Jump to content

Politika e majtë

Nga Wikipedia, enciklopedia e lirë

Politika e krahut të majtë përshkruan gamën e ideologjive politike që mbështesin dhe kërkojnë të arrijnë barazinë shoqërore dhe barazinë, shpesh në kundërshtim me hierarkinë shoqërore në tërësi[1][2][3][4] ose hierarki të caktuara shoqërore.[5] Politika e krahut të majtë zakonisht përfshin një shqetësim për ata në shoqëri, të cilët ndjekësit e saj i perceptojnë si të pafavorizuar në raport me të tjerët, si dhe një besim se ka pabarazi të pajustifikuara që duhen zvogëluar ose hequr[1] nëpërmjet mjeteve radikale që ndryshojnë natyrën e shoqërinë në të cilën ato zbatohen.[5] Sipas profesorit emeritus të ekonomisë Berri Klark, mbështetësit e politikës së krahut të majtë "pohojnë se zhvillimi njerëzor lulëzon kur individët angazhohen në marrëdhënie bashkëpunuese, reciprokisht të respektueshme, të cilat mund të lulëzojnë vetëm kur hiqen dallimet e tepërta në status, fuqi dhe pasuri".[6]

Brenda spektrit politik majtas-djathtas, e majta dhe e djathta u krijuan gjatë Revolucionit Francez, duke iu referuar rregullimit të vendeve në Asamblenë Kombëtare Franceze. Ata që u ulën në të majtë përgjithësisht kundërshtuan regjimin e lashtë dhe monarkinë burbone dhe mbështetën Revolucionin, krijimin e një republike demokratike dhe shekullarizimin e shoqërisë[7] ndërsa ata në të djathtë ishin mbështetës të institucioneve tradicionale të regjimit të lashtë. Përdorimi i termit të majtë u bë më i spikatur pas rivendosjes së monarkisë franceze në 1815, kur u aplikua për të Pavarurit.[8] Fjala krah iu bashkua fillimisht majtas dhe djathtas në fund të shekullit të 19-të, zakonisht me qëllim nënçmues, dhe krahu i majtë u përdor për ata që ishin joortodoksë në pikëpamjet e tyre fetare ose politike.

Ideologjitë që konsiderohen si të majta ndryshojnë shumë në varësi të vendosjes përgjatë spektrit politik në një kohë dhe vend të caktuar. Në fund të shekullit të 18-të, me themelimin e demokracive të para liberale, termi i majtë u përdor për të përshkruar liberalizmin në Shtetet e Bashkuara dhe republikanizmin në Francë, duke mbështetur një shkallë më të vogël të vendimmarrjes hierarkike sesa politika e krahut të djathtë të konservatorëve dhe monarkistëve tradicionalë. Në politikën moderne, termi i majtë zakonisht zbatohet për ideologjitë dhe lëvizjet në të majtë të liberalizmit klasik, duke mbështetur një farë mase demokracie në sferën ekonomike. Sot, ideologjitë si liberalizmi shoqëror dhe demokracia sociale konsiderohen të jenë të qendrës së majtë, ndërsa e majta zakonisht është e rezervuar për lëvizjet më kritike ndaj kapitalizmit,[9] duke përfshirë lëvizjen punëtore, socializmin, anarkizmin, komunizmin, marksizmin dhe sindikalizmin, secila prej të cilave u ngrit në shekujt 19 dhe 20.[10] Përveç kësaj, termi krahu i majtë është aplikuar gjithashtu për një gamë të gjerë lëvizjesh shoqërore liberale,[11] duke përfshirë lëvizjen për të drejtat civile, lëvizjen feministe, lëvizjen për të drejtat e LGBT, lëvizjet për të drejtat e abortit, multikulturalizmin, lëvizjen kundër luftës dhe lëvizja mjedisore[12][13] si dhe një gamë e gjerë partish politike.[14][15][16]

