Testosteroni
Testosteroni është hormoni kryesor seksual mashkullor dhe androgjeni tek meshkujt . [1] Tek njerëzit, testosteroni luan një rol kyç në zhvillimin e indeve riprodhuese mashkullore si testikujt dhe prostatën, si dhe promovimin e karakteristikave dytësore seksuale si rritja e masës së muskujve dhe kockave, dhe rritja e qimeve të trupit .
Vështrim[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Nivelet e tepërta të testosteronit te meshkujt mund të shoqërohen me hiperandrogjenizëm, rrezik më të lartë të dështimit të zemrës, rritje të vdekshmërisë tek meshkujt me kancer të prostatës, [2] tullaci të modelit mashkullor, kriminalitet, impulsivitet dhe hiperseksualitet .
Prodhimi i tepërt i testosteronit shoqërohet me rritje të agresionit, dëshirës seksuale, prirjes për t'i bërë përshtypje partnerëve dhe sjelljeve të tjera miqësore . [3] Për më tepër, testosteroni në të dy gjinitë është i përfshirë në shëndetin dhe mirëqenien, ku ka një efekt të rëndësishëm në disponimin e përgjithshëm, njohjen, sjelljen sociale dhe seksuale, metabolizmin dhe prodhimin e energjisë, sistemin kardiovaskular dhe parandalimin e osteoporozës . [4] [5] Nivelet e pamjaftueshme të testosteronit te meshkujt mund të çojnë në anomali, duke përfshirë dobësinë, akumulimin e indit dhjamor brenda trupit, ankthin dhe depresionin, problemet e performancës seksuale dhe humbjen e kockave.
Testosteroni është një steroid nga klasa e androstanit që përmban një keton dhe një grup hidroksil në pozicionet përkatësisht tre dhe shtatëmbëdhjetë. Ai biosintetizohet në disa hapa nga kolesteroli dhe shndërrohet në mëlçi në metabolitë joaktive. [6] Ai e ushtron veprimin e tij nëpërmjet lidhjes dhe aktivizimit të receptorit androgjen . [6] Tek njerëzit dhe shumica e vertebrorëve të tjerë, testosteroni sekretohet kryesisht nga testikujt e meshkujve dhe, në një masë më të vogël, nga vezoret e femrave . Mesatarisht, tek meshkujt e rritur, nivelet e testosteronit janë rreth shtatë deri në tetë herë më të larta se tek femrat e rritura. [7] Meqenëse metabolizmi i testosteronit tek meshkujt është më i theksuar, prodhimi ditor është rreth 20 herë më i madh tek meshkujt. [8] [9] Femrat janë gjithashtu më të ndjeshme ndaj hormoneve. [10] [ faqe nevojshme ]
Përveç rolit të tij si një hormon natyror, testosteroni përdoret si një ilaç për trajtimin e hipogonadizmit, kancerit të gjirit dhe disforisë gjinore . [11] Meqenëse nivelet e testosteronit ulen me kalimin e moshës së burrave, testosteroni ndonjëherë përdoret tek burrat e moshuar për të luftuar këtë mangësi. Përdoret gjithashtu në mënyrë të paligjshme për të përmirësuar fizikun dhe performancën, për shembull te atletët . Agjencia Botërore Anti-Doping e rendit atë si substancë agjent anabolic S1 "të ndaluar në çdo kohë". [12]
Shih edhe[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Literatura[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- Celec P, Ostatníková D, Hodosy J (shkurt 2015). "On the effects of testosterone on brain behavioral functions". Frontiers in Neuroscience. 9: 12. doi:10.3389/fnins.2015.00012. PMC 4330791. PMID 25741229.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Dabbs M, Dabbs JM (2000). Heroes, rogues, and lovers: testosterone and behavior. New York: McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-135739-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Dowd NE (2013). "Sperm, testosterone, masculinities and fatherhood". Nevada Law Journal. 13 (2): 8.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Fargo KN, Pak TR, Foecking EM, Jones KJ (2010). "Molecular Biology of Androgen Action: Perspectives on Neuroprotective and Neurotherapeutic Effects.". përmbledhur nga Pfaff DW, Etgen AM (red.). Molecular Mechanisms of Hormone Actions on Behavior. Elsevier Inc. fq. 1219–1246. doi:10.1016/B978-008088783-8.00036-X. ISBN 978-0-12-374939-0.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Haynes WM, red. (2011). CRC Handbook of Chemistry and Physics (bot. 92nd). CRC Press. fq. 3.304. ISBN 978-1439855119.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Luetjens CM, Weinbauer GF (2012). "Chapter 2: Testosterone: Biosynthesis, transport, metabolism and (non-genomic) actions". përmbledhur nga Nieschlag E, Behre HM, Nieschlag S (red.). Testosterone: Action, Deficiency, Substitution (bot. 4th). Cambridge: Cambridge University Press. fq. 15–32. ISBN 978-1-107-01290-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Tuck SP, Francis RM (2009). "Testosterone, bone and osteoporosis". Advances in the Management of Testosterone Deficiency. Frontiers of Hormone Research. Vëll. 37. fq. 123–32. doi:10.1159/000176049. ISBN 978-3-8055-8622-1. PMID 19011293.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)
Referime[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
- ^ "Understanding the risks of performance-enhancing drugs". Mayo Clinic (në anglisht). Marrë më 30 dhjetor 2019.
