Tokad

Tokat
Tokat
Komunë
	Koordinatat: 40°18′50″N 36°33′15″E / 40.31389°N 36.55417°E
Vendi	Turqia
Provinca	Tokat
Rajoni gjeografik	Rajoni i Detit të Zi
Qeveria
• Kryetari	Eyüp Eroğlu (AK Parti)
Sipërfaqja
• Gjithsej	2.268 km2 (875 sq mi)
Lartësia mbidetare	623 m (2,043 ft)
Popullsia (2018)
• Gjithsej	201.294
Zona kohore	UTC+3 (TRT)
Kodi postar	60100/60200
Numri i telefonit	(+90) 356
Targat e automjeteve	60
Faqja zyrtare	www.tokat.gov.tr

Tokati është kryeqyteti i Provincës Tokad të Turqisë në rajonin e mesit të Detit të Zi të Anadollit. Ndodhet në bashkimin e lumit Tokad (Tokat Suyu) me Yeşilırmak. Në regjistrimin e vitit 2018, qyteti i Tokatit kishte një popullsi prej 201,294.

Historia

Qyteti u krijua në epokën e Hititëve. Gjatë kohës së mbretit Mithradates VI të Pontit, ajo ishte një nga bastionet e tij të shumta në Azinë e Vogël.

E njohur si Evdokia ose Eudoxia,^[a] kishtarisht ajo u përfshi më vonë në pjesën perëndimore të Perandorisë greke bizantine të Trebizondit.

Disa autorë si Guillaume de Jerphanion^[2] dhe William Mitchell Ramsay^[3] e identifikuan Tokatin me Dazimonin e lashtë dhe mesjetar, me Ramsay duke thënë: "Dazimon, i cili duket se ka qenë një kështjellë, duhet të ketë qenë Tokati modern, me kalanë e saj të fortë.^[3]

Henri Grégoire, nga ana tjetër, e hodhi poshtë këtë si të pabesueshme, sepse një tekst i shekullit të 13-të i shkruar nga Ibn Bibi dallon qartë Dazimon dhe Tokat si vende të veçanta.^[2] Në vend të kësaj, tha ai, Tokat duhet të identifikohet me qytetin e Dokeia (greqisht: Δόκεια) i përmendur në një tekst tjetër të shekullit të 10-të, nga Theophanes Continuatus, i cili thotë se gjenerali bizantin Xhon Kurkuas lindi në një fshat afër Dokeias diku në shekullin e 9-të.^[2] Sipas Grégoire, emri "Dokeia" nuk ka një etimologji greke dhe ndoshta përfaqëson një emër të vjetër vendor anadollak.^[2] Prejardhja e supozuar nga "Eudokia", pohoi ai, është vetëm një etimologji popullore që erdhi shumë më vonë.^[2]

Pas Betejës së Manzikertit, qyteti, si pjesa më e madhe e Azisë së Vogël, ra nën kontrollin e turqve selxhukë. Pas vdekjes së Sulltan Suleiman ibn Kutalmish në vitin 1086, Emiri Danishmend Gazi mori kontrollin e zonës, duke vepruar nga baza e tij e pushtetit në qytetin e Sivasit. Do të kalonin shumë dekada përpara se selxhukët të rimarrin kontrollin e atij rajoni, në mbretërimin e Kilixh Arslan II. Pas Betejës së Köse Dağ, zotërimi i Selxhukut mbi rajonin u humb dhe Emirët lokalë si Eretna morën pushtetin deri në ngritjen e osmanëve, të cilët pushtuan qytetin në vitin 1392.^[1]

Përpara Luftës së Parë Botërore, Tokat kishte 40,000 banorë nga të cilët përfshinin 15,000 armenë, 1,000 grekë dhe një numër të vogël hebrenjsh.^[1]

Në Tokad ka disa Shqiptare që janë shpërngulur nga trojet Shqiptare nga Toplica e Nishi e Veriut Kosovë , tre fshatra ka në Tokat që janë Shqiptare keta Kapiagzi (Kapazi) , Hasanbaba (Hasanbabë) edhe Ezebağı (Azabaja) Shqiptarët e Tokatit nuk janë asimiluar akoma flasin Shqipe në dialektin e Gegë. Ner keta fshatra është mbaj madhi Kapıağzı është 11 mahall edhe në ket fshat ka Turq por edhe ata flasin Shqip. Keta tre fshatra janë martuar gjithë ner mbi veti edhe për shak kësaj punë s'janë asimiluar. Numri Shqiptarëve Tokadit është afërsisht 8 mijë anëtarë. Shumica jetojnë Stamboll, Ankara edhe në qytetin Niksar , Tokat. Në vitin 2021 që ka dalë 17 vjeq djali në Emisionin Ura Emirhan YILDIRIM Jakolli është nga Tokadi nga fshati Hasanbaba.

Klima

Tokati ka një klimë mesdhetare të verës së nxehtë, ose ndryshe një klimë kontinentale (Köppen: Csa, Trewartha: Dc). Për shkak të lartësisë relativisht të madhe dhe vendndodhjes në brendësi, dimrat janë mjaft të ftohtë me mesatare të ulëta nën pikën e ngrirjes dhe reshje të konsiderueshme bore.

Kultura

Arsimi

Universiteti Tokat Gaziosmanpaşa është një nga institucionet më të reja terciare të Turqisë, i themeluar në vitin 1992. Ai mori emrin e heroit vendas Gazi Osman Paşa.

Sporti

Futbolli është sporti më popullor: në lagjet më të vjetra mbi qendrën e qytetit fëmijët shpesh gjuajnë topa në mbrëmje në rrugët më të vogla. Klubi i futbollit i qytetit është Tokatspor, i cili i luan ndeshjet e tij në Stadiumin Tokat Gaziosmanpaşa.

