Var

Var Var (Ocitanisht) Var (Frëngjisht)
Nga lart poshtë, majtas djathtas: Massif de l'Esterel,Draguignan, Fréjus, Porquerolles
Flamuri Stema
Vendndodhja e Varit në Francë
Shteti	Francë
Rajoni	Provence-Alpes-Côte d'Azur
Prefektura	Toulon
Nënprefekturat	Brignoles Draguignan
Sipërfaqja
• Gjithsej	5.973 km2 (2,306 sq mi)
Popullsia  (Janar 2020)
• Gjithsej	1.085.189
• Vendi	22
• Dendësia	180/km2 (470/sq mi)
Numri i departamentit	83
Qarqet	3
Kantonet	23
Komunat	36

Var ( Frëngjisht: [vaʁ]  ( dëgjoni) , Ocitanisht: Var [ˈbaɾ] ; Shqip: Vari) është një departament në rajonin Provence-Alpes-Côte d'Azur në Francën Juglindore. Kufizohet në lindje nga departamenti Alpes-Maritimes ; në perëndim nga Bouches-du-Rhône ; në veri të lumit Verdon nga departamenti Alpes-de-Haute-Provence ; dhe në jug nga Deti Mesdhe . Kishte një popullsi prej 1,076,711 banorësh në 2019.

Departamenti Var merr emrin e tij nga lumi Var, i cili rridhte përgjatë kufirit të tij lindor, derisa kufiri u zhvendos në 1860 dhe departamenti nuk është më i lidhur me lumin.

Tuloni është qyteti më i madh dhe kryeqyteti administrativ i Varit. Qytete të tjera të rëndësishme në Var përfshijnë Fréjus, Saint-Raphaël, Draguignan, Brignoles, Hyères dhe La Seyne-sur-Mer . Departamenti Var është i njohur për portin e Tulonit, portin kryesor të Marinës Franceze, për vendpushimet e tij bregdetare, më i famshmi prej të cilëve është Saint-Tropez, për disa shembuj të shkëlqyer të arkitekturës romane dhe të tjera mesjetare, si Abacia Le Thoronet dhe Katedralja Fréjus, për verërat e saj, veçanërisht verërat e Bandolit, si dhe për pistën e saj të garave të motorsportit Circuit Paul Ricard, e vendosur në Le Castellet.

Historia

vitet e hershme

Departamenti i Var u krijua në kohën e Revolucionit Francez, më 4 mars 1790, nga një pjesë e ish- provincës mbretërore të Provencës .

Tulon, kryeqyteti historik i Var, iu kthye ai titull në 1974.

Napoleoni mbërrin në Fréjus, 1799

Kryeqyteti i saj ishte fillimisht Tuloni, por ai u zhvendos në Grasse në 1793 për të ndëshkuar Tulonasit që ia dhanë qytetin britanikëve në 1793. Më pas, kryeqyteti u zhvendos në Brignoles në 1795, pastaj në Draguignan në 1797. Ajo nuk u kthye në Toulon deri në 1974.

Shekulli i 19

Në 1815, pas humbjes së Napoleonit në Waterloo, departamenti u pushtua nga trupat austriake deri në nëntor 1818. Në 1854, hekurudha e parë arriti në Tulon.

Me krijimin e departamentit të ri të Alpes-Maritimes në 1860 dhe pas aneksimit nga Franca të Nicës, pjesa lindore e departamentit, që korrespondon me rrethin e Grasse, u zhvendos në departamentin e ri. Kjo lëvizje gjithashtu zhvendosi lumin Var, i cili i kishte dhënë emrin departamentit, në departamentin e ri.

Kohët e fundit

Lufta e Parë Botërore (1914-1918) stimuloi rritjen në kantieret detare dhe industrinë ushtarake në rajon, por dobësoi industrinë bujqësore dhe ushqimore. Në vitin 1942, ushtria gjermane u zhvendos nga Franca e pushtuar në zonën e lirë, e cila përfshinte departamentin Var. Flota franceze u sabotua në portin e Tulonit për të mos rënë në duart e gjermanëve. Më 15 gusht 1944, forcat amerikane dhe franceze të lira zbarkojnë në Saint-Tropez, Sainte-Maxime dhe Saint-Raphaël . Flota franceze e Lirë mbërriti në Tulon më 13 shtator.

Në vitet 1960, rreth 100,000 qytetarë francezë u riatdhesuan nga Algjeria pas Luftës së Pavarësisë së Algjerisë dhe u vendosën në departamentin Var. Në vitin 2014, kryebashkiaku i Fréjus, David Rachline u bë senatori i parë nga Vari i zgjedhur nën flamurin e Frontit Kombëtar (më vonë Tubimi Kombëtar); së bashku me Stéphane Ravier nga fqinji Bouches-du-Rhône, të dy u bënë anëtarët e parë të Frontit Kombëtar në Senat nën Republikën e Pestë .

Gjeografia

Departamenti Var ka një sipërfaqe prej 6,032 km ² . Kishte 420 km vijë bregdetare, duke përfshirë ishujt në det të hapur. 56% e sipërfaqes së saj është e mbuluar me pyje. Formacionet e saj gjeologjike ndahen në dy rajone; një i përbërë nga gurë gëlqerorë në veriperëndim të një linje midis Tulonit dhe Draguignan dhe nga shkëmbi kristalor ( kuarci ) në juglindje.