Referime

[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
  1. ^ a b Smith, T. Alexander; Tatalovich, Raymond (2003). Cultures at War: Moral Conflicts in Western Democracies. Toronto, Canada: Broadview Press. fq. 30. ISBN 9781551113340. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  2. ^ Bobbio, Norberto; Cameron, Allan (1997). Left and Right: The Significance of a Political Distinction. University of Chicago Press. fq. 37. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  3. ^ Ball, Terence (2005). The Cambridge History of Twentieth-Century Political Thought (bot. Reprint.). Cambridge: Cambridge University Press. fq. 614. ISBN 9780521563543. Marrë më 15 nëntor 2016. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  4. ^ Thompson, Willie (1997). The Left In History: Revolution and Reform in Twentieth-Century Politic. London: Pluto Press. ISBN 978-0745308913. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  5. ^ a b Wright, Edmund, red. (2006). The Desk Encyclopedia of World History. New York: Oxford University Press. fq. 370. ISBN 978-0-7394-7809-7. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  6. ^ Clark, Barry (1998). Political Economy: A Comparative Approach. Westport, Connecticut: Praeger Press. ISBN 9780275958695. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  7. ^ Knapp, Andrew; Wright, Vincent (2006). The government and politics of France (bot. 5th). London [u.a.]: Routledge. ISBN 978-0-415-35732-6. the government and politics of france. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  8. ^ Gauchet, Marcel (1996). "Right and Left". përmbledhur nga Nora, Pierre (red.). Realms of memory: conflicts and divisions. fq. 248. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  9. ^ Maass, Alan; Zinn, Howard (2010). The Case for Socialism (bot. Revised). Haymarket Books. fq. 164. ISBN 978-1608460731. The International Socialist Review is one of the best left-wing journals around... {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  10. ^ Schmidt, Michael; Van der Walt, Lucien (2009). Black Flame: The Revolutionary Class Politics of Anarchism and Syndicalism. Counter-Power. Vëll. 1. AK Press. fq. 128. ISBN 978-1-904859-16-1. [...] anarchism is a coherent intellectual and political current dating back to the 1860s and the First International, and part of the labour and left tradition. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  11. ^ Revel, Jean Francois (2009). Last Exit to Utopia. Encounter Books. fq. 24. ISBN 978-1594032646. In the United States, the word liberal is often used to describe the left wing of the Democratic party. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  12. ^ "The environment, left-wing political orientation, and ecological economics" (PDF). Ecological Economics. 51 (3–4): 167–175. 2004. Bibcode:2004EcoEc..51..167N. doi:10.1016/j.ecolecon.2004.06.006. Arkivuar (PDF) nga origjinali më 21 shtator 2017. Marrë më 20 prill 2018. {{cite journal}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  13. ^ Barry, John (2002). International Encyclopedia of Environmental Politics. Taylor & Francis. ISBN 978-0415202855. All surveys confirm that environmental concern is associated with green voting...[I]n subsequent European elections, green voters have tended to be more left-leaning...the party is capable of motivating its core supporters as well as other environmentally minded voters of predominantly left-wing persuasion... {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  14. ^ "Democratic socialism" (PDF). Arkivuar nga origjinali (PDF) më 2 shtator 2006. Marrë më 3 qershor 2017. {{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  15. ^ "Green party to position itself as the real left of UK politics". The Guardian. 5 shtator 2014. Arkivuar nga origjinali më 13 shkurt 2017. Marrë më 12 dhjetor 2016. {{cite news}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
  16. ^ Arnold, N. Scott (2009). Imposing values: an essay on liberalism and regulation. Florence: Oxford University Press. fq. 3. ISBN 978-0-495-50112-1. Modern liberalism occupies the left-of-center in the traditional political spectrum and is represented by the Democratic Party in the United States, the Labor Party in the United Kingdom, and the mainstream Left (including some nominally socialist parties) in other advanced democratic societies. {{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Politika_e_majtë&oldid=2699350"