Shteti i pavarur i Kroacisë
.svg)
.svg)
Shteti i Pavarur i Kroacisë (kroatisht Nezavisna Država Hrvatska - NDH; gjermanisht: Unabhängiger Staat Kroatien; italisht: Stato indipendente di Croazia) ishte një shtet kukull i kohs së Luftës së Dytë Botërore i Gjermanisë naziste[1][2] dhe Italisë Fashiste.
Ajo u krijua në pjesë të Jugosllavisë së pushtuar më 10 prill 1941, pas pushtimit nga fuqitë e Boshtit. Territori i saj përbëhej nga pjesa më e madhe e Kroacisë dhe Bosnje-Hercegovinës së sotme, si dhe disa pjesë të Serbisë dhe Sllovenisë së sotme, por gjithashtu përjashtonte shumë zona të populluara nga kroatët në Dalmaci (deri në fund të vitit 1943), Istria dhe rajonet e Megjimurjes. të cilat sot janë pjesë e Kroacisë).
Vështrim[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Gjatë gjithë ekzistencës së saj, NDH u qeveris si shtet njëpartiak nga organizata fashiste ustashiste. Ustashi drejtohej nga poglavniku Ante Paveliq.[3] Regjimi shënjestroi serbët, hebrenjtë dhe romët si pjesë e një fushate gjenocidi në shkallë të gjerë, si dhe kroatët dhe myslimanët boshnjakë antifashistë ose disidentë.[4] Sipas Stanely G. Payne, "krimet në NDH u tejkaluan në mënyrë proporcionale vetëm nga Gjermania naziste, Kmerët e Kuq në Kamboxhia dhe disa nga regjimet jashtëzakonisht gjenocidale afrikane". [5]
Në territorin e kontrolluar nga Shteti i Pavarur i Kroacisë, midis viteve 1941 dhe 1945, ekzistonin 22 kampe përqendrimi. Kampi më i madh ishte Jasenovaci. Dy kampe, Jastrebarsko dhe Sisak, mbanin vetëm fëmijë.
Shteti ishte zyrtarisht një monarki pas nënshkrimit të ligjeve të kurorës së Zvonimir më 15 maj 1941. [6] [7] I emëruar nga Viktor Emanuel III i Italisë, Princi Aimone, Duka i Aostës fillimisht refuzoi të merrte kurorën në kundërshtim me aneksimin italian të rajonit të Dalmacisë me shumicë kroate, të aneksuar si pjesë e agjendës irredentiste italiane të krijimit të Mare Nostrum . "Deti ynë"). [8] Më vonë ai pranoi shkurtimisht fronin për shkak të presionit nga Victor Emmanuel III dhe u titullua Tomislav II i Kroacisë, por kurrë nuk u zhvendos nga Italia për të banuar në Kroaci.
Nga nënshkrimi i Traktateve të Romës më 18 maj 1941 deri në kapitullimin italian më 8 shtator 1943, shteti ishte një bashkëpronësi territoriale e Gjermanisë dhe Italisë. [8] “Kështu më 15 prill 1941, Paveliqi erdhi në pushtet, megjithëse me një pushtet shumë të kufizuar, në shtetin e ri ustash nën ombrellën e forcave gjermane dhe italiane. Në të njëjtën ditë [9] Führeri gjerman Adolf Hitler dhe Duce italian Benito Musolini i dhanë njohjen shtetit kroat dhe deklaruan se qeveritë e [10] do të ishin të lumtura të merrnin pjesë me qeverinë kroate në përcaktimin [11] kufijve të saj. Në gjykimin e saj në Gjyqin e Pengjeve, Gjykata Ushtarake e Nurembergut arriti në përfundimin se NDH nuk ishte një shtet sovran. Sipas Tribunalit, "Kroacia ka qenë në çdo kohë këtu përfshirë një vend të pushtuar". [12]
Në vitin 1942, Gjermania i sugjeroi Italisë të merrte kontrollin ushtarak të gjithë Kroacisë nga dëshira për të ridrejtuar trupat gjermane nga Kroacia në Frontin Lindor. Italia megjithatë e refuzoi ofertën pasi nuk besonte se mund të përballonte vetë situatën e paqëndrueshme në Ballkan. [13] Pas rrëzimit të Musolinit dhe armëpushimit të Mbretërisë së Italisë me aleatët, Tomislav II abdikoi nga froni i tij kroat: NDH më 10 shtator 1943 deklaroi se Traktatet e Romës ishin të pavlefshme dhe aneksoi pjesën e Dalmacisë që i ishte dhënë. Italia. NDH u përpoq të aneksonte Zarën (Zadarin e sotëm, Kroaci), e cila ishte një territor i njohur i Italisë që nga viti 1920 dhe prej kohësh një objekt i irredentizmit kroat, por Gjermania nuk e lejoi atë. [8]
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Literatura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Ambrose, S. The Victors – The Men of World War II, Simon & Schuster, London, 1998. ISBN 978-0-7434-9242-3
