Dekomunistizimi
Shkomunistizimi në shtetet ish-komuniste është procesi i spastrimit të ish-zyrtarëve të lartë komunistë nga rradhët e administratës dhe i eliminimit të simboleve komuniste.
Nganjëherë quhet spastrim politik . Edhe pse termi është përdorur herë pas here gjatë Luftës së Ftohtë, [2] përdoret më shpesh në ish-vendet e Bllokut Lindor dhe Bashkimit Sovjetik për të përshkruar një sërë ndryshimesh ligjore dhe sociale gjatë periudhave të tyre të paskomunizmit gjatë periudhës pas Luftës së Ftohtë .
Në disa shtete, shkomunistizimi përfshin ndalimin e simboleve komuniste . Edhe pse ndajnë tipare të përbashkëta, proceset kanë ecur ndryshe në shtete të ndryshme. [3] [4]
Institucionet përgjegjëse
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Çeki – Zyra e Dokumentacionit dhe Hetimit të Krimeve të Komunizmit
- Sllovakia – Instituti i Kujtesës Kombëtare
- Estoni - Komisioni Ndërkombëtar Estonez për Hetimin e Krimeve Kundër Njerëzimit
- Gjermani - Komisioneri Federal për Regjistrimet Stasi (BStU)
- Hungaria - Komiteti i Kujtesës Kombëtare [5]
- Lituani – Qendra Lituaneze për Kërkime mbi Gjenocidin dhe Rezistencën
- Polonia - Instituti i Kujtesës Kombëtare - Komisioni për ndjekjen e krimeve kundër kombit polak
- Rumani – Instituti për Hetimin e Krimeve Komuniste në Rumani
- Moldavia – Komisioni për Studimin e Diktaturës Komuniste në Moldavi
- Ukrainë - Instituti Ukrainas i Kujtesës Kombëtare
Spastrimi dhe ndjekja penale e ish-zyrtarëve komunistë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shkomunistizimi i referohet politikave të qeverisë për kufizimin e pjesëmarrjes së ish-zyrtarëve komunistë në politikë. Kjo nuk duhet të ngatërrohet me lustracionin, i cili është procesi i shqyrtimit të mbajtësve të posteve publike apo kandidatëve për ato në termat e ish-informatorëve të policisë sekrete komuniste.
Sipas një amendamenti kushtetues të vitit 1992 në Republikën Çeke, një person që mohon publikisht, vë në dyshim, miraton ose përpiqet të justifikojë gjenocidin nazist ose komunist ose krime të tjera të nazistëve ose komunistëve, do të dënohet me burgim nga gjashtë muaj deri në tre. vjet. Në vitin 1992, Barbara Harff shkroi se asnjë vend apo organ qeverisës komunist nuk ishte dënuar për gjenocid . [6] Në parathënien e tij të vitit 1999 për Librin e Zi të Komunizmit, Martin Malia shkroi: “Për më tepër, në të gjithë botën ish-komuniste, praktikisht asnjë nga zyrtarët përgjegjës të asaj kohe nuk është gjykuar apo dënuar. Në të vërtetë, kudo partitë komuniste, edhe pse zakonisht me emra të rinj, konkurrojnë në gara politike.”
Drejtuesit e shtetit
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Afghanistan – Mohamad Naxhibullahu nuk u shpall fajtor për asnjë krim, megjithatë u torturua dhe u ekzekutua nga Talebanët në vitin 1996.[7]
- Bullgari – Todor Zhivkovi u dënua me 7 vite burgim por më pas kaloi në arrest shtëpiak për shkak të gjendjes shëndetësore. Ai më pas u shpall i pafajshëm nga Gjykata e Lartë e Bullgarisë. Ai vdiq si njeri i lirë një vit më vonë.[8]
- Kamboxha – Kang Kek Iew është deri më tani i vetmi lider i paditur nga Khmerët e Kuq megjithëse ai vdiq në dënim e sipër më 2020-ën, ndërkohë që Pol Poti dhe të tjerët jetuan të lirë pa akuza.
- Çekosllovaki – Gustáv Husáku vdiq i lirë pa akuza në vitin 1991.
- Gjermani Lindore – Erik Honekeri u arrestua por shpejt u lirua dhe procedurat kundër tij u pushuan në sajë të shëndetit të tij të përkeqësuar. Ai vdiq në 1994-ën. Disa pjestarë të tjerë të udhëheqjes, psh Egon Krenc, u gjetën fajtorë.
- Poloni– Vojciesh Jaruzelski shmangu paraqitjet para trupës gjykuese duke vënë në dukje shëndetin në rënie dhe nuk u dënua asnjëherë. Ai vdiq si njeri i lirë në vitin 2014 dhe u varros me nderime ushtarake në një varrrezë ushtarake, në një ceremoni ku morën pjesë presidenti i atëhershëm i Polonisë si dhe dy presidentët paraardhës.[9]
- Rumani – Nikolai Çaushesku dhe gruaja e tij, Elena Çaushesku morën dënimin me vdekje dhe u ekzekutuan nga një skuadër pushkatimi.
