Idi Amin

Idi Amin
Idi Amin
	Amin pak para adresimit në Asamblesë së Përgjithshme të OKB në 1975
3rd President i Ugandës
	Në detyrë; 25 Janar 1971 – 11 Prill 1979
Zëvendëspresidenti	Mustafa Adrisi
Paraprirë nga	Milton Obote
Pasuar nga	Yusuf Lule
Të dhëna vetjake
U lind më	Awon'go Idi Amin Dada; 30 maj 1928; Kodra Nakasero, Kampala, Protektorati i Ugandës
Vdiq më	16 gusht 2003 (75 vjeç); Jeddah, Arabia Saudite
Vendi i prehjes	Varreza Ruwais
Bashkëshortja/et	At least 6, including: ; Malyamu (m. 1966; div. 1974) ; Kay (m. 1966; div. 1974) ; Nora (m. 1967; div. 1974) ; Madina (m. 1972, her death) ; Sarah Kyolaba (m. 1975)
Fëmijët	43 (të pretenduar)
Nënshkrimi
Shërbimi ushtarak
Aleanca	Perandoria Britanike (1946–1962); Uganda (1962–1979);
Dega/shërbimi	King's African Rifles (1946–1962); Ushtria e Ugandës (1962–1979);
Vite shërbimi	1946–1979
Grada	Letnant (Perandoria Britanike); Field Marshall (Uganda);
Komanda	Shef i Shtabit të Ushtrisë së Ugandës
Beteja/luftra	Kryengritja Mau Mau; Grushti i shtetit 1971 Ugandë; Pushtimi i Ugandës 1972; Lufta Uganda–Tanzani;

Idi Amin Dada Oumee (30 Maj 1928 – 16 Gusht 2003) ishte një oficer ushtarak ugandas dhe politikan, i cili shërbeu si presidenti i tretë i Ugandës nga 1971 deri në 1979. Ai udhëhoqi si diktator ushtarak dhe konsiderohet si një ndër despotët më brutalë në historinë moderne botërore.

Amin lindi nga një baba Kakwa dhe nëna Lugbara . Në vitin 1946, ai u bashkua me pushkët afrikane të mbretit (KAR) të Ushtrisë Koloniale Britanike si kuzhinier. Ai u ngrit në gradën e togerit, duke marrë pjesë në aksionet britanike kundër rebelëve somalezë dhe më pas në kryengritjen Mau Mau në Kenia . Uganda fitoi pavarësinë nga Mbretëria e Bashkuar në 1962, dhe Amin mbeti në ushtri, duke u ngritur në pozicionin e majorit dhe duke u emëruar komandant i Ushtrisë së Ugandës në 1965. Ai u bë i vetëdijshëm se presidenti i Ugandës Milton Obote po planifikonte ta arrestonte për shpërdorimin e fondeve të ushtrisë, kështu që ai nisi grushtin e shtetit të Ugandës në vitin 1971 dhe e shpalli veten president.

Gjatë viteve të tij në pushtet, Amin kaloi nga të qenit një sundimtar properëndimor që gëzonte mbështetje të konsiderueshme nga Izraeli në mbështetjen e Muammar Gaddafi të Libisë, Mobutu Sese Seko të Zaires, Bashkimit Sovjetik dhe Gjermanisë Lindore . ^[3] ^[4] ^[5] Në vitin 1972, Amin dëboi aziatikët, shumica e të cilëve ishin indianë-ugandas, duke e çuar Indinë në ndërprerjen e marrëdhënieve diplomatike me regjimin e tij. ^[6] Në 1975, Amin mori kryesimin e Organizatës së Unitetit Afrikan (OAU), një grup pan-afrikan i krijuar për të promovuar solidaritetin midis shteteve afrikane ^[7] (një rol me rotacion çdo vit). Uganda ishte anëtare e Komisionit të Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut nga viti 1977 deri në 1979. ^[8] Mbretëria e Bashkuar ndërpreu marrëdhëniet diplomatike me Ugandën në 1977, dhe Amin deklaroi se ai kishte mundur britanikët dhe shtoi " CBE " në titullin e tij për "Pushtues i Perandorisë Britanike". ^[9]

Ndërsa sundimi i Amin përparoi në fund të viteve 1970, pati trazira në rritje kundër persekutimit të tij të grupeve të caktuara etnike dhe disidentëve politikë, së bashku me pozitën shumë të dobët ndërkombëtare të Ugandës për shkak të mbështetjes së Aminit për rrëmbyesit e PFLP-EO dhe RZ në 1976, duke çuar në Operacionin Entebbe të Izraelit. . Më pas ai u përpoq të aneksonte Rajonin Kagera të Tanzanisë në 1978. Presidenti i Tanzanisë Julius Nyerere urdhëroi trupat e tij të pushtonin Ugandën si kundërpërgjigje. Ushtria Tanzaniane dhe forcat rebele pushtuan me sukses Kampalën në 1979 dhe rrëzuan Amini nga pushteti. Amini shkoi në mërgim, fillimisht në Libi, më pas në Irak dhe më në fund në Arabinë Saudite, ku jetoi deri në vdekjen e tij në 2003. ^[10]