Rrafshnalta e Canjuers (frëngjisht: Plan de Canjuers ) në verilindje të Varit ngrihet gradualisht nga 500 në 1000 metra. Në jug dhe perëndim ka disa pllaja, si pllaja e Siou Blanc në veri të Tulonit, të cilat ngrihen nga 400 në 700 metra në lartësi.

Klima

Gryka e Verdonit

Îles d'Hyères

Departamenti Var ka një klimë mesdhetare, pak më të ngrohtë, më të thatë dhe më me diell se Nica dhe Alpes-Maritimes, por gjithashtu është më pak i mbrojtur nga era. Tuloni ka mesatarisht 2899.3 orë me diell çdo vit. Temperatura mesatare maksimale ditore në gusht është 29.1 °C, dhe temperatura mesatare minimale ditore në janar është 5.8 °C. Reshjet mesatare vjetore janë 665 mm. Erërat mbi 16 m/s (57.6 km/h) fryjnë mesatarisht 116 ditë në vit në Tulon, krahasuar me 77 ditë në vit në Fréjus më në lindje.

Demografia

Popullsia në vite Viti Pop. ±% 1801 271,703 —     1821 305,096 +12.3% 1831 321,686 +5.4% 1841 328,01 +2.0% 1851 357,967 +9.1% 1861 315,526 −11.9% 1872 293,757 −6.9% 1881 288,577 −1.8% 1891 288,336 −0.1% 1901 326,384 +13.2% 1911 330,755 +1.3% 1921 322,945 −2.4% 1931 377,104 +16.8% 1936 398,662 +5.7% 1946 370,688 −7.0% 1954 413,012 +11.4% 1962 469,557 +13.7% 1968 555,926 +18.4% 1975 626,093 +12.6% 1982 708,331 +13.1% 1990 815,714 +15.2% 1999 898,441 +10.1% 2006 985,099 +9.6% 2011 1,012,735 —     2016 1,055,821 —

Qytetet kryesore

Në vitin 2019, popullsia e Varit ishte 1,076,711, nga të cilët 51% jetojnë në aglomeratin ( njësinë urbane ) të Tulonit, prefekturës dhe komunës më të populluar. Që nga viti 2019, ka nëntë komuna me më shumë se 20,000 banorë:

Komuna	Emri në shqip	Popullsia (2019)
Toulon †	Tulon	178,745
La Seyne-sur-Mer †	Senja	62,987
Hyères †	Hjera	54,821
Fréjus	Frejus	54,458
Draguignan	Draginjan	39,433
Saint-Raphaël	Shën-Rafael	36,027
Six-Fours-les-Plages †	Gjashtasi	34,592
La Garde †	Garda	25.505
La Valette-du-Var †	Valeta	24,087
† pjesë e grumbullimit të Tulonit

Ekonomia

Industria kryesore e Varit është turizmi, kryesisht falë dyndjes së madhe verore të turistëve në jug të Francës dhe në bregdetin e Mesdheut në veçanti, por edhe në brendësi të kanionit të lumit Verdon, fshatrave si dhe vreshtave në majë të kodrave.

Turizmi

Bormes-les-Mimosas

Cascade de Sillans

Saint-Tropez

Tërheqjet turistike të njohura në Var përfshijnë:

• Porti dhe plazhet e Saint-Tropez ;
• Fshati bregdetar i Sainte-Maxime, me shëtitore buzë detit, dyqane dhe restorante, dhe një shërbim traget për në Saint-Tropez;
• Plazhi i Cavalaire-sur-Mer, plazhi më i gjatë me rërë në bregdet;
• Turne me varkë në Rade ose portin e Tulonit, ankorimi kryesor i Marinës Franceze;
• Wind-surfing në det të hapur të gadishullit Giens ;
• Le Thoronet Abbey, një nga manastiret cisterciane mesjetare më të ruajtura në Francë;
• Baptisteri i Katedrales Fréjus, struktura më e vjetër e krishterë në Provensë;
• Fshati në majë të kodrës Bormes-les-Mimosas ;
• Îles d'Hyères, duke përfshirë parkun natyror nënujor rreth Île de Port-Cros;
• Hiking në Masivin de l'Esterel ;
• Fshatrat në majë të kodrave Gassin, Ramatuelle, Montauroux, Fayence, Callian, Seillans, Tourrettes, Saint-Paul-en-Forêt, Mons dhe Tanneron në rajonin e Fayence ;
• Gryka e Verdonit, liqeni i Sainte-Croix dhe fshatrat në majë të kodrave të Varit të sipërm;
• Fshatrat në majë të kodrave, shpellat e verës dhe vreshtat pranë Bandolit .

Industria

Industria e ndërtimit punëson 28,000 punëtorë në Var, nga të cilët 4,000 punojnë vetëm dhe 4,500 kompani punësojnë 24,000 punëtorë me rrogë. Industria gjeneron një qarkullim vjetor prej 2,5 € miliardë. Nga këto 500 euro milion është nxjerrë nga punët publike.

Bujqësia

Vlera e aktivitetit bujqësor në Var është 610 € milionë në vit, nga të cilat 45% janë shitjet e verërave dhe 42% e produkteve të kopshtarisë.

Në vitin 2008, departamenti i Varit mori përafërsisht 15 milionë € subvencione për fermat sipas Politikës së Përbashkët Bujqësore të BE-së, një mesatare prej rreth 6,000 € për fermë. Kjo krahasohet me një mesatare në të gjithë Francën në tërësi prej mbi 18,000 € për fermë.