Basketboll, volejboll, tenis, not, ski me kabllo (në verë), kalërim, karting, paintball, arte marciale dhe shumë sporte të tjera gjithashtu luhen. Çiklizmi dhe vrapimi janë të zakonshme vetëm buzë detit, ku peshkimi rekreativ është gjithashtu i popullarizuar.

Kuzhina

Ushqimet që dallojnë për Tokatin përfshijnë Tokat kebabı dhe Zile pekmezi, kjo e fundit shërbehet në një tenxhere druri. Tokat kebabı përbëhet nga qengji i prerë në feta, patëllxhanë, patate, speca jeshilë dhe domate. Fetat shtrohen anash në rreshta në një enë dhe piqen me thelpinj hudhre. Zile pekmezi është një ëmbëlsirë me melasë rrushi, e përgatitur nga një shumëllojshmëri rrushi të imët jeshil, i cili shtypet (tradicionalisht me këmbë, por sot me makinë) dhe më pas avullohet në një shurup të trashë duke zier. Më pas, të bardhat e vezëve rrahen në shurup derisa të formohet një pastë e zbehtë si marshmellou. Shitet komercialisht në vaska.^[4]

Turizmi

Monumenti më i rëndësishëm është Kalaja e Tokatit, një kështjellë osmane me 28 kulla në një kodër shkëmbore me pamje nga qyteti. Pamjet e tjera përfshijnë mbetjet e disa kishave ortodokse greke dhe një katedrale, Xhaminë Garipler që daton në shekullin e 12-të, Xhaminë e Ali Pashës (shekulli i 16-të), Hatuniye Külliyesi, gjithashtu i shekullit të 16-të dhe Gök Medrese (Pervane Bey Darussifasi), e cila është ndërtuar në vitin 1270. Ajo u themelua si një shkollë teologjike dhe u shndërrua në një muze, ku strehohen gjetjet arkeologjike të zonës, derisa ky funksion u transferua në vitin 2012 në një vend tjetër.

Xhamia e Ali Pashës
Pamje nga Xhamia e Ali Pashës
Pamje nga Xhamia e Ali Pashës
Hyrja e Xhamisë së Ali Pashës
Hyrja e Xhamisë së Ali Pashës
Brenda Xhamisë së Ali Pashës
Brenda Xhamisë së Ali Pashës
Mauzoleumi i Xhamisë së Ali Pashës

Latifoglu Konak, një rezidencë osmane e fundit të shekullit të 18-të, është një shembull i arkitekturës baroke. Ndërtesa dykatëshe është restauruar dhe është shndërruar në një muze të vogël. Pjesa më e madhe e mobiljeve në kuzhinë, dhomën e studimit, dhomat e vizitorëve me banjë dhe tualet, dhomën e gjumit, dhomën e masterit dhe harem janë origjinale.

Shpella Ballıca është një shpellë e vogël e vendosur në 6 km (3.8 mi) në juglindje të Pazarit, në Provincën Tokat.

Njerëz të shquar

Apkar Tebir Tokhatetsi (1520?–1572?), piktor dhe tipograf armen
Gazi Osman Paşa (1832–1897), komandant osman
Symeon Savvidis (1859–1927), piktor grek
Mehmet Emin Tokadi Hazretleri (1664–1745), shenjtor sufi i Stambollit
Krikor Balakian (1875–1934), peshkop armen
Cahit Külebi (1917–1997), poet turk
Engin Günaydın (lindi më 1972), aktor dhe komedian turk
Hüseyin Akbaş (1933–1989), kampion bote dhe olimpik turk në mundje
Seda Sayan (lindi më 1964), Këngëtarja, aktore dhe mikpritëse e estradës turke të estradës turke
Aziz Kocaoğlu (lindi më 1948), politikan

Shënime

^ Qyteza u quajt "Tokation", pastaj u riemërua Evdokia (Evdoksia), pas vajzës së Perandorit Bizantin Herakliut, Eudoxia Epiphania.^[1]

Referime

^ ^a ^b ^c "Tokat - Τοκάτη". pontosworld.com (në anglisht).
^ ^a ^b ^c ^d ^e Grégoire, Henri (1935). "Dazmana est bien Dazimon". Byzantion (në anglisht). 10 (2): 760–3. JSTOR 44169796. Marrë më 4 shkurt 2022.
^ ^a ^b Ramsay, William Mitchell (1890). The Historical Geography of Asia Minor (në anglisht). London. fq. 329–30. Marrë më 4 shkurt 2022.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)
^ "Zile pekmezi", Zile haber (Commerce of Zile), Tokat, Turkey (Turkish)

[2] Qyteza u quajt "Tokation", pastaj u riemërua Evdokia (Evdoksia), pas vajzës së Perandorit Bizantin Herakliut, Eudoxia Epiphania.^[1]

[pontosworld-1] "Tokat - Τοκάτη". pontosworld.com (në anglisht).

[Grégoire_1935-3] Grégoire, Henri (1935). "Dazmana est bien Dazimon". Byzantion (në anglisht). 10 (2): 760–3. JSTOR 44169796. Marrë më 4 shkurt 2022.

[Ramsay_1890-4] Ramsay, William Mitchell (1890). The Historical Geography of Asia Minor (në anglisht). London. fq. 329–30. Marrë më 4 shkurt 2022.{{cite book}}: Mirëmbajtja CS1: Mungon shtëpia botuese te vendodhja (lidhja)

[5] "Zile pekmezi", Zile haber (Commerce of Zile), Tokat, Turkey (Turkish)

[a]

[2]

[3]

[1]

[4]