Sundimi i Aminit u karakterizua nga abuzime të shfrenuara të të drejtave të njeriut, duke përfshirë përndjekjen politike, persekutimin etnik, vrasjet jashtëgjyqësore, si dhe nepotizmin, korrupsionin dhe keqmenaxhimin e rëndë ekonomik. Vëzhguesit ndërkombëtarë dhe grupet e të drejtave të njeriut vlerësojnë se nga 100,000 ^[11] deri në 500,000 njerëz u vranë nën regjimin e tij. ^[9]

^ Leopold, Mark (2021). Idi Amin: The Story of Africa's Icon of Evil. New Haven (Conn.): Yale University Press. ISBN 978-0-300-15439-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Nakajubi, Gloria (15 korrik 2015). "Ugandan dictator Idi Amin's widow Sarah Kyolaba dies in the UK aged 59". The Independent. Arkivuar nga origjinali më 25 shtator 2015. Marrë më 21 shtator 2015. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)
^ Roland Anthony Oliver, Anthony Atmore (1967). "Africa Since 1800". The Geographical Journal. 133 (2): 272. Bibcode:1967GeogJ.133Q.230M. doi:10.2307/1793302. ISSN 0016-7398. JSTOR 1793302. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Dale C. Tatum. Who influenced whom?. fq. 177. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Gareth M. Winrow.
^ Subramanian, Archana (6 gusht 2015). "Asian expulsion". The Hindu. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Idi Amin: A Byword for Brutality". News24. 21 korrik 2003. Arkivuar nga origjinali më 5 qershor 2008. Marrë më 13 shkurt 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Gershowitz, Suzanne (20 mars 2007). "The Last King of Scotland, Idi Amin, and the United Nations". Arkivuar nga origjinali më 6 qershor 2009. Marrë më 8 gusht 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ ^a ^b Keatley, Patrick (18 gusht 2003). "Idi Amin". The Guardian. Arkivuar nga origjinali më 27 korrik 2013. Marrë më 16 mars 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ "Dictator Idi Amin dies". 16 gusht 2003. Arkivuar nga origjinali më 9 mars 2021. Marrë më 10 maj 2020 – nëpërmjet news.bbc.co.uk. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Ullman, Richard H. (prill 1978). "Human Rights and Economic Power: The United States Versus Idi Amin". Foreign Affairs. 56 (3): 529–543. doi:10.2307/20039917. JSTOR 20039917. Arkivuar nga origjinali më 18 prill 2015. Marrë më 24 tetor 2018. The most conservative estimates by informed observers hold that President Idi Amin Dada and the terror squads operating under his loose direction have killed 100,000 Ugandans in the seven years he has held power. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[:3-1] Leopold, Mark (2021). Idi Amin: The Story of Africa's Icon of Evil. New Haven (Conn.): Yale University Press. ISBN 978-0-300-15439-9. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[2] Nakajubi, Gloria (15 korrik 2015). "Ugandan dictator Idi Amin's widow Sarah Kyolaba dies in the UK aged 59". The Independent. Arkivuar nga origjinali më 25 shtator 2015. Marrë më 21 shtator 2015. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)Mirëmbajtja CS1: Datë e përkthyer automatikisht (lidhja)

[libya1-3] Roland Anthony Oliver, Anthony Atmore (1967). "Africa Since 1800". The Geographical Journal. 133 (2): 272. Bibcode:1967GeogJ.133Q.230M. doi:10.2307/1793302. ISSN 0016-7398. JSTOR 1793302. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[ussr1-4] Dale C. Tatum. Who influenced whom?. fq. 177. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[gdr1-5] Gareth M. Winrow.

[6] Subramanian, Archana (6 gusht 2015). "Asian expulsion". The Hindu. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Byword-7] "Idi Amin: A Byword for Brutality". News24. 21 korrik 2003. Arkivuar nga origjinali më 5 qershor 2008. Marrë më 13 shkurt 2012. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[8] Gershowitz, Suzanne (20 mars 2007). "The Last King of Scotland, Idi Amin, and the United Nations". Arkivuar nga origjinali më 6 qershor 2009. Marrë më 8 gusht 2009. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Keatley-9] Keatley, Patrick (18 gusht 2003). "Idi Amin". The Guardian. Arkivuar nga origjinali më 27 korrik 2013. Marrë më 16 mars 2020. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[10] "Dictator Idi Amin dies". 16 gusht 2003. Arkivuar nga origjinali më 9 mars 2021. Marrë më 10 maj 2020 – nëpërmjet news.bbc.co.uk. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[11] Ullman, Richard H. (prill 1978). "Human Rights and Economic Power: The United States Versus Idi Amin". Foreign Affairs. 56 (3): 529–543. doi:10.2307/20039917. JSTOR 20039917. Arkivuar nga origjinali më 18 prill 2015. Marrë më 24 tetor 2018. The most conservative estimates by informed observers hold that President Idi Amin Dada and the terror squads operating under his loose direction have killed 100,000 Ugandans in the seven years he has held power. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]