- Bulajić, Milan (1994). The Role of the Vatican in the break-up of the Yugoslav State: The Mission of the Vatican in the Independent State of Croatia. Ustashi Crimes of Genocide. Belgrade: Stručna knjiga.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Baumann, Robert F.; Gawrych, George W.; Kretchik, Walter E. (2004). Armed Peacekeepers in Bosnia. DIANE Publishing. ISBN 1-4289-1020-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Cohen, Philip J. (1996). Serbia's Secret War: Propaganda and the Deceit of History. Texas A&M University Press. ISBN 978-0-89096-760-7.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Deutschland Military Tribunal (1950). Trials of war criminals before the Nuernberg Military Tribunals under Control Council Law no. 10 : Nuernberg Oct. 1946 – April 1949 Vol. 11 The High Command case. The Hostage case. Case 12. US v. von Leeb. Case 7. US v. List. Washington, D.C.: United States Government Printing Office. OCLC 247746272.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Encyclopædia Britannica, 1943 – Book of the year, page 215, Entry: Croatia.
- Encyclopædia Britannica, Edition 1991 Macropædia, Vol. 29, page 1111.
- Fein, Helen: Accounting for Genocide – Victims and Survivors of the Holocaust, The Free Press, New York, Edition 1979, pages 102, 103.
- Hoare, Marko Attila (2006). Genocide and Resistance in Hitler's Bosnia: The Partisans and the Chetniks 1941–1943. New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-726380-1.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Hory, Ladislaus and Broszat, Martin: Der Kroatische Ustascha-Staat, 1941–1945, Stuttgart, 1964.
- Krizman, Bogdan (1980). Pavelić između Hitlera i Mussolinija [Pavelić between Hitler and Mussolini]. Zagreb: Globus. OCLC 7833178.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Likso, T. and Čanak, D., Hrvatsko Ratno Zrakoplovstvo u Drugome Svjetskom Ratu (The Croatian Air Force in the Second World War), Zagreb, 1998. ISBN 953-97698-0-9.
- Encyclopedia of the Holocaust, Vol. 2, Independent State of Croatia entry.
- Maček, Vlado: In the Struggle for Freedom Robert Speller & Sons, New York, 1957.
- Matković, Hrvoje (2002). Povijest Nezavisne Države Hrvatske (PDF) (në kroatisht) (bot. 2nd). Zagreb: Naklada Pavičić. ISBN 953-6308-39-8. Marrë më 7 prill 2021.
- Munoz, A.J., For Croatia and Christ: The Croatian Army in World War II 1941–1945, Axis Europa Books, Bayside NY, 1996. ISBN 1-891227-33-5.
- Neubacher, Hermann: Sonderauftrag Suedost 1940–1945, Bericht eines fliegendes Diplomaten, 2. durchgesehene Auflage, Goettingen 1956.
- Novak, Viktor (2011). Magnum Crimen: Half a Century of Clericalism in Croatia. Vëll. 1. Jagodina: Gambit. ISBN 9788676240494.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Novak, Viktor (2011). Magnum Crimen: Half a Century of Clericalism in Croatia. Vëll. 2. Jagodina: Gambit. ISBN 9788676240494.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Ognyanova, Irina (2000). "Nationalism and National Policy in Independent State of Croatia (1941–1945)". përmbledhur nga Rogers, Dorothy; Joshua, Wheeler; Zavacká, Marína; Casebier, Shawna (red.). Topics in Feminism, History and Philosophy, IWM Junior Visiting Fellows Conferences, Vol. 6. Vienna, Austria: Otto Harrassowitz Verlag.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Pavlowitch, Stevan K. (2008). Hitler's new disorder: the Second World War in Yugoslavia. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-70050-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Ramet, Sabrina P. (2006). The Three Yugoslavias: State-Building and Legitimation, 1918–2005. New York: Indiana University Press. ISBN 978-0-25334-656-8.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Rivelli, Marco Aurelio (1998). Le génocide occulté: État Indépendant de Croatie 1941–1945 [Hidden Genocide: The Independent State of Croatia 1941–1945] (në frëngjisht). Lausanne: L'age d'Homme. ISBN 9782825111529.