- ^ Gann PH, Hennekens CH, Ma J, Longcope C, Stampfer MJ (gusht 1996). "Prospective study of sex hormone levels and risk of prostate cancer". Journal of the National Cancer Institute. 88 (16): 1118–1126. doi:10.1093/jnci/88.16.1118. PMID 8757191.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Mooradian AD, Morley JE, Korenman SG (shk 1987). "Biological actions of androgens". Endocrine Reviews. 8 (1): 1–28. doi:10.1210/edrv-8-1-1. PMID 3549275.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Bassil N, Alkaade S, Morley JE (qer 2009). "The benefits and risks of testosterone replacement therapy: a review". Therapeutics and Clinical Risk Management. 5 (3): 427–48. doi:10.2147/tcrm.s3025. PMC 2701485. PMID 19707253.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Tuck SP, Francis RM (2009). "Testosterone, bone and osteoporosis". Advances in the Management of Testosterone Deficiency. Frontiers of Hormone Research. Vëll. 37. fq. 123–32. doi:10.1159/000176049. ISBN 978-3-8055-8622-1. PMID 19011293.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ a b Luetjens CM, Weinbauer GF (2012). "Chapter 2: Testosterone: Biosynthesis, transport, metabolism and (non-genomic) actions". përmbledhur nga Nieschlag E, Behre HM, Nieschlag S (red.). Testosterone: Action, Deficiency, Substitution (bot. 4th). Cambridge: Cambridge University Press. fq. 15–32. ISBN 978-1-107-01290-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Torjesen PA, Sandnes L (mar 2004). "Serum testosterone in women as measured by an automated immunoassay and a RIA". Clinical Chemistry. 50 (3): 678, author reply 678–9. doi:10.1373/clinchem.2003.027565. PMID 14981046.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja) - ^ Southren AL, Gordon GG, Tochimoto S, Pinzon G, Lane DR, Stypulkowski W (maj 1967). "Mean plasma concentration, metabolic clearance and basal plasma production rates of testosterone in normal young men and women using a constant infusion procedure: effect of time of day and plasma concentration on the metabolic clearance rate of testosterone". The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 27 (5): 686–94. doi:10.1210/jcem-27-5-686. PMID 6025472.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Southren AL, Tochimoto S, Carmody NC, Isurugi K (nën 1965). "Plasma production rates of testosterone in normal adult men and women and in patients with the syndrome of feminizing testes". The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 25 (11): 1441–50. doi:10.1210/jcem-25-11-1441. PMID 5843701.
{{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Dabbs M, Dabbs JM (2000). Heroes, rogues, and lovers: testosterone and behavior. New York: McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-135739-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Testosterone". Drugs.com. American Society of Health-System Pharmacists. 4 dhjetor 2015. Arkivuar nga origjinali më 20 gusht 2016. Marrë më 3 shtator 2016.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "What is Prohibited". World Anti-Doping Agency (në anglisht). Arkivuar nga origjinali më 12 nëntor 2020. Marrë më 2021-07-18.