Eliminimi i simboleve komuniste
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Ukrainë
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Procesi i dekomunistizimit dhe desovjetizimit në Ukrainë filloi menjëherë pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik në fillim të viteve 1990, i udhëhequr nga Presidenti Leonid Kravchuk, një ish-zyrtar i lartë i partisë. [10] Në prill 2015, një proces formal dekomunistizimi filloi në Ukrainë pasi u miratuan ligje që i shpallnin të paligjshme simbolet komuniste. Më 15 maj 2015, Presidenti Petro Poroshenko nënshkroi një sërë ligjesh që hynë në fuqi pas një periudhë gjashtëmujore për heqjen e monumenteve komuniste (me përjashtim të monumenteve të Luftës së Dytë Botërore ) dhe riemërtimin e vendeve publike të emërtuara sipas temave të lidhura me komunizmin. [11] [12] Në atë kohë, kjo nënkuptonte se 22 qytete dhe 44 fshatra do të duhej të riemërtoheshin. [13] Në vitin 2016, 51,493 rrugë dhe 987 qytete dhe fshatra u riemërtuan dhe u hoqën 1,320 monumente të Leninit dhe 1,069 monumente të figurave të tjera komuniste. [14]
Republika Çeke
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në Prill 2020, një statujë e Marshallit Sovjetik Ivan Konev u hoq nga Praga, gjë që nxiti një hetim penal nga autoritetet ruse që e konsideruan veprimin një fyerje. Kryetari i qarkut të gjashtë komunal të Pragës, Ondřej Kolář, njoftoi në televizionin Prima se do të ishte nën mbrojtjen e policisë pasi një rus bëri përpjekje për t'a vrarë. Kryeministri Andrej Babish e dënoi atë si ndërhyrje të huaj, ndërsa sekretari i Kremlinit për shtyp Dmitri Peskov hodhi poshtë akuzat për përfshirjen ruse si "një tjetër mashtrim". [15]
Rezultatet
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Partitë komuniste përveç atyre polake dhe baltike nuk u shpallën të jashtëligjshme dhe anëtarët e tyre nuk u ndoqën penalisht. Vetëm disa vende u përpoqën të përjashtonin edhe anëtarët e shërbimeve sekrete komuniste nga vendimmarrja. Në një sërë vendesh, partia komuniste përkatëse thjesht ndryshoi emrin e saj dhe vazhdoi të funksionojë. [16]
Stephen Holmes nga Universiteti i Çikagos argumentoi në vitin 1996 se pas një periudhe dekomunistizimi aktiv, dështimi i tij ishte pothuajse universal. Pas futjes së lustracionit, kërkesa për koka turku është relativisht e ulët dhe ish-komunistë janë zgjedhur nëpër poste të larta qeveritare dhe poste të tjera administrative. Holmes vëren se i vetmi përjashtim i vërtetë ishte ish -Gjermania Lindore, ku mijëra ish-informatorë të Stasit janë shkarkuar nga postet publike.
Holmes sugjeron arsyet e mëposhtme për ndalimin e dekomunistizimit:
- Pas 45-70 viteve të sundimit nën regjimin komunist, pothuajse çdo familje ka anëtarë të lidhur me shtetin. Pas dëshirës fillestare "për të çrrënjosur të kuqtë" u kuptua se dënimi masiv është i gabuar dhe gjetja e vetëm disave fajtorë vështirë se quhet drejtësi.
- Urgjenca e problemeve të tanishme ekonomike të postkomunizmit i bën krimet e së shkuarës komuniste "lajm të vjetër" për shumë qytetarë.
- Dekomunizimi besohet të jetë një lojë pushteti e elitave.
- Vështirësia e shpërnguljes së ajkës shoqërore e bën atë që të kërkojë nga një shtet totalitar heqjen e së drejtës të " armiqve të popullit " shpejt dhe me efikasitet dhe dëshira për normalitet e kapërcen dëshirën për drejtësi ndëshkuese.
- Shumë pak njerëz kanë një listë krejtësisht të pastër dhe kështu janë gatishmëri për të plotësuar vendet e punës që kërkojnë ekspertizë të konsiderueshme.
Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "German zastąpi działacza komunistycznego". radiopoznan.fm (në polonisht). Marrë më 2018-05-18.
- ^ The Current Digest of the Soviet Press (në anglisht). American Association for the Advancement of Slavic Studies. 1968.
- ^ "Lithuanian ban on Soviet symbols", BBC News, 17 qer 2008, marrë më 3 qer 2016
{{citation}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Shevchenko, Vitaly (14 prill 2015). "Goodbye, Lenin: Ukraine moves to ban communist symbols". BBC News. Marrë më 3 qer 2016.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Greetings". The Committee of National Remembrance. Marrë më 27 mars 2020.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Harff, Barbara (1992). "Recognizing Genocides and Politicides". In Fein, Helen (ed.). Genocide Watch. 27. pp. 37–38.
- ^ "Flashback: When the Taleban took Kabul" (në anglishte britanike). 2001-10-15. Marrë më 2019-10-16.
- ^ "BBC News | Europe | Bulgaria's ex-communist leader dies". news.bbc.co.uk. Marrë më 2019-10-16.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Three presidents to attend Jaruzelski funeral". Polskie Radio dla Zagranicy. Marrë më 2019-10-16.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Khotin, Rostyslav (26 November 2009). "Ukraine tears down controversial statue". BBC Ukrainian Service. BBC News. Retrieved 6 February 2020.
- ^ Poroshenko signed the laws about decomunization. Ukrayinska Pravda. 15 May 2015
Poroshenko signs laws on denouncing Communist, Nazi regimes, Interfax-Ukraine. 15 May 2015 - ^ Shevchenko, Vitaly (14 prill 2015). "Goodbye, Lenin: Ukraine moves to ban communist symbols". BBC News. Marrë më 17 maj 2015.
{{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ (në Ukrainian) Komsomolsk in any case be renamed, depo.ua (1 October 2015)
- ^ Decommunization reform: 25 districts and 987 populated areas in Ukraine renamed in 2016, Ukrinform (27 December 2016)
- ^ "Prague district mayor says he is under police protection against Russian threat". Reuters. 29 prill 2020. Arkivuar nga origjinali më 7 gusht 2020. Marrë më 11 maj 2023.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ After socialism: where hope for individual liberty lies. Svetozar Pejovich.