- Rivelli, Marco Aurelio (1999). L'arcivescovo del genocidio: Monsignor Stepinac, il Vaticano e la dittatura ustascia in Croazia, 1941-1945 [The Archbishop of Genocide: Monsignor Stepinac, the Vatican and the Ustaše dictatorship in Croatia, 1941-1945] (në italisht). Milano: Kaos. ISBN 9788879530798.
- Rivelli, Marco Aurelio (2002). "Dio è con noi!": La Chiesa di Pio XII complice del nazifascismo ["God is with us!": The Church of Pius XII accomplice to Nazi Fascism] (në italisht). Milano: Kaos. ISBN 9788879531047.
- Russo, Alfio: Revoluzione in Jugoslavia, Roma 1944.
- Savic, D. and Ciglic, B. Croatian Aces of World War II, Osprey Aircraft of the Aces −49, Oxford, 2002. ISBN 1-84176-435-3.
- Shaw, L., Trial by Slander: A Background to the Independent State of Croatia, Harp Books, Canberra, 1973. ISBN 0-909432-00-7
- Stojanović, Aleksandar (2017). "A Beleaguered Church: The Serbian Orthodox Church in the Independent State of Croatia (NDH) 1941-1945". Balcanica (48): 269–287. doi:10.2298/BALC1748269S.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Tanner, Marcus. Croatia: A Nation Forged in War. New Haven: Yale University Press. 1997.
- Thomas, N., Mikulan, K. and Pavelic, D. Axis Forces in Yugoslavia 1941–45 Osprey, London, 1995. ISBN 1-85532-473-3
- Tomasevich, Jozo (1975). War and Revolution in Yugoslavia 1941–1945: The Chetniks, Volume 1. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0857-9.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford University Press. ISBN 0-8047-3615-4.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Worldmark Encyclopedia of the Nations, Europe, edition 1995, page 91, entry: Croatia.
- Yeomans, Rory (2012). Visions of Annihilation: The Ustasha Regime and the Cultural Politics of Fascism, 1941–1945. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press. ISBN 978-0-82297-793-3.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Charny, Israel (1999). Encyclopedia of Genocide: A-H. ABC-CLIO. ISBN 9780874369281.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Phayer, Michael (2000). The Catholic Church and the Holocaust, 1930–1965. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press. ISBN 9780253337252.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Payne, Stanley G. (2006). "The NDH State in Comparative Perspective". Totalitarian Movements and Political Religions. 7 (4): 409–415. doi:10.1080/14690760600963198. S2CID 144782263.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Dulić, Tomislav (2006). "Mass killing in the Independent State of Croatia, 1941–1945: a case for comparative research". Journal of Genocide Research. 8: 255–281. doi:10.1111/nana.12433. S2CID 242057219.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ "Independent State of Croatia", Britannica Online Encyclopedia; retrieved 8 September 2009.
- ^ "Yugoslavia", Holocaust Encyclopedia.
- ^ "Poglavnik" was a term coined by the Ustaše, and it was originally used as the title for the leader of the movement. In 1941 it was institutionalized in the NDH as the title of first the Prime Minister (1941–1943), and then the head of state (1943–1945). It was at all times held by Ante Pavelić (1889–1959) and became synonymous with him. The translation of the term varies. The root of the word is the Croatian word "glava", meaning "head" ("Po-glav(a)-nik"). The more literal translation is "head-man", while "leader" captures more of the meaning of the term (in relation to the German "Führer" and Italian "Duce").
- ^ Fischer, Bernd J., red. (2007). Balkan Strongmen: Dictators and Authoritarian Rulers of South-Eastern Europe. Purdue University Press. fq. 207–208, 210, 226. ISBN 978-1-55753-455-2.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Payne, Stanley G. (2006).
- ^ Hrvatski Narod (newspaper)16.05.1941. no. 93. p. 1., Public proclamation of theZakonska odredba o kruni Zvonimirovoj (Decrees on the crown of Zvonimir), tri članka donesena 15.05.1941.
- ^ Die Krone Zvonimirs, Monatshefte fur Auswartige Politik, Heft 6 (1941) p. 434.
- ^ a b c Tomasevich 2001.
- ^ Banac, Ivo (1988).
- ^ Frucht, Richard C. (2005).
- ^ Graubard, Stephen R. (1993).
- ^ Deutschland Military Tribunal 1950.
- ^ Jonathan Steinberg.