesë të ndryshme të Shqipërisë. Mbretëria e Bullgarisë përdori ushtrinë e saj për të pushtuar pjesën lindore të Shqipërisë, ndërsa Austro-Hungaria pushtoi pjesën veriore dhe perëndimore.[2][3] Pas fillimit të angazhimit të Bullgarisë në Luftën e Parë Botërore në anën e Fuqive Qendrore në vjeshtën e vitit 1915, shumë shqiptarë etnikë iu bashkuan Bullgarisë në luftën e tyre kundër Serbisë dhe iu dhanë armë.[4] Midis tyre ishin Sali Butka, një udhëheqës gueril i Shqipërisë së jugut,[1] Hysejn Nikolica[1] dhe Themistokli Gërmenji (deri në dhjetor 1916).[5]
Ngjarjet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Më 10 dhjetor 1915, ushtria bullgare kaloi lumin Drin, hyri në Shqipëri dhe sulmoi pozicionet e ushtrisë serbe që tërhiqej.[1] Po atë ditë, pranë Dibrës, ushtria bullgare përparoi në luginën e lumit Mat, duke kërcënuar se do të pushtonte Shkodrën dhe Lezhën.[1]
Një kompani nga regjimenti i 23-të i këmbësorisë së ushtrisë bullgare nën komandën e kapitenit Serafimov pushtoi Elbasanin më 29 janar 1916.[1]
Kishte një rivalitet midis Mbretërisë së Bullgarisë dhe Austro-Hungarisë për vendosjen e ndikimit të tyre në Shqipëri.[1] Në përpjekje për të vendosur ndikimin e saj në Shqipëri, Bullgaria lejoi Ahmed Zogun të vendoste administratën e tij në Elbasan dhe e mbështeti atë në përpjekjet e tij për të ringjallur mbështetjen për regjimin e Wilhelm të Wied-it. Pushtimi i dyfishtë nga Austro-Hungaria dhe Mbretëria e Bullgarisë dhe mungesa e mbështetjes nga Mbretëria e Serbisë apo Italisë, e detyruan Essad Pashë Toptanin të largohej nga Republika e tij e shpallur e Shqipërisë së Mesme më 24 shkurt 1916, kur ai përsëri i shpalli luftë Austro-Hungarisë.[1]
Në mars 1916, ushtria e Austro-Hungarisë mori kontrollin e Elbassanit nga ushtria bullgare e cila më pas u drejtua drejt Beratit.[6] Bullgaria kishte një ide për të bindur krerët shqiptarë që të zgjidhnin princin Kiril, djalin e dytë të Ferdinandit I të Bullgarisë, për mbret të tyre.[7] Më 18 gusht 1916 ushtria bullgare, duke u bashkuar me forcat austriake në Shqipëri në një sulm të kombinuar kundër ushtrisë italiane, zgjeroi territorin e pushtuar deri në Korçë, duke nxjerrë garnizonin grek nga ai territor.[8]
Sali Butka, lideri gueril shqiptar i jugut, i cili ishte bashkuar me fatin e tij me ushtritë pushtuese të Austro-Hungarisë dhe Bullgarisë, dogji Moscopolen, afër Korçës, më 16 tetor 1916.[9] Në atë kohë ushtria bullgare mbajti Pogradecin nën pushtim, së bashku me ushtrinë e Austro-Hungarisë.[nevojitet citimi]
Menjëherë pas kësaj, ushtria italiane përparoi, duke marrë Epirin e Veriut nga grekët dhe ushtria franceze pushtoi Korçën. Më 25 tetor 1916, u njoftua se italianët tani ishin në kontakt me krahun e majtë aleat në Maqedoni.[10]
Në shtator 1917 gjenerali Maurice Sarrail ndërmori një aksion kundër ushtrive të Austro-Hungarisë dhe Bullgarisë në Shqipëri. Bashkë me ushtritë e Bullgarisë dhe Austro-Hungarisë ishin shqiptarët me në krye Hysejn Nikolicën, të cilët luftuan kundër francezëve.[1] Por pa sukses: Më 9 shtator 1917, trupat franceze pushtuan Pogradecin, duke i dhënë fund pushtimit bullgar të Shqipërisë.[1]
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ a b c d e f g h i j Pearson, Owen (2004). Albania and King Zog: independence, republic and monarchy 1908–1939 (në anglisht). I.B.Tauris. fq. 103. ISBN 978-1-84511-013-0. Marrë më 11 janar 2011.
December 10–11th; The Bulgarians crossed the Drin into Albania and attacked Serbian positions along the crest of Jablanica mountain range
- ^ Zogu, Ahmet. "King Zog Tells his Story to Herman Bernstein, former United States Minister to Albania" (në anglisht). New York: YIVO Institute for Jewish Research. Arkivuar nga origjinali më korrik 17, 2011. Marrë më janar 11, 2011.
while South Albania was being oppressed by the Greeks, Valona by the Italians, the east by the Bulgarians, and the rest of the country by the Austrians.
- ^ Vickers, Miranda (2006) [1995]. "The reign of Prince Wied". The Albanians: A modern history (në anglisht). London: I.B. Tauris. fq. 88. ISBN 1-86064-541-0. Marrë më 11 janar 2011.
Bulgarians were pushing into Albania from the East.
- ^ Bataković, Dušan (1992). "Albanian Incursions into Serbia". përmbledhur nga Ivan Čolović (red.). The Kosovo Chronicles (në anglisht). Belgrade: Knjižara Plato. ISBN 86-447-0006-5. Marrë më 8 janar 2011.
The beginning of the German-Austro-Hungarian offensive against Serbia in autumn, 1915, Bulgaria's engagement in war on the side of the Central Powers and its attack on Serbia, ... Masses of ethnic Albanians recruited into the Serbian army became deserters, and many joined the Bulgarians who gave them arms...Essad Pasha ... fought ... against Albanian companies that joined Austro-Hungarian and Bulgarian troops.
- ^ Clayer, Nathalie (2007), Aux origines du nationalisme albanais: la naissance d'une nation (në anglisht), Karthala, fq. 666, ISBN 978-2-84586-816-8,
... ce personnage alla dans le sens d'une cooperation avec les Bulgares....
- ^ "The Times history of the war" (txt). The Times (në anglisht). London. Marrë më 11 janar 2011.
Akif Pasha, actually set up a Provisional Government, though apparently with Austrian approval, in Elbasan. The Bulgarians shifted their centre of intrigue – farther south to Berat.
- ^ "The Times history of the war" (txt). The Times (në anglisht). London. Marrë më 11 janar 2011.
About this time they seem to have been coquetting with the idea of persuading certain of the Albanian leaders to elect Prince Cyril, second son of Tsar Ferdinand, Mbret of Albania.
- ^ "The Times history of the war" (txt). The Times (në anglisht). London. Marrë më 11 janar 2011.
In their invasion of August 18 the Bulgarians had pushed west as far as Koritsa (S.W. of Lake Prespa), whence they ejected the Greek garrison.
- ^ Pearson, Owen (2004). Albania and King Zog: independence, republic and monarchy 1908–1939 (në anglisht). I.B.Tauris. fq. 103. ISBN 978-1-84511-013-0. Marrë më 11 janar 2011.
December 10–11th; The Bulgarians crossed the Drin into Albania and attacked Serbian positions along the crest of Jablanica mountain range
- ^ "The Times history of the war" (txt). The Times (në anglisht). London. Marrë më 11 janar 2011.
Italian Expeditionary Force made its way through the broken country of Northern Epirus. and on October 25 it was announced that it was in touch with the Allies'" left wing, where, about the same time, the French occupied Koritsa.